Tài liệu Giải pháp phát hành trái phiếu đô thị trên địa bàn thành phố Cần Thơ

http://kilobooks.com THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN COM BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH KHOA ĐÀO TẠO SAU ĐẠI HỌC KS. NGÔ ANH TÍN BOO GIẢI PHÁP PHÁT HÀNH TRÁI PHIẾU ĐÔ THỊ TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ CẦN THƠ KIL O Chuyên ngành : Kinh tế Tài chính - Ngân hàng Mã số : 60.31.12 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Người hướng dẫn khoa học: GS. TS NGUYỄN THANH TUYỀN TP. Hồ Chí Minh, tháng 9 năm 2008 http://kilobooks.com THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN DANH MỤC BIỂU BẢNG Z Y COM Trang Bảng 2.1: Quá trình phát triển dân số thành phố Cần Thơ ............................... 30 Bảng 2.2: Tăng trưởng GDP thành phố giai đoạn 2005 - 2007 ........................ 32 Bảng 2.3: Chuyển dịch cơ cấu kinh tế của thành phố Cần Thơ qua các năm 2005 - 2007 ............................................................................................................... 32 KS. Bảng 2.4: Mạng lưới Quốc lộ qua địa bàn thành phố Cần Thơ ........................ 38 Bảng 2.5: Mạng lưới đường thành phố Cần Thơ.............................................. 38 Bảng 2.6: Dự báo thu ngân sách của thành phố Cần Thơ qua các năm 2010, 2015, 2020 ....................................................................................................... 39 BOO Bảng 2.7: Dự báo chi ngân sách của thành phố Cần Thơ qua các năm 2010, 2015, 2020........................................................................................................ 41 Bảng 2.8: Nhu cầu vốn đầu tư phát triển đô thị tại thành phố Cần Thơ giai đoạn 2005 đến năm 2010 .......................................................................................... 43 Bảng 2.9: Cơ cấu giá trị tăng thêm GDP qua các thời kỳ của giai đoạn 1991 - KIL O 2004 và dự tính của giai đoạn 2005 - 2010 (%) ............................................... 43 Bảng 2.10: Tốc độ phát triển giá trị tăng thêm GDP theo khu vực kinh tế của giai đoạn 1991 - 2004 và dự tính của giai đoạn 2005 - 2010 (%) Giá so sánh năm 1994.................................................................................................................. 44 Bảng 2.11: Tốc độ phát triển giá trị tăng thêm GDP theo thành phần kinh tế của giai đoạn 1991 - 2004 và dự tính của giai đoạn 2005 - 2010 (%) lấy giá so sánh năm 1994 ......................................................................................................... 44 Bảng 2.12: Mục tiêu phát triển ngành, lĩnh vực của Cần Thơ giai đoạn 2006 2010.................................................................................................................. 48 http://kilobooks.com THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn “Giải pháp phát hành trái phiếu đô thị COM trên địa bàn thành phố Cần Thơ” là công trình nghiên cứu của bản thân. Các số liệu, kết quả trình bày trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ luận văn nào trước đây./. KIL O BOO KS. Tác giả, Ngô Anh Tín http://kilobooks.com THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN MỤC LỤC Trang phụ bìa ............................................................................................. Trang Mục lục Danh mục các chữ viết tắt COM Lời cam đoan.............................................................................................. Lời mở đầu .......................................................................................................1 CHƯƠNG I: TỔNG QUAN VỀ TRÁI PHIẾU ĐÔ THỊ VÀ THỊ TRƯỜNG TRÁI KS. PHIẾU ĐÔ THỊ........................................................................................................ 5 1.1 Khái lược về sự hình thành thị trường trái phiếu đô thị..............................5 1.2 Một số khái niệm cơ bản về trái phiếu đô thị ............................................7 1.2.1 Khái niệm . .............................................................................................7 BOO 1.2.2 Các loại trái phiếu đô thị .........................................................................7 a) Trái phiếu nhận nợ chung (GOs: General Obligation bonds) thuật ngữ tiếng Việt còn được gọi bằng nhiều tên khác nhau như: trái phiếu công ích, trái phiếu tổng hợp, trái phiếu nghĩa vụ,… ............................................................................ 