Tài liệu Quy trình phòng trừ cây trinh nữ thân gỗ ở việt nam

Bé n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖn khoa häc n«ng nghiÖp viÖt nam B¸o c¸o tæng kÕt chuyªn ®Ò B¸o c¸o kinh nghiÖm cña n«ng d©n trong viÖc ®èi phã víi c©y trinh n÷ th©n gç ë c¸c vïng s¶n xuÊt Thuéc ®Ò tµi ®éc lËp cÊp nhµ n−íc Nghiªn cøu c¸c biÖn ph¸p tæng hîp phßng trõ c©y trinh n÷ th©n gç (mimosa pigra l.) ë viÖt nam M· sè: §T§L – 2005/02 Chñ nhiÖm ®Ò tµi: TS . nguyÔn hång s¬n 6463-4 15/8/2007 hµ néi- 2007 Chuyªn ®Ò: B¸o c¸o kinh nghiÖm cña n«ng d©n trong viÖc ®èi phã víi c©y TNTG ë c¸c vïng s¶n xuÊt 1. §Æt vÊn ®Ò HiÖn nay ch−a cã mét c«ng tr×nh nghiªn cøu ®Çy ®ñ nµo vÒ c«ng t¸c phßng trõ vµ ng¨n chÆn sím c©y trinh n÷ th©n gç ë ViÖt Nam, v× vËy trong khu«n khæ cña ®Ò tµi: “Nghiªn cøu c¸c biÖn ph¸p tæng hîp phßng trõ c©y Trinh n÷ th©n gç (Mimosa pigra L.) ë ViÖt Nam” chóng t«i ®· thu thËp kinh nghiÖm phßng trõ c©y TNTG cña n«ng d©n ë c¸c vïng s¶n xuÊt trong c¶ n−íc. 2. Môc ®Ých Thu thËp kinh nghiÖm phßng trõ c©y trinh n÷ th©n gç cña n«ng d©n ë c¸c vïng s¶n xuÊt trong c¶ n−íc nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c«ng t¸c nghiªn cøu c¸c biÖn ph¸p diÖt trõ c©y trinh n÷ th©n gç ë ViÖt Nam. 3. Ph−¬ng ph¸p tiÕn hµnh - Pháng vÊn trùc tiÕp n«ng d©n t¹i ®Þa bµn ®iÒu tra víi sè l−îng trªn 30 ng−êi mét ®iÓm - Ph¸t phiÕu ®iÒu tra cho tõng hé n«ng d©n t¹i nh÷ng vïng ®ang bÞ c©y Trinh n÷ th©n gç x©m lÊn m¹nh, t¹i mçi ®iÓm ®iÒu tra tõ 30 ®Õn 50 hé n«ng d©n 4. §Þa bµn ®iÒu tra (1). Vïng ®Öm V−ên quèc gia Trµm Chim – Tam N«ng - §ång Th¸p (2). Vïng ®Öm V−ên quèc gia C¸t Tiªn – T©n Phó - §ång Nai (3). L−u vùc s«ng La Ngµ thuéc x· La Ngµ vµ Phó Ngäc – §Þnh Qu¸n - §ång Nai (4). Lßng hå Hoµ B×nh bao gåm c¸c x· Thung Nai, B×nh Thanh – Cao Phong - Hoµ B×nh (5). Lßng hå Th¸c Bµ, huyÖn Yªn B×nh, tØnh Yªn B¸i 5. KÕt qu¶ ®iÒu tra 5.1. Thùc tr¹ng vµ c¸c biÖn ph¸p ®èi phã víi c©y Trinh n÷ th©n gç t¹i Vïng ®Öm V−ên quèc gia Trµm Chim KÕt qu¶ ®iÒu tra hé n«ng d©n t¹i x· T©n C«ng SÝnh, Phó HiÖp vµ Phó Thµnh B thuéc vïng ®Öm cña V−ên quèc gia Trµm Chim cho thÊy: C©y Trinh n÷ th©n gç 1 xuÊt hiÖn t¹i ®©y tõ kho¶ng nh÷ng n¨m 80, ban ®Çu chóng mäc ë nh÷ng khu ®Êt cao kh«ng bÞ ngËp trong mïa lò, trªn c¸c bê ®ª vµ däc 2 bªn ®−êng. Khi chóng míi x©m lÊn víi mËt ®é cßn thÊp th× hÇu nh− chóng ch−a ¶nh h−ëng g× nhiÒu tíi ®êi sèng, sinh ho¹t cña ng−êi d©n n¬i ®©y thËm chÝ ban ®Çu ng−êi ta cßn tËn dông lµm hµng rµo vµ lÊy lµm cñi, nh−ng sau mét thêi gian kho¶ng n¨m 1995 – 1997 trë l¹i ®©y c©y Trinh n÷ th©n gç gia t¨ng vÒ diÖn tÝch còng nh− mËt ®é x©m lÊn, chóng x©n lÊn sang c¸c bê m−¬ng dÉn n−íc trong ®ång, v−ên t−îc g©y khã kh¨n ®èi víi ho¹t ®éng canh t¸c cña ng−êi d©n. §Æc biÖt, c©y Trinh n÷ th©n gç g©y khã kh¨n rÊt lín ®èi víi viÖc ®¸nh b¾t thuû s¶n vµ c¶n trë tµu thuyÒn ®i l¹i trong mïa lò. Tr−íc thùc tr¹ng khã kh¨n do c©y Trinh n÷ th©n gç g©y ra, trong ®iÒu kiÖn kh«ng cã th«ng tin, còng nh− quy tr×nh phßng trõ, ng¨n chÆn vµ qu¶n lý loµi dÞch h¹i nµy n«ng d©n ë ®©y ®· tiÕn hµnh mét sè biÖn ph¸p phßng trõ nh»m ng¨n chÆn vµ tiªu diÖt lo¹i c©y ngo¹i lai nµy. C¸c biÖn ph¸p ®· ®−îc n«ng d©n thùc hiÖn nh−: nhæ, chÆt, chÆt kÕt hîp ng©m lò vµ ®èt. C¸c biÖn ph¸p do n«ng d©n thùc hiÖn ®· ®em l¹i mét sè hiÖu qu¶ nhÊt ®Þnh, tuy nhiªn tõng ®ã lµ kh«ng ®ñ ®Ó ng¨n chÆn sù x©m lÊn cña c©y Trinh n÷ th©n gç. Theo nhËn xÐt cña n«ng d©n th× biÖn ph¸p nhæ rÊt khã thùc hiÖn v× th©n c©y cã gai. Khi c©y Trinh n÷ cao h¬n 20cm, bé rÔ ¨n s©u voµ lßng ®Êt vµ khi ®Êt ®· kh« cøng th× kh«ng thÓ nhæ ®−îc, h¬n n÷a khi tiÕn hµnh nhæ ph¶i chi phÝ c«ng lao ®éng rÊt lín. V× vËy, biÖn ph¸p nµy chØ cã thÓ thùc hiÖn khi c©y míi mäc (chiÒu cao < 20cm), ®Êt cßn Èm vµ mËt ®é c©y th−a thít. §èi víi biÖn ph¸p chÆt vµ chÆt ng©m ngËp lò chØ cã hiÖu qu¶ tøc thêi ngay sau chÆt. Sau mïa lò c©y l¹i mäc mÇm t¸i sinh, mçi gèc cã thÓ mäc rÊt nhiÒu mÇm vµ sau mét thêi gian c©y l¹i ra hoa kÕt tr¸i. §èi víi biÖn ph¸p ®èt rÊt khã tiÕn hµnh v× c©y t−¬i ®èt kh«ng thÓ ch¸y, tuy nhiªn ng−êi d©n ®· chÆt vµ ®Ó kh« sau ®ã tiÕn hµnh ®èt. Tû lÖ c©y ch¸y còng rÊt thÊp vµ sau mét mïa lò th× hiÖu qu¶ còng t−¬ng tù biÖn ph¸p chÆt vµ chÆt ng©m lò. 5.2. Thùc tr¹ng vµ c¸c biÖn ph¸p ®èi phã víi c©y Trinh n÷ th©n gç t¹i Vïng ®Öm V−ên quèc gia C¸t Tiªn (x· C¸t Tiªn, §¾c Lua – T©n Phó - §ång Nai) Theo ng−êi