Tài liệu Tiểu luận vai trò kinh tế của nhà nước trong nền kinh tế thị trường định hướng xhcn ở nước ta hiện nay (6)

LỜI MỞ ĐẦU Sù chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ thÞ trêng (KTTT) theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc lµ xu híng tÊt yÕu cña mäi x· héi. §Æc biÖt trong giai ®o¹n hiÖn nay khi mµ nÒn kinh tÕ c¸c níc ph¸t triÓn trªn thÕ giíi ®· ®¹t tíi ®Ønh cao vµ xu híng vËn ®éng ph¸t triÓn cña thÕ giíi ®ang tiÕn vµo thÕ kû v¨n minh trÝ tuÖ th× sù chuyÓn ®æi KTTT theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc lµ tÊt yÕu kh¸ch quan cña bÊt kú mét quèc gia nµo muèn v¬n tíi vµ hoµ nhËp víi xu híng ph¸t triÓn chung cña nh©n lo¹i. Sù ph¸t triÓn thÇn kú cña c¸c níc Ch©u ¸ mµ ®Æc biÖt lµ c¸c níc §«ng Nam ¸ lµ mét minh chøng cho sù thµnh c«ng cña qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi. Sù ph¸t triÓn thÇn kú nh vò b·o cña §«ng Nam ¸, sù bïng næ khoa häc kü thuËt víi tèc ®é chãng mÆt, quan hÖ thÕ giíi ®· bíc sang ®èi tho¹i hîp t¸c cïng nhau ph¸t triÓn ®· t¸c ®éng rÊt lín tíi ViÖt Nam. VÒ mÆt kinh tÕ hiÖn nay ViÖt Nam vÉn lµ mét trong nh÷ng quèc gia kÐm ph¸t triÓn. §Ó cã thÓ v¬n lªn ®¹t tr×nh ®é ph¸t triÓn ngang hµng víi c¸c quèc gia kh¸c, ViÖt Nam cÇn ph¶i t×m cho m×nh con ®êng ph¸t triÓn phï hîp víi t×nh h×nh kinh tÕ x· héi trong níc võa ®¶m b¶o xu thÕ ph¸t triÓn chung cña thÕ giíi. §ã chÝnh lµ viÖc chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung quan liªu bao cÊp sang nÒn KTTT ®Þnh híng XHCN cã sù qu¶n lý cña nhµ níc. ChÝnh v× vËy §¶ng ta ®· x¸c ®Þnh "viÖc chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ sang KTTT ®Þnh híng XHCN" lµ rÊt cÇn thiÕt vµ §¶ng còng nhÊn m¹nh vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc lµ v« cïng quan träng. Kinh nghiÖm c¸c níc c«ng nghiÖp míi vµ NhËt B¶n cho thÊy vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quyÕt ®Þnh ®Õn sù ph¸t triÓn cña ®Êt níc. Nãi 1 ®Õn sù ph¸t triÓn thÇn kú cña NhËt B¶n lµ nãi tíi "hiÖu n¨ng NhËt B¶n" lµ sù t¸c ®éng quyÕt ®Þnh do cã sù qu¶n lý nÒn kinh tÕ cña Nhµ níc. Tõ gi÷a nh÷ng n¨m 80 khi b¾t ®Çu sù nghiÖp ®æi míi, chóng ta ®· nhËn râ vai trß ®éng lùc t lín cña Nhµ níc tíi nÒn KTTT. Nhµ níc kh«ng nh÷ng lµ chñ thÓ mµ cßn lµ kh¸ch thÓ. Nhµ níc tham gia vµo c¸c lo¹i quan hÖ kh¸c nhau trong nÒn kinh tÕ. V× vËy vÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i lµm râ ®îc vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc vµ sö dông nã mét c¸ch cã hiÖu qu¶ ®Ó thóc ®Èy qu¸ tr×nh vËn ®éng nÒn KTTT theo ®Þnh híng XHCN theo híng cã lîi nhÊt võa ph¸t huy t¸c dông tÝch cùc vµ h¹n chÕ ®îc nhiÒu khiÕm khuyÕt cña nÒn KTTT võa ®¶m b¶o ®îc sù t¨ng trëng kinh tÕ, ®¶m b¶o c«ng b»ng x· héi. ChÝnh v× nh÷ng ®iÒu ®ã, trong bµi viÕt nµy em xin ®Ò cËp víi "vai trß kinh tÕ cña nhµ níc trong nÒn KTTT ®Þnh híng XHCN ë níc ta hiÖn nay". §©y lµ mét vÊn ®Ò lín muèn gi¶i quyÕt ®îc ®ßi hái ph¶i cã thêi gian c«ng søc nghiªn cøu kh«ng dÔ g× gi¶i quyÕt trän vÑn trong bµi viÕt ng¾n. Do ®ã ch¾c ch¾n sÏ kh«ng tr¸nh khái nhiÒu khiÕm khuyÕt sai sãt. Em mong nhËn ®îc sù gãp ý nhËn xÐt vµ bæ sung. 2 I/ C¸c lý thuyÕt vÒ vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc 1. Lý luËn cña Chñ nghÜa M¸c Lªnin vÒ vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc Chñ nghÜa M¸c Lª nin xem xÐt nÒn kinh tÕ díi gãc ®é vÜ m« tõ hiÖn tîng ®Õn b¶n chÊt. Chñ nghÜa M¸c Lª nin cho r»ng trong mét nÒn kinh tÕ th× cÇn ph¶i cã sù can thiÖp cña Nhµ níc. Mét nÒn kinh tÕ khi chuyÓn ®æi sang c¬ chÕ thÞ trêng cã rÊt nhiÒu khuyÕt tËt. Nhµ níc can thiÖp vµo nÒn kinh tÕ nh»m h¹n chÕ tèi ®a nh÷ng khuyÕt tËt vµ ph¸t huy cao ®é nh÷ng mÆt tÝch cùc cña kinh tÕ ph¸t triÓn. Theo M¸c nÕu kh«ng cã sù can thiÖp cña Nhµ níc th× nÒn kinh tÕ kh«ng ho¹t ®éng b×nh thêng ®îc, nã sÏ trë nªn rèi ren mÊt c©n ®èi mét c¸ch nghiªm träng. Díi chñ nghÜa M¸c, Nhµ níc kh«ng nh÷ng chØ cã vai trß qu¶n lý kinh tÕ mµ cßn cã vai trß ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ ë tÇm vÜ m« ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn æn ®Þnh vÒ nÒn kinh tÕ, chèng l¹m ph¸t vµ khuynh híng t¹o ra sù c©n ®èi gi÷a c¸c ngµnh nghÒ vµ duy tr× sù c©n b»ng ®ã Nhµ níc kÕt nèi gi÷a hai ngµnh nghÒ, c©n ®èi gi÷a cung vµ cÇu, ®iÒu tiÕt sù lu th«ng hµng ho¸ vµ tiÒn tÖ. Nhµ níc ®¶m b¶o tÝnh hiÖu qu¶ cho sù ph¸t triÓn, Nhµ níc dïng c¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, tµi chÝnh, tµi kho¸... vµ c¸c biÖn ph¸p ®a Khoa häc kü thuËt c«ng nghÖ vµo nÒn kinh tÕ thóc ®Èy sù nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn nhanh chãng. Víi c«ng cô lµ hÖ thèng luËt ph¸p, Nhµ níc sö dông nh»m ®iÒu chØnh nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn ®óng híng, b¶o ®¶m sù æn ®Þnh ng¨n chÆn nh÷ng hiÖn tîng xÊu kh«ng ®¸ng cã. Nh vËy, quan ®iÓm cña chñ nghÜa M¸c - Lª nin lµ ®óng ®¾n nhÊt.Trong bÊt kú mét quèc gia nµo ®Òu nhÊt thiÕt ph¶i cã sù tham gia ®iÒu tiÕt cña Nhµ níc. Nhµ níc ®iÒu chØnh vµ duy tr× x· héi thÝch nghi víi nh÷ng ®iÒu kiÖn míi vµ t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho nÒn kinh tÕ. ViÖt 3 Nam ta theo quan ®iÓm cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin ®· vµ ®ang x©y dùng cñng cè vai trß Nhµ níc CHXHCNVN trong nÒn kinh tÕ. 2. Lý luËn cña trêng ph¸i cæ ®iÓn Kh¸c víi chñ nghÜa M¸c - Lªnin, quan ®iÓm cña trêng ph¸i cæ ®iÓn cho r»ng Nhµ nø¬c kh«ng nªn can thiÖp vµo nÒn kinh tÕ. Hä cho r»ng thõa nhËn sù tån t¹i cña qui luËt kinh tÕ lµ kh¸ch quan kh«ng phô thuéc vµo ý chÝ cña con ngêi. Nh÷ng quy luËt ®ã cã kh¶ n¨ng ®¶m b¶o sù c«ng b»ng tù nhiªn trong hÖ thèng kinh tÕ. V× vËy trêng ph¸i cæ ®iÓn t¸n thµnh h¹n chÕ b»ng mäi c¸ch sù can thiