Tài liệu Kc053 kinh tế nhà nước

§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ Më ®Çu NÒn kinh tÕ nhµ n-íc trong thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH lµ mét nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. §ã lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan. C¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn tån t¹i kh«ng ph¶i do ý muèn chñ quan cña nhµ n-íc, nã tån t¹i vµ ph¸t triÓn phô thuéc vµo nh÷ng tiÒn ®Ò kinh tÕ, chÝnh trÞ kh¸ch quan cña nÒn kinh tÕ. Trong c¬ cÊu kinh tÕ nµy mµ thµnh phÇn kinh tÕ lu«n cã vai trß vÞ trÝ vµ vËn ®éng ph¸t triÓn theo mét xu h-íng nhÊt ®Þnh. Nh-ng xuÊt ph¸t tõ tÝnh quy luËt vèn cã cña nÒn kinh tÕ. Trong c¬ cÊu kinh tÕ nµy mçi thµnh phÇn kinh tÕ lu«n cã vai trß vÞ trÝ vµ vËn ®éng, ph¸t triÓn theo mét xu h-íng nhÊt ®Þnh. Nh-ng xuÊt ph¸t tõ tÝnh quy luËt vèn cã cña nÒn kinh tÕ ®Òu vËn ®éng theo h-íng ®Õn môc tiªu lîi Ých. Nh-ng §¶ng vµ Nhµ n-íc lu«n kh¼ng ®Þnh kinh tÕ nhµ n-íc lu«n gi÷ vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Thùc tiÔn trong h¬n 10 n¨m ®æi míi võa qua §¶ng vµ Nhµ n-íc ®· cã nhiÒu cè g¾ng cñng cè, n©ng cao vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ n-íc vµ hiÖn nay vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ n-íc ®ang tõng b-íc ®-îc kh¼ng ®Þnh. Tuy nhiªn hiÖn nay ®ang cã rÊt nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau vÒ viÖc ph¸t triÓn thµnh phÇn kinh tÕ nµy: ®æi míi, cæ phÇn s¾p xÕp, n©ng cao hiÖuqu¶. V× vËy trong ®Ò ¸n nµy t«i tËp trung ®i vµo viÖc nghiªn cøu quan niÖm vÒ kinh tÕ thÞ tr-êng, tÝnh tÊt yÕu vµ néi dung vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ n-íc trong nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, vai trß cña nã ®-îc thÓ hiÖn nh- thÕ nµo, c¸c gi¶i ph¸p ®Ó trong thêi gian tíi t¨ng c-êng vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ n-íc ë n-íc ta. T«i hi väng nã sÏ gãp phÇn nhá ®Ó mäi ng-êi hiÓu h¬n vÒ thµnh phÇn kinh tÕ nµy vµ gãp mét phÇn vµo viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ nhµ n-íc trë lªn v÷ng m¹nh. TrÇn Anh Tó Th-¬ng m¹i 44A §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ Ch-¬ng I Quan niÖm chung vÒ kinh tÕ nhµ n-íc (KTNn) 1. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh kinh tÕ nhµ n-íc Mçi nhµ n-íc ®Òu cã chøc n¨ng kinh tÕ nhÊt ®Þnh vµ chøc n¨ng nµy ®-îc th«ng qua c¸c møc ®é kh¸c nhau tuú tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn. ë bÊt k× n-íc nµo kÐm ph¸t triÓn hay ph¸t triÓn chøc n¨ng cña kinh tÕ nhµ n-íc vÉn gi÷ vai trß chñ ®¹o. ë n-íc ta sau khi gi¶i phãng (1954) vµ thèng nhÊt ®Êt n-íc (1975) trong qu¸ tr×nh x©y dùng CNXH do nhËn thøc ®¬n gi¶n phiÕn diÖn nªn ®· ®ång nhÊt gi÷a së h÷u nhµ n-íc víi së h÷u XHCN. Chóng ta coi kinh tÕ quèc doanh lµ chñ yÕu bã hÑp ph¹m vi xÝ nghiÖp quèc doanh, thµnh lËp xÝ nghiÖp quèc doanh ë mäi lÜnh vùc. §Æc biÖt lµ vÊn ®Ò qu¶n lý: theo kiÓu tËp trung quan liªu, theo kÕ ho¹ch ®Þnh tr-íc theo kiÓu lç th× ®-îc bï, l·i th× nép ng©n s¸ch. Nã ®· tËp trung mäi nguån lùc ®Ó ®¸p øng yªu cÇu gi¶i phãng miÒn Nam, thèng nhÊt ®Êt n-íc (1954-1975). Song khi ®Êt n-íc gi¶i phãng ®· béc lé nhiÒu nh-îc ®iÓm c¨n b¶n lµm thui chét tÝnh n¨ng ®éng, s¸ng t¹o cña c¸c xÝ nghiÖp, ®Æc biÖt lµ thiÕu mét m«i tr-êng kinh doanh. Sè l-îng c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh qu¸ nhiÒu, dµn tr¶i, chång chÐo vÒ c¬ chÕ qu¶n lý, ngµnh nghÒ, kÜ thuËt l¹c hËu, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cßn thÊp, nhiÒu doanh nghiÖp thua lç triÒn miªn, ®Êt n-íc l©m vµo khñng ho¶ng kinh tÕ - x· héi trÇm träng. Tr-íc t×nh h×nh ®ã §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn VI (12-1986) ®· ®Ò ra chñ tr-¬ng ®æi míi nÒn kinh tÕ mét c¸ch toµn diÖn, chuyÓn dÞch sang kinh tÕ thÞ tr-êng ®inh h-íng XHCN. Lý luËn trong qu¸ tr×nh ®i lªn CNXH cã thay ®æi c¨n b¶n: sù thõa nhËn tån t¹i cña 5 thµnh phÇn kinh tÕ, kinh tÕ quèc doanh gi÷ vai trß chñ ®¹o vµ lóc nµy vai trß cña kinh tÕ nhµ n-íc còng cã nhiÒu ®æi míi. §Õn c¸c ®¹i héi §¶ng kh¸c th× chóng ta vÉn tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh vai trß quan träng, then chèt cña KTNN trong toµn nÒn kinh tÕ quèc d©n. 2. Quan niÖm vÒ Kinh tÕ nhµ n-íc 2.1. Kh¸i niÖm vÒ kinh tÕ nhµ n-íc Kinh tÕ nhµ n-íc lµ lo¹i h×nh kinh tÕ do nhµ n-íc n¾m gi÷ bao gåm quyÒn së h÷u, quyÒn tæ chøc, chi phèi ho¹t ®éng theo nh÷ng h-íng ®· ®Þnh. Kinh tÕ nhµ n-íc ®-îc thÓ hiÖn d-íi nh÷ng h×nh thøc nhÊt ®Þnh: doanh nghiÖp nhµ n-íc, ng©n hµng nhµ n-íc, quü dù tr÷ quèc gia, hÖ thèng b¶o hiÓm. NhvËy kinh tÕ nhµ n-íc cã nhiÒu bé phËn hîp thµnh, vµ tÊt c¶ c¸c bé phËn ®Òu thuéc quyÒn së h÷u cña nhµ n-íc. TrÇn Anh Tó Th-¬ng m¹i 44A §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ 2.2. C¸c bé phËn hîp thµnh vµ chøc n¨ng cña tõng bé phËn a. Doanh nghiÖp nhµ n-íc: "lµ tæ chøc kinh tÕ do nhµ n-íc ®Çu tvèn, thµnh lËp vµ tæ chøc qu¶n lý, ho¹t ®éng kinh doanh ho¹t ®éng c«ng Ých, nh»m thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu ®· ®Þnh". Nh- vËy doanh nghiÖp nhµ n-íc cã 2 lo¹i: Mét lµ, c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng v× môc ®Ých lîi nhuËn, hai lµ: c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng v× môc ®Ých x· héi. NÕu lo¹i doanh nghiÖp thuéc lo¹i 1 th× ho¹t ®éng víi môc ®Ých æn ®Þnh chÝnh trÞ vµ chñ yÕu cßn doanh nghiÖp thuéc lo¹i 2 th× lÊy môc ®Ých lîi nhô©n lµ chñ yÕu tuy nhiªn ph¶i chÊp hµnh ph¸p luËt. LÜnh vùc ho¹t ®éng chñ yÕu cña lo¹i 1 lµ: quèc phßng an ninh, tµi chÝnh, y tÕ, v¨n ho¸, gi¸o dôc cßn doanh nghiÖp thuéc lo¹i 2 lµ ho¹t ®éng trªn tÊt c¶ c¸c ngµnh, lÜnh vùc kinh doanh cã hiÖu qu¶. V× vËy mçi doanh nghiÖp cã chøc n¨ng vµ ®Æc thï vÒ c¬ chÕ qu¶n lý. b) Ng©n s¸ch nhµ n-íc lµ mét bé phËn cña KTNN, thùc hiÖn chøc n¨ng thu, chi ng©n s¸ch, vµ cã t¸c dông ®iÒu chØnh, qu¶n lý, kiÓm so¸t c¸c ho¹t ®éng cña KTNN. Doanh nghiÖp nhµ n-íc vµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c, c) Ng©n hµng nhµ n-íc: lµ mét bé phËn cña KTNN nh»m ®¶m b¶o cho KTNN, kinh tÕ quèc d©n ho¹t ®éng b×nh th-êng trong mäi t×nh huèng. C¸c quü dù tr÷ quèc gia dïng lùc l-îng vËt ch©t ®Ó ®iÒu tiÕt qu¶n lý b×nh æn gi¸ c¶, ®¶m b¶o cho t×nh h×nh kinh tÕ - x· héi