d©n ë ®©y th× c©y Trinh n÷ th©n gç xuÊt hiÖn tr−íc nh÷ng n¨m 80. Lóc ®Çu chóng mäc thµnh tõng bôi nhá däc c¸c con suèi vµ ven ®−êng ®i, 2 cïng víi thêi gian chóng gia t¨ng vÒ mËt ®é vµ diÖn tÝch x©m lÊn. Tõ kho¶ng n¨m 1995 trë l¹i ®©y c©y Trinh n÷ th©n gç ®· x©m lÊn gÇn nh− hoµn toµn c¸c vïng ®Êt b¸n ngËp, c¸c con suèi nhá vµ däc 2 bªn ®−êng, hiÖn nay c©y Trinh n÷ th©n gç cßn x©m lÊn c¶ c¸c khu vùc trång s¾n, ng« vµ c¸c c©y trång c¹n kh¸c. Theo ng−êi d©n ë ®©y cho biÕt, hiÖn nay sù x©m lÊn cña c©y Trinh n÷ th©n gç ®· trë nªn hÕt søc bøc xóc ®èi víi ng−êi d©n. Sù x©m lÊn cña chóng g©y ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®èi víi ho¹t ®éng canh t¸c, c¶n trë giao th«ng vµ c¸c ho¹t ®éng th−êng nhËt cña con ng−êi. Cho ®Õn nay, vÉn ch−a cã mét c¬ quan hay mét tæ chøc nµo ®−a ra lêi c¶nh b¸o, còng nh− cã mét quy tr×nh phßng trõ hay qu¶n lý loµi c©y ngo¹i lai nµy. Tr−íc t×nh h×nh ®ã, n«ng d©n ë ®©y ®· tiÕn hµnh mét sè biÖn ph¸p phßng trõ tù ph¸t ®Ó ®èi phã víi c©y Trinh n÷ th©n gç nh»m h¹n chÕ sù x©m lÊn cña chóng trong phÇn ®Êt cña m×nh. BiÖn ph¸p mµ n«ng d©n ë khu vùc nµy thùc hiÖn chñ yÕu lµ chÆt vµ chÆt sau ®ã ®µo gèc. Tuy nhiªn, hiÖu qu¶ mµ 2 biÖn ph¸p nµy mang l¹i kh«ng nh− mong muèn cña ng−êi d©n. Theo n«ng d©n ë ®©y cho biÕt, khi c©y Trinh n÷ th©n gç x©m lÊn vµo khu vùc ®Êt ®ai cña hä, hä ®· tiÕn hµnh chÆt vµ ®µo gèc, biÖn ph¸p nµy cã hiÖu qu¶ rÊt cao nh−ng v« cïng tèn c«ng lao ®éng v¶ l¹i, khi c©y trinh n÷ ®· x©m lÊn ë møc ®é dµy ®Æc vµ diÖn tÝch réng lín th× kh«ng thÓ thùc hiÖn biÖn ph¸p nµy. Cßn biÖn ph¸p chÆt chØ cho hiÖu qu¶ ngay sau khi thùc hiÖn, sau khi chÆt vµi th¸ng c©y l¹i ra hoa, kÕt qu¶ vµ l¹i tiÕp tôc qu¸ tr×nh x©m lÊn. BiÖn ph¸p nµy chØ nh»m môc ®Ých ®èi phã víi c©y Trinh n÷ th©n gç khi chóng x©m lÊn ®−êng ®i cña hä. 5.3. Thùc tr¹ng vµ c¸c biÖn ph¸p ®èi phã víi c©y Trinh n÷ th©n gç t¹i l−u vùc s«ng La Ngµ KÕt qu¶ ®iÒu tra vµ pháng vÊn n«ng d©n cho thÊy, c©y Trinh n÷ th©n gç cã mÆt t¹i ®©y tõ kho¶ng nh÷ng n¨m 90, ban ®Çu chóng x©m lÊn däc 2 bªn s«ng thuéc l−u vùc s«ng La Ngµ, dÇn dÇn chóng x©m lÊn c¸c l¹ch n−íc ch¶y trong khu d©n c−. Däc 2 bªn bê s«ng, nh÷ng gß ®Êt