Tài liệu Tiểu luận vai trò quản lý kinh tế của nhà nước trong việc thúc đẩy kinh tế

Lêi nãi ®Çu Theo C.Mac va F.Anghen: Kh«ng thÓ c¶i biÕn kinh tÕ x· héi nÕu thiÕu vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc, loµi ngêi ®· vµ ®ang cßn sèng l©u dµi trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng,bªn c¹nh mÆt tÝch cùc lµ chñ yÕu, nÒn kinh tÕ thÞ trêng kh«ng thÓ tr¸nh khái mÆt tiªu cùc. Ph¸t huy mÆt tÝch cùc, chñ ®éng h¹n chÕ mÆt tiªu cùc cña kinh tÕ thÞ trêng th«ng qua vai trß qu¶n lý kinh tÕ cña Nhµ níc lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan. I.sù cÇn thiÕt kh¸ch quan cña vai trß qu¶n lÝ kinh tÕ nhµ níc 1.Nhµ níc lµ g× ? Trong tiÕn tr×nh lÞch sö ph¸t triÓn, sù ra ®êi cña Nhµ níc chËm h¬n sù ra ®êi cña x· héi v× Nhµ níc chØ ®îc t¹o ra tõ x· héi cã mét tr×nh ®é ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh Nhµ níc kh«ng ph¶i lµ c¸i bÈm sinh vèn cã mµ nã xuÊt hiÖn g¾n liÒn víi sù xuÊt hiÖn chÕ ®é t h÷u vÒ T liÖu s¶n xuÊt, s¶n xuÊt hµng ho¸, giai cÊp vµ ®Êu tranh giai cÊp. Nhµ níc lµ kiÓu tæ chøc x· héi cña x· héi cã giai cÊp. Nã lµ mét bé m¸y, mét hÖ thèng tæ chøc chÆt chÏ, t¸c ®éng vµo mäi mÆt cña ®êi sèng x· héi, do giai cÊp thèng trÞ lËp ra nh»m hîp ph¸p ho¸ vµ cñng cè sù ¸p bøc cña chóng ®èi víi quÇn chóng lao ®éng. Do vËy b¶n chÊt Nhµ níc theo nguyªn nghi· cña nã lµ nÒn chuyªn chÝnh ®Ó thùc hiÖn sù thèng trÞ cña mét giai cÊp, lµ bé m¸y ¸p bøc cña giai cÊp thèng trÞ ®èi víi x· héi. 1 Nhµ níc chØ lµ mét ph¹m trï lÞch sö, nã kh«ng ®ång nghÜa víi x· héi, nã chØ tån t¹i trong mét giai ®o¹n lÞch sö nhÊt ®Þnh vµ sÏ tù tiªu vong khi c¸c c¬ së ra ®êi vµ tån t¹i cña nã kh«ng cßn n÷a. BÊt k× mét Nhµ níc nµo còng cã chøc n¨ng kinh tÕ, mµ theo Mac th× chøc n¨ng cña nhµ níc nh “vai trß bµ ®ì cho x· héi cò thai nghÐn x· héi míi”. ë c¸c thêi k× kh¸c nhau, c¸c chÕ ®é x· héi kh¸c nhau, do tÝnh chÊt Nhµ níc kh¸c nhau nªn vai trß vµ chøc n¨ng kinh tÕ cña Nhµ níc cã biÓu hiÖn kh¸c nhau. 2.Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc qua c¸c giai ®o¹n kh¸c nhau cña lÞch sö Nãi vÒ vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc qua c¸c thêi k× vµ chÕ ®é x· héi, C.Mac vµ F.Anghen ®· cã nh÷ng ®óc kÕt hÕt søc x¸c ®¸ng nh sau: * C¸c Nhµ níc tríc Chñ nghÜa t b¶n, vai trß kinh tÕ chñ yÕu lµ ®Æt ra chÕ ®é thuÕ kho¸, mét chÕ ®é ®ãng gãp cã tÝnh chÊt cìng bøc ®Ó nu«i sèng bé m¸y cai trÞ, thùc hiÖn chøc n¨ng ®èi néi (gi÷ cho sù xung ®ét giai cÊp n»m trong vßng trËt tù) ®èi ngo¹i (b¶o vÖ l·nh thæ) tõ ®ã b¶o vÖ vµ më réng lîi Ých kinh tÕ cña giai cÊp thèng trÞ. * §Õn Nhµ níc t s¶n, vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc kh«ng chØ dõng l¹i ë thuÕ kho¸, kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ c¬ quan cai trÞ ë bªn ngoµi, bªn trªn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nh Anghen ®· nhËn xÐt "nÒn v¨n minh mµ tiÕn lªn th× b¶n th©n thóª m¸ lµ kh«ng ®ñ n÷a, Nhµ níc ph¸t hµnh hèi phiÕu, vay nî tøc lµ 2 ph¸t hµnh c«ng tr¸i”. Vµ sù xuÊt hiÖn së h÷u Nhµ níc ®· lµm cho Nhµ níc b¾t ®Çu ë bªn trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, Nhµ níc lµ “Nhµ t b¶n tËp thÓ lý tëng, Nhµ níc Êy cµng chuyÓn nhiÒu lùc lîng s¶n xuÊt thµnh tµi s¶n cña nã bao nhiªu th× nã l¹i cµng biÕn thµnh t b¶n tËp thÓ thùc sù bÊy nhiªu vµ cµng bãc lét nhiÒu c«ng nh©n” Còng theo hai «ng, kh«ng thÓ cã sù biÕn ®æi kinh tÕ x· héi tõ chñ nghi· t b¶n lªn x· héi céng s¶n nÕu thiÕu vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc, cña giai cÊp v« s¶n, Anghen nhÊn m¹nh ”Giai cÊp v« s¶n chiÕm lÊy chÝnh quyÒn Nhµ níc vµ biÕn t liÖu s¶n xuÊt tríc hÕt thµnh së h÷u Nhµ níc”. Theo dù ®o¸n cña Mac vµ Anghen, chuyªn chÝnh v« s¶n trong ®ã bé phËn quan träng lµ Nhµ níc vµ vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc ra ®êi tõ sù chÝn muåi cña c¸c tiÒn ®Ò kinh tÕ x· héi, ®Õn lît sù ra ®êi vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc l¹i thóc ®Èy c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi cña x· héi míi ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn. Vµ khi nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi ph¸t triÓn ®Õn mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh l¹i dÉn ®Õn sù tù tiªu vong cña Nhµ níc theo ®óng quy luËt ph¸t sinh ph¸t triÓn vµ chuyÓn ho¸ vèn cã cña mäi sù vËt hiÖn tîng Mac vµ Anghen víi t c¸ch võa lµ nhµ khoa häc võa lµ nhµ ho¹t ®éng thùc tiÔn, hai «ng cha thÓ ®Ò cËp nhiÒu vai trß vµ chøc n¨ng kinh tÕ cña Nhµ níc cho x· héi t¬ng lai khi thùc tiÔn cha ®Õn, b»ng sù ph©n tÝch logic hai «ng chØ ph¸c ho¹ chøc n¨ng kinh tÕ cña Nhµ níc chñ yÕu lµ ”biÕn c¸c t liÖu 3 s¶n xuÊt thµnh së h÷u Nhµ níc”, chØ ®Õn sau nµy Lªnin víi t c¸ch lµ ngêi l·nh ®¹o trùc tiÕp c«ng cuéc x©y dùng x· héi míi th× vai trß vµ chøc n¨ng cña Nhµ níc míi ®îc nãi tíi nhiÒu h¬n. ¤ng cho r»ng nÒn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa ®îc x©y dùng trªn c«ng h÷u x· héi vÒ t liÖu s¶n xuÊt víi hai h×nh thøc së h÷u toµn d©n vµ tËp thÓ. Së h÷u toµn d©n vÒ t liÖu s¶n xuÊt lµ h×nh thøc së h÷u chung cña toµn thÓ nh©n d©n lao ®éng, mäi ngêi cïng chiÕm h÷u t liÖu s¶n xuÊt. Ngêi chñ cao nhÊt lµ Nhµ níc x· héi chñ nghÜa, s¶n xuÊt ®îc tiÕn hµnh theo kÕ ho¹ch tËp trung thèng nhÊt cña Nhµ níc. Cßn h×nh thøc së h÷u tËp thÓ do tËp thÓ ngêi lao ®éng gãp vèn, t liÖu s¶n xuÊt ®Ó x©y dùng nªn, s¶n xuÊt ®îc tiÕn hµnh theo kÕ ho¹ch cña tËp thÓ cã sù híng dÉn cña Nhµ níc. Nhµ níc x· héi chñ nghÜa cã vai trß kinh tÕ ®Æc biÖt, nã kh«ng cßn lµ bé m¸y ¨n b¸m ®øng trªn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt n÷a mµ ph¶i chuyÓn sang tæ chøc, thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nÒn kinh tÕ quèc d©n. Chøc n¨ng nµy g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung thèng nhÊt, qu¶n lý s¶n xuÊt vµ ph©n phèi s¶n phÈm, kiÓm tra chÆt chÏ møc ®é lao ®éng vµ tiªu dïng. Thùc tÕ lÞch sö ®· cho thÊy cïng víi sù tiÕn ho¸ cña c¸c chÕ ®é x· héi, vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc còng cã nh÷ng biÕn ®æi hÕt søc lín lao, thÓ hiÖn râ trong c¸c lý thuyÕt kinh tÕ ®iÓn h×nh qua c¸c thêi k× 4 - Trong x· héi chiÕm h÷u n« lÖ vµ phong kiÕn: vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc chñ yÕu chØ dõng l¹i ë viÖc b¶o vÖ së h÷u vÒ n« lÖ vµ phong kiÕn vÒ T liÖu s¶n xuÊt. Nhµ níc trùc tiÕp dïng quyÒn lùc cña m×nh can thiÖp vµo viÖc ph©n phèi cña c¶i ®îc s¶n xuÊt ra bëi n« lÖ. Cßn Nhµ níc phong kiÕn kh«ng chØ can thiÖp vµo viÖc ph©n phèi mµ cßn tËp hîp nh©n d©n x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, khuyÕn khÝch quan l¹i di d©n ®i më mang c¸c vïng ®Êt míi, ®Ò ra c¸c chÝnh s¸ch ruéng ®Êt thÝch hîp cho tõng thêi k×. - Trong giai ®o¹n ®Çu cña sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña Chñ nghÜa t b¶n + Trong thêi k× tÝch luü nguyªn thuû T b¶n (gi÷a thÕ kØ 15) Nhµ níc cã vai trß kinh tÕ quan träng trong viÖc tÝch luü tiÒn (Chñ nghÜa träng th¬ng), hä ®Ò cao vai trß tiÒn tÖ, coi tiÒn tÖ lµ tiªu chuÈn duy nhÊt ®Ó ®¸nh gi¸ sù giµu cã cña mét quèc gia -“Néi th¬ng lµ c¸i èng dÉn, ngo¹i th¬ng lµ c¸i m¸y b¬m, muèn t¨ng cña c¶i ph¶i cã ngo¹i th¬ng nhËp dÇn cña c¶i qua néi th¬ng”-do ®ã c¸c Nhµ níc ®· buéc c¸c th¬ng gia níc ngoµi kh«ng ®îc mang tiÒn ra khái níc hä, quy ®Þnh nh÷ng n¬i ®îc phÐp bu«n b¸n ®Ó dÔ dµng cho viÖc kiÓm tra, ®¸nh thuÕ nhËp khÈu cao, khuyÕn khÝch ph¸t triÓn xuÊt khÈu hµng ho¸ , thµnh phÈm, h¹n chÕ xuÊt khÈu nguyªn liÖu th«... Sù can thiÖp cña Nhµ níc ®· gãp phÇn t¹o 5 ra nh÷ng