Tài liệu Tiểu luận nhà nước và cách mạng xã hội

Lêi nãi ®Çu Chóng ta vÉn thêng nh¾c ®Õn tõ “ nhµ níc ”trong ng«n ng÷ hµng ngµy hay khi ®Ò cËp ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò vÒ kinh tÕ - chÝnh trÞ - x· héi,nhng hiÓu biÕt vÒ nhµ níc vµ sù tån t¹i cña nã trong lÞch sö ®èi víi chóng ta cßn rÊt khiªm tèn.V× vËy, ®Ó lµm râ nh÷ng vÊn ®Ò ®ã chóng ta h·y cïng nhau t×m hiÓu vÒ nhµ níc vµ c¸ch m¹ng x· héi. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn tiÓu luËn nµy, do nh÷ng h¹n chÕ vÒ n¨ng lùc còng nh tµi liÖu, nªn kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt nhÊt ®Þnh. V× vËy, rÊt mong ®îc sù gióp ®ì cña thay ®Ó bµi tiÓu luËn cña em hoµn thiÖn h¬n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n! Nhµ níc vµ c¸ch m¹ng x· héi Page 1 of 21 1. Nhµ níc. 1.1.Nguån gèc vµ b¶n chÊt nhµ níc: 1.1.1.Quan diÓm vÒ nhµ níc cña nh÷ng häc thuyÕt tríc M¸c: VÊn ®Ò nguån gèc vµ b¶n chÊt cña nhµ níc lu«n lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc phøc t¹p trong x· héi cã c¸c giai cÊp ®èi kh¸ng vµ ®©y còng chÝnh lµ vÊn ®Ò trung t©m cña cuéc ®Êu tranh. VËy nguån gèc ra ®êi nhµ níc lµ tõ ®©u? B¶n chÊt nhµ níc lµ g×? Trong lÞch sö triÕt häc cã nhiÒu lÝ gi¶i kh¸c nhau vÒ vÊn ®Ò nµy trªn c¬ së ®iÒu kiÖn lÞch sö lóc ®ã. Nhng hÇu hÕt nh÷ng häc thuyÕt tríc ®©y vÒ nguyªn nh©n ®Òu mang tÝnh duy t©m, thÇn bÝ, t«n gi¸o.  Chñ nghÜa duy t©m ®· cho r»ng: nhµ níc lµ do lùc lîng siªu nhiªn hoÆc do lý chÝ vµ ®¹o ®øc tèi thîng sinh ra ®Ó duy tr× trËt tù ë trÇn gian.Tõ ®ã mµ x· héi n¶y sinh quan ®iÓm vua lµ “thiªn tö” nªn cã quyÒn lùc tèi cao víi x· héi.  Hª-ghen l¹i cho r»ng nhµ níc chÝnh lµ sù tha hãa cña ý niÖm tuyÖt ®èi sinh ra.Do vËy còng nh ý niÖm tuyÖt ®èi, nhµ níc còng cã qu¸ tr×nh ph¸t triÓn,vËn ®éng vµ tån t¹i vÜnh viÔn mµ ®Ønh cao nhÊt lµ nhµ níc phæ.  Mét quan ®iÓm n÷a còng mang tÝnh thÇn th¸nh lµ quan ®iÓm cña chñ nghÜa T«mat míi : nhµ níc cã nguån gèc thiªng liªng tõ chóa,do vËy nhµ níc cã thÇn tÝnh .Tõ c¸ch lÝ gi¶i ®ã hä cho r»ng nhµ níc b¶o vÖ quyÒn lîi cho mäi thµnh viªn trong x· héi,vµ v× thÕ nhµ níc còng cã tÝnh giai cÊp.  Mét sè nhµ x· héi häc l¹i t×m c¸ch g¾n nhµ níc víi t©m lÝ con ngêi.Theo hä nh÷ng nhãm ý chÝ m¹nh sÏ gi÷ vai trß thèng trÞ, n¾m quyÒn lùc, x©y dùng bé m¸y nhµ níc ®Ó cai trÞ c¸c nhãm ý chÝ yÕu. Tríc M¸c cã quan ®iÓm cho r»ng nhµ níc xuÊt hiÖn nh lµ mét kÕt qu¶ cña sù ph¸t triÓn gia ®×nh. QuyÒn lùc nhµ níc chÝnh lµ sù chuyÓn hãa quyÒn lùc cña ngêi cha-gia trëng.V× vËy nhµ níc kh«ng mang tÝnh giai cÊp.  §Õn thêi cËn ®¹i xuÊt hiÖn nh÷ng quan ®iÓm míi, tiªu biÓu lµ H«p-x¬(15881671), Lèc-c¬(1632-1704), Rót-x«(1712-1778). Trong ®ã Hèp-x¬ cho r»ng nhµ níc nh lµ s¶n phÈm cña mét khÕ íc x· héi vµ khÕ íc ë ®©y lµ sù tháa thuËn cña mäi ngêi trªn c¬ së ý chÝ chung nh»m môc ®Ých chèng l¹i sô thèng trÞ chuyªn chÕ. Tõ ®ã t¹o ra mét trËt tù x· héi míi mµ ë ®ã c¸c quyÒn tù nhiªn cña con ngêi ®îc coi träng. Quan ®iÓm nµy ®· ®îc Rut- x« tiÕp tôc ph¸t triÓn. Trªn c¬ së ph©n chia c¸c giai ®o¹n cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn lÞch sö,«ng cho r»ng nhµ níc lµ kÕt qu¶ cña sù ph¸t triÓn Page 2 of 21 x· héi tõ tr¹ng th¸i tù nhiªn sang tr¹ng th¸i c«ng d©n, g¾n liÒn víi chÕ ®é së h÷u t nh©n. ¤ng coi sù xuÊt hiÖn chÕ ®é t h÷u d· lµm biÕn d¹ng c¸c quan hÖ tù nhiªn cña con ngêi, ®Èy x· héi vµo t×nh tr¹ng bÊt c«ng, ¸p bøc. Trong quan ®iÓm nµy nhµ níc trªn c¬ së khÕ íc x· héi do nh©n d©n lËp ra ®Ó b¶o vÖ quyÒn b×nh ®¼ng cña hä. Nh vËy theo Rut- x« nhµ níc lµ s¶n phÈm cña ý chÝ chung cña nh©n d©n, do hä kiÓm so¸t. Nhµ níc còng kh«ng ph¶i lµ mét bé m¸y quyÒn lùc t¸ch rêi nh©n d©n, ®µn ¸p nh©n d©n. Nhµ níc lµ ngêi dîc nh©n d©n ñy quyÒn ®iÒu hµnh x· héi. Mäi ho¹t ®éng cña nhµ níc ph¶i phï hîp víi nh©n d©n. §iÓm tiÕn bé trong quan ®iÓm cña c¸c lÝ thuyÕt gia t s¶n lµ ë chç nã híng ®Õn viÖc chèng l¹i nhµ níc phong kiÕn hµ kh¾c. Tuy nhiªn c¸c quan ®iÓm nµy vÉn bÞ h¹n chÕ, cha t×m ra ®îc nguån gèc vµ b¶n chÊt cña nhµ níc. Do vËy vÊn ®Ò nhµ níc vÉn lµ ®iÒu bÝ Èn. 1.1.2.Quan ®iÓm cña chñ nghÜa M¸c-Lªnin vÒ nguån gèc vµ b¶n chÊt nhµ níc: a) Nguån gèc: VËy ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy mét c¸ch khoa häc chóng ta cÇn ph¶i nh×n vÒ mÆt lÞch sö, bëi bÊt k× hiÖn tîng x· héi nµo ®Òu ph¶i g¾n bã víi lÞch sö ®Ó tõ ®ã ta cã thÓ xem hiÖn nay nã ph¸t triÓn nh thÕ nµo. LÞch sö x· héi ®· tr¶i qua 4 kiÓu nhµ níc: chñ n«, phong kiÕn, t b¶n chñ nghÜa vµ céng s¶n chñ nghÜa. Ba h×nh thøc nhµ níc ban ®Çu ®Òu cã ®iÓm chung dùa trªn quan hÖ së h÷a t nh©n.  Nhµ níc chñ n«: giai cÊp chñ n« lµ ngêi së h÷u ruéng ®Êt,cña c¶i d thõa. Cßn nh÷ng ngêi n« lÖ th× kh«ng cã g× c¶, bÞ bãc lét thËm tÖ.  Nhµ níc phong kiÕn: 3 giai cÊp c¬ b¶n lµ ®Þa chñ, chñ n« vµ n«ng n«. Sù kh¸c biÖt á ®©y lµ quan hÖ vÒ mÆt së h÷u, con ngêi kh«ng cßn bÞ coi lµ vËt së h÷u.  Nhµ níc t b¶n chñ nghÜa: c¸ch m¹ng khoa häc kÜ thu©t thÕ kØ 18-19 ®· khiÕn cho x· héi cã sù thay ®æi râ rÖt, ®Æc biÖt lµ sù ra ®êi cña 2 giai cÊp míi lµ t s¶n vµ v« s¶n.  