8 b) Trái phiếu công quản (Authority Bond).......................................................9 KIL O c) Trái phiếu lợi tức (Revenue Bonds) hay trái phiếu doanh thu......................10 1.2.3 Đặc điểm trái phiếu đô thị .......................................................................11 1.2.4 Một số ưu điểm chủ yếu của trái phiếu đô thị.....................................12 a) Miễn thuế .....................................................................................................12 b) Đa kỳ hạn .....................................................................................................12 c) Điều khoản hoàn trái và lãi suất biến đổi .....................................................12 1.3 Các chủ thể liên quan và quy trình phát hành trái phiếu đô thị...................12 1.3.1 Đối tượng tham gia và trách nhiệm .........................................................13 a) Cố vấn tài chính (Financial Advisors) .........................................................13 http://kilobooks.com THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN b) Tư vấn về kỹ thuật (Consultants) ................................................................14 c) Nhà tư vấn pháp lý (Bond Counsel) ............................................................14 d) Tổ chức bảo lãnh phát hành hay bao tiêu (Underwriters) ............................15 COM e) Công ty chứng khoán hay các Ngân hàng thương mại .................................16 f) Các Quỹ đầu tư có tổ chức và nhà đầu tư bán lẻ (investment and retail investor) ...........................................................................................................16 g) Đại diện ủy thác (Trustess and Paying Agents) ...........................................17 h) Công ty Bảo hiểm trái phiếu (Bond Insurers) ..............................................17 KS. i) Tổ chức xếp hạng tín nhiệm (Rating Agencies)............................................18 1.3.2 Những giai đoạn chính của quá trình phát hành trái phiếu ......................18 a) Các quyết định sơ bộ (Preliminary Decisions) .............................................19 BOO b) Một số tiến trình tổ chức đấu thầu và bán trái phiếu ....................................19 c) Cơ cấu của việc phát hành trái phiếu đô thị .................................................21 d) Các tài liệu pháp lý có liên quan ..................................................................22 1.4 Vai trò của trái phiếu đô thị với chính sách của chính quyền địa phương và trung ương ........................................................................................................23 KIL O 1.4.1 Đối với chính sách của chính quyền địa phương.....................................24 1.4.2 Đối với chính sách của Trung ương ........................................................24 1.5 Thị trường trái phiếu đô thị ở các nước; bài học kinh nghiệm của thành phố Hồ Chí Minh ....................................................................................................24 1.5.1 Thị trường trái phiếu đô thị ở các nước ...................................................24 1.5.2 Bài học kinh nghiệm về phát hành của thành phố Hồ Chí Minh và của các nước..................................................................................................................26 Kết luận Chương 1 ...........................................................................................28 http://kilobooks.com THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN CHƯƠNG II: THỰC TRẠNG VỐN ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN CƠ SỞ HẠ TẦNG VÀ SỰ CẦN THIẾT PHẢI PHÁT HÀNH TRÁI PHIẾU ĐÔ THỊ TẠI THÀNH PHỐ CẦN THƠ........................................................................................................ 30 2.1 Vai trò của đầu tư cơ sở hạ tầng đối với sự phát triển đô thị tại thành phố COM Cần Thơ............................................................................................................30 2.2 Áp lực phát triển kinh tế lên cơ sở hạ tầng đối với sự phát triển đô thị tại thành phố Cần Thơ ...........................................................................................31 2.3.1 Điều kiện kinh tế - xã hội ........................................................................31 KS. 2.3.2 Lĩnh vực thương mại - dịch vụ - du lịch..................................................32 2.3.3 Lĩnh vực sản xuất công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp ............................34 2.3.4 Về nông nghiệp .......................................................................................36 BOO 2.3.5 Về thuỷ sản..............................................................................................36 2.3.6 Đánh giá chung........................................................................................36 2.3 Thực trạng hạ tầng giao thông tại thành phố Cần Thơ ...............................37 2.4 Áp lực vốn cho đầu tư tăng trưởng và phát triển kinh tế - xã hội thành phố Cần Thơ............................................................................................................39 KIL O 2.4.1 Thu ngân sách..........................................................................................39 2.4.2 Chi ngân sách địa phương .......................................................................41 2.5 Sự cần thiết phát hành trái phiếu đô thị tại thành phố Cần Thơ..................43 2.5.1 Sức ép của tình trạng đô thị hóa ..............................................................46 2.5.2 Các mục tiêu để phát triển kinh tế xã hội của thành phố Cần Thơ ..........48 Kết luận Chương 2 ...........................................................................................49 CHƯƠNG III: CÁC GIẢI PHÁP PHỤC VỤ PHÁT HÀNH TRÁI PHIẾU ĐÔ THỊ TẠI THÀNH PHỐ CẦN THƠ ....................................................................... 51 http://kilobooks.com THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN 3.1 Định hướng và mục tiêu sử dụng trái phiếu đô thị .....................................51 3.1.1 Tính hiệu quả của trái phiếu đô thị .........................................................51 3.1.2 Thách thức từ việc sử dụng trái phiếu đô thị ...........................................52 COM 3.2 Các giải pháp từ Trung ương......................................................................52 3.2.1. Hoàn chỉnh khuôn khổ pháp lý và thị trường chứng khoán....................52 3.2.2. Tăng cường các nguồn tài chính cho đô thị............................................55 a) Mở rộng quyền tự chủ cho các địa phương ..................................................54 KS. b) Thay đổi cơ chế bao cấp tín dụng và phân bổ chỉ tiêu .................................55 3.2.3 Phát triển thị trường trái phiếu đô thị ......................................................55 a) Đối với thị trường phát hành ........................................................................57 b) Đối với thị trường thứ cấp............................................................................59 BOO 3.2.4 Đẩy nhanh việc hình thành cơ quan xếp hạng tín nhiệm .........................60 3.2.5 Hoàn thiện hoạt động của các Công ty kiểm toán độc lập.......................61 3.3 Các giải pháp từ chính quyền địa phương ..................................................62 3.3.1 Xây dựng kế hoạch đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng phù hợp với tiến trình phát triển của đất nước và bảo đảm phát triển bền vững trong thời kỳ hội nhập KIL O .........................................................................................................................62 3.3.2 Nâng cao hiệu quả trong quản lý tài chính và chi tiêu công ....................63 3.3.3 Đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao nhằm triển khai các chiến lược đạt hiệu quả cao .....................................................................................................65 3.3.4 Xây dựng một chính sách quản lý nợ địa phương phù hợp .....................64 3.3.5 Nâng cao uy tín vay nợ của địa phương ..................................................67 3.3.6 Hình thành Quỹ đầu tư phát triển đô thị ..................................................69 3.3.7 Các giải pháp hỗ trợ khác tại thành phố Cần Thơ ...................................70 http://kilobooks.com THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN a) Tăng thu ngân sách địa phương bằng cách tăng cường hiệu quả thu thuế....70 b) Huy động các nguồn lực khác ......................................................................71 3.3.7.3 Hoàn thiện xây dựng cơ sở hạ tầng đúng tiến độ .................................72 COM Kết luận Chương 3 ...........................................................................................73 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................................. 75 I. KẾT LUẬN ........................................................................................................... 