chung. d) HÖ thèng b¶o hiÓm: lµ mét bé phËn kh«ng thÓ thiÕu ®-îc cña kinh tÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n-íc chÞu tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn chÕ ®é b¶o hiÓm do nhµ n-íc quy ®Þnh phôc vô cho kinh tÕ nhµ n-íc vµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. C¸c bé phËn cÊu thµnh cña KTNN cã chøc n¨ng nhiÖm vô cô thÓ lµ kh¸c nhau, nh-ng l¹i cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau, nhiÖm vô cô thÓ lµ kh¸c nhau, nh-ng l¹i cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau trong mét hÖ thèng kinh tÕ nhµ n-íc vµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. C¸c bé phËn cÊu thµnh cña KTNN cã chøc n¨ng, nhiªm vô cô thÓ lµ kh¸c nhau, nh-ng l¹i cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau trong mét hÖ thèng kinh tÕ nhµ n-íc vµ ho¹t ®éng theo mét thÓ chÕ ®-îc nhµ n-íc quy ®Þnh thèng nhÊt. TrÇn Anh Tó Th-¬ng m¹i 44A §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ Ch-¬ng II TÝnh tÊt yÕu vµ néi dung vai trß chñ ®¹o cña Kinh tÕ nhµ n-íc trong nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn 1. TÝnh tÊt yÕu ph¶i ph¸t triÓn m¹nh vµ vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ n-íc trong nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. N-íc ta cã rÊt nhiÒu h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau: së h÷u nhµ n-íc, së h÷u tËp thÓ, së h÷u hçn hîp, së h÷u t- nh©n. Trong ®ã së h÷u nhµ n-íc gi÷ vai trß cùc k× quan träng - øng víi nã lµ thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n-íc vµ viÖc thõa nhËn vµ ph¸t triÓn thµnh phÇn kinh tÕ nµy lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan. H¬n thÕ n÷a chóng ta x©y dùng KTTT ®Þnh h-íng XHCN th× ®Ó ®¶m b¶o tÝnh ®Þnh h-íng XHCN cã sù ®iÒu tiÕt, kiÓm so¸t cña nhµ n-íc th× ph¶i cã mét KTNN v÷ng m¹nh, ph¸t triÓn lµ lùc l-îng vËt chÊt ®Ó nhµ n-íc thùc hiÖn vai trß ®iÒu tiÕt, h-íng nÒn kinh tÕ theo nh÷ng môc tiªu cña XHCN. Dï bÊt cø ë n-íc nµo chÝnh phñ ®Òu ph¶i n¾m trong tay nh÷ng søc m¹nh kinh tÕ th«ng qua thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n-íc. Cã nh- vËy nh÷ng c¶i c¸ch, t¸c ®éng vµo nÒn kinh tÕ míi cã hiÖu qu¶. Nh-ng ®Þnh h-íng chÝnh s¸ch dï cã ®óng nh-ng nÕu kh«ng cã søc m¹nh vËt chÊt th× nã còng kh«ng thÓ thµnh c«ng trong mäi lóc. Trong KTNN, hÖ thèng c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc gi÷ mét vai trß cùc k× quan träng trong viÖc ph¸t triÓn hÖ thèng doanh nghiÖp cÇn thiÕt trong giai ®o¹n hiÖn nay v×: Do nhu cÇu kh«i phôc kinh tÕ sau chiÕn tranh c¸c doanh nghiÖp ***** ra ®Ó nh»m thùc hiÖn nh÷ng dù ¸n lín mµ lùc l-îng t- nh©n kh«ng thÓ g¸nh v¸c ®-îc, ®ßi hái vèn lín, c«ng nghÖ cao chØ cã c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc míi ®¸p øng ®-îc. Do cã rÊt nhiÒu thuyÕt (®Æc biÖt lµ cña Keyness) vÒ vai trß cña kinh tÕ nhµ n-íc, chÝnh phñ ®· chñ tr-¬ng thµnh lËp nhiÒu doanh nghiÖp nhµ n-íc vÒ cung cÊp c¸c hµng ho¸ c«ng céng, t¹o ra viÖc lµm, ph©n phãi l¹i thu nhËp, xo¸ bá ®éc quyÒn, thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi. Chóng ta ®ang thùc hiÖn CNH, H§H: ®i t¾t, ®ãn ®Çu, qu¸ tr×nh nµy ®ßi hái l-îng vèn rÊt lín, vµ rñi ro cao, c¸c doanh nghiÖp t- nh©n kh«ng thÓ hoÆc muèn tham gia vµo chÝnh phñ buéc ph¶i thµnh lËp c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô naú. Nh- vËy vÊn ®Ò ph¸t triÓn vµ t¨ng c-êng vai trß chñ ®¹o cña KTTT lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan, cÇn thiÕt. NhËn thøc ®-îc môc tiªu nµy chóng ta ph¶i TrÇn Anh Tó Th-¬ng m¹i 44A §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ cã nhiÒu biÖn ph¸p chÝnh s¸ch ®Ó t¨ng c-êng vai trß chñ ®¹o cña nã. 2. Vai trß chñ ®¹o cña KTNN trong giai ®o¹n hiÖn nay 2.1. KTNN lµ lùc l-îng vËt chÊt, c«ng cô s¾c bÐn ®Ó nhµ n-íc thùc hiÖn chøc n¨ng ®Þnh h-íng, ®iÒu tiÕt vµ qu¶n lý vÜ m« nÒn kinh tÕ. Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn cã sù qu¶n lý cña nhµ n-íc theo ®Þnh h-íng XHCN, KTNN víi t- c¸ch lµ mét yÕu tè, mét chñ thÓ kinh tÕ ®Æc biÖt. Nã cã vai trß vÜ m« ®iÒu tiÕt, ®iÒu hµnh trªn ph¹m vi toµn bé nÒn kinh tÕ ®Êt n-íc lµm cho nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng th«ng suèt, t¹o lËp nh÷ng c©n ®èi lín theo ®Þnh h-íng XHCN mµ kinh tÕ thÞ tr-êng kh«ng tù ®iÒu chØnh ®-îc. §©y lµ mét vai trß cùc kú quan träng cña KTNN nã lµ c¬ së ®Ó ®¶m b¶o sù can thiÖp cña nhµ n-íc lµ cã hiÖu qu¶. H¬n n÷a KTNN xuÊt hiÖn nh- lµ mét chñ thÓ kinh tÕ ®éc lËp vµ c¸c chñ thÓ kinh tÕ kh¸c trong mét sè tr-êng hîp lîi Ých cña nhµ n-íc cã thÓ m©u thuÉn víi lîi Ých cña thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ®Æc biÖt lµ t- nh©n. Sù ®iÒu tiÕt cña nhµ n-íc kh«ng thÓ thuËn chiÒu víi ®éng c¬ lîi nhuËn, vµ lîi Ých c¸ nh©n, cña c¸c chñ thÓ. §Ó ®¶m b¶o sù ®iÒu tiÕt, nhµ n-íc cÇn cã mét tiÒm lùc kinh tÕ, ®ñ hoÆc ®Òn bï xøng ®¸ng cho thua thiÖt cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c, h-íng hä vµ nh÷ng hµnh ®éng theo môc tiªu nhµ n-íc ®Æt ra. TÊt c¶ nh÷ng tiÒm lùc Êy ®Òu do KTNN t¹o ra. 2.2. Ho¹t ®éng cña khu vùc KTNN lµ nh»m më ®-êng, h-íng dÉn, hç trî, thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. Chøc n¨ng t¹o lËp m«i tr-êng. Tøc lµ nã ph¶i t¹o ®-îc tiÒn ®Ò thuËn lîi ®Ó khai th«ng vµ tËn dông mäi nguån lùc ë tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kh¸c nhau v× sù t¨ng tr-ëng chung cña nÒn kinh tÕ, b¶o ®¶m kinh tÕ ph¸t triÓn ®óng môc tiªu ®· chän. 2.3. Kinh tÕ nhµ n-íc lµ khu vùc xung kÝch chñ yÕu thùc hiÖn CNH, H§H ®Êt n-íc mÆc dï sù nghiÖp CNH lµ sù nghiÖp cña toµn d©n. Nh-ng trong bèi c¶nh tiÒm lùc cña khu vùc d©n doanh cßn ch-a ®ñ m¹nh ®Ó ®¶m ®-¬ng nhiÖm vô nµy nªn sù nghiÖp cao c¶ ®ã l¹i ®Æt lªn vai KTNN. V× vËy trong giai ®o¹n hiÖn nay KTNN ®Æc biÖt lµ viÖc ®Çu t- míi cña nhµ n-íc vÉn lµ lùc l-îng chñ chèt ®i ®Çu trong qu¸ tr×nh chuyÓn n-íc ta thµnh n-íc c«ng nghiÖp v¨n minh. §Ó ®¶m b¶o ®-îc nhiÖm vô nµy khu vùc KTNN ph¶i huy ®éng tæng lùc tr-íc hÕt lµ chiÕn l-îc ®Çu t- ®óng ®¾n, trong ®ã bao hµm c¶ ®Çu t- trùc tiÕp cña nhµ n-íc. LËp chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Ó tËp thÓ, t- nh©n tËp trung vµo c¸c ngµnh mòi nhän, t¹o ®µ t¨ng tr-ëng nhanh cho nÒn kinh tÕ. TiÕp