Nhµ níc céng s¶n chñ nghÜa: lµ nhµ níc tiÕn bé nhÊt trong lÞch sö , lµ n¬i mµ kh«ng cã chÕ ®é ngêi bãc lét ngêi, mäi cña cña c¶i lµ cña chung dùa trªn chÕ ®é c«ng h÷u. Trªn c¬ së phÐp biÖn chøng duy vËt lÞch sö, lÝ luËn khoa häc vÒ nhµ níc mµ chñ nghÜa M¸c-Lªnin ®a ra ®· tr¶ lêi 2 c©u h ái quan träng ë trªn vÒ nguån gèc vµ b¶n chÊt nhµ níc. Theo ®ã nhµ níc kh«ng ph¶i lµ kÕt qu¶ cña sù ph¸t triÓn gia ®×nh còng kh«ng ph¶i lµ mét thÕ lùc mang b¶n chÊt thÇn tÝnh ®îc ¸p ®Æt tõ bªn ngoµi vµo x· héi. Page 3 of 21 Nhµ níc kh«ng ®ång thêi xuÊt hiÖn cïng víi lÞch sö ra ®êi cña x· héi loµi ngêi vµ kh«ng lµ mét hiÖn tîng tån t¹i vÜnh viÔn. Nhµ níc lµ mét hiÖn tîng lÞch sö, xuÊt hiÖn vµ tån t¹i trong nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ-x· héi nhÊt ®Þnh. Khi nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ-x· héi cho sù tån t¹i cña nhµ níc kh«ng cßn th× nã còng sÏ tù tiªu vong. §Õn ®©y, ta l¹i tù ®Æt ra mét c©u hái lµ t¹i sao kh«ng cã nhµ níc khi kh«ng cã giai cÊp vµ t¹i sao l¹i cã nhµ níc khi giai cÊp xuÊt hiÖn? Khi x· héi cha cã giai cÊp vµ tríc ¸p lùc cña tù nhiªn vµ tr×nh cßn qu¸ h¹n chÕ cña con ngêi, do vËy mµ hä ph¶i lao ®éng trong nh÷ng ®iÒu kiÖn n¨ng suÊt lao ®éng thÊp, b×nh ®¼ng cao, khã kh¨n l¾ hä míi t×m ®îc nh÷ng t liÖu s¶n xuÊt th« s¬ ®Ó phôc vô cho ®êi sèng hµng ngµy. Cã nghÜa lµ hä cha thÓ cã cña c¶i d thõa dÉn ®Õn kh«ng thÓ cã nh÷ng nhãm ngêi thèng trÞ ®îc. §iÒu nay cã nghÜa lµ chÕ ®é c«ng h÷u nguyªn thñy lµ mét tÊt yÕu, quan hÖ kinh tÕ b×nh ®¼ng, kh«ng tån t¹i giai cÊp. Do vËy mµ nhµ níc cha xuÊt hiÖn. Cho ®Õn cuèi thêi k× x· héi nguyªn thñy do cã sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt dÉn ®Õn viÖc h×nh thµnh chÕ ®é t h÷u vµ sù ph©n hãa x· héi thµnh nh÷ng nhãm ngêi cã lîi Ých kh¸c nhau; trong ®ã cã mét nhãm ngêi chuyªn viÖc s¶n xuÊt dÉn ®Õn viÖc t¹o ra ®îc d thõa cña c¶i(giai cÊp n« lÖ) vµ bÞ nhãm ngêi kh¸c chiÕm ®o¹t (giai cÊp chñ n«). Nguyªn nh©n nµy dÉn ®Õn c¸c cuéc ®Êu tranh, xung ®ét liªn tôc x¶y ra th× giai cÊp chñ n« ph¶i ®îc cñng cè ®Ó b¶o vÖ lîi Ých vµ quyÒn thèng trÞ cña m×nh vÒ kinh tÕ, hä ®· lËp ra mét bé m¸y sö dông b¹o lùc ®Ó trÊn ¸p, tiªu diÖt giai cÊp ®èi lËp. Cïng víi thêi gian bé m¸y Êy ®îc cñng cè, hoµn thiÖn vµ trë thµnh nhµ níc.ë ®©y nhµ níc nh lµ mét lùc lîng ®øng trªn toµn x· héi vµ ngµy cµng trë nªn xa l¹ víi x· héi, cã thÓ lµm dÞu bít nh÷ng xung ®ét ®Ó kh«ng dÉn ®Õn kÕt qu¶ nh÷ng giai cÊp nuèt nhau, nuèt c¶ x· héi mµ ®Î mäi thø n»m trong trËt tù. Nh vËy, nguån gèc s©u xa dÉn ®Õn sù ra ®êi cña nhµ níc lµ tõ kinh tÕ, nguån gèc trùc tiÕp vÒ kinh tÕ x· héi lµ chÕ ®é t h÷u vµ m©u thuÉn giai cÊp kh«ng thÓ ®iÒu hßa ®îc. Sù ra ®êi cña nhµ níc lµ hÖ qu¶ cña sù ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt ®¹t tíi tr×nh ®é cã chÕ ®é t h÷u nhng kh«ng ph¶i ®Ó ®iÒu hßa m©u thuÉn giai cÊp mµ lµ ®Ó lµm dÞu nã. Lªnin ®· chØ râ:”nÕu cã thÓ ®iÒu hßa ®îc giai cÊp th× nhµ níc kh«ng thÓ xuÊt hiÖn vµ kh«ng thÓ ®øng v÷ng ®îc”. Trªn c¬ së ph©n tÝch nh÷ng t tëng cña ¡ngghen vÒ vai trß lÞch sö vµ ý nghÜa cña nhµ níc, Lªnin ®· ®a ra kÕt luËn vÒ nguån gèc x· héi trùc tiÕp dÉn ®Õn sù ra ®êi vµ tån t¹i cña nhµ níc: nhµ níclµ s¶n phÈm vµ biÓu hiÖn cña nh÷ng m©u thuÉn giai cÊp kh«ng thÓ ®iÒu hßa ®îc. BÊt cø ë ®©u, hÔ lóc nµo vµ chõng nµo mµ vÒ mÆt kh¸ch quan, nh÷ng m©u thuÉn giai cÊp kh«ng thÓ ®iÒu hßa ®îc, th× nhµ níc xuÊt hiÖn vµ ngPage 4 of 21 îc l¹i sù tån t¹i cña nhµ níc chøng tá r»ng nh÷ng m©u thuÉn giai cÊp lµ kh«ng thÓ ®iÒu hßa ®îc. b) B¶n chÊt: Phª ph¸n, b¸c bá nh÷ng quan ®iÓm xuyªn t¹c häc thuyÕt M¸c vÒ nguån gèc vµ b¶n chÊt nhµ níc cña nh÷ng phÇn tö trong Quèc tÕ 2 mµ ®¹i biÓu lµ E.Bectanh, C.Cauxki khi hä cè t×nh cho r»ng vai trß cña nhµ níc chØ lµ mét c¬ quan “®iÒu hßa giai cÊp” vµ trong cuéc ®Êu tranh chèng l¹i nh÷ng luËn ®iÖu cña c¸c häc gi¶ t s¶n vÒ nhµ níc “trong ®ã hä tù biÖn hé sù thèng trÞ cña c¸c giai cÊp bãc lé, xãa nhßa tÝnh chÊt giai cÊp cña nhµ níc t s¶n” t¸n d¬ng nhµ níc ®Õ quèc hiÖn ®¹i, miªu t¶ nã nh mét nhµ níc siªu giai cÊp, phñ nhËn vai trß ph¶n ®éng cña nã trong ®êi sèng x· héi .Còng ë t¸c phÈm “ nhµ níc c¸ch m¹ng”, Lªnin kh¼ng ®Þnh b¶n chÊt giai cÊp cña nhµ níc víi tinh thÇn cña M¸c nh sau “Theo M¸c nhµ níclµ mét c¬ quan thèng trÞ giai cÊp, lµ mét c¬ quan ¸p bøc cña giai cÊp nµy ®èi víi mét giai cÊp kh¸c; ®ã lµ sù kiÕn lËp ra mét trËt tù”,trËt tù nµy hîp ph¸p hãa vµ cñng cè sù ¸p bøc kia b»ng b»ng c¸ch lµm dÞu xung ®ét giai cÊp. Theo Lªnin, trong c¸c x· héi cã ®èi kh¸ng giai cÊp, bÊt k× nhµ níc còng lµ mét tæ chøc chÝnh trÞ mang tÝnh chÊt giai cÊp, lµ mét bé m¸y ®Æc biÖt phôc vô cho giai cÊp nµy ®µn ¸p giai cÊp kh¸c. Nhng cÇn hiÓu r»ng, nhµ níc lµ c«ng cô quyÒn lùc cña mét giai cÊp vµ chØ mét giai cÊp mµ th«i, kh«ng cã c¸i gäi lµ nhµ níc cña nhiÒu giai cÊp. Còng kh«ng ph¶i bÊt cø giai cÊp nµo còng n¾m ®îc quyÒn lùc nhµ níc. Trong x· héi, giai cÊp nµo gi÷ ®Þa vÞ thèng trÞ vÒ kinh tÕ lµ giai cÊp cã thÕ lùc nhÊt vµ nã còng chÝnh lµ giai cÊp thiÕt lËp vµ sö dông bé m¸y nhµ níc. §iÒu nµy thÓ hiÖn mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc thîng tÇng, trong ®ã c¬ së h¹ tÇng lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh, mµ c¬ së h¹ tÇng vÇ kiÕn tróc thîng tÇng ®îc biÓu hiÖn th«ng qua 2 mÆt cña ®êi sèng x· héi lµ kinh tÕ vµ chÝnh trÞ. C¬ së h¹ tÇng v× vËy giai cÊp cã thÕ m¹nh vÒ kinh tÕ sÏ trë thµnh giai cÊp thèng trÞ vÒ chÝnh trÞ lµ tÊt yÕu. Nhê cã nhµ níc mµ giai cÊp nµy cã thªm ph¬ng tiÖn míi ®Ó ®µn ¸p vµ bãc lét giai cÊp bÞ ¸p bøc.VÒ vÊn ®Ò nµy ¨ngghen cho r»ng “V× c¬ së h¹ tÇng xuÊt hiÖn sù cÇn thiÕt ph¶i kiÒm chÕ sù ®èi lËp gi÷a c¸c giai cÊp, v× nhµ níc ®ång thêi còng xuÊt hiÖn chÝnh b»ng nh÷ng cuéc xung ®ét gi÷a c¸c giai cÊp Êy, cho nªn theo quy luËt chung, nã lµ nhµ níc cña giai cÊp m¹nh nhÊt gi÷ ®Þa vÞ thèng trÞ vÒ kinh tÕ, do ®ã còng thèng trÞ c¶ vÒ mÆt chÝnh trÞ. Nh vËy b¶n chÊt cña nhµ níc lµ ë chç nã lµ c«ng cô ®Ó giai cÊp thèng trÞ b¶o vÖ së h÷u vµ ®Þa vÞ thèng trÞ cña m×nh trong x· héi, ®ång thêi ®Ó trÊn ¸p giai cÊp bÞ trÞ. Trong x· héi cã ®èi kh¸ng giai cÊp, giai cÊp nµo n¾m ®îc quyÒn lùc nhµ níc th× nhµ Page 5 of 21 níc mang b¶n chÊt cña giai cÊp ®ã. B¶n chÊt cña nhµ níc chñ n« lµ nhµ níc mang tªn giai cÊp chñ n«, cña nhµ níc phong kiÕn lµ ®Þa chñ phong kiÕn, cßn b¶n chÊt cña nhµ níc t b¶n chñ nghÜa lµ nhµ níc cña giai cÊp t s¶n. Tuy nhiªn trong lÞch sö ph¸t triÓn cña nhµ níc còng xuÊt hiÖn nh÷ng hiÖn tîng ph¸ c¸ch kh«ng tu©n theo ®óng quy luËt. §ã lµ hiÖn tîng nhµ níc cña 2 giai cÊp, nã gi÷ ®îc mét møc ®é ®éc lËp nµo ®ã gi÷a 2 giai cÊp ®èi ®Þch khi cuéc ®Êu tranh cña chóng ®¹t ®Õn mét møc ®é c©n b»ng nhÊt ®Þnh. ¡ngghen gäi ®©y lµ “…trêng hîp ngo¹i lÖ tøc lµ nh÷ng thêi k× mµ giai cÊp ®ang ®Êu tranh ®· ®¹t ®Õn mét sù c©n b»ng lùc lîng khiÕn cho chÝnh quyÒn nhµ níc t¹m thêi cã ®îc mét sù ®éc lËp nµo ®ã ®èi víi c¶ 2 giai cÊp, tùa hå nh mét bªn trung gian ®øng gi÷a c¸c giai cÊp...ChÕ ®é qu©n chñ chuyªn chÕ vµo thÕ kØ 17-18,chÕ ®é B«napacto cña §Õ chÕ thø nhÊt vµ thø hai ë Ph¸p, chÕ ®é Bixmac ë §øc, lµ nh thÕ “ Trong x· héi cã giai cÊp, nhµ níc kh«ng chØ lµ ngêi ®¹i diÖn cho giai cÊp thèng trÞ b¶o vÖ lîi Ých cho m×nh mµ ë møc ®é nhÊt ®Þnh cßn ®¹i diÖn cho lîi Ých chung cña toµn x· héi. Nãi c¸ch kh¸c,bªn c¹nh tÝnh giai cÊp thÓ hiÖn mÆt b¶n chÊt cña nhµ níc th× tÝnh x· héi còng lµ mét mÆt thÓ hiÖn b¶n chÊt cña nhµ níc. §©y lµ hai mÆt cña mét vÊn ®Ò, chóng vËn ®éng ngîc chiÒu nhau, nÕu mét mÆt thÓ hiÖn râ th× mÆt kia l¹i mê nh¹t nhng chóng l¹i g¾n bã mËt thiÕt víi nhau bëi nÕu nhµ níc chØ lµ nhµ níc cña giai cÊp thèng trÞ th× x· héi sÏ kh«ng thÓ tån t¹i ®îc, bëi bÊt k× x· héi nµo còng cã lîi Ých chung cÇn duy tr×. TÝnh x· héi cña nhµ níc ®îc biÓu hiÖn ë nh÷ng nhiÖm vô sau ®©y: duy tr× trËt tù c«ng céng, xÐt xö tranh chÊp gi÷a c¸c thµnh viªn trong x· héi, qu¶n lÝ kinh tÕ, v¨n hãa... sao cho phï hîp víi lîi Ých cña giai cÊp thèng trÞ. Giai cÊp n¾m quyÒn lùc nhµ níc nh©n danh x· héi ®iÒu chØnh vµ qu¶n lÝ x· héi trong viÖc quyÕt ®Þnh c«ng viÖc chung, ®iÒu tiÕt c¸c lÜnh vùc ®êi sèng x· héi, thùc hiÖn lîi Ých x· héi. Trªn c¬ së ®ã giai cÊp thèng trÞ míi duy tr× ®îc ®Þa vÞ cña m×nh ®èi víi c¸c giai cÊp kh¸c trong x· héi. 1.1.3.Mét sè quan ®iÓm vÒ nhµ níc trong thêi ®¹i ngµy nay:  Nhµ níc t b¶n nh©n d©n: do hiÖn nay c«ng d©n vµ ngêi d©n cã cæ phÇn trong c¸c c«ng ty, tËp ®oµn tøc lµ cã gi¸ trÞ thÆng d, t¹o ®iÒu kiÖn cho toµn d©n lµ nhµ t b¶n. Do vËy mµ nã kh«ng mang b¶n chÊt giai cÊp. Page 6 of 21  Cßn mét quan ®iÓm kh¸c: nhµ níc lµ nhµ níc kû thÞ chung xuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm thêi ®¹i ngµy nay lµ thêi ®¹i cña nh÷ng tri thøc vµ tri thøc trë thµnh lùc lîng lao ®éng trùc tiÕp. Hai quan ®iÓm trªn ®Òu kh«ng ®óng.Bëi sù chªnh lÖch cæ phÇn,cæ phiÕu gi÷a c¸c nhµ t b¶n vµ c«ng nh©n lµ rÊt lín.Do vËy quyÒn quyÕt ®Þnh c«ng viÖc cña c«ng ty,tËp ®oµn vÉn lÇ cña giai cÊp t s¶n.VËy lµ kho¶ng c¸ch giµu nghÌo kh«ng mÊt ®i mµ ngµy cµng cao. Cßn ë quan ®iÓm thø hai:quyÒn quyÕt ®Þnh ¸p dông khoa häc-c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt vÉn thuéc vÒ giai cÊp t s¶n tøc lµ ®Þa vÞ cña giai cÊp t s¶n trong hÖ thãng s¶n xuÊt vÉn kh«ng thay ®æi hay giai cÊp t s¶n vÉn lµ giai cÊp thèng trÞ. Nh vËy nh÷ng quan ®iÓm trªn ®Òu kh«ng ®óng v× phÇn lín t liÖu s¶n xuÊt trong x· héi ®Òu thuéc quyÒn n¾m gi÷ cña giai cÊp t s¶n nªn vÒ c¬ b¶n b¶n chÊt nhµ níc t b¶n vÉn kh«ng thay ®æi mµ nã chØ thay ®æi mét chót vÒ tÝnh x· héi. 1.1.4.Mét sè nÐt vÒ vÊn ®Ò nguån gèc vµ b¶n chÊt nhµ níc ë ViÖt Nam: Tr¶i qua 3 giai ®o¹n phïng nguyªn(thuéc s¬ kú ®ång thau c¸ch ®©y 4000 n¨m),®ång ®Ëu(thuéc trung kú ®ång thau c¸ch ®©y 3500 n¨m) vµ G«mun(thuéc hËu kú ®ång thau c¸h ®©y 3000 n¨m) c«ng cô s¶n xuÊt b»ng ®ång ®· thay thÕ cho c«ng cô b»ng ®¸ vµ chÝnh ®iÒu nµy ®· lµm cho lùc lîng s¶n xuÊt ngµy cµng ph¸t triÓn, n¨ng suÊt lao ®éng t¹o ra s¶n phÈm d thõa nhiÒu. Mét sè ngêi thu vÐn, tõ ®ã t¹o ra sù ph©n hãa giµu nghÌo trong x· héi dÉn ®Õn m©u thuÉn n¶y sinh cïng víi sù xuÊt hiÖn b¹o lùc cña x· héi. §ã lµ nh÷ng tiÒn ®Ò cã tÝnh quy luËt cho sù ra ®êi cña nhµ níc V¨n Lang-tæ chøc nhµ níc ®Çu tiªn trong lÞch sö ViÖt Nam. §Çu tiªn trong lÞch sö ViÖt Nam cã kinh ®« ®Æt t¹i Phong Ch©u nay thuéc tØnh Phó Thä vµ cã l·nh thæ bao gåm miÒn B¾c vµ ba tØnh : Thanh Ho¸, NghÖ An, Hµ TÜnh b©y giê. Cïng víi sù ph©n ho¸ x· héi do t¸c ®éng trùc tiÕp cña nhu cÇu ph¶i ®oµn kÕt ®Ó trÞ thuû lµm thuû lîi vµ chèng x©m lÊn mµ mét nhµ níc ®Çu tiªn ë níc ta cã phµn sím h¬n quy luËt. §ã lµ bá qua h×nh th¸i nhµ níc chñ n« tiÕn lªn nhµ níc phong kiÕn lu«n. §Õn thÕ kû 2 TCN, c¸c d©n téc nµy bÞ c¸c tËp ®oµn ph¬ng B¾c cai trÞ h¬n 1000 n¨m, ®· nhiÒu cuéc khëi nghÜa x¶y ra nhng còng chØ giµnh vµ gi÷ ®îc ®Êt níc trong kho¶ng thêi gian ng¾n. M·i ®Õn n¨m 938 sau trËn th¾ng ë s«ng B¹ch §»ng d©n téc ta míi x©y dùng nhµ níc ®éc lËp