75 II. KIẾN NGHỊ......................................................................................................... 76 Tài liệu tham khảo KIL O BOO KS. Phụ lục http://kilobooks.com THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN LỜI MỞ ĐẦU I- LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Hiện nay, các thành phố lớn trong cả nước, nhất là thành phố Hà Nội và COM thành phố Hồ Chí Minh hằng năm đều dành phần lớn ngân sách để đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng và chính quyền địa phương xem đây là vấn đề trọng tâm hàng đầu để phát triển đô thị bền vững, hiện đại. Việc đầu tư này, nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội; đồng thời, người có thu nhập thấp sẽ được hưởng các phúc lợi xã hội, giảm bớt thiệt thòi cho người nghèo do áp lực của quá trình đô thị hóa,… Tuy nhiên, nhu cầu đầu tư là vô hạn nhưng nguồn tài KS. chính hằng năm thì có hạn. Bên cạnh đó Trung ương đang thực hiện chính sách phi tập trung hóa ngân sách nhà nước, Trung ương sẽ giảm dần các khoản hỗ trợ ngân sách từ Trung ương cho ngân sách các địa phương, theo cơ chế này các địa phương muốn đầu tư phát triển nhanh hạ tầng thì việc vay nợ BOO của chính quyền địa phương trở thành một vấn đề quan trọng trong chiến lược của mỗi địa phương. Do vậy, việc phải huy động nhiều nguồn lực tài chính cho ngân sách là vấn đề không thể tránh. Có nhiều cách để chính quyền địa phương huy đông vốn, nhưng trên thực tế các địa phương thường sử dụng 2 cách là: vay từ các ngân hàng thương mại và vay thông qua thị trường tài KIL O chính bằng cách phát hành trái phiếu. Trong quá trình đúc kết kinh nghiệm và xu hướng phát triển thị trường tài chính hiện đại thì huy động vốn qua phát hành trái phiếu được lựa chọn vì những lợi ích thiết thực nó mang lại. Trái phiếu địa phương ngoài mục đích huy động vốn, nó còn tạo áp lực buộc chính quyền địa phương phải cải tiến trong quản lý, tăng cường tính minh bạch, nâng cao uy tín và nhất là phải công khai trong việc chi tiêu ngân sách địa phương, ngoài ra còn giúp địa phương nâng cao hiệu các dự án đầu tư công cộng, phát triển sản phẩm cho thị trường tài chính,… tạo chủ động trong chiến lược hoạch định chính sách phát triển ở các địa phương. -Trang 1- http://kilobooks.com THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN Sau khi trở thành đô thị loại một, trực thuộc Trung ương thành phố Cần Thơ càng có điều kiện hơn trong việc phát triển đô thị, song song đó việc xây dựng cơ sở hạ tầng hiện đại nhằm xứng tầm với thành phố trung tâm là việc bắt buộc phải tiến hành. Với áp lực nhu cầu vốn rất lớn, đòi hỏi thành phố COM Cần Thơ phải xây dựng một chiến lược huy động vốn và sử dụng vốn hiệu quả. Để giải quyết nhu cầu vốn nhanh, thành phố Cần Thơ cần mạnh dạn triển khai giải pháp huy động vốn qua thị trường trái phiếu sau khi đã tham khảo bài học kinh nghiệm của thành phố Hồ Chí Minh, nhằm thúc đẩy xây dựng thành phố Cần Thơ phát triển nhanh, toàn diện và là trung tâm phát triển của KS. vùng đồng bằng sông Cửu Long. Xuất phát từ ý nghĩa thực tiễn trên. Tác giả chọn đề tài “Giải pháp phát hành trái phiếu đô thị trên địa bàn thành phố Cần Thơ” để làm luận văn thạc sĩ. Trên cơ sở đó nhằm đề ra các giải pháp từ phía nhà nước để góp phần BOO phát triển thị trường trái phiếu tại thành phố Cần Thơ. II- MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU Phát hành trái phiếu đô thị đối với các nước trên thế giới nói chung và các thành phố lớn trong cả nước nói riêng không phải là vấn đề xa lạ. Nhưng đến nay đề án phát hành trái phiếu đô thị cho thành phố Cần Thơ vẫn chưa được thực hiện, dù có nhiều tranh cãi khác nhau, song hình thức tài trợ này KIL O vẫn phải được thực hiện trong thời gian tới. Việc đề án phát hành trái phiếu đô thị tại thành phố Cần Thơ đang rất được quan tâm của chính quyền địa phương. Để thực hiện thành công đề án này chúng ta cần làm rõ thêm vấn đề lý luận và thực tiễn về trái phiếu đô thị, nguồn vốn cần đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng tại thành phố Cần Thơ. Trên cơ sở nhận thức và thực tiễn của vấn đề tác giả đưa ra phương hướng, các giải pháp để phát hành trái phiếu đô thị nhằm huy động vốn đầu tư cơ sở hạ tầng cho thành phố Cần Thơ. III- ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU -Trang 2- http://kilobooks.com THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN Luận văn tập trung nghiên cứu những vấn đề về lý luận và thực tiễn về trái phiếu đô thị, thực trạng đầu tư cơ sở hạ tầng tại thành phố Cần Thơ qua đó đưa ra các giải pháp huy động vốn bằng trái phiếu đô thị. COM IV- PHẠM