n÷a lµ c¸c nç lùc vÒ tµi chÝnh ngo¹i giao, chÝnh trÞ ®Ó thùc thi chiÕn l-îc, chuyÓn giao c«ng nghÖ hiÖu qu¶. Cã thªm mét ®iÓm míi ë ®©y lµ KTNN kh«ng chØ tiÕn hµnh CNH, H§H ®¬n ®éc nh- tr-íc ®©y mµ trë thµnh mét h¹t nh©n tæ TrÇn Anh Tó Th-¬ng m¹i 44A §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ chøc l«i kÐo c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c cïng tham gia vµo quü ®¹o CNH, H§H nhµ n-íc. 2.4. KTNN gi÷ c¸c vÞ trÝ then chèt trong nÒn kinh tÕ t- nh©n ®¶m b¶o c©n ®èi vÜ m« cña nÒn kinh tÕ còng nh- t¹o ®µ t¨ng tr-ëng l©u dµi bÒn võng vµ hiÖu qu¶ cho nÒn kinh tÕ. §ã lµ c¸c lÜnh vùc nh- c«ng nghiÖp s¶n xuÊt, t- liÖu s¶n xuÊt, quan träng c¸c ngµnh c«ng nghiÖp mòi nhän, kÕt cÊu h¹ tÇng vËt chÊt cho kinh tÕ nh- giao th«ng, b-u chÝnh, n¨ng l-îng. C¸c ¶nh h-ëng to lín ®Õn kinh tÕ ®èi ngo¹i nh- c¸c liªn doanh lín, xuÊt nhËp khÈu hoÆc c¸c lÜnh vùc liªn quan ®Õn an ninh quèc phßng vµ trËt tù x· héi. Tuy nhiªn quan ®iÓm n¾m gi÷ nµy kh«ng cã nghÜa lµ nhµ n-íc ®éc quyÒn, cøng nh¾c trong c¸c lÜnh vùc Êy mµ cã sù hîp t¸c, liªn doanh hîp lý vµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhÊt lµ trong lÜnh vùc c¬ së h¹ tÇng, xuÊt nhËp khÈu c«ng nghiÖp. Nh- vËy KTNN ph¶i t¹o ra lùc l-îng vËt chÊt hµng ho¸ vµ dÞch vô kh¶ dÜ chi phèi ®-îc gi¸ c¶ thÞ tr-êng dÉn d¾t gi¸ c¶ thÞ tr-êng b»ng chÝnh chÊt l-îng vµ gi¸ cña s¶n phÈm dÞch vô m×nh lµm ra. MÆt kh¸c, trong ®iÒu kiÖn toµn cÇu ho¸, cuéc c¸ch m¹ng KHCN ®ang diÔn ra nh- vò b·o ®Ó gi÷ v÷ng ®éc lËp, sù æn ®Þnh vÒ kinh tÕ - x· héi, kinh tÕ nhµ n-íc ph¶i v÷ng m¹nh vµ gi÷ vÞ trÝ then chèt trong nÒn kinh tÕ. Víi vai trß quan träng then chèt cña KTNN th× hiÖn tr¹ng cña n-íc ta trong giai ®o¹n hiÖn nay ra sao? TrÇn Anh Tó Th-¬ng m¹i 44A §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ Ch-¬ng III Thùc tr¹ng doanh nghiÖp nhµ n-íc ë n-íc ta hiÖn nay 1. Qu¸ tr×nh ®æi míi doanh nghiÖp ë n-íc ta 1.1. Giai ®o¹n 1980-1986: §©y lµ giai ®o¹n ®Çu tiªn trong viÖc chuyÓn c¬ chÕ qu¶n lý doanh nghiÖp nhµ n-íc tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang c¬ chÕ thÞ tr-êng víi nhiÒu biÖn ph¸p ®æi míi. Héi nghÞ Ban chÊp hµnh Trung -¬ng lÇn thø 6 (kho¸ IV th¸ng 9-1979 ®· ra quyÕt ®Þnh vÒ t×nh h×nh vµ nhiÖm vô cÊp b¸ch ®¸nh gi¸ t×nh h×nh thùc tiÔn vµ nh÷ng yªu cÇu bøc thiÕt cña x· héi, vµ NghÞ ®Þnh 25/CP lµ b-íc ®Çu tiªn trong viÖc chuyÓn c¬ chÕ qu¶n lý c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang c¬ chÕ thÞ tr-êng. Sau ®ã lµ c¸c quyÕt ®Þnh quan träng nh- quyÕt ®Þnh 146/H§BT th¸ng 2-1982, nghÞ quyÕt 306 (dù th¶o) cña Bé ChÝnh trÞ ®Òu ®-a ra quan ®iÓm vµ biÖn ph¸p ®æi míi qu¶n lý doanh nghiÖp nhµ n-íc trong ®iÒu kiÖn c¶i tiÕn, c¬ chÕ qu¶n lý nãi chung. C¸c biÖn ph¸p ®æi míi trong giai ®o¹n nµy chñ yÕu tËp trung vµo viÖc th¸o gì nh÷ng v-íng m¾c, rµo c¶n v« lý cña c¬ chÕ cò, do ®ã cã t¸c dông nhcëi trãi, gi¶i phãng n¨ng lùc s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc. Cho phÐp c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc tù chñ bè trÝ nguån lùc s¶n xuÊt theo ba phÇn, ®· cã t¸c dông tÝch cùc ph¸t huy s¸ng t¹o cña c¬ së, tõng b-íc ®-a yÕu tè thÞ tr-êng vµo c¬ chÕ qu¶n lý doanh nghiÖp. Tuy nhiªn c¸c biÖn ph¸p nµy mang tÝnh nöa vêi ch¾p v¸, dÉn ®Õn khã h¹ch to¸n, khã kiÓm so¸t, khã ®¸nh gi¸. 1.2. Giai ®o¹n 1986-1990: §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn VI (1986) nªu râ: ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý, s¾p xÕp l¹i viÖc s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp nhµ n-íc. §¹i héi chØ râ: "Ph¶i ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý, b¶o ®¶m cho c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ quèc doanh cã quyÒn tù chñ, thùc sù chuyÓn sang h¹ch to¸n kinh doanh XHCN, lËp l¹i trËt tù kû c-¬ng trong ho¹t ®éng kinh tÕ. S¾p xÕp l¹i s¶n xuÊt, t¨ng c-êng c¬ së vËt chÊt - kü thuËt vµ ®Èy m¹nh øng dông tiÕn bé kü thuËt ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt, chÊt l-îng vµ hiÖu qu¶. Trªn c¬ së ®ã æn ®Þnh vµ tõng b-íc n©ng cao tiÒn l-¬ng thùc tÕ cho c«ng nh©n, viªn chøc, t¨ng tÝch luü cho xÝ nghiÖp vµ cho nhµ n-íc". §¹i héi vÉn tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh vai trß chñ ®¹o cña doanh nghiÖp nhµ n-íc nh-ng ®-a ra quan ®iÓm coi chñ ®¹o kh«ng cã nghÜa lµ chiÕm tû träng lín trong mäi ngµnh, mäi lÜnh vùc mµ thÓ hiÖn ë: n¨ng suÊt, chÊt l-îng hiÖu qu¶. TrÇn Anh Tó Th-¬ng m¹i 44A §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ §©y ®-îc coi lµ giai ®o¹n ®æi míi cã tÝnh b-íc ngoÆt ®-a doanh nghiÖp nhµ n-íc chuyÓn h¼n sang h¹ch to¸n kinh doanh theo nguyªn t¾c thÞ tr-êng. NhiÒu häc gi¶ gäi ®©y lµ qu¸ tr×nh th-¬ng m¹i ho¸ cã t¸c dông b¾t buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i ®Þnh h-íng vµo thÞ tr-êng, ®ång thêi t¨ng quyÒn tù chñ doanh nghiÖp trong c¸c quyÕt ®Þnh kinh doanh. 1.3. Giai ®o¹n 1990 ®Õn nay §Çu tiªn D¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn 7 (1991) ®· chñ tr-¬ng "s¾p xÕp l¹i vµ ®æi míi qu¶n lý kinh tÕ quèc doanh trong ®ã s¾p xÕp c¸c xÝ nghiÖp vµ tæng c«ng ty nhµ n-íc phï hîp víi yªu cÇu s¶n xuÊt kinh doanh trong c¬ chÕ thÞ tr-êng vµ khu vùc quèc doanh" ph¶i ®-îc s¾p xÕp l¹i, ®æi míi c«ng nghÖ vµ tæ chøc qu¶n lý, kinh doanh cã hiÖu qu¶, liªn kÕt vµ hç trî c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c, thùc hiÖn vai trß chñ ®¹o vµ chøc n¨ng cña mét c«ng cô qu¶n lý vÜ m« cña nhµ n-íc. §Õn ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn VIII (1996) tiÕp tôc ®æi míi doanh nghiÖp nhµ n-íc vÒ: §æi míi c¬ chÕ qu¶n lý doanh nghiÖp nhµ n-íc trªn c¬ së ®¸nh gi¸, rót kinh nghiÖm cña qu¸ tr×nh thùc hiÖn "c¬ chÕ 217" c¸c néi dung ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý doanh nghiÖp nhµ n-íc gåm: Theo quyÕt ®Þnh 315/H§BT c¸c doanh nghiÖp ph¶i rµ so¸t l¹i chøc n¨ng ho¹t ®éng kinh doanh, rµ so¸t l¹i c¸c yÕu tè s¶n xuÊt kinh doanh nh-: thÞ tr-êng c«ng nghÖ, vèn, tæ chøc lao ®éng, tæ chøc bé m¸y c¸n bé, so¸t xÐt l¹i t×nh tr¹ng tµi chÝnh, kÕ to¸n, thèng kª… Theo NghÞ ®Þnh 388/H§BT c¸c doanh nghiÖp ph¶i ®-îc thµnh lËp l¹i, ®¨ng ký l¹i ®Ó lo¹i bá nh÷ng doanh nghiÖp lµm ¨n thua lç kÐo dµi. LuËt doanh nghiÖp nhµ n-íc ban hµnh 4-1995 vµ c¸c v¨n b¶n h-íng