Tài liệu Kc020 phân tích sự đúng đắn của quy luật qhsx phải phù hợp với tính chất và trình độ phát triển của llsx

Lêi nãi ®Çu Nh×n vµo lÞch sö x· héi loµi ng-êi, ai còng thÊy x· héi mçi ngµy mét tiÕn bé tõ thÊp tíi cao, tõ th« s¬ , ®¬n gi¶n ®Õn ®a d¹ng vµ phøc t¹p. Nh-ng muèn hiÓu nguån gèc ph¸t triÓn cña x· héi th× chóng ta ph¶i t×m ®Õn c¨n nguyªn kinh tÕ cña nã; nghÜa lµ ph¶i t×m xem x· héi tiÕn hµnh s¶n xuÊt nh- thÕ nµo vµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña nã theo dßng lÞch sö ra sao? §Ó biÕt ®-îc ®iÒu ®ã chóng ta h·y nghiªn cøu s¬ qua quan ®iÓm cña chñ nghÜa M¸c- Anghen mµ ë ®©y chóng ta sÏ ®i s©u t×m hiÓu vÒ mèi quan hÖ gi÷a QHSX vµ LLSX. KÓ tõ khi con ng-êi míi xuÊt hiÖn trªn hµnh tinh ®· tr¶i qua n¨m ph-¬ng thøc s¶n xuÊt ®ã lµ: Nguyªn thuû; chiÕm h÷u n« lÖ; x· héi phong kiÕn; tu b¶n chñ nghÜa; x· héi chñ nghÜa. T- duy, nhËn thøc cña loµi ng-êi kh«ng dõng l¹i mét chç mµ theo dßng thêi gian nã ph¸t triÓn ngµy cµng hoµn thiÖn h¬n, tõ ®ã kÐo theo sù thay ®æi ph¸t triÓn LLSX còng nh- c¬ së s¶n xuÊt. Tõ s¶n xuÊt b»ng s¨n 1 b¾t h¸i l-îm, tr×nh ®é KHKT l¹c hËu th× ngµy nay khoa häc ®· ®¹t tíi ®Ønh cao trÝ tuÖ nh©n lo¹i vµ trong t-¬ng lai sÏ cßn h¬n thÕ n÷a. Víi sù ph©n tÝch cña Mac-Anghen chóng ta thÊy ®-¬c sù ph¸t triÓn Êy chÝnh lµ do nh÷ng t¸c ®éng qua l¹i biÖn chøng gi÷a LLSX vµ QHSX ®-îc kh¸i qu¸t thµnh quy luËt vÒ sù phï hîp gi÷a LLSX vµ QHSX. Víi ba tr-êng ph¸i cña triÕt häc: Chñ nghÜa duy vËt; chñ nghÜa duy t©m; vµ tr-êng ph¸i nhÞ nguyªn lu©n tuy cã nh÷ng quan ®iÓm kh¸c nhau nh-ng hä ®Òu thèng nhÊt r»ng thùc chÊt cña triÕt häc ®ã lµ sù thèng nhÊt biÖn chøng gi÷a LLSX vµ QHSX nhthèng nhÊt gi÷a hai mÆt ®èi lËp t¹o nªn chØnh thÓ cña nÒn s¶n xuÊt x· héi. Kh«ng chØ trªn ph-¬ng diÖn triÕt häc mµ c¶ chÝnh trÞ kinh tÕ häc vµ c¸c m«n khoa häc kh¸c, d-íi nh÷ng h×nh thøc vµ møc ®é kh¸c nhau, dï con ng-êi cã ý thøc d-îc hay kh«ng th× nhËn thøc cña Mac-Anghen vÒ quy luËt vÉn xuyªn suèt lÞch sö ph¸t triÓn. 