trªn c¬ së häc tËp m« h×nh thÓ chÕ chÝnh trÞ, x· héi, ch÷ viÕt vµ v¨n ho¸ cña ngêi Trung Quèc. TiÕp sau nhµ níc phong kiÕn, níc ta l¹i bíc qua nhµ níc t b¶n tiÕn Page 7 of 21 lªn nhµ níc ViÖt Nam céng hoµ vµo ngµy 2-9-1945 sau khi chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®äc tuyªn ng«n ®éc lËp. B©y giê lµ níc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam, ®øng ®Çu lµ chñ tÞch níc NguyÔn Minh TriÕt. Nhµ níc ta lµ nhµ níc mang b¶n chÊt cña giai cÊp c«ng nh©n trong ®ã lîi Ých cña giai cÊp c«ng nh©n g¾n lion víi lîi Ých cña x· héi, cña mäi giai cÊp. Nhµ níc ta lµ nhµ níc ph¸p quyÒn cña d©n, do d©n vµ v× d©n. Víi vai trß lµ thÓ chÕ trung t©m trong hÖ thèng chÝnh trÞ biÓu hiÖn tËp trung quyÒn lùc cña nh©n d©n vµ lµ c«ng h÷u hiÖu ®Ó nh©n d©n thùc hiÖn quyÒn lùc chÝnh trÞ cña m×nh, nhµ níc ta cã nh÷ng ®iÒu kiÖn sau: Lµ ngêi ®¹i diÖn chÝnh thøc cña mäi giai cÊp, mäi tÇng líp x· héi. Sö dông c«ng cô ph¸p luËt, hÖ thèng lùc lîng vò trang vµ bé m¸y cìng chÕ ®Ó qu¶n lý vµ duy tr× trËt tù x· héi mµ kh«ng tæ chøc nµo cã ®îc. §Æc biÖt nhµ níc lµ chñ së h÷u lín nhÊt c¸c t liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu quan träng cña ®Êt níc. Víi t c¸ch nµy nhµ níc cã søc m¹nh vËt chÊt ®Ó ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ, t¹o ®iÒu kiÖn cho sù vËn hµnh cña bé m¸y nhµ níc vµ b¶o ®¶m cho c¸c tæ choc x· héi ho¹t ®éng. Do ®ã ë níc ta, muèn b¶o vÖ lîi Ých cña nh©n d©n lao ®éng chóng ta cÇn ph¶i b¶o vÖ nhµ níc v« s¶n, b¶o vÖ sù l·nh ®¹o cña §¶ng céng s¶n- ngêi ®¹i diÖn ch©n chÝnh cho lîi Ých cña nh©n d©n ViÖt Nam. 1.2.§Æc trng c¬ b¶n cña nhµ níc. Về đặc trưng cơ bản của nhà nước được Ph. Ăngghen nhận định, bất kỳ nhà nước nào cũng có ba đặc trưng cơ bản sau đây:  Nhà nước quản lý dân cư trên một vùng lãnh thổ nhất định.  Có một hệ thống các cơ quan quyền lực chuyên nghiệp mang tính cưỡng chế đối với mọi thành viên trong xã hội.  Hình thành hệ thống thuế khoá để nuôi bộ máy nhà nước. Khi phân biệt sự khác nhau và đặc trưng của nhà nước đối với các tổ chức quản lý xã hội trong chế độ thị tộc, V.I.Lênin đã nêu một số đoạn trích của Ph. Ăngghen như sau: “…So với tổ chức huyết tộc trước kia (thị tộc hay bộ tộc) thì đặc trưng thứ nhất của nhà nước là ở chỗ nó phân chia thần dân trong quốc gia theo sự phân chia lãnh thổ”. “…Đặc trưng thứ hai là sự thiết lập một quyền lực xã hội, quyền lực này Page 8 of 21 không còn trực tiếp là dân cư tự tổ chức thành lực lượng vũ trang nữa. Quyền lực xã hội đó là cần thiết vì từ khi có sự phân chia xã hội thành giai cấp thì không thể có tổ chức vũ trang tự động của dân cư được nữa…Quyền lực xã hội đó tồn tại ở mọi quốc gia. Nó không phải chỉ gồm những người được vũ trang mà còn gồm cả những vật phụ them nữa, như nhà tù và đủ loại cơ quan cưỡng bức mà cơ cấu của xã hội thị tộc (bộ tộc) chưa hề biết đến…” Nói về đặc trưng thứ ba là thu thuế, một chế độ thuế má cưỡng bức thu từ dân để nuôi bộ máy cai trị. Ph. Ăngghen viết: “ Nắm được quyền lực công cộng và quyền thu thuế, bọn quan lại với tư cách là những cơ quan của xã hội, được đặt lên trên xã hội…” Nói cách khác về cơ bản mọi nhà nước đều sống nhờ sự chu cấp của nhân dân bằng chủ động, cưỡng bức hay tự nguyện hoặc phối hợp cả hai. 1.3.Chức năng của Nhà Nước. Chức năng của Nhà Nước là phương tiện hoạt động chủ yếu của Nhà Nước nhằm thực hiện những nhiệm vụ đặt ra cho Nhà Nước. Chức năng cơ bản của Nhà Nước có thể phân chia dựa trên 2 góc độ:  Dựa vào quyền lực chính trị của Nhà Nước:  Chức năng thống trị chính trị : do Nhà Nước được ra đời mang bản chất của giai cấp thống trị nên nó cũng chính là công cụ chuyên chính của một giai cấp để bảo vệ sự thống trị của giai cấp đó đối với toàn xã hội. Đây là chức năng cơ bản nhất và được ưu tiên số một bởi chỉ bằng sự thống trị của mình Nhà Nước mới có thể duy trì được địa vị và bảo vệ được quyền lợi cho mình.  Chức năng xã hội: Nhà Nước thực hiện việc quản lý, chăm lo cho sự tồn tại, sự vận động và phát triển của toàn xã hội. Bởi xã hội có ổn định, phồn thịnh và công bằng thì nền chính trị mới được đảm bảo và sự thống trị chính trị mới được giữ vững, kéo dài. Page 9 of 21  Dựa vào phạm vi hoạt động :  Chức năng đối nội: là những mặt hoạt động chủ yếu trong nội bộ đất nước như đảm bảo trật tự an toàn xã hội, trấn áp những phần tử chống đối, bảo vệ chế độ chính trị-xã hội, xây dựng và phát triển đất nước… Chức năng này thường được pháp luật hoá và mang tính chất bắt buộc thực hiện dưới sự giám sát quản lý của Nhà Nước. Đồng thời công cụ để thực hiện chức năng đối nội còn bao gồm cả bộ máy thông tin, tuyên truyền, các cơ quan văn hoá, giáo dục…  Chức năng đối ngoại: thể hiện những mặt hoạt động của Nhà Nước trong quan hệ với các Nhà Nước trên thế giới và các dân tộc khác như phòng thủ đất nước, chống sự xâm lược từ bên ngoài, thiết lập mối bang giao với các quốc gia khác vì lợi ích của giai cấp thống trị cũng như lợi ích của quốc gia. Chức năng đối ngoại có tầm quan trọng đặc biệt nhằm liên kết những quốc gia có cùng chế độ, cùng mục đích và hướng tới lợi ích chung, trao đổi kinh nghiệm, tài chính để có thể cùng giữ vững địa vị thống trị tại chính quốc. Page 10 of 21 1.4.Các kiểu và hình thức của Nhà Nước Các học giả tư sản thường phân chia Nhà Nước thành 2 loại: “Nhà nước tự do” và “Nhà nước độc tài”. Cách phân chia như vậy nhằm che đậy bản chất giai cấp của Nhà nước. Chủ nghĩa Mac-Lênin phân chia Nhà nước thành các kiểu và hình thức Nhà nước khác nhau căn cứ vào nhiệm vụ lịch sử, cách tổ chức và phương thức hoạt động của nó. 1.4.1.Kiểu Nhà nước. a)Khái niệm: kiểu Nhà nước được dùng để chỉ bộ máy thống trị đó thuộc về giai cấp nào, tồn tại trên cơ sở chế độ kinh tế nào, tương ứng với hình thái kinh tế-xã hội nào. b)Các kiểu Nhà nước: dựa vào hình thái kinh tế-xã hội mà chia ra thành 3 kiểu Nhà nước khác nhau:  Tương ứng với hình thái kinh tế-xã hội chiếm hữu nô lệ là Nhà nước chiếm hữu nô lệ.  