tiÒn ®Ò cÇn thiÕt cho sù ra ®êi cña Chñ nghÜa t b¶n. + ThÕ kØ 18,19 cuéc C¸ch m¹ng khoa häc kÜ thuËt lÇn thø nhÊt hoµn thµnh, c«ng trêng thñ c«ng T b¶n chñ nghÜa ®· ®øng v÷ng trong c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp...nÒn s¶n xuÊt ë c¸c níc T b¶n ph¸t triÓn nhanh, giai cÊp T s¶n ®· chuyÓn tõ lÜnh vùc lu th«ng sang lÜnh vùc s¶n xuÊt, t tëng tù do kinh tÕ ®îc thÓ hiÖn râ nhÊt trong thêi k× nµy mµ tiªu biÒu lµ quan ®iÓm kinh tÕ cña trêng ph¸i cæ ®iÓn. Hä ñng hé m¹nh mÏ t tëng tù do c¹nh tranh, chèng l¹i viÖc Nhµ níc can thiÖp vµo kinh tÕ:”Trong chÝnh s¸ch vµ trong kinh tÕ ph¶i tÝnh ®Õn nh÷ng qu¸ tr×nh tù nhiªn, kh«ng nªn dïng nh÷ng hµnh ®éng cìng bøc ®Ó chèng l¹i qu¸ tr×nh ®ã”-W.Petty. T tëng tù do kinh tÕ nµy ®îc tiÕp tôc ph¸t triÓn ë thuyÕt trËt tù tù nhiªn cña trêng ph¸i träng n«ng ë Ph¸p, ®¹i diÖn cña hä lµ Quesnay, «ng cho r»ng chØ cã x· héi t b¶n míi lµ x· héi b×nh thêng v× nã phï hîp víi trËt tù tù nhiªn (víi 2 quy luËt c¬ b¶n la quy luËt vËt lý vµ lu©n lý) tõ ®ã «ng ®a ra t tëng tù do t h÷u, tù do c¹nh tranh, tù do tham gia thÞ trêng. Tuy nhiªn ®¹i diÖn tiªu biÓu nhÊt trong thêi k× nµy lµ mét nhµ Kinh tÕ chÝnh trÞ häc t s¶n cæ ®iÓn ngêi Anh-A®am Smith-«ng ®· da ra lý thuyÕt “Bµn tay v« h×nh”, “Con ngêi kinh tÕ”, “Nhµ níc kh«ng can thiÖp vµo tæ chøc nÒn kinh tÕ hµng ho¸". ¤ng cho r»ng ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ lµ do c¸c quy luËt kh¸ch quan tù ph¸t chi phèi, sù vËn ®éng cña 6 thÞ trêng lµ do quan hÖ cung cÇu cïng víi nh÷ng biÕn ®éng tù ph¸t cña gi¸ c¶ hµng ho¸ trªn thÞ trêng quyÕt ®Þnh. Quan hÖ gi÷a ngêi víi ngêi lµ quan hÖ vÒ lîi Ých kinh tÕ. Mçi ngêi ho¹t ®éng chØ nh»m lîi Ých cho b¶n th©n, song do “bµn tay v« h×nh” chi phèi buéc con ngêi phôc tïng lîi Ých chung cña x· héi, ®iÒu nµy n»m ngoµi ý ®Þnh cña tõng nhµ kinh doanh. MÆc dï ®Ò cao “bµn tay v« h×nh” song «ng còng cho r»ng ®«i khi Nhµ níc cã nhiÖm vô kinh tÕ nhÊt ®Þnh, ®ã lµ khi c¸c nhiÖm vô kinh tÕ ®Æt ra vît qu¸ kh¶ n¨ng cña c¸c doanh nghiÖp. MÆt kh¸c c¸c nhµ kinh tÕ còng thÊy ®îc r»ng nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn cµng cao, x· héi ho¸ s¶n xuÊt ngµy cµng më réng, thÞ trêng ngµy cµng ph¸t triÓn th× cµng cÇn cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc ®èi víi nÒn kinh tÕ, song t tëng cña hä vÉn dõng l¹i ë søc m¹nh thÞ trêng, ë sù t¸c ®éng tù ph¸t cña c¸c quy luËt kinh tÕ thÞ trêng lµm cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn æn ®Þnh vµ lµnh m¹nh. - Sang thêi k× cña ®¹i t b¶n c«ng nghiÖp: Chñ nghÜa t b¶n ph¸t triÓn nhanh chãng nhê c¸c nguån vèn tÝch luü to lín nªn ngêi ta chñ yÕu chØ phª ph¸n nh÷ng sù tiªu dïng xa xØ lµm gi¶m nguån tÝch luü chø còng cha thÊy râ vai trß cÇn thiÕt cña Nhµ níc trong viÖc ®iÒu chØnh c¸c qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, kh¾c phôc c¸c mÊt c©n ®èi (VÝ dô Davit Ricardo). + Vµo ®Çu nh÷ng n¨m 1930 cña thÕ kØ n¶y, khñng ho¶ng kinh tÕ diÔn ra thêng xuyªn ®Æc biÖt lµ cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ thÕ giíi n¨m 1929-1933 ®· lµm cho “bµn tay 7 v« h×nh” kh«ng thÓ ®¶m b¶o nh÷ng ®iÒu kiÖn æn ®Þnh cho nÒn kinh tÕ thÞ trêng ph¸t triÓn. §ång thêi ë giai ®o¹n nµy tr×nh ®é x· héi ho¸ s¶n xuÊt ph¸t triÓn kh¸ cao lµm cho c¸c nhµ kinh tÕ thÊy r»ng: cÇn cã mét lùc lîng ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ tõ mét trung t©m-®ã lµ Nhµ níc. Tõ ®ã J.M.Keynesnhµ kinh tÕ häc ngêi Anh ®· da ra lý thuyÕt "Nhµ níc ®iªï tiÕt nÒn kinh tÕ thÞ trêng". ¤ng cho r»ng cïng víi sù t¨ng lªn cña s¶n lîng quèc gia th× thu nhËp t¨ng lªn vµ tiªu dïng còng t¨ng lªn. Nhng do xu híng “tiªu dïng giíi h¹n” nªn tiªu dïng t¨ng chËm h¬n so víi thu nhËp, ®iÒu nµy lµm gi¶m cÇu tiªu dïng t¬ng ®èi. CÇu tiªu dïng gi¶m lµm gi¶m gi¸ hµng ho¸ vµ tõ dã lµm gi¶m tû suÊt lîi nhuËn, tû suÊt lîi nhuËn gi¶m nhá h¬n hoÆc b»ng l·i suÊt th× c¸c doanh nghiÖp kh«ng cßn cã lîi do ®ã hä kh«ng ®Çu t vµo s¶n xuÊt, kinh doanh n÷a. Vµ nh vËy khñng ho¶ng, tr× trÖ kinh tÕ vµ thÊt nghiÖp x¶y ra lµ ®iÒu kh«ng thÓ tr¸nh khái. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng ®ã, Nhµ níc cÇn ph¶i can thiÖp vµo nÒn kinh tÕ, vµo thÞ trêng, ph¸t huy mäi nguån vèn nhµn rçi trong c d©n, c¸c nghiÖp chñ ®a vµo s¶n xuÊt, t¨ng vèn ®Çu t ®Ó gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm, t¨ng thu nhËp, tiªu dïng, ®Æc biÖt chó ý ®Õn t¨ng cÇu tiªu dïng vµ chØ cã t¨ng cÇu tiªu dïng míi thùc sù khuyÕn khÝch c¸c nghiÖp chñ ®Çu t míi vµo s¶n xuÊt, ®ã lµ mét mÆt. MÆt kh¸c, Nhµ níc ph¶i dïng chÝnh s¸ch tµi chÝnh, l·i suÊt ®Ó t¸c ®éng vµo nÒn kinh tÕ. Ph¶i chÊp nhËn l¹m ph¸t võa ph¶i, t¨ng lîng tiÒn nhÊt ®Þnh vµo lu th«ng ®Ó 8 gi¶m l·i suÊt, t¨ng ®Çu t t b¶n míi, cã lµm ®îc nh÷ng ®iÒu ®ã th× míi lµm cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn c©n b»ng vµ æn ®Þnh, tr¸nh ®îc c¸c ®ît khñng ho¶ng, thÊt nghiÖp x¶y ra trong nÒn kinh tÕ. Tuy nhiªn, nh÷ng quan ®iÓm cña Keynes vµ nh÷ng ngêi theo «ng kh«ng lµm cho khñng ho¶ng, thÊt nghiÖp vµ l¹m ph¸t gi¶m, tr¸i l¹i ngµy cµng gia t¨ng theo chu k× kinh tÕ. + ChÝnh do nh÷ng h¹n chÕ cña Keynes ®· lµm xuÊt hiÖn “Chñ nghÜa tù do míi”-hä muèn kÕt hîp tÊt c¶ c¸c quan ®iÓm còng nh ph¬ng ph¸p luËn cña c¸c trêng ph¸i tù do cò, träng th¬ng míi, trêng ph¸i Keynes víi t tëng c¬ b¶n lµ: “C¬ chÕ thÞ trêng cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ níc ë møc ®é nhÊt ®Þnh”, khÈu hiÖu mµ hä ®a ra lµ:”ThÞ trêng nhiÒu h¬n vµ Nhµ níc can thiÖp Ýt h¬n”. Hä x©y dùng nhiÒu m« h×nh kinh tÕ thÞ trêng nh: * “NÒn kinh tÕ thÞ trêng x· héi “ cña CHLB §øc, nã dîc hinh dung nh mét s©n bãng trong ®ã mçi doanh nghiÖp lµ mét cÇu thñ, Nhµ níc ®ãng vai trß lµ träng tµi thiÕt kÕ luËt “ch¬i “ ®Ó ®iÒu khiÓn trËn ®Êu sao cho nÒn kinh tÕ cã thÓ tr¸nh ®îc nh÷ng tai ho¹ nh khñng ho¶ng, thÊt nghiÖp, l¹m ph¸t. §Æc trng c¬ b¶n cña nÒn kinh tÕ lµ: T«n träng c¹nh tranh, Nhµ níc can thiÖp vµo kinh tÕ ph¶i tæng hîp víi thÞ trêng, Nhµ níc coi träng chØ tiªu x· héi, sö dông nã ®Ó ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng cña mçi doanh nghiÖp. 9 * ë MÜ tiªu biÓu cã “Trêng ph¸i träng tiÒn hiÖn ®¹i”, hä còng ñng hé t tëng tù do kinh tÕ chèng l¹i viÖc Nhµ níc can thiÖp, hä cho r»ng nÒn kinh tÕ t b¶n chñ nghÜa thêng xuyªn ë tr¹ng th¸i c©n b»ng ®éng, ®ã lµ hÖ thèng tù ®iÒu chØnh, ho¹t ®éng dùa vµo c¸c quy luËt kinh tÕ vèn cã. * ë c¸c níc B¾c ¢u ®· cã chñ tr¬ng t¨ng cêng vai trß cña Nhµ níc nhng chñ yÕu chØ trong lÜnh vùc x· héi, kiÓu kinh tÕ thÞ trêng x· héi. + Râ rµng c¶ 2 trêng ph¸i Keynes vµ tù do míi ®Òu vÊp ph¶i nh÷ng sai lÇm, hoÆc lµ h¹ thÊp ®Õn møc bá qua c¬ chÕ thÞ trêng hoÆc lµ phñ nhËn vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc, nªn vµo thËp niªn 60,70 cã sù xÝch l¹i gÇn nhau cña 2 trêng ph¸i ®Ó h×nh thµnh nÒn kinh tÕ hçn hîp, tøc lµ hä ®· phèi hîp “Bµn tay v« h×nh” vµ “Bµn tay h÷u h×nh” ®Ó ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ. Trong cuèn “Kinh tÕ häc” cña Samuelson «ng viÕt:”§iÒu hµnh mét nÒn kinh tÕ kh«ng cã c¶ chÝnh phñ lÉn thÞ trêng th× còng nh ®Þnh vç tay b»ng mét bµn tay”, theo «ng Nhµ níc cã vai trß ®¶m b¶o sù æn ®Þnh, c«ng b»ng vµ hiÖu qu¶ v× c¸c nÒn kinh tÕ thùc tÕ ®«i khi chÞu thÊt b¹i cña thÞ trêng gåm c¹nh tranh kh«ng hoµn h¶o (cao h¬n n÷a lµ ®éc quyÒn), t¸c ®éng bªn ngoµi( ngo¹i øng), hµng ho¸ c«ng céng (nÕu ®Ó t nh©n lµm th× viÖc cung øng thêng kh«ng ®ñ nªn ChÝnh phñ ph¶i nh¶y vµo lµm viÖc ®ã) thuÕ (mét d¹ng cìng bøc quan träng cña Nhµ níc ®Ó phôc vô nh÷ng chi tiªu cña m×nh). 