VI NGHIÊN CỨU Huy động vốn qua phát hành trái phiếu đô thị chính quyền địa phương nhằm đáp ứng nhu cầu vốn cho đầu tư tại địa phương đặc biệt là cơ sở hạ tầng. Tuy nhiên, đây là lĩnh vực nghiên cứu rộng, phức tạp và cần rất nhiều thời gian. Do đó, luận văn chỉ giới hạn nghiên cứu về hiện trạng đầu tư cơ sở hạ tầng tại thành phố Cần Thơ để huy động vốn đầu tư phát triển cơ sở hạ KS. tầng cho thành phố Cần Thơ qua phát hành trái phiếu đô thị. V- PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu chủ yếu dựa vào phương pháp chuẩn tắc để đánh giá giá trị lý luận và thực tiễn. Đồng thời, số liệu BOO nghiên cứu được lấy từ nguồn thứ cấp và sơ cấp, kết hợp với các phương pháp tổng hợp, thống kê, phân tích, tham khảo ý kiến của các chuyên gia và các nhà chuyên môn trong lĩnh vực kinh tế,… để hoàn thành luận văn này. VI- BỐ CỤC CHUNG CỦA LUẬN VĂN 03 chương: KIL O Với phạm vi nghiên cứu như trên, nội dung chính của luận văn gồm có Chương 1: Tổng quan về trái phiếu đô thị và thị trường trái phiếu đô thị. Chương 2: Thực trạng vốn đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng và sự cần thiết phải phát hành trái phiếu đô thị tại thành phố Cần Thơ. Chương 3: Các giải pháp phục vụ phát hành trái phiếu đô thị tại thành phố Cần Thơ. -Trang 3- http://kilobooks.com THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN Ngoài ra, không kể phần mở đầu, kết luận luận văn còn có các phần: Lời cam đoan; lời cảm ơn; danh mục các từ viết tắt; danh mục các bảng biểu; KIL O BOO KS. COM mục lục; các phụ lục kèm theo và tài liệu tham khảo. -Trang 4- http://kilobooks.com THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN CHƯƠNG I: TỔNG QUAN VỀ TRÁI PHIẾU ĐÔ THỊ VÀ THỊ TRƯỜNG TRÁI PHIẾU ĐÔ THỊ COM 1.1 Khái lược về sự hình thành thị trường trái phiếu đô thị Trái phiếu đô thị có vị trí quan trọng trong hệ thống các công cụ tài sản tài chính của đất nước. Để trái phiếu đô thị phát huy hết tác dụng, người phát hành và người đầu tư cần hiểu rõ các đặc tính của nó. Đô thị hóa là một quá trình thay đổi tất yếu khi xã hội ngày càng phát KS. triển, với các nước đang phát triển và có nền kinh tế thị trường mới nổi như Việt Nam chúng ta thì tốc độ đô thị hóa diễn ra với tốc độ càng nhanh chóng. Tại các đô thị lớn như thành phố Hồ Chí Minh và Hà Nội... ngày càng khẳng định được tầm quan trọng về tốc độ tăng trưởng kinh tế, xã hội.... Ngày 07 BOO tháng 12 năm 2007 sau khi kết thúc Hội nghị Nhóm tư vấn các nhà tài trợ cho Việt Nam (CG) các đối tác phát triển cam kết hỗ trợ tài chính cho Việt Nam con số hơn 5,4 tỉ USD cho năm 2008, cao hơn nhiều so với 4,4 tỉ USD của năm 2007. Giám đốc Ngân hàng Thế giới (WB) Ajay Chhibber nói rằng đây là thông điệp mạnh mẽ về sự tin tưởng của cộng đồng quốc tế vào sự phát triển vững chắc của Việt Nam. Giám đốc Ngân hàng Phát triển Châu Á KIL O (ADB) Ayumi Konishi tại Việt Nam đánh giá con số đó thể hiện năng lực sử dụng nguồn vốn ODA của Việt Nam còn lớn và năng lực hấp thụ nguồn vốn này đã tỏ ra rất hiệu quả. Từ đó cho thấy tìm nguồn tài trợ và sử dụng các nguồn tài trợ một cách hiệu quả luôn là vấn đề quan tâm của mỗi địa phương và là tầm chiến lược của mỗi quốc gia. Hiện nay, thế giới thường sử dụng hai mô hình để xây dựng thị trường tín dụng đô thị. Trước hết là mô hình sử dụng tín nhiệm ngân hàng để tài trợ cho các dự án đầu tư tại đô thị, dạng này các nước Tây Âu đã và đang áp -Trang 5- http://kilobooks.com THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN dụng và hiện nay là nguồn ưu tiên cho tín dụng địa phương. Mô hình thứ hai là sử dụng trái phiếu đô thị, hình thức này phổ biến ở khu vực Bắc Mỹ. Đối với mô hình tín dụng địa phương thì dựa vào các ngân hàng, các ngân hàng được xây dựng chuyên doanh để cung cấp tín dụng và các dịch vụ COM liên quan cho chính quyền địa phương. Ngân hàng đô thị lớn và lâu đời lớn nhất trên thế giới là Quỹ tín dụng địa phương Pháp (Credit Local dè France). Tương tự như các ngân hàng đô thị là mô hình các quỹ chuyên cho vay và các hình thức này được gọi chung là quỹ phát triển đô thị cũng được triển tại nhiều nước trên thế giới như: Đức, Bỉ, Hà Lan, Thổ Nhĩ Kì... KS. Đối với mô hình sử dụng trái phiếu địa phương (local bond) hay trái phiếu đô thị (municipal bond) chính quyền địa phương không vay tiền từ ngân hàng để tài trợ cho các dự án của mình mà phát hành các công cụ nợ khác nhau trên thị trường nhằm thu hút vốn đầu tư. Theo một số chuyên gia kinh tế, việc sử dụng công cụ nợ thay thế thay cho việc vay tiền từ các ngân hàng BOO thương mại có ưu điểm