Tương ứng với hình thái kinh tế-xã hội phong kiến là Nhà nước phong kiến.  Tương ứng với hình thái kinh tế-xã hội tư bản chủ nghĩa là Nhà nước tư sản. Ngoài ra còn có Nhà nước vô sản. Đây là một kiểu Nhà nước đặc biệt, Nhà nước không nguyên nghĩa, Nhà nước tồn tại trong thời kỳ quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa cộng sản. Một kiểu Nhà nước có thể tồn tại dưới những hình thức khác nhau. Trong một giai đoạn cụ thể Nhà nước tồn tại dưới hình thức này hay hình thức khác tuỳ thuộc vào những điều kiện kinh tế và chính trị trong và ngoài nước, tuỳ thuộc vào sự so sánh lực lượng giữa các giai cấp trong xã hội. Ngoài ra, những truyền thống và đặc điểm của mỗi dân tộc cũng có ảnh hưởng đến hình thức của Nhà nước. Page 11 of 21 1.4.2.Hình thức Nhà nước. a)Khái niệm: hình thức nhà nước dùng để nói đến hình thức tổ chức và phương thức thực hiện quyền lực của nhà nước. Nói chung đó là hình thức cầm quyền của giai cấp thống trị. Hình thức nhà nước bị quy định bởi bản chất giai cấp của nhà nước, bởi cơ cấu giai cấp- xã hội, bởi đặc điểm truyền thống chính trị của đất nước… b)Phân biệt các hình thức nhà nước:  Các hình thức cầm quyền khác nhau ở chỗ: quyền lực tối cao do nhà vua nắm giữ hay chính thức thuộc về 1 cơ quan do nhân dân bầu cử.Về mặt này người ta phân biệt nhà nước tồn tại dưới hình thức quân chủ hay cộng hoà. Nhà nước quân chủ là nhà nước do vua đứng đầu và ngôi vua được kế truyền. Nhà nước cộng hoà là hình thức cầm quyền do các cơ quan bầu cử thực hiện. Hiện nay, việc phân biệt hình thức nhà nước dưới góc độ hình thức cầm quyền chỉ còn mang tính chất thuần tuý hình thức.  Trên thực tế, xem xét hình thức nhà nước là xác định rõ thiết chế chính trị để thực hiện quyền lực nhà nước. Theo khía cạnh này người ta phân biệt chế độ dân chủ là hình thức nhà nước đối lập với chế độ độc tài chuyên chế. Chế độ dân chủ hay chế độ độc tài là 2 thiết chế chính trị đặc trưng để phân biệt những hình thức của Nhà nước hiện đại.  Nhà nước chủ nô: a) Xuất hiện và tồn tại:trong thời kỳ cổ đại. b) Hình thức: Có nhiều hình thức khác nhau: + Chính thể quân chủ: quyền lực thuộc về nhà vua. + Chính thể cộng hoà + Chính thể quý tộc + Chính thể dân chủ: bầu cử ra hội đồng Page 12 of 21 c) Bản chất: Nhà nước của giai cấp chủ nô, quyền đều thuộc về giai cấp chủ nô, pháp luật nhà nước không coi nô lệ là con người.  Nhà nước phong kiến a)Xuất hiện và tồn tại: Đây là nhà nước của giai cấp địa chủ phong kiến. Trong thời kỳ trung cổ, sự thống trị của giai cấp phong kiến đối với nông dân thay thế cho sự thống trị của giai cấp chủ nô đối với nô lệ; kiểu nhà nước phong kiến thay thế cho kiểu nhà nước chiếm hữu nô lệ. Nhà nước này được xây dựng dựa trên chế độ chiếm hữu ruộng đất của giai cấp địa chủ quý tộc. Trong nhà nước phong kiến các chúa phong kiến mới có đủ mọi quyền lực, còn nông nô hầu như không có quyền. Do vậy, địa vị của nông nô khác rất ít so với nô lệ. b)Các hình thức: Tồn tại dưới nhiều hình thức khác nhau: Ở phương Tây, hình thức quân chủ phân quyền là hình thức nhà nước phổ biến quyền lực nhà nước được chia thành quyền lực độc lập, địa phương phân tán. Mỗi chúa phong kiến là một ông vua trên lãnh thổ của mình.Mối liên hệ thực sự giữa các chúa phong kiến Châu Âu chủ yếu được thiết lập bằng các hình thức liên minh của các Nhà nước cát cứ, trong đó Thiên chúa giáo trở thành mối quan hệ tinh thần thiêng liêng giữa các tiểu vương quốc phong kiến.  Kết luận: Trong chế độ phong kiến phân quyền, quyền lực nhà nước bị chia cắt thành những quyền lực độc lập địa phương phân tán. Ở phương Đông, hình thức quân chủ tập quyền là hình thức nhà nước phổ biến dựa trên chế độ sở hữu nhà nước về ruộng đất. Trong nhà nước này, quyền lực của nhà vua được tăng cường rất mạnh, hoàng đế có uy quyền tuyệt đối, ý chí của vua là pháp luật.  Kết luận: Quyền lực nhà vua rất mạnh nhưng nói chung vẫn chưa thủ tiêu hoàn toàn các quyền lực địa phương độc lập. c)Bản chất: Nhà nước phong kiến chỉ là chính quyền của giai cấp địa chủ , quý tộc. Đó là cơ quan bảo để bảo vệ những đặc quyền phong kiến. Page 13 of 21  Nhà nước tư sản a)Sự ra đời: Bắt đầu từ cuộc cách mạng Hà Lan (8/1566) đến cuộc cách mạng tư sản Anh (8/1642) Nhà nước tư sản đã ra đời và hình thành hệ thống. b)Các hình thức Nhà nước tư sản:  Chế độ Cộng hoà đại nghị . Nghị viện là 1 thiết chế quyền lực trung tâm, có vị trí và vai trò rất lớn trong cơ chế thực thi quyền lực Nhà nước. . Tổng thống do nghị viện bầu ra, chịu trách nhiệm trước nghị viện. Chính phủ do các đảng chiếm đa số trong nghị viện thành lập. Tổng thống hầu như không trực tiếp tham gia giải quyết các công việc của đất nước. . Hiện nay có : CHLB Đức, CH Áo, CH Italia… có nhà nước tổ chức theo hình thức này.  