cao tr−íc ®©y lµ n¬i canh t¸c cña n«ng d©n, hä th−êng trång c¸c lo¹i c©y nh− ng«, l¹c, bÇu bÝ. ë triÒn s«ng s¸t mÆt n−íc, khi n−íc b¾t ®Çu rót n«ng d©n th−êng cÊy lóa däc 2 bªn bê s«ng. Nh−ng ®Õn nh÷ng n¨m gÇn ®©y, c©y Trinh n÷ th©n gç ®· x©m lÊn c¸c gß ®Êt trªn cao g©y khã kh¨n cho c¸c hé n«ng d©n 3 gieo trång thËm chÝ cã nhiÒu gß ®Êt hiÖn nay n«ng d©n kh«ng thÓ gieo trång v× c©y Trinh n÷ th©n gç ®· lÊn ¸t hoµn toµn. ë nh÷ng n¬i thÊp h¬n, hµng n¨m c©y Trinh n÷ vÉn x©m lÊn g©y khã kh¨n cho c¸c hé n«ng d©n cÊy lóa t¹i nh÷ng khu vùc nµy. HiÖn nay, c©y Trinh n÷ th©n gç ®· x©m lÊn víi mËt ®é rÊt cao vµ diÖn tÝch v« cïng lín. Sù x©m nhiÔm cña c©y Trinh n÷ ®· vµ ®ang g©y ra rÊt nhiÒu khã kh¨n ®èi víi ho¹t ®éng canh t¸c cña ng−êi d©n däc 2 bªn s«ng La Ngµ, còng nh− ho¹t ®éng ®¸nh b¾t thuû s¶n hay nu«i c¸ bÌ cña n«ng d©n. Ngoµi ra, sù x©m lÊn cña chóng cßn lµm gi¶n diÖn tÝch ch¨n th¶ gia sóc cña bµ con. Tr−íc th¶m c¶nh ®ã, mét sè n«ng d©n ®· t×m mäi c¸ch ®Ó diÖt trõ loµi c©y ngo¹i lai nµy, nh−ng hä ®· gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n trong viÖc ®èi phã víi chóng, v× hä hoµn toµn thiÕu th«ng tin còng nh− quy tr×nh kÜ thuËt phßng trõ loµi c©y ngo¹i lai nµy. Mäi ho¹t ®éng phßng trõ cña ng−êi d©n chØ mang tÝnh tù ph¸t, biÖn ph¸p phßng trõ duy nhÊt ®−îc thùc hiÖn ë ®©y lµ biÖn ph¸p chÆt ng©m lò. Ng−êi d©n th−êng tiÕn hµnh chÆt c©y tr−íc mïa lò vµ ngay sau khi n−íc rót hä gieo trång c¸c lo¹i c©y trång n«ng nghiÖp nh− l¹c, ng«, ®Ëu t−¬ng...tuy nhiªn, nh÷ng diÖn tÝch cã thÓ tiÕn hµnh chÆt ®Ó trång trät th× mËt ®é c©y chØ 1 – 2c©y/ m2, cßn khi mËt ®é c©y >3 c©y/ m2 th× dï cã chÆt ®i còng kh«ng thÓ tiÕp tôc gieo trång. 5.4. Thùc tr¹ng vµ c¸c biÖn ph¸p ®èi phã víi c©y Trinh n÷ th©n gç t¹i lßng hå Hoµ B×nh vµ Th¸c Bµ C©y trinh n÷ cã mÆt t¹i lßng hå Th¸c Bµ vµo kho¶ng nh÷ng n¨m 70, chóng x©m lÊn trªn c¸c hßn ®¶o cña khu vùc lßng hå Th¸c Bµ vµ däc theo hai bªn bê s«ng Ch¶y. Tõ n¨m 1990 trë l¹i ®©y hiÖn tr¹ng c©y TNTG tiÕp tôc x©m lÊn trªn diÖn réng. §Æc biÖt lµ tõ n¨m 1995, c©y TNTG ®· ph¸t t¸n vµ x©m lÊn nÆng ë c¸c vïng ®Êt canh t¸c, g©y khã kh¨n rÊt lín cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ ch¨n nu«i thuû s¶n còng nh− nhiÒu ngµnh kh¸c cã liªn quan. T¹i lßng hå thuû ®iÖn Hoµ B×nh c©y TNTG b¾t ®Çu xuÊt hiÖn vµo nh÷ng n¨m 1995 – 1996, ban ®Çu chóng x©m lÊn c¸c gß ®Êt cao thuéc lßng hå vµ däc hai bªn bê s«ng §µ. Vµo mïa n−íc, nguån h¹t tr«i d¹t vµo c¸c thung lòng vµ c¸c vïng ®Êt b¸n ngËp thuéc khu vùc chøa n−íc cña hå Hoµ B×nh vµ x©m nhiÔm trªn diÖn tÝch kh¸ réng lín. 4 T¹i c¸c vïng ®Êt b¸n ngËp, diÖn tÝch bÞ x©m nhiÔm hoµn toµn lµ 200 ha. DiÖn tÝch x©m nhiÔm cña c©y TNTG b¾t ®Çu t¨ng nhanh tõ nh÷ng n¨m 1990, nh−ng khi míi b¾t ®Çu bÞ x©m lÊn, n«ng d©n cã thÓ ¸p dông biÖn ph¸p chÆt bá ®Ó duy tr× ho¹t ®éng canh t¸c nªn møc ®é x©m nhiÔm cßn nhÑ. Tuy nhiªn, kÓ tõ n¨m 1998 trë l¹i ®©y, diÖn tÝch bÞ x©m nhiÔm ngµy cµng më réng víi mËt ®é cao, v× vËy viÖc phßng trõ gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. §Æc biÖt kÓ tõ n¨m 2002 ®Õn nay, diÖn tÝch x©m lÊn hµng n¨m ®Òu t¨ng gÊp 2-3 lÇn. MËt ®é c©y còng t¨ng nhanh chãng kÓ tõ n¨m 1998 trë l¹i ®©y. T¹i lßng hå thuû ®iÖn Hoµ B×nh vµ Th¸c Bµ nhiÒu diÖn tÝch canh t¸c cña ng−êi d©n téc thiÓu sè tr−íc ®©y th× hiÖn nay ®· bÞ c©y Trinh n÷ th©n gç x©m lÊn. Hµng n¨m n«ng d©n vÉn tiÕn hµnh biÖn ph¸p chÆt nh»m h¹n chÕ sù x©m lÊn cña chóng ®Ó gi¶i phãng diÖn tÝch ®Êt canh t¸c cña m×nh, tuy nhiªn hä ®· gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n trong viÖc ®èi phã víi loµi c©y ngo¹i lai nµy v× biÖn ph¸p chÆt chØ cã hiÖu qu¶ tøc thêi, h¬n n÷a khi mËt ®é c©y ®· x©m lÊn dµy ®Æc th× kh«ng thÓ ¸p dông biÖn ph¸p nµy ®Ó khèng chÕ sù x©m lÊn cña chóng. 6. KÕt luËn T¹i c¸c vïng ®Öm cña c¸c V−ên quèc gia, lßng hå thuû ®iÖn còng nh− c¸c vïng ®Êt canh t¸c b¸n ngËp c©y Trinh n÷ th©n gç ®· x©m lÊn víi mËt ®é vµ diÖn tÝch ®¸ng b¸o ®éng vµ ng−êi d©n ë c¸c vïng nµy ®· tiÕn hµnh mét sè biÖn ph¸p phßng trõ nh»m h¹n chÕ sù x©m lÊn cña loµi thùc vËt ngo¹i lai nµy, tuy nhiªn c¸c biÖn ph¸p ®−îc n«ng d©n tiÕn hµnh chØ mang tÝnh tù ph¸t vµ chØ dõng l¹i ë c¸c biÖn ph¸p thñ c«ng ®¬n gi¶n nh− chÆt, chÆt ng©m lò víi diÖn tÝch nhá lÎ, v× vËy hiÖu qu¶ trong c«ng t¸c phßng trõ rÊt thÊp. Hµ Néi, ngµy th¸ng n¨m 2005 Ng−êi viÕt b¸o c¸o NguyÔn Huy M¹nh 5