như: Thời hạn vay dài hơn, điều này giúp làm giảm các rủi ro trong ngân sách và góp phần vào sự ổn định tài chính ở địa phương, thu hút được vốn từ nhiều nguồn quỹ khác nhau từ quỹ lương hưu, quỹ hỗ trợ,… vào việc phát triển cơ sở hạ tầng. Nguồn vốn này thường có giá rẻ hơn so với nguồn vay từ các ngân hàng. Đặc biệt khi trái phiếu phát hành có độ tin KIL O cậy cao, sẽ tạo sức ép và động lực lên chính quyền địa phương để chính quyền cải tiến công tác quản lý ngân sách, kiểm toán, công khai thông tin,… Tuy nhiên, một thị trường tín dụng địa phương dựa trên trái phiếu cũng có những hạn chế nhất định, nếu được sử dụng tại một số quốc gia có hệ thống tài chính chưa phát triển, hạ tầng công nghệ còn kém thì việc phát hành trái phiếu có thể rất khó khăn cho các địa phương nhỏ, hệ số tín nhiệm thấp. Nếu chỉ phát hành với số lượng nhỏ thì các chi phí cố định của việc phát hành trên tổng số tiền thu được sẽ rất cao vô tình làm giảm hiểu quả và ý nghĩa mang lại của trái phiếu. Tiếp theo là việc xếp hạng tín nhiệm ở một số quốc gia khi công khai chưa được thỏa đáng. Dù rằng một số quốc gia đang phát -Trang 6- http://kilobooks.com THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN triển sử dụng trái phiếu đô thị đều có các cơ quan xếp hạng tín nhiệm, nhưng hoạt động này hiện nay rất khó khăn vì thiếu sự công khai thông tin tài chính khiến việc xếp hạng không chính xác cũng như niềm tin vào việc xếp hạng cũng bị hạn chế. Một số nước đang phát triển do đặc thù kinh tế nên việc tiếp COM cận với nguồn vốn dài hạn cũng là một hạn chế của hình thức tài trợ này. 1.2 Một số khái niệm cơ bản về trái phiếu đô thị 1.2.1 Khái niệm Trái phiếu đô thị (municipal bonds) là những loại trái phiếu do Chính phủ hay chính quyền địa phương (cấp tỉnh, thành phố) phát hành nhằm huy KS. động vốn tài trợ cho các dự án đầu tư hạ tầng như xây dựng trường học, tu bổ phát triển đường sá, xử lý nước, cầu cảng, sân bay,… Kỳ hạn trái phiếu này là từ 10 đến 30 năm. Các trái phiếu này thường được các ngân hàng mua khi phát hành, sau đó các ngân hàng tổ chức bán lại trên thị trường chứng khoán cho các Công ty Bảo hiểm, Công ty Tài chính, các người có tài sản lớn, thu BOO nhập cao. Nếu xem xét từ gốc độ kinh doanh tài chính, trái phiếu đô thị là một loại chứng khoán có giá trị đầu tư tương đối cao. Đối với các nước có thị trường tài chính phát triển ở trình độ cao, chẳng hạn như Mỹ và các nước Châu Âu thì hình thức phát hành trái phiếu đô thị phát triển mạnh và rất đa dạng. KIL O Tóm lại, trái phiếu đô thị có vị trí quan trọng trong hệ thống các công cụ tài sản tài chính của đất nước. Để trái phiếu đô thị phát huy hết tác dụng. người phát hành và người đầu tư cần hiểu rõ các đặc tính của nó. 1.2.2 Các loại trái phiếu đô thị Tại các các nước phát triển (đặt biệt là Mỹ) chính quyền có thể phát hành các loại giấy nợ dưới dạng ngắn hạn (thời gian đáo hạn từ 1 đến 2 năm) hay dài hạn (thời gian đáo hạn từ 10 đến 30 năm). Loại ngắn hạn (notes) chủ yếu dùng để bù đắp nhưng thiếu hụt tạm thời ngân sách nhà nước của chính quyền địa phương. Nó có thể được phát hành để duy trùy dòng tiền mặt của chính quyền cho đến khi có các nguồn thu mới -Trang 7- http://kilobooks.com THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN từ thuế, từ các nguồn thu khác hoặc từ các nguồn hỗ trợ từ Trung ương. Loại ngắn hạn thường được sử dụng gồm: - TANs (Tax Anticipation Notes): Công khố bù đắp thuế là loại giấy nợ được đảm bảo bằng nguồn thu từ thuế trong tương lai. Khoản ngân khố dự COM kiến (Revernue Anticipation Notes) được chính quyền đảm bảo bằng nguồn thu trong tương lai. Hầu hết loại này được phát hành là những ngân hàng thương mại địa phương. - BANs (Bond Anticipation Notes bonds) là loại được sử dụng tài trợ tạm thời cho dự án dài hạn trước khi phát hành trái phiếu dài hạn. BANs được KS. phát hành để có nguồn tài chính tạm thời giúp cho dự án có thể bắt đầu trước khi trái phiếu dài hạn chính thức được phát hành. - TECP (Tac Exempt Commercial Paper) tương tự như hối phiếu thương mại của công ty có lãi suất cố định, kỳ hạn thanh toán trong vòng 270 ngày. BOO - GANs (Grant Anticipation Notes) là loại giấy nợ đảm bảo bằng trợ cấp trong tương lai chúng được phát hành trên thị trường trái phiếu Mỹ, GANs được phát hành khi địa phương biết trước chuẩn bị có nguồn hổ trợ từ Trung ương nhằm có ngay nguồn tài trợ vốn cho các dự án. Trái phiếu đô thị dài hạn hiện nay cũng có rất nhiều loại, nhưng nhìn KIL O chung có thể chia làm 3 loại chính dựa vào các hình thức đảm bảo trả nợ. a) Trái phiếu nhận nợ chung (GOs: General Obligation bonds) thuật ngữ tiếng Việt còn được gọi bằng nhiều tên khác nhau như: trái phiếu công ích, trái phiếu tổng hợp, trái phiếu nghĩa vụ,… Đây là loại trái phiếu nợ do chính quyền địa phương phát hành để huy động tiền phục vụ cho các chi tiêu xây dựng và cũng cố địa phương nằm trong chương trình phát triển chung của quốc gia. Do vậy, trái phiếu này thường được Cục thuế hay Kho bạc Nhà nước đảm bảo về thời gian hoàn vốn và tiền lãi. Nó là loại trái phiếu mà nhân dân có nghĩa vụ và bổn phận phải mua để hỗ trợ Nhà nước vì những lợi ích công cộng. Còn số lượng mua nhiều -Trang 8- http://kilobooks.com THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN hay ít là tùy thuộc vào mỗi người, tùy theo thời gian đáo hạn là trung hạn hay dài hạn (loại trái phiếu này không có ngắn hạn) mà lãi suất của nó được cố định cao hay thấp. Thông thường, lãi suất được trả là thấp hơn một chút so với các loại trái phiếu cùng thời gian khác trên thị trường trái phiếu vì thu COM nhập từ nó không bị đánh thuế và hơn nữa, nó được Kho bạc đảm bảo về lãi suất thực dương trong bất kỳ tình huống nào của lạm phát. Trái phiếu nghĩa vụ còn có thể được thanh toán trở lại bằng cách khấu trừ vào tiền thuế thu nhập phải đóng của người sở hữu. Tại một số quốc gia, việc phát hành trái phiếu GOs phải được thông qua KS. chưng cầu ý dân nếu được chấp hành mới được phát hành. Điều này làm cho trái phiếu GOs phần nào mất đi tính hấp dẫn, nhưng đối với chính quyền địa phương và nhà đầu tư thì quan điểm nó mang lại sự an toàn cho những người nắm giữ trái phiếu vì có sự ủng hộ về mặt chính trị cho việc phát hành trả nợ. Một số quốc gia khác lại giới hạn việc phát hành trái phiếu GOs bằng cách ấn BOO định một tỉ lệ nợ nhất định (tỉ lệ này có thể ấn định trên đầu người hoặc so sánh tổng lượng nợ tồn với tổng thu nhập…) b) Trái phiếu công quản (Authority Bond) Chính quyền địa phương có thể lập ra tổ chức trực thuộc chuyên trách một lĩnh vực kinh tế để phục vụ cho một công trình công cộng nào đó. Chẳng KIL O hạn để khuyến khich phát triển một huyện duyên hải hay vùng núi nao đó, chính quyền địa phương có thể giao hay lập ra một số đơn vị đặc trách cung cấp điện giá thấp cho dân cư tại chổ. Cơ quan này sẽ được cho phép và có chức năng huy động nợ bằng trái phiếu (theo các điều kiện đã được quy định) để xây dựng nhà máy sản xuất điện và điều hành việc phân phối điện giá hạ cho toàn vùng dự án đó. Loại trái phiếu này được phát hành huy động tiền sử dụng vào một mục đích nhất định và trong bối cảnh hiện tại tạm gọi là trái phiếu công quản (Authority Bond), do một cơ quan hay sở trực thuộc thành phố (hoặc tỉnh) đứng ra đảm nhận việc huy động và điều hành. -Trang 9- http://kilobooks.com THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN Vì mang danh nghĩa là “cơ quan sở tại” nên chi phí về nhân sự và điều hành có thể được tài trợ, được giảm thuế,… do đó giá bán chỉ cần ngang với giá thành (trong đó bao gồm cả chi phí vốn). Đồng thời, trong thực tế, các cơ quan này có rộng đường phát huy năng lực và có thể xoay sở tốt hơn. Ví dụ COM họ có thể bán lại sản lượng điện thừa với giá cao hơn cho các vùng lân cận. Như vậy, loại trái phiếu này được chính quyền địa phương bảo trợ có thể tự nâng cao “chất lượng” nếu cơ quan điều hành tỏ ra tháo vát, nhất là khả năng điều hành và khai thác hiệu quả. Khi phát hanh trái phiếu công quản cần quan tâm đến một số vấn đề sau: KS. - Phải xác định được rằng nguồn thu nhập của dự án sẽ đủ để đáp ứng nhu cầu trả nợ và sẽ duy trùy được mức độ đó cho đến khi trái phiếu đáo hạn. - Thực hiện nghiêm chỉnh việc chấp hành cam kết đưa khoản thu vượt của dự án (như trình bày ở trên) vào nguồn quỹ dùng để trả nợ trái phiếu. Mức độ tin cậy của thị trường vào việc chính quyền địa phương sử dụng BOO nguồn thu vượt của dự án để trả nợ trái phiếu và tỉ lệ nợ như thế nào sẽ ảnh hưởng đến lãi suất của thị trường trái phiếu đó. c) Trái phiếu lợi tức (Revenue Bonds) hay trái phiếu doanh thu Trái phiếu loại này khi phát hành mang nhiều tính chất đầu tư hơn. Phát hành nhằm tài trợ cho các dự án có sinh lời. Những loại trái phiếu này không KIL O hưởng lãi suất cố định mà theo hiệu quả của lợi nhuận thu được từ công trình do nhà chức trách huy động để thực hiện. Chính quyền địa phương thường thiết lập thời hạn của trái phiếu trùng khớp với thời hạn của dự án. Do trái phiếu lợi tức được tài trợ bởi nguồn thu của các dự án nên cơ sở để các nhà đầu tư quyết định mua trái phiếu là những nghiên cứu tính