Hình thức chế độ tổng thống . Tổng thống có vai trò rất quan trọng do dân trực tiếp (hay gián tiếp thông qua đại cử tri) bầu ra. . Chính phủ do tổng thống bổ nhiệm ,chịu trách nhiệm trước tổng thống. . Tổng thống có toàn quyền trong hành pháp,nghị viện có quyền lập pháp. Nghị viện không có quyền lật đổ tổng thống và tổng thống không được giải tán nghị viện trước thời hạn. Ví dụ về hình thức này là Mỹ và một số các nước Mỹ-Latinh.  Hình thức quân chủ lập hiến: . Vua là nguyên thủ quốc gia chỉ mang tính chất tượng trưng, không có quyền lực thực tế. Ví dụ: Anh, Nhật, Thuỵ Điển. b)Bản chất của Nhà nước tư sản: + Là nền chuyên chính của giai cấp tư sản đối với các giai cấp và tầng lớp khác nhau trong xã hội. Page 14 of 21 + Nhà nước tư sản tuyên bố quyền bình đẳng trước pháp luật của mọi công dân nhưng trong thực tế đó chỉ là quyền bình đẳng tư sản, bảo vệ lợi ích của giai cấp tư sản. + Nền dân chủ tư sản là nền dân chủ của thiểu số bọn bóc lột. Bản chất chủ yếu của nó là “sự chuyên chính không hạn chế” đối với người lao động. + Ngày nay, mặc dù trong luật bầu cử của hầu hết các nước tư bản phát triển đều thừa nhận quyền của người lao động được ứng cử vào các cơ quan quản lý Nhà nước nhưng: . Luật đưa ra những điều kiện mà người lao động khó vượt qua. . Giai cấp tư sản nắm trong tay bộ máy tuyên truyền đồ sộ, chi những khoản tiền khổng lồ để cổ động cho người của mình. Trước dân chủ vô sản: Dân chủ tư sản là đỉnh cao trong sự tiến hoá của dân chủ, kết tinh những giá trị dân chủ được sáng tạo trong thời kỳ trước. Nhưng phần lớn những chuẩn mực dân chủ đạt được trong thời kỳ CNTB là thành quả đấu tranh của giai cấp công nhân, của nhân dân lao động.  Nền dân chủ tư sản đã đạt được những thành tựu to lớn. Do đó, nền dân chủ vô sản với tư cách là nền dân chủ cao nhất phải biết kế thừa và phát huy những thành tựu đó. 2.C¸ch m¹ng x· héi 2.1 Lý luËn vÒ c¸ch m¹ng x· héi. 2.1.1 Kh¸i niÖm vÒ c¸ch m¹ng x· héi. Theo nghÜa réng, c¸ch m¹ng x· héi lµ sù biÕn ®æi cã tÝnh chÊt bíc ngo¹t vµ c¨n b¶n vÒ chÊt lîng trong mäi lÜnh vùc ®êi sèng x· héi, lµ ph¬ng thøc thay thÕ h×nh th¸i kinh tÕ x· héi lçi thêi b»ng h×nh th¸i kinh tÕ x· héi cao h¬n. Theo nghÜa hÑp, c¸ch m¹ng x· héi lµ viÖc lËt ®æ mét chÕ ®é chÝnh trÞ ®· lçi thêi , thiÕt lËp mét chÕ ®é chÝnh trÞ tiÕn bé h¬n. Page 15 of 21 Dï theo nhÜa réng hay nghÜa hÑp, giµnh chÝnh quyÒn vÉn lµ vÊn ®Ò c¬ b¶n cña mäi cuéc c¸ch m¹ng x· héi. Bëi v× chØ khi nµo giµnh ®îc chÝnh quyÒn, giai cÊp c¸ch m¹ng míi x¸c lËp ®îc nÒn chuyªn chÝnh cña m×nh, tiÕn tíi b¶o ®¶m ®îc quyÒn lùc cña m×nh trªn mäi lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi. Chóng ta cÇn ph©n biÖt gi÷a c¸ch m¹ng x· héi vµ tiÕn ho¸ x· héi, c¶i c¸ch x· héi, ®¶o chÝnh. 2.1.2 Nguyªn nh©n cña c¸ch m¹ng x· héi. Nguyªn nh©n s©u xa cña c¸ch m¹ng x· héi lµ m©u thuÉn gi÷a lùc lîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt. Lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn ®Õn mét møc ®é nhÊt ®Þnh th× quan hÖ s¶n xuÊt cò trá nªn lçi thêi k×m h·m sù ph¸t triÓn cña c¸c lùc lîng s¶n xuÊt:”Tõ chç lµ nh÷ng h×nh thøc ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt, nh÷ng quan hÖ Êy trë thµnh nh÷ng xiÒng xÝch cña c¸c lùc lîng s¶n xuÊt. Khi ®ã b¾t ®Çu thêi ®¹i mét cuéc c¸ch m¹ng x· héi.” Trong x· héi cã giai cÊp, m©u thuÉn gi÷a lùc lîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt biÓu hiÖn vÒ mÆt x· héi thµnh m©u thuÉn gi÷a giai cÊp c¸ch m¹ng , ®¹i biÓu cho lùc lîng s¶n xuÊt míi víi giai cÊp thèng trÞ dïng mäi thñ ®o¹n, ®Æc biÖt lµ sö dông c«ng cô nhµ níc cã trong tay b¶o vÖ , duy tr× quan hÖ s¶n xuÊt lçi thêi. §Ó thay thÕ quan hÖ s¶n xuÊt cò b»ng quan hÖ s¶n xuÊt míi cao h¬n vµ lµm cho nã trë thµnh quan hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ nh»m gi¶i phãng m×nh, giai cÊp c¸ch m¹ng ph¶i tiÕn hµnh ®Êu tranh chèng l¹i giai cÊp thèng trÞ, ph¶i giµnh lÊy chÝnh quyÒn nhµ níc. Do vËy c¸ch m¹ng x· héi lµ ®Ønh cao cña ®Êu tranh giai cÊp vµ lµ bíc nh¶y vät tÊt yÕu trong sù ph¸t triÓn cña x· héi cã giai cÊp, vÊn ®Ò chÝnh quyÒn lµ vÊn ®Ò c¬ b¶n cña mäi cuéc c¸ch m¹ng x· héi. 2.1.3. Vai trß cña c¸ch m¹ng x· héi. C¸c cuéc c¸ch m¹ng x· héi cã vai trß to lín trong ®êi sèng. ChØ cã c¸ch m¹ng x· héi míi thay thÕ ®îc quan hÖ s¶n xuÊt cò b»ng quan hÖ s¶n xuÊt míi, tiÕn bé, thóc ®Èy lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn, míi thay thÕ ®îc h×nh th¸i kinh tÕ x· héi cò b»ng h×nh th¸i kinh tÕ x· héi míi cao h¬n. C¸ch m¹ng x· héi lµ bíc chuyÓn vÜ ®¹i trong ®êi sèng x· héi vÒ h×nh th¸i kinh tÕ chÝnh trÞ v¨n ho¸ t tëng. Trong c¸c thêi kú c¸ch m¹ng x· héi, n¨ng lùc s¸ng t¹o cña quÇn chóng nh©n d©n ®îc ph¸t huy mét c¸ch cao ®é, nh C.M¸c ®· nãi: “C¸ch m¹ng x· héi lµ ®Çu tµu cña lÞch sö.” Page 16 of 21 2.2. Tõ vai trß, nguyªn nh©n cña c¸ch m¹ng x· héi luËn chøng tÝnh tÊt yÕu cña c¸ch m¹ng x· héi trong ®iÒu kiÖn thÕ giíi ngµy nay. LÞch sö nh©n lo¹i ®· diÔn ra bèn cuéc c¸ch m¹ng x· héi, ®a nh©n lo¹i tr¶i qua 5 h×nh th¸i kinh tÕ x· héi nèi tiÕp nhau lµ: cuéc m¹ng x· héi thùc hiÖn bíc chuyÓn tõ h×nh th¸i kinh tÕ x· héi nguyªn thuû lªn h×nh th¸i kinh tÕ x· héi chiÕm h÷u n« lÖ: cuéc c¸ch m¹ng chuyÓn chÕ ®é n« lÖ lªn chÕ ®é phong kiÕn; cuéc c¸ch m¹ng t s¶n lËt ®æ chÕ ®é phong kiÕn, x¸c lËp chÕ ®é TBCN; cuéc c¸ch m¹ng v« s¶n lËt ®æ CNTB, x¸c lËp chÕ ®é XHCN vµ tiÕn lªn céng s¶n chñ nghÜa. Tríc khi ®i vµo luËn chøng tÝnh tÊt yÕu cña c¸ch m¹ng x· hé trong ®iÒu kiÖn thÕ giíi ngµy nay, chóng ta h·y cïng nhau nh×n l¹i bèn cuéc c¸ch m¹ng x· héi trªn.  