2 Nghiªn cøu vÒ kinh tÕ häc, biÖn chøng LLSX vµ QHSX t¹o ®iÒu kiÖn cho mét sinh viªn n¨m thø nhÊt nh- t«i cã ®-îc nhËn thøc nhÊt ®Þnh vÒ x· héi, ®ång thêi më mang nhiÒu vÒ lÜnh vùc kinh tÕ. Tuy tr×nh ®é nhËn thøc cßn h¹n hÑp, vÉn cßn nh÷ng sai sãt bì ngì cña lÇn ®Çu tiªn viÕt tiÓu luËn nh-ng em còng m¹nh d¹n ®-a ra nhËn thøc cña m×nh vÒ ®Ò tµi: “Qua lÞch sö ph¸t triÓn cña 3 ph-¬ng thøc s¶n xuÊt tr-íc CNTB, chøng minh quy luËt QHSX ph¶i phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña LLSX" 3 4 Néi dung I. §«i nÐt vÒ lùc l-äng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt 1. Lùc l-îng s¶n xuÊt lµ g× ? Lµ toµn bé nh÷ng t- liÖu s¶n xuÊt(TLSX) do x· héi t¹o ra, tr-íc hÕt lµ c«ng cô lao ®éng vµ nh÷ng ng-êi lao ®éng víi kinh nhiÖm vµ thãi quen lao ®éng nhÊt ®Þnh ®· sö dông nh÷ng TLSX ®ã ®Ó t¹o ra cña c¶i vËt chÊt cho x· héi Tr-íc thùc tr¹ng ®ã C. M¸c ®· ®-a ra lÝ luËn cña m×nh vÒlù l-îng s¶n xuÊt (LLSX) cña x· héi mét c¸ch râ rµng. Quan ®iÓm yÕu tè cÊu thµnh LLSX cña x· héi trong ®ã bao gåm søc lao ®éng vµ TLSX trong ®ã c«ng cô lao ®éng lµ yÕu tè quan träng nhÊt cña 5 TLSX. Mäi thêi ®¹i muèn ®¸nh gi¸ tr×nh ®é s¶n xuÊt th× ph¶i dùa vµo t- liÖu lao ®éng. Tuy nhiªn yÕu tè quan träng nhÊt trong LLSX chÝnh lµ con ng-êi, cho dï nh÷ng t- liÖu lao ®éng t¹o ra cã hiÖn ®¹i, ®èi t-îng lao ®éng cã phong phó ®Õn ®©u th× con ng-êi vÉn lµ thø nhÊt. ChÝnh v× vËy mµ muèn ph¸t triÓn kinh tÕ th× c©u tr¶ lêi kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ ph¸t triÓn lo¹i TLSX nµo, c«ng cô g× vµ ®èi t-îng lao ®éng nµo lµ chÝnh. LÞch sö lu«n cã tÝnh ®an xen cña tr×nh ®é ph¸t triÓn kh¸c nhau trong tõng yÕu tè cÊu thµnh LLSX. 2 . Quan hÖ s¶n xuÊt ®-îc hiÓu ra sao? Lµ mèi quan hÖ gi÷a ng-êi víi ng-êi trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt ch¸t cña x· héi. Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt con ng-êi ph¶i cã nh÷ng quan hÖ, con ng-êi kh«ng thÓ t¸ch khái céng ®ång. §iÒu ®ã nãi lªn r»ng viÖc ph¶i thiÕt l©p c¸c mèi quan hÖ s¶n xuÊt tù nã ®· lµ vÊn ®Ò cã tÝnh quy luËt råi. Quan hÖ s¶n xuÊt (QHSX) gåm ba mÆt: - ChÕ ®é t- h÷u vÒ t- liÖu s¶n xuÊt. 6 - ChÕ ®é tæ chøc vµ qu¶n lÝ s¶n xuÊt kinh doanh. - ChÕ ®é ph©n ph¸t s¶n xuÊt, s¶n phÈm. Thùc tÕ lÞch sö cho thÊy râ bÊt cø mét cuéc c¸ch m¹ng x· héi nµo ®Òu mang mét môc ®Ých kinh tÕ nh»m ®¶m b¶o cho LLSX cã ®iÒu kiÖn tiÕp tôc ph¸t triÓn vµ ®êi