khả thi kinh tế của dự án bao gồm: chi phí xây dựng và các hoạt động sửa chữa bảo trì; dự toán nguồn thu; phương án trả nợ;… Thí dụ như khi chính quyền địa phương phát hành loại trái phiếu này để huy động tài chính xây dựng một chiếc cầu mới, lợi tức những người mua trái phiếu được hưởng cao hay thấp sẽ phụ thuộc vào tiền lãi từ việc thu lệ phí qua cầu của các phương tiện giao thông. Ở các -Trang 10- http://kilobooks.com THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN nước phát triển (Mỹ hay các nước phương Tây), tình trạng này diễn ra như sau: chính quyền địa phương thông báo việc phát hành trái phiếu 7 năm để xây dựng cầu. Lợi tức được trả cho trái phiếu là phụ thuộc vào lợi tức thu được từ năm thứ 3 đến năm thứ 7 (5 năm) bằng lệ phí cầu đường. Trong hai COM năm đầu thời gian cầu được xây dựng, những người chủ trái phiếu không được hưởng lãi, bởi vì trương trình chưa tạo ra lãi. Lãi từ năm thứ 3 đến năm thứ 7 sẽ tính vào thời gian đáo hạn chung với việc thanh toán lại vốn. Nếu lệ phí qua cầu không những đủ hoàn vốn trong thời gian đó, mà còn tạo ra lãi nhiều, người sở hữu trái phiếu sẽ được chia lãi rất cao. Mọi việc đều được KS. thông báo công khai trên các phương tiện thông tin đại chúng. Ngược lại, nếu trong khoảng thời gian nói trên, từ năn thứ 3 đến năm thứ 7, lợi nhuận thu được chưa đủ trả vốn và hoàn toàn chưa có đồng lãi , cơ quan phát hành chỉ có trách nhiệm thanh toán vốn mà không bị ràng buộc phải trả lãi cho vốn nói trên. Loại trái phiếu này thường có lợi suất rất hấp dẫn, nhưng có thể bị rủi ro BOO vì chúng thường không được bảo trợ hay bảo kê bằng bất cứ nguồn nào khác ngoài chính thu nhập từng công trình mà chúng góp phần làm ra một cách độc lập theo cách tính đủ trên cơ sở kinh doanh có điều kiện. 1.2.3 Đặc điểm của trái phiếu đô thị Trái phiếu đô thị là công cụ nợ của chính quyền địa phương. Trái phiếu KIL O này có tính linh hoạt, tính khả mại cao và thường được kinh doanh rộng rãi trên thị trường phi tập trung (OTC), phần lớn trái phiếu đô thị là loại đa thời hạn và được niêm yết theo lợi tức chứ không theo đơn vị tiền tệ. Giá của trái phiếu sẽ biến động thường xuyên theo giá chứng khoán; trái phiếu chính quyền địa phương được phát hành dưới dạng vô danh, kèm theo phiếu lãi suất hoặc dưới dạng ký danh (trái phiếu có ghi tên người sở hữu trái phiếu). Những trái phiếu chính quyền địa phương cũng có thể phát hành dưới dạng đăng ký gốc và kèm phiếu lãi suất, nghĩa là chứng chỉ trái phiếu có ghi tên chủ sở hữu trái phiếu, phần lãi suất tách khỏi phần gốc và người sở hữu trái phiếu chỉ cần xuất trình phiếu lãi suất để thanh toán tiền lãi. -Trang 11- http://kilobooks.com THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN 1.2.4 Một số ưu điểm chủ yếu của trái phiếu đô thị a) Miễn thuế Ưu điểm nổi bật của trái phiếu đô thị là được miễn thuế thu nhập đối với các khoản lợi tức mang lại nhưng vốn thặng dư từ trái phiếu đô thị thì COM không được miễn thuế. Tuy nhiên, nếu chứng khoán đô thị được phát hành thấp hơn mệnh giá thì bất cứ sự tăng giá gần bằng mệnh giá được xem như phần lãi trái phiếu và được miễn thuế. Nếu chứng khoán tiếp tục tăng giá thì phần thặng dư tăng thêm không được miễn thuế. b) Đa kỳ hạn KS. Trái phiếu đô thị có tính linh hoạt, tính thương mại cao và thông thường chúng được kinh doanh rộng rãi trên thị trường phi tập trung (OTC). Phần lớn những trái phiếu này là trái phiếu có nhiều ngày đáo hạn khác nhau và được niêm yết theo lợi tức chứ không theo đơn vị tiền. Tuy nhiên, nhiều ngày đáo hạn khác nhau cũng có những nhược điểm chia nhỏ sẽ làm giảm tính thanh BOO khoản và tính thị trường của trái phiếu đô thị. Mặc khác, những quỹ đầu tư thường muốn mua những lô trái phiếu lớn và thích đầu tư vào những trái phiếu có kỳ hạn dài, cố định. c) Điều khoản hoàn trái và lãi suất biến đổi Khi phát hành trái phiếu chính quyền địa phương cần cân nhắc xem có KIL O nên đưa điều khoản hoàn trái vào trái phiếu khi phát hành hay không. Nhà phát hành thông thường muốn giữ cho mình quyền mua lại trái phiếu trước khi đáo hạn và tất nhiên phải trả mức lãi suất cao, lúc đó nhà phát hành phải trả cho người nắm giữ trái phiếu cả gốc, lãi tích lũy và thường thì họ phải mua lại trái phiếu với giá cao hơn lúc phát hành. Các điều khoản hoàn trái giúp các nhà phát hành có thể thu hồi trái phiếu trước khi chúng đến hạn. Trong điều kiện hiện nay có thể được xếp thành 2 loại: - Điều khoản bắt buộc: Nhà phát hành phải hoàn trái theo kế hoạch trong bản cáo bạch chính thức trước khi phát hành. -Trang 12-