10 Nh vËy sù can thiÖp cña ChÝnh phñ vµo thÞ trêng ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ kh«ng ph¶i chØ ®¬n thuÇn lµ do ý thÝch, mµ ®· t¹o ®iÒu kiÖn dÔ dµng h¬n cho c¸c t doanh lµm ¨n tr«i ch¶y, ng¨n c¶n l¹m dông khi c¸c doanh nghiÖp trë thµnh nh÷ng kÎ tham lam ®éc quyÒn vµ kiÒm chÕ ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp khi khèi nhµ m¸y cña hä ®e do¹ sinh m¹ng vµ tµi s¶n cña ngêi kh¸c. Ngoµi ra nÕu nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng hoµn toµn cã hiÖu qu¶, lu«n trªn ranh giíi ®êng kh¶ n¨ng s¶n xuÊt, sù c¹nh tranh trªn thÞ trêng lµ ho¶n h¶o th× hµng ho¸ lu«n ®îc ®Æt vµo tay ngêi cã nhiÒu tiÒn nhÊt chø kh«ng ph¶i theo nhu cÇu lín nhÊt, v× vËy cÇn thõa nhËn r»ng mét hÖ thèng thÞ trêng cã hiÖu qu¶ cã thÓ g©y ra sù bÊt b×nh ®¼ng lín, vµ mét khi thÞ trêng d©n chñ kh«ng thÝch sù ph©n phèi “phiÕu ®«la” trong mét thÞ trêng “th¶ láng” th× nã cã biÖn ph¸p thay ®æi kÕt qu¶ th«ng qua nh÷ng chÝnh s¸ch “ph©n phèi l¹i”, tõ ®ã Nhµ níc cã thÓ sö dông "thuÕ luü tiÕn” ®¸nh thuÕ ngêi giµu theo tØ lÖ thu nhËp cao h¬n ngêi nghÌo, x©y dùng hÖ thèng hç trî thu nhËp nh»m t¹o ra mét “m¹ng líi an toµn”, b¶o vÖ nh÷ng ngêi kh«ng may khái bÞ huû ho¹i vÒ kinh tÕ. Bªn c¹nh ®ã, theo Samuelson tõ khi ra ®êi cho ®Õn nay Chñ nghÜa t b¶n ®· gÆp ph¶i nh÷ng th¨ng trÇm chu k× cu¶ l¹m ph¸t, do vËy sö dông mét c¸ch thËn träng quyÒn lùc vÒ tiÒn tÖ vµ tµi chÝnh cña ChÝnh phñ (bao hµm viÖc ®iÒu tiÕt tiÒn tÖ vµ hÖ thèng 11 ng©n hµng ®Ó x¸c ®Þnh møc l·i suÊt vµ ®iÒu kiÖn tÝn dông. Qua xem xÐt 3 vai trß trªn ®©y cña ChÝnh phñ- ngêi ®¶m b¶o hiÖu qu¶, c«ng b»ng vµ æn ®Þnh-«ng ®· lµm râ t¹i sao níc MÜ nh÷ng n¨m 1980 l¹i ®îc gäi lµ “mét nÒn kinh tÕ hçn hîp”, c¬ chÕ thÞ trêng x¸c ®Þnh gi¸ c¶ vµ s¶n lîng trong nhiÒu lÜnh vùc, trong khi ®ã ChÝnh phñ ®iÒu tiÕt thÞ trêng b»ng c¸c ch¬ng tr×nh thuÕ, chi tiªu vµ luËt lÖ. C¶ hai bªn thÞ trêng vµ ChÝnh phñ ®Òu cã tÝnh chÊt thiÕt yÕu nh nhau. LÝ thuyÕt kinh tÕ cña trêng ph¶i nµy cã ý nghÜa thùc tiÔn víi níc ta v× nÒn kinh tÕ níc ta hiÖn nay lµ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lÝ cña Nhµ níc theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, ®ã lµ sù vËn ®éng dîc ®iÒu tiÕt bëi sù thèng nhÊt gi÷a c¬ chÕ thÞ trêng-bµn tay v« h×nh- vµ vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc-bµn tay h÷u h×nh. - Thêi k× c¸c níc x· héi chñ nghÜa: Sau §¹i chiÕn ThÕ giíi II, bªn c¹nh hÖ thèng c¸c níc t b¶n chñ nghÜa ®· h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn tõ tríc, mét hÖ thèng míi c¸c níc x· héi chñ nghÜa ra ®êi vµ tån t¹i song song trªn kh¾p c¸c ch©u lôc (tríc §¹i chiÕn ThÕ giíi II chØ tån t¹i duy nhÊt mét Nhµ níc x· héi chñ nghÜa lµ Liªn X«). Do quan ®iÓm chÝnh trÞ, t tëng vµ nhiÒu ®iÒu kiÖn kh¸c, tÊt c¶ c¸c níc x· héi chñ nghÜa ®Òu ¸p dông chÕ ®é kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung ®Ó qu¶n lý nÒn kinh tÕ. §Æc trng næi bËt nhÊt cña chÕ ®é nµy lµ viÖc 12 Nhµ níc ®îc ®Æt vµo trung t©m cña mäi quan hÖ kinh tÕ. Th«ng qua c«ng cô kÕ ho¹ch ®îc chi tiÕt ho¸ ®Õn cao ®é, mäi vÊn ®Ò cña nÒn kinh tÕ tõ s¶n xuÊt, ph©n phèi ®Õn tiªu dïng... ®Òu do c¸c c¬ quan Nhµ níc ®¶m tr¸ch. §iÒu nµy lµ nguyªn nh©n quan träng dÉn ®Õn sù tôt hËu cña hÖ thèng c¸c níc x· héi chñ nghÜa so víi hÖ thèng c¸c níc t b¶n ph¸t triÓn. Nh÷ng c¶i tæ nhng kh«ng triÖt ®Ó sau ®ã v× thÕ ®· dÉn tíi sù sôp ®æ kh«ng tr¸nh khái cña Liªn X« vµ mét lo¹t c¸c níc x· héi chñ nghÜa ë §«ng ¢u vµo cuèi thËp kû 80, ®Çu thËp kû 90. Nh vËy vÒ nguyªn t¾c Nhµ níc cÇn ph¶i can thiÖp vµo thÞ trêng nhng kh«ng cã m« h×nh nµo chung cã thÓ ¸p dông cho toµn thÕ giíi. C¨n cø vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tõng níc mµ ph¶i t×m ra cho m×nh mét vÞ trÝ tiÕp cËn víi nÒn kinh tÕ, mét c¸ch thøc riªng ®Ó can thiÖp vµo thÞ trêng, ®Þnh híng nÒn kinh tÕ ®Õn c¸c môc tiªu mong muèn trªn c¬ së t«n träng c¸c quy luËt kh¸ch quan cña thÞ trêng. 3. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña viÖc xuÊt hiÖn vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc Trªn thùc tÕ, kh«ng cã nÒn kinh tÕ nµo thÕ giíi lÝ tëng cña bµn tay v« h×nh. Mçi nÒn kinh tÕ ®Òu cã nh÷ng khuyÕt tËt. V× lÝ do ®ã nªn ë bÊt cø n¬i nµo trªn thÕ giíi, kh«ng cã chÝnh phñ nµo dï b¶o thñ ®Õn ®©u l¹i kh«ng nhóng tay vµo nÒn kinh tÕ. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, lùc lîng s¶n xuÊt ngµy cµng ph¸t triÓn vµ theo ®ã quan hÖ s¶n xuÊt míi ®îc 13 thiÕt lËp cho phï häp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt. V× vËy Nhµ níc cÇn ph¶i n¾m vai trß chñ ®¹o trongviÖc ®a ra gi¶i ph¸p ®Ó ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt. Trong thêi k× qu¸ ®é, ®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ theo c¬ chÕ thÞ trêng cÇn ph¶i gi¶i quyÕt hai m©u thuÉn chÝnh. Thø nhÊt ®ã lµ m©u thuÉn gi÷a nÒn kinh tÕ chËm ph¸t triÓn víi yªu cÇu ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i b»ng qu¸ tr×nh ®Èy nhanh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸. Thø hai ®ã lµ m©u thuÉn gi÷a nh÷ng yÕu tè nhanh nh¹y, tù ph¸t cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn.Víi t c¸ch lµ c¬ quan quyÒn lùc ®¹i diÖn cho lîi Ých cña nh©n d©nvµ lµ ngêi chñ ®¹i diÖn cho së h÷u toµn d©n, Nhµ níc ph¶i qu¶n lÝ nÒn kinh tÕ ®, thùc hiÖn chÕ ®é d©n chñ vÒ mäi kh©u, mäi mÆt cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt. II- Sù h×nh thµnh c¬ chÕ qu¶n lÝ míi ë ViÖt Nam Tríc hÕt ta cÇn n¾m ®îc kh¸i niÖm c¬ chÕ kinh tÕ: §ã lµ tång thÓ c¸c yÕu tè cã mèi liªn hÖ t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau t¹o thµnh ®éng lùc dÉn d¾t nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. 1. C¬ chÕ qu¶n lÝ kinh tÕ cò ë ViÖt Nam a)§Æc trng c¬ b¶n C¬ chÕ qu¶n lÝ kinh tÕ cò cña níc ta lµ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung quan liªu bao cÊp (Giai ®o¹n tríc §¹I héi VI cña §¶ng n¨m 1986) §Æc trng chñ yÕu cña c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ giai ®o¹n nµy ®ã lµ coi kÕ ho¹ch lµ c«ng cô qu¶n lÝ sè 14 mét, cã tÝnh chÊt ph¸p lÖnh b¾t buéc trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp ®èi víi tÊt c¶ c¸c nghµnh, c¸c cÊp, tæ chøc x· héi, c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ trong ®ã c«ng d©n, luËt ph¸p vÒ kinh tÕ (míi cã rÊt Ýt) vµ c¸c c«ng cô qu¶n lÝ kh¸c ®Òu ®îc xÕp sau c«ng cô kÕ ho¹ch. Nhµ níc bÞ biÕn thµnh “«ng chñ cña mét doanh nghiÖp lín”, th«ng qua hÖ thèng chØ tiªu kÕ ho¹ch chi tiÕt, Nhµ níc trùc tiÕp quyÕt ®Þnh tÊt c¶ c¸c vÊn ®Ò liªn quan tíi ®êi sèng kinh tÕ x· héi cña ®Êt níc. b)¦u ®iÓm C¬ chÕ nµy ®· gãp phÇn ®¾c lùc vµo viÖc huy ®éng nh÷ng nguån lùc khæng lå trong thêi gian ng¾n ®Ó triÓn khai c¸c ch¬ng tr×nh quy m« cña quèc gia, ®Æc biÖt lµ viÖc ®éng viªn nh©n tµi vËt lùc phôc vô c¸c nhiÖm vô s¶n xuÊt vµ chiÕn ®Êu phï hîp víi ®Æc ®iÓm t×nh h×nh ®Êt níc trong nh÷ng n¨m chiÕn tranh. Cã thÓ nãi c¬ chÕ qu¶n lÝ nµy ®· hoµn thµnh sø m¹ng lÞch sö cña m×nh. c)Nhîc ®iÓm - Qu¶n lÝ kinh tÕ b»ng c¸c mÖnh lÖnh hµnh chÝnh lµ chñ yÕu, ®iÒu ®ã thÓ hiÖn ë sù chi tiÕt hãa qu¸ ®¸ng c¸c nhiÖm vô do Trung ¬ng giao b»ng mét hÖ thèng chØ tiªu ph¸p lÖnh tõ trªn giao xuèng, qua ®ã lµm suy yÕu, triÖt tiªu ®éng lùc kinh tÕ thËm chÝ g©y ra t¸c ®éng nh khuyÕn khÝch sù û l¹i, dùa dÉm, lêi biÕng g©y thiÖt h¹i cho nh÷ng ngêi tÝch cùc, t¹o m«i trêng cho l·ng phÝ, g©y thÊt tho¸t cho tµi s¶n quèc gia . 