dÉn thi hµnh ®· t¹o ra c¬ së ph¸p lý tæng qu¸t trong quan hÖ gi÷a doanh nghiÖp nhµ n-íc víi nhµ n-íc. S¾p xÕp l¹i doanh nghiÖp nhµ n-íc. ViÖc s¾p xÕp l¹i c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc tõ 1990 ®Õn 2000 chia 3 giai ®o¹n: Giai ®o¹n 1: (1991-1993) Víi quyÕt ®Þnh 315/H§BT (th¸ng 9-1990) vÒ gi¶i thÓ vµ tæ chøc l¹i nh÷ng doanh nghiÖp nhµ n-íc yÕu kÐm, nghÞ ®Þnh 388/H§BT vÒ nguyªn t¾c ®iÒu hµnh doanh nghiÖp nhµ n-íc. QuyÕt ®Þnh sè 202/CT (8-6-1992) thÝ ®iÓm cæ phÇn ho¸ mét sè doanh nghiÖp nhµ n-íc. Giai ®o¹n 2 (1994-1997) Víi quyÕt ®Þnh sè 90/TTg vµ 91/TTg (3-1994) vµ chØ thÞ 500/TTg (51995) vÒ s¾p xÕp c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc, gi¶i thÓ nh÷ng liªn hiÖp xÝ nghiÖp, tæng c«ng ty tr-íc ®©y, h×nh thµnh tæng c«ng ty cã quy m« lín (tæng TrÇn Anh Tó Th-¬ng m¹i 44A §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ c«ng ty 91) vµ quy m« võa (tæng c«ng ty 90). NghÞ ®Þnh 38/CP (5-1996) chuyÓn mét sè doanh nghiÖp nhµ n-íc thµnh c«ng ty cæ phÇn. Giai ®o¹n 3 (tõ 1998-2000): Theo chØ thÞ 20/CT-TTg (4-1998), chØ thÞ 15/CT-TTg (5-1999) vµ NghÞ ®Þnh 44/CP (6-1998) vÒ cæ phÇn ho¸ kÕt hîp ph-¬ng ¸n tæng thÓ s¾p xÕp doanh nghiÖp nhµ n-íc. §Õn ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn 9 (2001) tiÕp tôc ®æi míi vµ ph¸t triÓn kinh tÕ nhµ n-íc trong ®ã doanh nghiÖp nhµ n-íc gi÷ vÞ trÝ then chèt trong nÒn kinh tÕ. CÇn ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhµ n-íc trong nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt vµ dÞch vô quan träng, x©y dùng c¸c tæng c«ng ty v÷ng m¹nh, ®Ó lµm nßng cèt cho c¸c tËp ®oµn kinh tÕ lín, cã n¨ng lùc c¹nh tranh ë thÞ tr-êng trong n-íc vµ trªn thÞ tr-êng quèc tÕ. V× vËy cÇn: §æi míi c¬ chÕ qu¶n lý, ph©n biÖt quyÒn cña chñ së h÷u vµ quyÒn kinh doanh cña doanh nghiÖp. ChuyÓn c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc kinh doanh sang ho¹t ®éng theo c¬ chÕ c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n hoÆc c«ng ty cæ phÇn. B¶o ®¶m quyÒn tù chñ vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm ®Çy ®ñ trong s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp, c¹nh tranh b×nh ®¼ng tr-íc ph¸p luËt, xo¸ bá bao cÊp cña nhµ n-íc ®èi víi doanh nghiÖp. Thùc hiÖn ®iÒu chØnh c¬ cÊu doanh nghiÖp nhµ n-íc nh-: thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ nh÷ng doanh nghiÖp mµ nhµ n-íc kh«ng cÇn n¾m gi÷ 100% vèn ®Ó huy ®éng thªm vèn, t¹o ®éng lùc vµ c¬ chÕ qu¶n lý n¨ng ®éng thóc ®Èy doanh nghiÖp lµm ¨n cã hiÖu qu¶. ¦u tiªn ng-êi lao ®éng ®-îc mua cæ phÇn tõng b-íc më réng b¸n cæ phÇn cho c¸c nhµ ®Çu t- trong vµ ngoµi n-íc. PhÊn ®Êu trong kho¶ng 5 n¨m c¬ b¶n hoµn thµnh viÖc x¾p sÕp, ®æi míi n©ng cao hiÖuqu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp nhµ n-íc, cñng cè vµ hiÖn ®¹i ho¸ tõng b-íc c¸c Tæng c«ng ty nhµ n-íc. 2. Trªn c¬ së qu¸ tr×nh ®æi míi c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc cña ViÖt Nam ®· ®¹t ®-îc nh÷ng thµnh tùu nhÊt ®Þnh. 2.1. Nh÷ng thµnh tùu n-íc ta trong giai ®o¹n 1991-2001 vÒ viÖc ®æi míi, s¾p xÕp l¹i c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc Trong 5 n¨m 1991-1995 tèc ®é t¨ng tr-ëng b×nh qu©n hµng n¨m cña kinh tÕ quèc doanh lµ 11,7%, gÇn gÊp r-ìi tèc ®é t¨ng tr-ëng b×nh qu©n cña toµn bé nÒn kinh tÕ vµ gÇn gÊp ®«i kinh tÕ ngoµi quèc doanh. Trong giai ®o¹n 1996-1999 do nh÷ng nguyªn nh©n kh¸c nhau ®Æc biÖt lµ cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ trong khu vùc vµ thiªn tai liªn tiÕp x¶y ra nªn tèc ®é t¨ng tr-ëng nÒn kinh tÕ nãi chung gi¶m dÇn. Doanh nghiÖp nhµ n-íc còng trong t×nh tr¹ng TrÇn Anh Tó Th-¬ng m¹i 44A §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ ®ã, tuy nhiªn tèc ®é t¨ng tr-ëng cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc vÉn cao h¬n tèc ®é t¨ng tr-ëng nÒn kinh tÕ. ViÖc s¾p xÕp c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc ®· gãp phÇn thay ®æi mét b-íc c¬ cÊu vèn vµ lao ®éng cña doanh nghiÖp, cã t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung . Sè doanh nghiÖp cã vèn d-íi 1 tû ®ång gi¶m tõ gÇn 50% (1994) xuèng cßn 33% (n¨m 1996) vµ 26% (n¨m 1998). Sè doanh nghiÖp cã sè vèn trªn 10 tû ®ång tõ 10% t¨ng lªn 15% (n¨m 1996) vµ gÇn 20% (n¨m 1998). §ång thêi vèn b×nh qu©n cho mét doanh nghiÖp t¨ng tõ 3,3 tû ®ång lªn h¬n 11 tû ®ång (n¨m 1996) vµ h¬n 18 tû ®ång (n¨m 1998). §Æc biÖt b»ng nh÷ng chÝnh s¸ch phï hîp chóng ta ®· gi¶i quyÕt vÊn ®Ò trî cÊp vµ b¶o ®¶m chÝnh s¸ch cho 600.000 c«ng nhaan gi¶m biªn chÕ trong 2 ®ît s¾p xÕp ®ång thêi l¹i tuyÓn dông mét sè l-îng gÇn t-¬ng ®-¬ng. 2.2. Nh÷ng nguyªn nh©n ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp nhµ n-íc HiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp nhµ n-íc vÒ tæng thÓ ®· ®-îc n©ng lªn so víi tr-íc trªn tÊt c¶ c¸c mÆt. C¸c chØ sè vÒ hiÖu suÊt vèn, l·i tuyÖt ®èi, sè nép ngana s¸ch nhµ n-íc, tû lÖ nép ng©n s¸ch nhµ n-íc trªn vèn ®· cã nh÷ng c¶i thiÖn ®¸ng kÓ. Cô thÓ ®Õn 1-1-2001 n-íc ta cã 57.631 doanh nghiÖp th× cã 42.762 doanh nghiÖp ®ang ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh chiÕm 74,2%, 9.482 doanh nghiÖp ®ang x©y dùng c¬ b¶n hoÆc míi cã giÊy phÐp chiÕm 16,5%, cã 1.498 doanh nghiÖp kh«ng cã kh¶ n-ang ho¹t ®éng, chê ph¸ s¶n, gi¶i thÓ hoÆc s¸t nhËp chuyÓn ®æi h×nh thøc chiÕm 36%, trong ®ã doanh nghiÖp nhµ n-íc vÉn cã vai trß chñ ®¹o cña nÒn kinh tÕ tõ sè l-îng 12.600 doanh nghiÖp nhµ n-íc ®Õn nay chØ cßn 5.531 doanh nghiÖp m¨c dï doanh nghiÖp nhµ n-íc chØ chiÕm 12,9% vÒ sè l-îng, nh-ng chiÕm 57,2% vÒ lao ®éng, 4,9% vèn thùc tÕ, 48,6% gi¸ trÞ tµi s¶n cè ®Þnh vµ 52,8% tæng nép ng©n s¸ch cña toµn bé doanh nghiÖp nhµ n-íc nãi chung. 