Trong x· héi céng s¶n nguyªn thuû, do tr×nh ®é ph¸t triÓn hÕt søc thÊp kÕm cña lùc lîng s¶n xuÊt cho nªn con ngêi cïng sèng chung, cïng lao ®éng vµ cïng hëng thô nh÷ng thµnh qu¶ do lao ®éng chung mang l¹i, x· héi kh«ng cã sù ph©n chia giai cÊp. Nhng khi c«ng cô lao ®éng b»ng ®ång, s¾t lÇn lît ra ®êi thay thÕ c«ng cô lao ®éng b»ng ®¸, n¨ng suet lao d«ng t¨ng vät, cña c¶i d thõa, nh÷ng ngêi ®øng ®Çu chiÕm lµm cña riªng vµ trë nªn giµu cã, x· héi b¾t ®Çu ph©n ho¸ giai cÊp, m©u thuÉn giai cÊp n¶y sinh vµ ph¸t triÓn, c¸ch m¹ng x· héi chuyÓn x· héi nguyªn thuû lªn x· héi chiÕm h÷u n« lÖ.  Trong x· héi chiÕm h÷u n« lÖ, tån t¹i 2 giai c©p c¬ b¶n chñ n« vµ n« lÖ. Giai cÊp chñ n« cã mäi quyÒn lùc, thËm chÝ lµ quyÒn mua b¸n n« lÖ, quyÒn quyÕt ®Þnh sè phËn n« lÖ. §©y lµ nh÷ng ngêi ®øng ®Çu c¸c tæ choc trong c«ng x· nguyªn thuû, chiÕm h÷u cña c¶i d thõa trong x· héi mµ trë nªn giµu cã, trë thµnh giai cÊp thèng trÞ. N« lÖ lµ giai cÊp bÞ trÞ. N« lÖ chØ lµ c«ng cô lao ®éng biÕt nãi, kh«ng cã bÊt cø quyÒn lîi nµo. Tuy nhiªn so víi x· héi c«ng x· nguyªn thuû, lùc lîng s¶n xuÊt còng ®îc gi¶i phãng Ýt nhiÒu. Khi m©u thuÉn giai cÊp lªn tét ®Ønh, x· héi phong kiÕn ra ®êi phñ ®Þnh x· héi chiÕm n«.  Nhµ níc phong kiÕn : ®©y lµ nhµ níc cña giai cÊp ®Þa chñ phong kiÕn lµ chÝnh quyÒn, lµ c¬ quan b¶o vÖ nh÷ng ®Æc quyÒn phong kiÕn, lµ c«ng cô cña giai cÊp ®Þa chñ phong kiÕn dïng ®Ó ¸p bøc thèng trÞ n«ng n« vµ nh mét tÊt yÕu lÞch sö ë ®©u cã giai cÊp ë ®ã cã ®Êu tranh giai cÊp; ë ®©u cã ¸p bøc bÊt c«ng ë ®ã cã ®Êu tranh chèng ¸p bøc bÊt c«ng. §Êu tranh ë thêi kú nµy ®· mang tÝnh giai cÊp râ rÖt, cã qui m« tæ chøc vµ tÝnh tù gi¸c. Tríc sù ®µn ¸p bãc lét d· man cña hÖ thèng vua quan triÒu ®×nh giai cÊp n«ng d©n ®· næi dËy ®Êu tranh. Tríc sù kh«ng phï hîp gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt Page 17 of 21 phong kiÕn lçi thêi víi lùc lîng s¶n xuÊt tiÕn bé mµ ®¹i diÖn lµ giai cÊp t s¶n, c¸ch m¹ng x· héi chuyÓn x· héi lªn mét h×nh th¸i míi:T b¶n chñ nghÜa.  H×nh th¸i kinh tÕ x· héi TBCN ra ®êi ®¸nh dÊu mét bíc tiÕn dµi trong lÞch sö nh©n lo¹i. Nhê vµo nh÷ng ph¸t minh khoa häc, n¨ng suÊt lao ®éng liªn tôc t¨ng nhanh, c«ng nghiÖp b¾t ®Çu ph¸t triÓn m¹nh, nhu cÇu cña con ngêi ®îc ®¸p øng ®Çy ®ñ h¬n, lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn… Quan hÖ s¶n xuÊt t nh©n t b¶n chñ nghÜa ban ®Çu phï hîp, ®Õn mét chõng mùc nhÊt ®Þnh trë nªn lçi thêi l¹c hËu vµ ph¶i thay thÕ b»ng mét quan hÖ s¶n xuÊt kh¸c tiÕn bé h¬n, thóc ®Èy lîng s¶n xuÊtph¸t triÓn. Giai cÊp c«ng nh©n ngµy cµng trëng thµnh, cã tÝnh tæ chøc ngµy cµng cao n¾m sø mÖnh lÞch sö trong tay: lµm c¸ch m¹ng x· héi, thñ tiªu chñ nghÜa t b¶n, x©y dung chñ nghÜa x· héi. §©y lµ 1 sø mÖnh v« cïng khã kh¨n nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn thÕ giíi ngµy nay.  Trªn thùc tÕ c¸ch m¹ng XHCN ®· x¶y ra t¹i mét sè quèc gia, nhng kh«ng theo ®óng tiÕn tr×nh tù nhiªn cña lÞch sö mµ thêng lµ tõ chÕ ®é phong kiÕn, thùc d©n nöa phong kiÕn lµm c¸ch m¹ng x· héi, qu¸ ®é CNXH. Tõ nh÷ng cuéc c¸ch m¹ng x· héi trªn chóng ta kh¼ng ®Þnh r»ng c¸ch m¹ng chØ x¶y ra khi sù chÝn muåi cña ®iÒu kiÖn kh¸ch quan vµ nh©n tè chñ quan. Tøc lµ sù chÝn muåi cña m©u thuÉn gi÷a LLSXQHSX, cña m©u thuÉn giai cÊp trong x· héi dÉn tíi nh÷ng ®¶o lén trong nÒn t¶ng kinh tÕ x· héi, t¹o nªn mét cuéc khñng ho¶ng chÝnh trÞ s©u s¾c khiÕn cho viÖc thay thÓ chÕ chÝnh trÞ ®ã b»ng thÓ chÕ chÝnh trÞ kh¸c tiÕn bé h¬n nh lµ mét thùc tÕ kh«ng thÓ d¶o ngîc, kÕt hîp víi tr×nh ®é cao cña tÝnh tæ choc, ë møc ®é quyÕt t©m ®Õn ®Ønh ®iÓm cña giai cÊp c¸ch m¹ng s½n sµng tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng c¸ch m¹ng m¹nh mÏ nhÊt, kiªn quyÕt nhÊt ®Ó lËt ®æ chÝnh quyÒn ®¬ng thêi, x¸c lËp chÝnh quyÒn c¸ch m¹ng do giai cÊp ®ã lµm chñ thÓ. Kinh nghiÖm lÞch sö ®· chøng minh r»ng nÕu cha cã nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸ch quan cho cuéc c¸ch m¹ng ®· chÝn muåi th× vËn mÖnh cña mét cuéc c¸ch m¹ng l¹i hoµn toµn phô thuéc vµo nh©n tè chñ quan vµ lóc ®ã nh©n tè chñ quan lµ nh©n tè chñ ®¹o. VËy chóng ta tù hái, trong ®iÒu kiÖn thÕ giíi ngµy nay, c¸ch m¹ng x· héi cã ph¶I lµ tÊt yÕu? Trong thêi ®¹i ®Õ quèc chñ nghÜa ngµy nay tån t¹i rÊt nhiÒu nh÷ng m©u thuÉn, xung ®ét khã cã thÓ ®iÒu hoµ mµ m©u thuÉn lín nhÊt, quan träng nhÊt, c¬ b¶n nhÊt trong x· héi t b¶n lµ m©u thuÉn gi÷a lùc lîng s¶n xuÊt ®· mang tÝnh x· héi ho¸ cao víi quan hÖ s¶n xuÊt dùa trªn chÕ ®é chiÕm h÷u t nh©n TBCN vÒ t liÖu s¶n xuÊt l¹c hËu, k×m h·m sù ph¸t triÓn cña lùc läng s¶n xuÊt. Díi CNTB, giai cÊp c«ng nh©n lµ s¶n Page 18 of 21 phÈm cña nªn ®¹i c«ng nghiÖp TBCN, nã ra ®êi , ph¸t triÓn cïng víi sù h×nh thµnh ph¸t triÓn nÒn ®¹i c«ng nghiÖp TBCN. Díi TBCN giai cÊp c«ng nh©n lµ bé phËn quan träng nhÊt trong c¸c bé phËn cÊu thµnh lùc lîng s¶n xuÊt, hä ®¹i diÖn cho lùc lîng s¶n xuÊt tiªn tiÕn nhÊt víi tr×nh dé x· héi ho¸ ngµy cµng cao. Nhng CNTB l¹i x©y dung trªn nÒn t¶ng cña chÕ ®é chiÕm h÷u t nh©n vÒ t liÖu s¶n cuÊt mµ giai cÊp t s¶n lµ ®¹i diÖn. BiÓu hiÖn vÒ mÆt chÝnh trÞ x· héi cña m©u thu·n c¬ b¶n ®ã lµ m©u thuÉn ®èi kh¸ng kh«ng thÓ ®iÒu hoµ, m©u thuÉn nµy trùc tiÕp dÉn ®Õn c¸ch m¹ng x· héi Trong thêi ®¹i ®Õ quèc chñ nghÜa cßn xuÊt hiÖn thªm nh÷ng m©u thuÉn gi÷a c¸c d©n téc thuéc ®Þa vµ phô thuéc víi CNDQ, m©u thuÉn gi÷a c¸c níc ®Õ quèc víi nhau. TÊt c¶ nh÷ng m©u thuÉn ®ã cµng ®Èy nhanh tíi sù chÝn muåi kh¸ch quan cña c¸ch m¹ng XHCN. Trong khi ®ã, giai cÊp c«ng nh©n- s¶n phÈm cña nÒn ®¹i c«ng nghiÖp tõ khi ra ®êi ®· kh«ng ngõng lín m¹nh, ph¸t triÓn c¶ vÒ sè lîng vµ chÊt lîng, còng nh b¶n lÜnh vµ tr×nh ®é tæ chøc. Trong tÊt c¶ c¸c giai cÊp ®ang ®èi lËp víi c¸c giai cÊp t s¶n th× chØ cã giai cÊp c«ng nh©n lµ thùc sù c¸ch m¹ngv× nã lµ s¶n phÈm cña nÒn ®¹i c«ng nghiÖp, ®¹i diÖn cho lùc lîng s¶n xuÊt víi tr×nh ®é x· héi ho¸ ngµy cµng cao vµ nã lao ®éng trong nÒn ®¹i c«ng nghiÖp víi tr×nh ®é c«ng nghÖ ngµy cµng hiÖn ®ai vµ s¶n xuÊt ra tuyÖt ®¹i cña c¶i cho x· héi. Bëi vËy hä lµ giai cÊp c¸ch m¹ng. Cïng víi qu¸ tr×nh lao ®éng s¶n xuÊt vµ cã chñ nghÜa M¸c-Lªnnin x©y dung t tëng hä lµ giai cÊp tiªn tiÕn nhÊt c¶ vÒ chÝnh trÞ, kinh tÕ, t tëng, v¨n ho¸. Do ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt ®¹i c«ng nghiÖp vµ ®îc t«i luyÖn trong ®Êu tranh c¸ch m¹ng do ®ã hä cã kh¶ n¨ng tËp hîp, ®oµn kÕt, lµ giai cÊpcã tÝnh tæ chøc kû luËt cao. MÆt kh¸c, giai cÊp c«ng nh©n do cã lîi Ých c¬ b¶n thèng nhÊt víi lîi Ých cña ®«ng ®¶o nh©n d©n lao ®éng nªn hä cã kh¶ n¨ng liªn kÕt víi ®«ng ®¶o quÇn chóng nh©n d©n lao ®éng, liªn minh c«ng-n«ng-trÝ thøc ngµy cµng v÷ng m¹nh. Ngµy nay, bé m¸y tæ choc cña giai cÊp c«ng nh©n kh«ng chØ bã hÑp trong ph¹m vi quèc gia, ch©u lôc mµ tr¶i réng trªn toµn thÕ giíi. Nh÷ng ngêi c«ng nh©n cã cïng ®Þa vÞ kinh tÕ x· héi, cïng mét kÎ thï, cïng chung mét môc tiªu, lý tëng. §iÒu nµy t¹o nªn søc m¹nh ®oµn kÕt quèc tÕ hïng hËu nhÊt cña giai cÊp c«ng nh©n. Lµ giai cÊp ®¹i diÖn cho lùc lîng s¶n xuÊt tiªn tiÕn,lµ ngêi lµm ra ®¹i ®a sè cña c¶i cho x· héi, ®ång thêi còng lµ ngêi høng chÞu nh÷ng bÊt c«ng lín trong x· héi t b¶n, giai cÊp c«ng nh©n s½n sµng ®øng lªn gi¶i phãng giai cÊp, gi¶i phãng x· héi, thiÕt lËp nÒn chuyªn chÝnh v« s¶n. ë mét sè níc trªn thÕ giíi, c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa ®· x¶y ra ( ViÖt Nam, Trung Quèc, Cuba..) ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ, giai cÊp c«ng nh©n tong bíc Page 19 of 21 gi¶i phãng m×nh, gi¶i phãng x· héi, lµm chñ t liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu trong x· héi. Quan träng h¬n, ®ã cßn lµ chç dùa cho phong trµo c¸ch m¹ng thÕ giíi, lµ n¬i cung cÊp kinh nghiÖm vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho cuéc ®Êu tranh cña giai cÊp c«ng nh©n. Sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña chñ nghÜa t b¶n trong nh÷ng n¨m võa qua ®· t¹o ra lîng cña c¶i vËt chÊt khæng lå t¹o tiÒn ®Ò vËt chÊt cho chñ nghÜa x· héi. Díi t¸c ®éng cña hai cuéc c¸ch m¹ng khoa häc, kü thuËt, m¸y mãc ®îc c¶i tiÕn hiÖn ®¹i, n¨ng suet lao ®éng t¨ng cao, giai cÊp c«ng nh©n ngµy cµng trëng thµnh, nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho mét cuéc c¸ch m¹ng x· héi ®ang dÇn xuÊt hiÖn ®Çy ®ñ. Trong néi bé chñ nghÜa t b¶n, mÆc dï ®· cã nh÷ng ®iÒu chØnh nhÊt ®Þnh duy tr× sù tån t¹i cña nã, xoa dÞu m©u thuÉn giai cÊp, song víi b¶n chÊt vèn cã , CNTB kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng ®iÒu hoµ nh÷ng m©u thuÉn c¨n b¶n Êy mµ nã cµng lµm cho m©u thuÉn Êy trë nªn gay g¾t, ®ßi hái ph¶i ®îc gi¶i quyÕt. Nh÷ng bÊt æn vÒ an ninh chÝnh trÞ thêng xuyªn x¶y ra chøng tá ®· ®Õn lóc CNTB cÇn ph¶I thay thÕ b»ng mét x· héi v¨n minh h¬n, tiÕn bé h¬n. Nh÷ng vô khñng bè, nh÷ng cuéc b¹o ®éng, ®Êu tranh ®ßi ly khai, nh÷ng vô ®¸nh bom tù s¸t, ®¶o chÝnh, nh÷ng cuéc biÓu t×nh cña quÇn chóng…. Trong x· héi t b¶n ®· chøng tá sù bÊt æn vÒ an ninh chÝnh trÞ. Nh÷ng cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ cã chu kú, nh÷ng viÖc lµm, chÊt th¶i g©y « nhiÔm, ph¸ ho¹i m«i trêng ®· chøng tá sù bÊt æn vÒ kinh tÕ trong CNTB. ThËm chÝ chÊt th¶i c«ng nghiÖp cña CNTB cßn t¸c ®éng trùc tiÕp lªn con ngêi, g©y ra nh÷ng hËu qu¶ kh«ng lêng, nh÷ng c¨n bÖnh kh«ng thuèc ch÷a vµ cã tÝnh di truyÒn. X· héi t b¶n cßn lµ m«t trêng thuËn lîi cho nh÷ng tÖ n¹n x· héi ph¸t sinh vµ ph¸t triÓn. Nh÷ng vô bu«n b¸n trÎ em vµ phô n÷, m¹i d©m, bu«n b¸n thuèc kÝch thÝch g©y nghiÖn….. ngµy cµng tinh vi vµ chuyªn nghiÖp h¬n. X· héi t b¶n lµ n¬i ch©m ngßi cho nh÷ng vô khñng bè vµ lµm cho nã cã nguy c¬ lan ra toµn cÇu. Trªn thÕ giíi ngµy nay, díi h×nh thøc chuyÓn giao c«ng nghÖ bªn c¹nh mÆt tÝch cùc cña nã, th× mÆt tiªu cùc còng kh«ng kÐm phÇn. C¸c níc chËm ph¸t triÓn nghiÔm nhiªn trë thµnh b¸c r¸c th¶i cho nh÷ng níc t b¶n ph¸t triÓn vµ bÞ rµng buéc chi phèi vÒ kinh tÕ chÝnh trÞ…. Mét x· héi tån t¹i nhiÒu vÊn ®Ò, m©u thuÉn kh«ng thÓ ®iÒu hoµ nh vËy ®ßi hái ph¶i ®îc thay thÕ b»ng mét x· héi kh¸c tiÕn bé h¬n. ChØ cã c¸ch m¹ng x· héi míi cã kh¶ n¨ng lµm ®îc ®iÒu ®ã. Theo häc thuyÕt h×nh th¸i kinh tÕ- xa héi cña M¸c sù thay thÕ CNTB b»ng CNXH lµ mét qu¸ tr×nh tù nhiªn, trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay do ®ã cach m¹ng x· héi lµ mét tÊt yÕu lÞch sö. Page 20 of 21