15 - C¸c c¬ quan hµnh chÝnh kinh tÕ can thiÖp qu¸ s©u vµo ho¹t ®éng cña c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ c¬ së, nhng l¹i kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ nh÷ng quyÕt ®Þnh cña m×nh. - Coi thêng c¸c quan hÖ hµng ho¸- tiÒn tÖ vµ hiÖu qu¶ qu¶n lÝ kinh tÕ, qu¶n lÝ nÒn kinh tÕ vµ kÕ ho¹ch ho¸ b»ng chÕ ®é cÊp ph¸t vµ giao nép s¶n phÈm, quan hÖ hiÖn vËt lµ chñ yÕu, do ®ã h¹ch to¸n chØ lµ h×nh thøc. ChÕ ®é bao cÊp ®îc thÓ hiÖn díi c¸c h×nh thøc: bao cÊp qu¸ gi¸, chÕ ®é cung cÊp vµ cÊp ph¸t vèn cña ng©n s¸ch mµ kh«ng rµng buéc vËt chÊt ®èi víi ngêi ®îc cÊp ph¸t vèn. - Tõ nh÷ng ®Æc ®iÓm trªn tÊt yÕu dÉn ®Õn mét bé m¸y qu¶n lý cång kÒnh, cã nhiÒu cÊp trung gian vµ kÐm n¨ng ®éng, tõ ®ã sinh ra mét ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý kÐm n¨ng lùc qu¶n lÝ, kh«ng theo nghiÖp vô kinh doanh, nhng phong c¸ch th× quan liªu cöa quyÒn. Nh÷ng quan niÖm “ Êu trÜ” trªn ®©y vÒ x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ lµ biÓu hiÖn sai lÇm chñ quan duy ý chÝ, vi ph¹m quy luËt kh¸ch quan, mµ ®Æc biÖt lµ quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt. C¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung quan liªu bao cÊp ®· tÝch cãp nh÷ng xu híng tiªu cùc, lµm n¶y sinh sù tr× trÖ, h×nh thµnh c¬ chÕ k×m h·m sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i ®æi míi s©u s¾c c¬ chÕ ®ã theo híng c¨n b¶n cña sù ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lÝ ®· ®îc §¹i héi VI cña 16 §¶ng x¸c ®Þnh vµ ®îc tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh t¹i §¹i héi VII:” TiÕp tôc xo¸ bá c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp, h×nh thµnh ®ång bé, vËn hµnh cã hiÖu qu¶ c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lÝ cña Nhµ níc” 2. C¬ chÕ thÞ trêng vµ sù vËn dông ë ViÖt Nam a)Mét sè kh¸i niÖm c¬ b¶n §Ó cã thÓ ®i s©u nghiªn cøu c¬ chÕ qu¶n lÝ kinh tÕ míi ë ViÖt Nam cÇn n¾m v÷ng mét sè kh¸i niÖm sau - ThÞ trêng lµ g×? ThÞ trêng g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng ho¸, nã ra ®êi vµ ph¸t triÓn cïng víi sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt lu th«ng hµng ho¸, s¶n xuÊt hµng ho¸ ngµy cµng ph¸t triÓn, lîng s¶n phÈm lu th«ng trªn thÞ trêng ngµy cµng dåi dµo vµ phong phó, thÞ trêng ®îc më réng. Nh vËy thÞ trêng lµ lÜnh vùc trao ®æi hµng ho¸ th«ng qua tiÒn tÖ lµm m«i giíi, t¹i ®©y ngêi mua vµ ngêi b¸n t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ c¶ vµ sè lîng hµng ho¸ lu th«ng trªn thÞ trêng. ThÞ trêng lµ trung t©m cña toµn bé qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt hµng ho¸. Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ s¶n xuÊt c¸i g×? Sè lîng bao nhiªu? B»ng ph¬ng ph¸p nµo? ®Òu ph¶i th«ng qua thÞ trêng v× vËy thÞ trêng ®ãng vai trß ho¹t ®éng vµ ph¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh cã hiÖu qu¶. - C¬ chÕ thÞ trêng lµ g×? Mäi hÖ thèng kinh tÕ ®Òu ®îc tæ chøc c¸ch nµy hay c¸ch kh¸c, ®Ó huy ®éng tèi ®a c¸c 17 nguån lùc x· héi vµ sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc ®ã nh»m s¶n xuÊt ra hµng ho¸ vµ dÞch vô tho¶ m·n nhu cÇu cña x· héi. ViÖc s¶n xuÊt ra hµng ho¸ g×? Theo ph¬ng thøc nµo lµ tèt nhÊt? ViÖc ph©n phèi hµng ho¸ ®îc s¶n xuÊt ra sao cho ®¸p øng tèt nhÊt nhu cÇu x· héi? §ã lµ nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña tæ chøc kinh tÕ x· héi, lùc lîng nµo quyÕt ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n ®ã? Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ cã mét lo¹t nh÷ng quy luËt kinh tÕ vèn cã cho nã ho¹t ®éng nh quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt cung cÇu, quy luËt lu th«ng tiÒn tÖ... vµ lîi nhuËn lµ ®éng lùc c¬ b¶n cña sù vËn ®éng cña nã. C¸c quy luËt ®ã thÓ hiÖn sù t¸c ®éng cña m×nh th«ng qua c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ trong lÜnh vùc trao ®æi- thÞ trêng, th«ng qua sù vËn ®éng cña gi¸ c¶. Nhê sù vËn ®éng cña hÖ thèng gi¸ c¶ thÞ trêng mµ diÔn ra sù thÝch øng tù ph¸t khèi lîng vµ c¬ cÊu cña s¶n xuÊt víi khèi lîng vµ c¬ cÊu cña nhu cÇu cña x· héi, tøc lµ c¸c quy luËt ®iÒu tiÕt nÒn s¶n xuÊt x· héi. Mét nÒn kinh tÕ mµ trong ®ã nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña nã do thÞ trêng quyÕt ®Þnh ®îc xem lµ nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Nh vËy, c¬ chÕ thÞ trêng lµ c¬ chÕ tù ®iÒu chØnh nÒn kinh tÕ hµng ho¸, lµ “ bé m¸y” kinh tÕ ®iÒu tiÕt toµn bé sù vËn ®éng cña kinh tÕ thÞ trêng, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng ho¸ díi sù t¸c ®éng kh¸ch quan cña c¸c quy luËt kinh tÕ vèn cã cña nã (®Æc biÖt lµ quy luËt gi¸ trÞ- quy luËt kinh tÕ c¬ b¶n cña s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng ho¸) c¬ chÕ 18 ®ã quyÕt ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña nÒn kinh tÕ: s¶n xuÊt c¸i g×? nh thÕ nµo? cho ai? - Vai trß cña kinh tÕ thÞ trêng?Kinh tÕ thÞ trêng gióp nh©n lo¹i gi¶i quyÕt 3 vÊn ®Ò c¬ b¶n trong nÒn kinh tÕ mét c¸ch cã hiÖu qu¶ +S¶n xuÊt c¸i g×? Kh«ng ph¶i do thîng ®Õ, mét tæ chøc mÖnh lÖnh vµ còng kh«ng ph¶i do ngêi s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh, mµ do ngêi tiªu dïng th«ng qua viÖc bá ®ång tiÒn ®Ó lùa chän: Hä thÝch hµng ho¸ nµy chø kh«ng ph¶i hµng ho¸ kia, hä cÇn sè lîng nµy chø kh«ng ph¶i sè lîng kh¸c, chÊp nhËn møc gi¸ nµy chø kh«ng ph¶i møc gi¸ kh¸c. Th«ng qua viÖc bá phiÕu b»ng ®ång tiÒn ®Ó chän cho m×nh nh÷ng thø hµng ho¸ hîp së thÝch, thÞ hiÕu, nhu cÇu, vÒ chñng lo¹i, sè lîng, mÉu m·. ë ®©y tÝnh d©n chñ tù do thùc sù ®îc thÓ hiÖn râ nÐt. +S¶n xuÊt nh thÕ nµo? VÊn ®Ò nµy ®îc gi¶i quyÕt th«ng qua c¹nh tr¹nh vµ chñ yÕu lµ do c¹nh tranh quyÕt ®Þnh. Muèn ®øng v÷ng vµ chiÕn th¾ng trong c¹nh tranh, ngêi s¶n xuÊt ph¶i lùa chän kÜ thuËt vµ c«ng nghÖ tèi u. C¹nh tranh gi÷a c¸c xÝ nghiÖp trong ngµnh h×nh thµnh nªn lîi nhuËn siªu ng¹ch cho ngêi s¶n xuÊt. §éng lùc hÊp dÉn nµy thóc ®Èy hä lu«n ®æi míi kÜ thuËt, phÊn ®Êu ®a n¨ng suÊt lao ®éng c¸ biÖt lªn cao h¬n n¨ng suÊt lao ®éng x· héi. H¬n n÷a, c¹nh tranh cßn lµ c¬ chÕ sµng läc, b×nh tuyÓn nh÷ng kiÓu s¶n xuÊt t©n tiÕn, lo¹i bá nh÷ng c¬ chÕ s¶n xuÊt cò kÜ l¹c 19 hËu. V× thÕ c¹nh tranh lµ linh hån cña ®êi sèng kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng. +S¶n xuÊt cho ai? Nh ta ®· biÕt môc ®Ých cña s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ ®Ó b¸n, ®Ó chuyÓn H thµnh T, lµm cho s¶n xuÊt t¸i diÔn. Do vËy ®Ó tr¶ lêi c©u hái “S¶n xuÊt cho ai” chØ cã thÓ lµ s¶n xuÊt cho ngêi cã tiÒn. Trong ph©n phèi, ®éng lùc v× ®ång tiÒn ®Ó lµm giµu trë thµnh mét søc m¹nh thËt sù thóc ®Èy con ngêi trong c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ cña hä. TÊt nhiªn sù ph©n phèi trong kinh tÕ thÞ trêng kh«ng tr¸nh khái mét sè mÆt tr¸i vÒ hËu qu¶ x· héi. -§Æc ®iÓm chung cña c¬ chÕ thÞ trêng +¦u ®iÓm: Tríc hÕt nã kÝch thÝch ho¹t ®éng cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ho¹t ®éng tù do cña hä, lÊy lîi nhuËn siªu ng¹ch lµm ®éng lùc ho¹t ®éng nªn ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp thêng xuyªn ph¶i h¹ thÊp chi phÝ lao ®éng c¸ biÖt xuèng thÊp h¬n chi phÝ lao ®éng x· héi cÇn thiÕt, nhê ®ã mµ ®éng viªn ®îc c¸c nguån lùc cña x· héi vµ sö dông tiÕt kiÖm c¸c nguån lùc ®ã, thóc ®Èy viÖc ¸p dông tiÕn bé khoa häc kÜ thuËt, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, n©ng cao tr×nh ®é x· héi ho¸ s¶n xuÊt. * Hai lµ c¬ chÕ thÞ trêng cã tÝnh n¨ng ®éng vµ kh¶ n¨ng thÝch nghi nhanh chãng khi nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ thay ®æi, lµm thÝch øng kÞp thêi khèi lîng vµ c¬ cÊu cña s¶n xuÊt víi khèi lîng vµ c¬ cÊu cña nhu cÇu. LÝ do lµ v× trong kinh tÕ 20