sèng vËt chÊt cña con ng-êi ®-îc c¶i thiÖn. QHSX thèng trÞ bao giê còng gi÷ vai trß chi phèi c¸c QHSX kh¸c, Ýt nhiÒu c¶i biÕn chóng ®Ó ch¼ng nh÷ng chóng kh«ng ®èi lËp mµ cßn phôc vô ®¾c lùc cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña chÕ ®é kinh tÕ x· héi míi. Trong suèt qu¸ khø, kh«ng cã mét cuéc chuyÓn biÕn nµo tõ h×nh th¸i kinh tÕ- x· héi nµy sang h×nh thøc kinh tÕ- x· héi kh¸c diÔn ra mét c¸ch ªm ¶, mµ nã lu«n biÕn ®éng m¹nh mÏ. V¯ nã: “ Kh«ng bao giê xuÊt hiÖn tr­íc khi nh÷ng ®iÒu kiÖn tån t¹i vËt chÊt cña nh÷ng quan hÖ ®ã ch­a chÝn muåi”. Ph¶i cã mét thêi k× lÞch sö l©u dµi míi cã thÓ t¹o ra ®iÒu kiÖn vËt chÊt trªn. 7 II. Quy luËt QHSX phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña LLSX. LÞch sö ba ph-¬ng thøc s¶n xuÊt tr-íc CNTB: 1. Ph-¬ng thøc s¶n xuÊt c«ng x· nguyªn thuû: TÊt c¶ chóng ta ®Òu biÕt QHSX vµ LLSX lµ hai mÆt hîp thµnh cña PTSX cã t¸c ®éng qua l¹i vµ biÖn chøng víi nhau. Ngay tõ buæi s¬ khai cña loµi ng-êi, quy luËt Êy ®· ®-îc tån t¹i cïng lÞch sö. Khi con ng-êi míi tho¸t khái h×nh hµi cña loµi v-în, vÉn sèng theo c¸ch sèng cña loµi v-în, vÉn ¨n hang ë lç, chñ yÕu lµ hai l-îm vµ s¨n b¾t ®Ó sèng. Víi tr×nh ®é ph¸t triÓn thÊp kÐm nh- vËy cña LLSX th× QHSX cña x· héi nguyªn thuû mang tÝnh chÊt nhthÕ nµo? Tr-íc hÕt, c«ng cô lao ®éng cña ng-êi nguyªn thuû rÊt th« s¬ v× vËy tõng c¸ nh©n riªng lÎ th× kh«ng thÓ sèng næi. §Ó sèng ®-îc hä ®· biÕt lao ®éng tËp thÓ, cã vËy míi tr¸nh khái lµm måi cho thó d÷ vµ ®Êu tranh ®-îc víi thiªn nhiªn. Vµ khi ®· lao ®éng 8 tËp thÓ th× ®ßi hái chÕ ®é c«ng h÷u vÒ t- liÖu s¶n xuÊt, vi v¹y mäi t- liÖu s¶n xuÊt ®Òu thuéc së h÷u chung cña c«ng x·. 2. Ph-¬ng th-c s¶n xuÊt cña chÕ ®é chiÕm h÷u n« lÖ Khi con ng-êi biÕt chÕ t¹o ra c«ng cô lao ®éng tõ kim lo¹i lµ thêi ®iÓm xuÊt ph¸t chuyÓn sang chÕ ®é míi cao h¬n. B¾t ®Çu cã sù ph©n c«ng lao ®éng, ch¨n nu«i sau ®ã lµ nghÒ thñ c«ng t¸ch ra khái nghÒ n«ng. N¨ng xuÊt lao ®éng t¨ng lªn, b¾t ®Çu xuÊt hiÖn s¶n phÈm d- thõa. Trong ®iÒu kiÖn ®ã, nÕu x¶y ra chiÕn tranh gi÷a c¸c bé l¹c, ng-êi ta b¾t ®-îc tï binh, vµ thay v× giÕt tï binh nhtr-íc, hä ®· sö dông s¶n phÈm d- thõa nu«i sèng tï binh, b¾t tï binh lµm n« lÖ s¶n