2.3. Nh÷ng thay ®æi vÒ mÆt qu¶n lý - tæ chøc qu¶n lý VÒ mÆt qu¶n lý, b-íc ®Çu ®· ph©n ®Þnh chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n-íc cña c¸c c¬ quan nhµ n-íc víi chøc n¨ng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc. Cô thÓ lµ lµm râ c¸c quan hÖ ai lµ chñ së h÷u vãn, møc ®é tù chñ cña c¸c doanh nghiÖp ®Õn ®©u, quan hÖ víi c¬ quan chñ qu¶n. Nhê x¸c ®Þnh râ quyÒn lùc tù chñ cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc nªn trong viÖc thùc hiÖn chñ tr-¬ng liªn doanh, liªn kÕt víi n-íc ngoµi qua ho¹t ®éng ®Çu t- quèc tÕ, c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc (chiÕm 96% sè dù ¸n) ®· chñ ®éng tÝch cùc vµ thùc hiÖn kh¸ thµnh c«ng, ®Èy m¹nh viÖc thu hót vèn ®Çu t- n-íc ngoµi vµo ViÖt Nam h¬n 10 n¨m qua. TrÇn Anh Tó Th-¬ng m¹i 44A §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ Trong ®æi míi tæ chøc qu¶n lý m« h×nh tæng c«ng ty (chñ yÕu lµ c¸c c«ng ty 91) ®· b-íc ®Çu ph¸t huy t¸c dông lµ nh÷ng doanh nghiÖp nhµ n-íc nßng cèt cña kinh tÕ n-íc ta (hiÖn nay cã 17 tæng c«ng ty 91 vµ 76 tæng c«ng ty 90, céng l¹i 93 tæng c«ng ty víi 1.534 doanh nghiÖp thµnh viªn gi÷ 66% vèn, 55% lao ®éng, trªn 90% kim ng¹ch xuÊt khÈu, 80% nép ng©n s¸ch cña khu vùc doanh nghiÖp nhµ n-íc. 2.4. Chóng ta thùc hiÖn ®a d¹ng ho¸: C¸c h×nh thøc së h÷u ®· ®¹t mét sè kÕt qu¶: MÆc dï tiÕn hµnh chËm nh-ng sau 6 n¨m thÝ ®iÓm, t×m tßi tranh luËn ®Õn 1998-1999 chóng ta ®· t-¬ng ®èi thèng nhÊt vÒ quan ®iÓm vµ triÓn khai m¹nh c¸c gi¶i ph¸p chuyÓn ®æi së h÷u, ®Æc biÖt lµ cæ phÇn ho¸, trªn thùc tÕ c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc cæ phÇn ho¸ ®Òu chøng tá vai trß cña m×nh. 3.1. Bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®-îc doanh nghiÖp nhµ n-íc cßn cã nh÷ng tån t¹i chñ yÕu VÒ hiÖu qu¶ kinh doanh doanh nghiÖp nhµ n-íc kinh doanh cã hiÖu qu¶ theo c¸c tiªu chÝ hiÖn hµnh do Bé Tµi chÝnh quy ®Þnh. Nh-ng theo sè liÖu n¨m 1997 cña bé Tµi chÝnh, trong tæng sè 5.429 doanh nghiÖp nhµ n-íc th× sè kinh doanh cã hiÖu qu¶ chiÕm 40, 44%. Sè liÖu nµy thèng nhÊt víi sè liÖu nµy thèng nhÊt víi sè liÖu ®¸nh gi¸ cña ban ®æi míi doanh nghiÖp trung -¬ng (th¸ng 2 - 2002) sè doanh nghiÖp buh lç chiÕm 20%, sè doanh nghiÖp cßn l¹i n»m trong t×nh tr¹ng kh«ng æn khi lç, khi l·i vµ l¹i còng kh«ng lín. VÒ tèc ®é t¨ng tr-ëng liªn tôc trong thêi gian dµi 13%/n¨m ®Õn n¨m 1998 vµ ®Çu n¨m 1999 tèc ®é t¨ng cßn 8 - 9%. HiÖu qu¶ sö dông vèn gi¶m. N¨m 1995 mét ®ång vèn t¹o ra ®-îc 3,46 ®ång doanh thu, 019 ®ång lîi nhuËn ®Õn 1998, 1 ®ång vèn chØ t¹o 2,9 ®ång doanh thu, 0,14 ®ång lîi nhuËn. Sè doanh nghiÖp bÞ lç trong ngµnh th-¬ng m¹i, dÞch vô, du lÞch, kh¸ch s¹n chiÕm tíi 41% vµ nî ph¶i tr¶ 124% vèn nhµ n-íc trong doanh nghiÖp, trong ®ã tû lÖ nî qu¸ h¹n hoÆc khã ®ßi chiÕm tû lÖ lín. Sè doanh nghiÖp nµy ®Æc biÖt nhiÒu trong c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc do ®Þa ph-¬ng qu¶n lý. VÒ kh¶ n¨ng c¹nh tranh, c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc ë n-íc ta rÊt kÐm vÒ kh¶ n¨ng c¹nh tranh, cã nhiÒu ngµnh, s¶n phÈm cña doanh nghiÖp nhµ n-íc ®ang ®-îc b¶o hé tuyÖt ®èi hoÆc b¶o hé qua hµng rµo hoÆc trî cÊp, nh-ng c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc vÉn ch-a chøng tá ®-îc kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña m×nh, thËm chÝ nhiÒu doanh nghiÖp nhµ n-íc nhµ n-íc l¹i cè g¾ng luËn chøng ®Ó nhµ n-íc t¨ng c-êng b¶o hé m¹nh h¬n ®Ó duy tr× thi phÇn vµ viÖc lµm, theo sè liÖu nghiªn cøu gÇn ®©y cña Bé kÕ ho¹ch m¹nh h¬n ®Ó duy tr× thi phÇn vµ viÖc lµm theo sè liÖu nghiªn cøu gÇn ®©y cña Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t- n¨m 2000 cho thÊy c¸c mÆt hµng nh- thÐp xi m¨ng, ph©n bãn, ®å ®iÖn d©n dông kÝnh TrÇn Anh Tó Th-¬ng m¹i 44A §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ x©y dùng …®Òu ®-îc b¶o hé b»ng c¶ c«ng cô thuÕ quan lÉn chi phÝ thuÕ quan dÉn ®Õn gi¸ trªn thÞ tr-êng ViÖt Nam cao h¬n gi¸ quèc tÕ 10 - 50%, tuú mÆt hµng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc trªn thÞ tr-êng néi ®Þa còng kÐm hiÖu qu¶: ë nh÷ng ngµnh cã kh¶ n¨ng sin lîi, th× phÇn c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc cã xu h-íng gi¶m xót nh-êng chç cho khu vùc ®Çu t- n-íc ngoµi vµ khu vùc t- nh©n. VÒ c¬ cÊu doanh nghiÖp nhµ n-íc. Khu vùc doanh nghiÖp nhµ n-íc cã c¬ cÊu hîp lý. C¬ cÊu ngµnh vïng, quy m« cßn bÊt hî lý ®Òu ch-a ®-îc chuyÓn dÞch theo h-íng s¾p xÕp l¹i tr-íc hÕt tû träng doanh nghiÖp nhµ n-íc (theo sè l-îng) ë khu vùc n«ng nghiÖp (25%) khu vùc th-¬ng m¹i (10%) lµ qu¸ lín, trong khi c¬ cÊu doanh nghiÖp nhµ n-íc ®ßi hái ph¶i tËp trung vµo lÜnh vùc c«ng nghiÖp, ®Æc biÖt lµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn , chÕ t¹o. C¬ cÊu cÊp qu¶n lý còng lµ bÊt hîp lý ë chç tû träng doanh nghiÖp do ®Þa ph-¬ng qu¶n lý lµ qu¸ cao (trªn 60% vÒ sè s¶n l-îng). VÒ quy m« tÝnh ®Õn 1 -9 - 1999 sè doanh nghiÖp cã quy m« d-íi 5 tû ®ång chiÕm 65%, sè doanh nghiÖp nhµ n-íc rÊt khã thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c chøc n¨ng v» kú vßng vÒ vai trß mµ §¶ng vµ nhµ n-íc mong ®îi. VÒ quy m« vµ c¸c mèi quan hÖ qu¶n lý cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc cã nhiÒu ®iÓm ch-a hîp lý. Doanh nghiÖp nhµ n-íc ph¸t triÓn cßn chång chÐo, trïng lÆp vÒ ngµnh nghÒ, s¶n phÈm. Nguån vèn h¹n hÑp nh-ng l¹i ®Çu t- h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nhiÒu doanh nghiÖp nhµ n-íc cã quy m« vèn qu¸ nhá bÐ kh«ng ®ñ lùc ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh cã hiÖu qu¶. §©y lµ sù l·ng phÝ lín trong ®Çu t- vµ ph¸t triÓn. Doanh nghiÖp nhµ n-íc lµ mét trong nh÷ng ®Þa chØ cña tÖ tham nhòng, l·ng phÝ g©y thÊt tho¸t tæn thÊt nguån tµi lùc ®Êt n-íc. TrÇn Anh Tó Th-¬ng m¹i 44A §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ 3.2. Nh÷ng nguyªn nh©n cña nh÷ng tån t¹i trªn. §Çu t- sai: trong x©y dùng míi vµ c¶i t¹o c¸c doanh nghiÖp, nhµ n-íc kh«ng tÝnh ®Õn sù biÕn ®éng thÞ tr-êng. §Çu t- sai b¾t nguån tõ nh÷ng quyÕt ®Þnh thêi bao cÊp (c«ng ty gang thÐp Th¸i Nguyªn, c«ng ty d©u t¬ t»m…). Tuy nhiªn sau nhiÒu n¨m ®æi míi theo c¬ chÕ thÞ tr-êng viÖc ®Çu t- sai vÉn diÔn ra (nhiÒu nhµ m¸y ®-êng, xi m¨ng lß ®øng, bia, thuèc l¸, g¹ch ngãi ®Þa ph-¬ng….). Sù qu¶n lý cña nhµ n-íc kh«ng ®ñ hiÖu lùc ®Ó ng¨n chÆn t×nh tr¹ng ®Çu t- kh«ng tÝnh ®Õn thÞ tr-êng, kh«ng c©n ®èi víi nguyªn liÖu, còng kh«ng tÝnh ®Õn gi¸ thµnh. T×nh tr¹ng thiÕu vèn chñ yÕu: doanh nghiÖp do nhµ n-íc quyÕt ®Þnh thµnh lËp, nh-ng kh«ng cÊp ®ñ vèn cho s¶n xuÊt kinh doanh buéc ph¶i ®i vay víi l·i suÊt ng©n hµng. Nh×n chung vèn nhµ n-íc th-êng chØ chiÕm 60% vèn s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. Trong ®ã t¹i c¸c Tæng c«ng ty 91 lµ 75%, t¹i c¸c ®Þa ph-¬ng qu¶n lý lµ 50%, c¸c doanh nghiÖp do bé ngµnh qu¶n lý lµ 45%. Tr×nh ®é kü thuËt c«ng nghÖ l¹c hËu: phÇn lín c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc ®-îc trang bÞ m¸y mãc thiÕt bÞ tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau, cã nh÷ng thiÕt bÞ l¹c hËu, giµ cçi, s¶n xuÊt tõ nh÷ng n¨m 50, 60 (theo mét cuéc ®iÒu tra cña viÖn b¶o hé lao ®éng gi÷a 1999 th× trªn 70% ®· hÕt khÊu hao, gÇn 50% ®· ®-îc tÊn hµng, theo b¸o c¸o cña Bé khoa häc, c«ng nghÖ vµ m«i tr-êng th× c«ng nghÖ cña ta l¹c hËu so víi thÕ giíi 10 ®Õn 20 n¨m, møc ®é hao mßn h÷u h×nh tõ 30 - 50% thËm trÝ 38% trong sè nµy ë d¹ng thanh lý. Doanh nghiÖp kh«ng ®-îc tù chñ vÒ tµi chÝnh: cã thÓ coi ®©y lµ trë ng¹i rÊt quan träng khiÕn doanh nghiÖp kh«ng thÓ tù chñ kinh doanh. §¹i diÖn chñ së h÷u cña tµi s¶n nhµ n-íc t¹i doanh nghiÖp lµ ai, cho ®Õn nay vÉn kh«ng râ, g©y ra nhiÒu lóng tóng, khã kh¨n trong viÖc sö dông tµi s¶n ®ã. C¬ chÕ tµi chÝnh vµ h¹ch to¸n cña doanh nghiÖp nhµ n-íc bÞ nh÷ng r»ng buéc v« lý trãi trÆt tõ nhiÒu n¨m mµ vÉn kh«ng ®-îc söa ®æi nh- nh÷ng tµi s¶n do doanh nghiÖp tù ®Çu t- tõ nguån tÝch luü hoÆc vay ng©n hµng ®Ó x©y dùng, nay ®Òu bÞ coi lµ tµi s¶n cña nhµ n-íc vµ buéc doanh nghiÖp chÞu thuª vèn doanh nghiÖp muèn khÊu hao nhanh còng kh«ng ®-îc ph¶i theo khung thêi gian khÊu hao. Tæ chøc qu¶n lý kh«ng phï hîp: mÆc dï ®· cã chñ tr-¬ng xo¸ bá chñ qu¶n nh-ng hiÖn ®ang cã qu¸ nhiÒu cÊp, ngµnh trùc tiÕp can thiÖp c«ng viÖc kinh doanh hµng ngµy cña doanh nghiÖp. T×nh tr¹ng ph©n cÊp trªn d-íi ngang däc chøa râ rµng ®· g©y ra t×nh tr¹ng doanh nghiÖp ph¶i chÞu nhiÒu cÊp, nhiÒu ngµnh cïng ra søc t¨ng c-êng qu¶n lý, c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra chång TrÇn Anh Tó Th-¬ng m¹i 44A §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ chÐo, g©y phiÒn hµ cho doanh nghiÖp nhµ n-íc ho¹t ®éng. §Æc biÖt lµ c¬ chÕ bé chñ qu¶n "cÊp chñ qu¶n" dÔ dµng g©y rÊt nhiÒu khã kh¨n cho doanh nghiÖp. ViÖc ph©n chia "Quèc doanh trung -¬ng", "Quèc doanh ®Þa ph-¬ng" ®· t¹o ra nhiÒu bÊt hîp lý, ph©n biÖt ®èi sö ¶nh h-ëng ®Õn kinh doanh cña mçi doanh nghiÖp. M«i tr-êng kinh doanh ch-a hoµn chØnh, cßn nhiÒu bÊt cËp. §iÓn h×nh lµ hÖ thèng tµi chÝnh, ng©n hµng, gi¸ c¶ ch-a thËt sù x©y dùng theo kinh tÕ thÞ tr-êng vÉn cßn nh÷ng t×nh tr¹ng buéc ng©n hµng cho vay theo lÖnh, ng©n hµng thô ®éng kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ hiÖu qu¶ vèn cho vay vµ thu håi nî, chØ gÆp nî khã ®ßi ng©n hµng ph¶i khoanh nî, gi¶m nî hoÆc cho vay míi ®Ó tr¶ nî cò. C¸c thÞ tr-êng yÕu tè s¶n xuÊt ch-a hoµn chØnh. §ã lµ kh«ng kÓ nh÷ng thñ tôc hµnh chÝnh xin - cho vµ nh÷ng hµn vi nhòng nhiÔu cña kh«ng Ýt c«ng chøc ®ang g©y khã kh¨n cho doanh nghiÖp. Sè lao ®éng d- thõa ®ang rÊt lín. Theo b¸o c¸o cña Ban ®æi míi doanh nghiÖp trung -¬ng (2-2000) ®-a ra lµ 4% tæng sè lao ®éng d- thõa (cßn sè liÖu Bé lao ®éng th-¬ng binh x· héi lµ 6%). Cã 1 sè ®Þa ph-¬ng ngµnh sè lao ®éng dù kh¸ lín nh-: H¶i D-¬ng 33%, Nam §Þnh 27%, NghÖ An 16%, H¶i Phßng 15%, Thanh Ho¸ 10% Tæng c«ng ty thÐp cã 12%, Bé thuû s¶n cã 14% lao ®éng d- thõa. TrÇn Anh Tó Th-¬ng m¹i 44A §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ Ch-¬ng IV C¸c biÖn ph¸p ®Ó t¨ng c-êng vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ n-íc ë n-íc ta hiÖn nay. 1. C¸c gi¶i ph¸p chung ®èi víi tÊt c¶ c¸c bé phËn cña kinh tÕ ViÖt Nam. 1.1. NhËn thøc ®óng ®¾n vÒ kinh tÕ nhµ n-íc vµ ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa. §èi víi n-íc ta trong giai ®o¹n hiÖn nay vµ trong giai ®o¹n tíi cÇn ®ång thêi khuyÕn khÝch khu vùc kinh tÕ quan träng, kinh tÕ nhµ n-íc, kinh tÕ tËp thÓ, kinh tÕ c¸ thÓ tiÓu chñ, kinh tÕ t- nh©n, kinh tÕ t- b¶n nhµ n-íc vµ kinh tÕ cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi cã nhiÒu h×nh thøc së h÷u, chóng võa ®éc lËp l¹i võa ®an xen lÉn nhau. C¸c ho¹t ®éng c¶u kinh tÕ nhµ n-íc ph¶i dÉn ®Çu trong c¸c ho¹t ®éng kinh doanh theo ph¸p luËt. §©y ®-îc xem lµ d©n téc ph¸t huy mäi tiÒm n¨ng cña ®Êt n-íc. 1.2. §Èy m¹nh ph¸t triÓn kinh tÕ t- b¶n. T¸c ®éng m«i tr-êng hoÆc m«i tr-êng th«ng tho¸ng, thuËn lîi ®Ó khu vùc quèc doanh cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn nh»m x©y dùng mét khu vùc ®a thµnh phÇn, mang tÝnh c¹nh tranh cao, b×nh ®¼ng gi÷a c¸c khu vùc quèc doanh vµ khu vùc d©n doanh. 1.3. C¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng vµ tµi chÝnh. Tõng b-íc h×nh thµnh thÞ tr-êng tµi chÝnh víi c¸c thÓ chÕ tµi chÝnh hîp lý nh»m ®¹t ®-îc m«i tr-êng kinh doanh cña mäi lo¹i h×nh, doanh nghiÖp d-íi sù ®iÒu tiÕt vµ kiÓm so¸t cã hiÖu lùc cña nhµ n-íc vÒ tµi chÝnh. Th-êng c¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng nhÊt lµ ®Ó ph©n biÖt gi÷a ng©n hµng tiÒn mÆt vµ ng©n hµng th-¬ng m¹i sím t¹o ra hÖ thèng ng©n hµng th-¬ng m¹i c¹nh tranh tõ ®ã t¹o ra l·i xuÊt thÞ tr-êng mµ nhµ n-íc cã thÓ ®iÒu tiÕt chø kh«ng lµm thay ®-îc. TrÇn Anh Tó Th-¬ng m¹i 44A §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ a. VÒ tµi chÝnh sím cã c¶i c¸ch hÖ thèng thuÕ ®èi víi doanh nghiÖp. C¶i c¸ch chÕ ®é kiÓm to¸n, kÕ to¸n… t¹o ra kh¶ n¨ng nhµ n-íc vµ kiÓm so¸t ®-îc tµi chÝnh cña tÊt c¶ c¸c lo¹i doanh nghiÖp. 1.4. N©ng cao phÈm chÊt vµ n¨ng lùc qu¶n lý cña toµn bé l·nh ®Þa chñ chèt trong khu vùc kinh tÕ nhµ n-íc. 1.5. X©y dùng c¬ chÕ hîp t¸c cã hiÖu qu¶ gi÷a doanh nghiÖp nhµ n-íc vµ khu vùc d©n doanh. 1.6. Nhanh chãng hoµn thiÖn khu«n khæ ph¸p lý cho x· héi võa lµ dùa trªn nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng võa ®¶m b¶o vai trß cña nhµ n-íc. 1.7. X©y dùng hÖ thèng b¶o hiÓm x· héi, lµm tèt c«ng t¸c an sinh x· héi. 2. Ph-¬ng h-íng ®æi míi doanh nghiÖp trong thêi gian tíi. 2.1. Doanh nghiÖp nhµ n-íc :lµ lùc l-îng nßng cèt trong nÒn kinh tÕ nhµ n-íc, gi÷ vÞ trÝ then chèt trong nÒn kinh tÕ lµ c«ng cô vËt chÊt quan träng ®Ó nhµ n-íc ®Þnh h-íng vµ ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ, kinh tÕ nhµ n-íc, doanh nghiÖp nhµ n-íc cã vai trß quyÕt ®Þnh trong viÖc gi÷ v÷ng ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa ph¸t triÓn vµ æn ®Þnh chÝnh trÞ, kinh tÕ, x· héi cña ®Êt n-íc. V× vËy, doanh nghiÖp nhµ n-íc ph¶i kh«ng ngõng s¾p xÕp, ®æi míi, ph¸t triÓn, cã tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ qu¶n lý tiªn tiÕn kh«ng ngõng n©ng cao hiÖu qu¶. C¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc chuyÓn sang kinh doanh theo c¬ chÕ thÞ tr-êng, ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa, tù chñ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm, c¹nh tranh vµ hîp t¸c víi c¸c doanh nghiÖp cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. 2.2. Doanh nghiÖp nhµ n-íc: ph¶i tÝnh ®Õn hiÖu qu¶ trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. ViÖc s¾p xÕp, ®æi míi, ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc ®Òu ®Þnh h-íng tíi n©ng cao hiÖu qu¶, v× cã hiÖu qu¶ míi cã thÓ nªu g-¬ng, h-íng dÉn vµ gãp phÇn t¨ng tiÒm lùc kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. MÆt kh¸c: Mét nÒn kinh tÕ ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa ph¶i ®-îc xem xÐt ®Õn hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi tæng thÓ h-íng tíi môc tiªu cña chñ nghÜa x· héi. Do ®ã cã nhiÒu viÖc lµm míi mÎ, ph¶i rÊt coi träng, tæng kÕt thùc tiÔn vµ tham kh¶o kinh nghiÖm n-íc ngoµi nh-ng v× b¶n chÊt chÕ ®é x· héi kh¸c nhau vµ tr×nh ®é cña lùc l-îng s¶n xuÊt kh¸c nhau cho nªn cã môc tiªu ph-¬ng h-íng gi¶i ph¸p kh¸c nhau, kh«ng thÓ sao chÐp m¸y m¸y, dËp khu©n, ®ång thêi còng kh«ng ®ßi hái ph¶i gi¶i quyÕt s¸ng tá ngay vÊn ®Ò mét c¸ch duy ý chÝ. 2.3. Ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhµ n-íc: lµ vÊn ®Ò hÖ träng trong ®-êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ, ®ång thêi ph¶i nhËn thÊy tÝnh nh¹y c¶m vÒ chÝnh trÞ liªn quan tíi sù æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n-íc. TrÇn Anh Tó Th-¬ng m¹i 44A §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ Qu¸ tr×nh thùc hiÖn cã nhiÒu vÊn ®Ò míi ®Æt ra. Do ®ã võa ph¶i tiÕn hµnh ®ång bé, khÈn tr-¬ng nh-ng ph¶i v÷ng ch¾c, cã ch-¬ng tr×nh kinh tÕ, kÕ ho¹ch cô thÓ, cã träng t©m, träng ®iÓm, b-íc ®i phï hîp, võa lµm võa t×m tßi, rót kinh nghiÖm b¶o ®¶m æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn. ViÖc g× ®· râ, ®· cã NghÞ quyÕt th× ph¶i triÓn khai thùc hiÖn kiªn quyÕt, khÈn tr-¬ng. VÊn ®Ò giµ ch-a ®ñ râ th× ph¶i tiÕp tôc nghiªn cøu, tæ chøc lµm thÝ ®iÓm, võa lµm võa rót kinh nghiÖm ®Ó cã b-íc ®i thÝch hîp võa tÝch cùc võa v÷ng ch¾c, phï hîp víi luËt ph¸p. 3. Trªn c¬ së c¸c ph-¬ng h-íng ®Æt ra, ®ßi hái §¶ng vµ nhµ n-íc ph¶i cã c¸c gi¶i ph¸p ®Ó ®æi míi doanh nghiÖp. §Î doanh nghiÖp nhµ n-íc gi÷a vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ. 3.1. §Þnh h-íng s¾p xÕp, ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhµ n-íc ho¹t ®éng kinh doanh, ho¹t ®éng kinh c«ng Ých. §èi víi doanh nghiÖp ho¹t ®éng kinh doanh nhµ n-íc gi÷ 100% vèn ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng kinh doanh trong lÜnh vùc ®éc quyÒn. VËt liªu næ, ho¸ chÊt ®éc, chÊt phãng x¹, hÖ thèng truyÒn t¶i quèc gia, m¹ng trùc th«ng tin quèc gia vµ quèc tÕ thÝ ®iÓm. Nhµ n-íc gi÷ cæ phÇn chØ phèi hoÆc 100% vèn ®èi víi doanh nghiÖp nhµ n-íc ho¹t ®éng kinh doanh trong c¸c ngµnh vµ lÜnh vùc: b¸n bu«n l-¬ng thùc b¸n bu«n x¨ng dÇu, s¶n xuÊt ®iÖn, khai th¸c c¸c kho¸ng s¶n quan träng, s¶n xuÊt mét sè s¶n phÈm c¬ khÝ, ®iÖn tö, c«ng nghÖ th«ng tin s¶n xuÊt kim lo¹i ®en, kim lo¹i mµu… ChuyÓn c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc gi÷ 100% vèn sang h×nh thøc c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét chñ së h÷u lµ nhµ n-íc hoÆc c«ng ty cæ phÇn c¸c cæ ®«ng lµ c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc. §èi víi doanh nghiÖp ho¹t ®éng c«ng Ých. Nhµ n-íc gi÷a 100% vèi ®èi víi c¸c doanh nghiÖp c«ng Ých ho¹t ®éng trong c¸c lÜnh vùc in b¹c vµ chøng chØ cã gi¸, ®iÒu hµnh ban b¶o ®¶m hµng h¶i, kiÓm so¸t vµ ph©n phèi tÇn sè v« tuyÕn ®iÖn, s¶n xuÊt vò khÝ, .. Nhµ n-íc gi÷ 100% vèn hoÆc cæ phÇn chi phèi ®èi víi nh÷ng doanh nghiÖp c«ng Ých ®ang ho¹t ®éng trong c¸c lÜnh vùc: kiÓm ®Þnh kü thuËt ph-¬ng tiÖn giao th«ng c¬ giíi lín, xuÊt b¶n s¸ch gi¸o khoa, s¸ch b¸o chÝnh trÞ, b¶o tr× hÖ thèng ®-êng s¾t quèc gia biÓn xe, ®-êng thuû quan träng… 3.2. Söa ®æi bæ sung c¬ chÕ chÝnh s¸ch. §æi míi doanh nghiÖp ho¹t ®égn kinh doanh: Doanh nghiÖp tù chñ quyÕt ®Þnh kinh doanh theo quan hÖ cung cÇu trªn thÞ tr-êng phï hîp víi môc tiªu thµnh lËp vµ ®iÒu lÖ ho¹t ®éng. Xo¸ bá bao cÊp ®èi víi doanh nghiÖp. TrÇn Anh Tó Th-¬ng m¹i 44A §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ Thùc hiÖn chÝnh s¸ch -u ®·i ®èi víi c¸c ngµnh, vïng, c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô cÇn -u tiªn hoÆc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn, kh«ng ph©n biÖt thµnh phÇn kinh tÕ. Ban hµnh luËt c¹nh tranh ®Ó b¶o vÖ khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ c¹nh tranh, hîp t¸c b×nh ®¼ng trong khu«n khæ ph¸p luËt chung. §èi víi nh÷ng doanh nghiÖp nhµ n-íc ho¹t ®éng trong lÜnh vùc ®éc quyÒn cÇn cã quy ®Þnh kiÓm so¸t gi¸ vµ ®iÒu tiÕt lîi nhuËn vµ cÇn tæ chøc mét sè doanh nghiÖp nhµ n-íc cïng c¹nh tranh b×nh ®¼ng. §èi víi doanh nghiÖp ho¹t ®éng c«ng Ých, chuyÓn tõ c¬ chÕ cÊp vèn, giao nhiÖm vô sang c¬ chÕ ®Æt hµng hoÆc ®Êu thÇu thùc hiÖn, s¶n phÈm, dÞch vô c«ng Ých. Nhµ n-íc cã chÝnh s¸ch -u ®·i ®èi víi c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô c«ng Ých, kh«ng ph©n biÖt lo¹i h×nh doanh nghiÖp thµnh phÇn kinh tÕ. Nhµ n-íc cÊp ®ñ vèn ®iÒu lÖ cho doanh nghiÖp nhµ n-íc ho¹t ®éng c«ng Ých. Thùc hiÖn c¬ chÕ qu¶n lý lao ®éng tiÒn l-¬hng vµ thu nhËp c¬ së khèi l-îng, chÊt l-îng s¶n phÈm, dÞch vô mµ nhµ n-íc giao hoÆc ®Æt hµng. Doanh nghiÖp nhµ n-íc ho¹t ®éng c«ng Ých còng ph¶i h¹ch to¸n. Gi¶i quyÕt lao ®éng dåi dµo d- vµ nî kh«ng thanh to¸n ®-îc. Bæ xung c¬ chÕ, chÝnh s¸ch ®èi víi lao ®éng dåi dµo trong s¾p xÕp, c¬ cÊu l¹i doanh nghiÖp nhµ n-íc. Doanh nghiÖp ph¶i rµ so¸t vµ x©y dùng ®óng ®Þnh møc ®Ó x¸c ®Þnh sè l-îng lao ®éng cÇn thiÕt. Lao ®éng d«i d- ®-îc doanh nghiÖp t¹o ®iÒu kiÖn ®µo t¹o l¹i hoÆc nghØ viÖc h-ëng l-¬ng trong thêi gian ®Ó t×m viÖc. NÕu kh«ng t×m ®-îc viÖc th× ®-îc nghØ chÕ ®é mÊt viÖc theo quy ®Þnh cña Bé luËt lao ®éng. Söa ®æi, bæ xung Bé luËt lao ®éng theo h-ãng cho phÐp ¸p dông chÕ ®é mÊt viÖc ®èi víi sè lao ®éng d«i d- t¹i thêi ®iÓm giao ban kho¸n kinh doanh vµ cho thuª doanh nghiÖp nhµ n-íc. Xö lý nî kh«ng thanh to¸n ®-îc chÝnh phñ quy ®Þnh biÖn ph¸p gi¶i quyÕt døt ®iÓm c¸c kho¶n nî kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n cña doanh nghiÖp nhµ n-íc ®èi víi ng©n s¸ch nhµ n-íc vµ ng©n hµng, ®ång thêi cã gi¶i ph¸p ®Ó ng¨n ngõa sù t¸i ph¸t. 3.3. §æi míi vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c Tæng c«ng ty nhµ n-íc, h×nh thµnh mét sè tËp ®oµn kinh tÕ m¹nh. Tæng c«ng ty nhµ n-íc ph¶i cã vèn ®iÒu lÖ ®ñ lín, cã thÓ huy ®éng vèn tõ nhiÒu nguån, trong ®ã vèn nhµ n-íc lµ chñ yÕu, thùc hiÖn kinh doanh ®a ngµnh, cã ngµnh chÝnh chuyªn s©u, cã liªn kÕt gi÷a c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn vÒ s¶n xuÊt, tµi chÝnh, thÞ tr-êng… Cã tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ qu¶n lý tiªn tiÕn, n¨ng suÊt lao ®éng cao, chÊt l-îng s¶n phÈm tèt, cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng trong n-íc vµ quèc tÕ. TrÇn Anh Tó Th-¬ng m¹i 44A §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ Hoµn thµnh viÖc s¾p xÕp c¸c tæng c«ng ty nhµ n-íc hiÖn cã nh»m tËp trung h¬n n÷a nguån lùc ®Ó chi phèi ®-îc nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc then chèt cña nÒn kinh tÕ, lµm lùc l-îng chñ lùc trong viÖc b¶o ®¶m c¸c c©n ®èi lín vµ æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«, cung øng nh÷ng s¶n phÈm träng yÕu cho nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ xuÊt khÈu, ®ãng gãp lín cho ng©n s¸ch, lµm nßng cèt thóc ®Èy t¨ng tr-ëng kinh tÕ vµ chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cã hiÖu qu¶. Tæng c«ng ty 100% vèn nhµ n-íc ph¶i cã héi ®ång qu¶n trÞ. Tr×nh chÝnh phñ xem xÐt quyÕt ®Þnh: chñ tr-¬ng thµnh lËp, chia t¸ch s¸t nhËp, chuyÓn ®æi së h÷u, gi¶i thÓ ®¬n vÞ thµnh viªn,… H×nh thµnh mét sè tËp ®oµn kinh tÕ m¹nh trªn c¬ së tæng c«ng ty nhµ n-íc, cã sù tham gia cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, kinh doanh ®a ngµnh, trong ®ã cã ngµnh kinh doanh chÝnh, chuyªn m«n ho¸ cao vµ gi÷ vai trß chi phèi lín trong nÒn kinh tÕ quèc d©n, cã quy m« lín vÒ vèn, ho¹t ®éng trong vµ ngoµi n-íc, cã tr×nh ®é c«ng nghÖ cao vµ qu¶n lý hiÖn ®¹i, cã sù g¾n kÕt trùc tiÕp, chÆt chÏ gi÷a khoa häc c«ng nghÖ, ®µo t¹o, nghiªn cøu triÓn khai víi s¶n xuÊt kinh doanh. 3.4. §Èy m¹nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n-íc Môc tiªu cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n-íc lµ nh»m t¹o ra lo¹i h×nh doanh nghiÖp cã nhiÒu chñ së h÷u, trong ®ã cã ®«ng ®¶o ng-êi lao ®éng, ®Ó sö dông cã hiÖu qu¶ vèn, tµi s¶n cña nhµ n-íc vµ huy ®éng thªm vèn x· héi vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt, ph¸t huy vai trß lµm chñ thùc sù cña ng-êi lao ®éng, c¸c cæ ®«ng vµ t¨ng c-êng sù gi¸m s¸t cña x· héi ®èi víi doanh nghiÖp. Cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n-íc kh«ng ®-îc tiÕn hµnh t- nh©n ho¸ doanh nghiÖp nhµ n-íc. §èi t-îng cæ phÇn ho¸ lµ nh÷ng doanh nghiÖp nhµ n-íc hiÖn cã mµ nhµ n-íc kh«ng cÇn gi÷ 100% vèn, kh«ng phô thuéc vµo thùc tr¹ng kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. H×nh thøc cæ phÇn ho¸ bao gåm: gi÷ nguyªn gi¸ trÞ doanh nghiÖp, ph¸t hµnh cæ phiÕu ®Ó thu hót thªm vèn, b¸n mét phÇn gi¸ trÞ hiÖn cã cho c¸c cæ ®«ng… Nhµ n-íc cã chÝnh s¸ch ®Ó gi¶m bít t×nh tr¹ng chªnh lÖch vÒ cæ phÇn -u ®·i cho ng-êi lao ®éng gi÷a c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸. Söa ®æi ph-¬ng ph¸p x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp theo h-íng g¾n vãi thÞ tr-êng, nghiªn cøu ®-a gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt vµo gi¸ trÞ doanh nghiÖp thÝ ®iÓm ®Êu thÇu b¸n cæ phiÕu vµ cæ phiÕu qua c¸c trung t©m tµi chÝnh trung gian. Nhµ n-íc ban hµnh c¬ chÕ, chÝnh s¸ch phï hîp ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc ®· chuyÓn sang c«ng ty cæ phÇn, söa ®æi chÝnh s¸ch -u ®·i ®èi víi nh÷ng doanh nghiÖp khi cæ phÇn ho¸ gÆp khã kh¨n. TrÇn Anh Tó Th-¬ng m¹i 44A §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ 3.5. Thùc hiÖn giao, kho¸n kinh doanh, b¸n cho thuª, s¸t nhËp, gi¶i thÓ, ph¸ s¶n doanh nghiÖp nhµ n-íc. §èi víi nh÷ng doanh nghiÖp nhµ n-íc cã vèn nhá th× cÇn giao b¸n hoÆc cho thuª ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. 4. §æi míi n©ng cao hiÖu qu¶, hiÖu qu¶ qu¶n lý cña nhµ n-íc vµ c¸c c¬ quan chñ së h÷u ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc. 4.1. X¸c ®Þnh râ chøc n¨ng, qu¶n lý nhµ n-íc ®èi víi doanh nghiÖp nhµ n-íc. Chøc n¨ng qu¶n lý ®èi víi doanh nghiÖp nhµ n-íc lµ: X©y dùng hoµn thiÖn khung ph¸p lý vµ ban hµnh chÝnh s¸ch, c¬ chÕ qu¶n lý ®èi víi doanh nghiÖp ho¹t ®éng kinh doanh vµ ho¹t ®éng c«ng Ých, x©y dùng quy ho¹ch vµ ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé cèt c¸n cho doanh nghiÖp nhµ n-íc, thanh tra, kiÓm tra viÖc chÊp hµnh luËt ph¸p cña doanh nghiÖp nhµ n-íc. Kiªn quyÕt chÊm døt t×nh tr¹ng c¬ quan hµnh chÝnh nhµ n-íc can thiÖp trùc tiÕp, cô thÓ vµo ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc, ph©n cÊp qu¶n lý râ rµng. C¬ quan qu¶n lý nhµ n-íc c¨n cø quy ®Þnh cña ph¸p luËt vµ yªu cÇu qu¶n lý mµ b¹n hµnh ®éng ®ång bé hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p quy ®Ó thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n-íc ®èi víi doanh nghiÖp nhµ n-íc. 4.2. Ph©n ®Þnh râ rµng quyÒn cña c¸c c¬ quan nhµ n-íc. ChÝnh phñ thèng nhÊt qu¶n lý vµ tæ chøc thùc hiÖn c¸c quyÒn cña chñ së h÷u ®èi víi doanh nghiÖp nhµ n-íc. Chñ së h÷u cã quyÒn thµnh lËp, s¸t nhËp chia t¸ch, chuyÓn ®æi së h÷u, gi¶i thÓ doanh nghiÖp, ban hµnh ®iÒu lÖ mÉu tæ chøc ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp, bæ nhiÖm, miÔn nhiÖm khen th-ëng, kû luËt c¸c chøc danh qu¶n lý chñ chèt, QuyÕt ®Þnh môc tiªu, nhiÖm vô chiÕn l-îc ph¸t triÓn vµ kÕ ho¹ch trung, dµi h¹n cña doanh nghiÖp. ChÝnh phñ uû quyÒn cho c¸c bé phËn cÊp cô thÓ cho uû ban nh©n d©n thµnh phè, tØnh trùc thuéc trung -¬ng, héi ®ång qu¶n trÞ tæng c«ng ty nhµ n-íc thùc hiÖn, quyÒn chñ së h÷u cña nhµ n-íc phï hîp víi c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp. 4.3. §µo t¹o vµ sö dông c¸n bé qu¶n lý doanh nghiÖp nhµ n-íc. ChÝnh phñ quy ®Þnh tiªu chuÈn c¸n bé qu¶n lý chñ chèt cña doanh nghiÖp nhµ n-íc, chØ ®¹o x©y dùng hÖ thèng ®µo t¹o, båi d-ìng ®éi ngò gi¸m ®èc doanh nghiÖp. TrÇn Anh Tó Th-¬ng m¹i 44A