xuÊt ra cña c¶i phôc vô nhu cÇu cña hä. NhvËy lÇn ®Çu tiªn trong lÞch sö, x· héi chia lµm hai giai cÊp: bãc lét vµ bÞ bãc lét. 9 Tr-íc kia trång trät b»ng c©y gËy nhän thi cÇn hµng chôc ng-êi míi lµm ®-îc v× vËy lao ®éng chung lµ cÇn thiÕt . Nh-ng nay, cã c«ng cô b»ng s¾t , biÕt dïng sóc vËt kÐo th× ®· cã thÓ tù cÇy cÊy trªn m¶nh ®Êt cña m×nh . Lao ®éng chung kh«ng cßn cÇn thiÕt n÷a , thÕ lµ chÕ ®é së h÷u t- nh©n vÒ t- liÖu s¶n xuÊt thay thÕ cho chÕ ®é së h÷u c«ng x·. Nh- trªn ta ®· thÊy QHSX c«ng x· nguyªn thuû dÇn dÇn tan r· v× nã kh«ng cßn phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn míi cña lùc l-îng s¶n xuÊt n÷a. V× thÕ mét QHSX míi ph¶i ra ®êi . ChÕ ®é t- h÷u thay thÕ chÕ ®é c«ng h÷u , x· héi cã giai cÊp thay thÕ c«ng x· thÞ téc vµ cuèi cïng chÕ ®é chiÕm h÷u n« lÖ ra ®êi . §Æc ®iÓm næi bËt nhÊt cña QHSX chiÕm h÷u n« lÖ lµ : Chñ n« kh«ng nh÷ng chiÕm h÷u TLSX mµ cßn cã quyÒn së h÷u víi c¶ n« lÖ nh- quyÒn b¸n hoÆc giÕt. Sù ph¸t triÓn cña PTSX chiÕm h÷u n« lÖ lµm cho nhu cÇu n« lÖ ngµy cµng t¨ng m¹nh . Nguån cung cÊp n« lÖ chñ yÕu chÝnh lµ nh÷ng tï binh chiÕn tranh . Nh÷ng n-íc 10 chiÕn th¾ng kh«ng nh÷ng b¾t tï binh vÒ lµm n« lÖ mµ cßn b¾t c¶ nh÷ng ng-êi d©n trong vïng bÞ chiÕm ®ãng , biÕn hä thµnh n« lÖ cña m×nh . D-íi chÕ ®é ®ã d©n c- ph©n ho¸ thµnh d©n c- tù do vµ n« lÖ. D©n c- tù do ®-îc h-ëng mét sè quyÒn c«ng d©n cßn n« lÖ kh«ng cã mét chót quyÒn nµo.§Ó cñng cè v÷ng ch¾c h¬n n÷a quyÒn lîi cña giai cÊp mét nhµ n-íc chñ n« ®· ra ®êi . Nhµ n-íc chñ n« ra ®êi ®· cñng cè ph¸t triÓn QHSX chgiÕm h÷u n« lÖ . Nhµ n-íc chñ n« ra ®êi ®¸nh dÊu mèc cña mét QHSX míi sao cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn hiÖn lÞch sö , nã t¹o ra kh¶ n¨ng lín h¬n cho sù ph¸t triÓn cña LLSX. So víi chÕ ®éi c«ng x· nguyªn thuû nhµ n-íc chñ n« ra ®êi còng nãi lªn r»ng khi QHSX cò kh«ng cßn phï hîp víi LLSX ®ang tån t¹i th× nã sÏ bÞ xo¸ bá vµ thay thÕ nh-ng sù thay ®æi ®ã cã tÝnh kÕ thõa vµ ®ã lµ mét QHSX míi phï hîp h¬n. Trong giai ®o¹n nhÊt ®Þnh nµo ®ã cña lÞch sö th× chÕ ®é chiÕm h÷u n« lÖ lµ mét b-íc tiÕn nh-ng ®i ®«i v¬Ý sù ph¸t triÓn cña chÕ Êy lµ 11 nh÷ng m©u thuÉn chøa chÊt bªn trong nã ngµy cµng trë nªn s©u s¾c h¬n . Còng gièng nh- trong phÐp biÖn chøng ®· ®Ò cËp c©n b»ng chØ lµ t¹m thêi vµ sù kh«ng c©n b»ng la tuyÖt ®èi , nã chÝnh lµ nguån gèc t¹o nªn sù ph¸t triÓn .LÞch sö vµ nhuÌng t- t-ëng tiÕn bé ®· chøng minh ®-îc r»ng : chØ cã thÓ quan niÖm ®-îc sù ph¸t triÓn chõng nµo ng-êi ta thõa nhËn , nhËn thøc ®-îc sù ph¸t triÓn trong m©u thuÉn cña LLSX vµ QHSX . Chõng nµo ta thõa nhËn tÝnh vÜnh viÔn kh«ng phï hîp gi÷a chóng chÝnh v× thÕ khi m©u thuÉn x· héi trë nªn s©u s¾c th× nã sÏ bÞ tan r· Khi chÕ ®éi chiÕm h÷u n« lÖ cµng më réng th× lao ®éng cµng bÞ coi lµ hÌn h¹ chØ ®¸ng dµnh riªng cho n« lÖ , kh«ng xøng ®¸ng lµ viÖc cña ng-êi d©n tù do , ChÝnh nh- vËy chÕ ®é chiÕm h÷u n« lÖ ®· tù nã lµm tan r· chÝnh ngay trong LLSX c¬ b¶n cña nã lµ nh÷ng ng-êi lao ®éng s¶n xuÊt . Sù qu¸ bÊt c«ng lµm cho n« lÖ næi dËy cã nh÷ng cué khëi nghÜa l«i cuèn hµng chôc v¹n n« lÖ . Khëi nghÜa thÊt b¹i n« lÖ bÞ giÕt nÒn kinh tÕ cña x· héi chiÕm h÷u n« lÖ bÞ ph¸ 12 ho¹i nÆng nÒ . N« lÖ khëi nghÜa ®· nãi lªn QHSX kh«ng phï hîp víi LLSX n÷a vµ mét lÇn n÷a lÞch sö ®ßi hái ph¶i thay thÕ QHSX chiÕm h÷u n« lÖ b»ng QHSX kh¸c cã thÓ c¶i thiÖn ®Þa vÞ cña x· héi , cña h×nh t-îng s¶n xuÊt . Quy luËt QHSX nhÊt ®Þnh ph¶i phï hîp víi tÝnh chÊt c¸c LLSX , ph¶i thay thÕ n« lÖ b»ng nh÷ng ng-êi lao ®éng cã quan t©m ®Õn kÕt qu¶ lao ®éng cña hä .Vµ yªu cÇu cña quy luËt nµy ®· ®-îc thùc hiÖn mét c¸ch tù ph¸t : Bän chñ n« chia ®¸t ®ai cña chóng thµnh nh÷ng m¶nh nhá vµ giao cho n« lÖ cÊy , n« lÖ ®· ®-îc gi¶i phãng nh-ng vÉn bÞ phô thuéc vµo chñ n« bëi ®Þa t« vµ phô thuéc th©n thÓ . MÆc dï vËy nh-ng hä vÉn høng thó h¬n v× cã ®-îc nÒn kinh tÕ riªng cña hä. Vµ theo quy luËt míi QHSX, PTSX míi võa ra ®êi th× còng lµ lóc m©u thuÉn míi ®ùoc h×nh thµnh vµ ®Õn khi m©u thuÉn trë nªn qóa lín nã sÏ bïng ph¸t vµ ®ßi hái ph¶i gi¶i quyÕt sao cho QHSX ph¶i phï hîp víi LLSX . Cø nh- vËy x· héi kh«ng ngõng ph¸t triÓn bëi nh÷ng m©u thuÉn ph¸t sinh vµ ®uy-îc gi¶i quyÕt . 13 Tãm l¹i cã thÓ nãi thùc chÊt cña quy luËt vÒ mèi quan hÖ gi÷a LLSX vµ QHSX lµ quy luËt m©u thuÉn . Sù phï hîp gi÷a chóng chØ lµ t¹m thêi cßn sù vËn ®éng m©u thuÉn lµ vÜnh viÔn , chØ cã kh¸i niÖm m©u thuÉn míi ®ñ kh¶ n¨ng v¹ch ra ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn míi cã thÓ cho ta hiÓu ®-îc sù vËn ®éng cña quy luËt kinh tÕ 14 kÕt luËn Chóng ta cÇn ph¶i hiÓu vµ vËn dông mét c¸ch tèt nhÊt quy luËt QHSX ph¶i phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Trªn thùc tÕ QHSX vµ LLSX kh«ng bao giê cã sù phï hîp tuyÖt ®èi chóng lu«n m©u thuÉn ®Ó thóc ®Èy thóc ®Èy sù ph¸t triÓn chÝnh v× vËy tuú theo t×nh h×nh thùc tÕ mµ mµ chän gi¶i ph¸p hîp lÝ. Tuy nhiªn chÝnh b¶n th©n c¸c QHSX l¹i cã mèi liªn hÖ chÆt chÏ víi LLSX , chóng kh«ng t¸ch rêi nhau . VÊn ®Ò ®Æt ra ë ®©y lµ lµm thÕ nµo ®Õ sö dông mèi quan hÖ Êy cho phï hîp. NÕu lµm ®-îc ®iÒu nµy ®óng víi quy luËt cña nã th× kh«ng l©u chóng ta sÏ tiÕn hµnh nhanh trªn con ®-êng CNH – H§H ®· chän. 15 Lêi cam ®oan TiÓu luËn ®-îc hoµn thµnh víi chÝnh sù hiÓu biÕt vµ s-u tÇm tµi liÖu cña b¶n th©n. Tuy nhiªn do thêi gian cã h¹n vµ v× còng lµ 16 lÇn ®Çu viÕt tiÓu luËn v× vËy kh«ng tr¸nh khái thiÕu xãt, rÊt mong ®ùoc sù ®ãng gãp ý kiÕn cña thÇy c« trong khoa ®Ó tiÓu luËn cu¶ em ®ùoc hoµnh chØnh h¬n Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n 17 C¸c tµi liÖu tham kh¶o 1. Gi¸o tr×nh kinh tÕ chÝnh trÞ - Khoa Kinh tÕ Tr-êng §HQLKD 2. Gi¸o tr×nh kinh tÕ c¬ b¶n - NXB Khoa häc 18 Môc lôc Lêi nãi ®Çu................................................................................... 1 Néi dung ...................................................................................... 3 I. §«i nÐt vÒ lùc l-îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt ................ 3 1. Lùc l-îng s¶n xuÊt lµ g× ............................................................ 3 2. Quan hÖ s¶n xuÊt ®-îc hiÓu ra sao ............................................ 4 II. Quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt. LÞch sö 3 ph-¬ng thøc s¶n xuÊt tr-íc CNTB.......................................................................... 4 1. Ph-¬ng thøc s¶n xuÊt c«ng x· nguyªn thuû .............................. 4 2. Ph-¬ng thøc s¶n xuÊt cña chÕ ®é chiÕm h÷u n« lÖ .................... 5 KÕt luËn ...................................................................................... 9 19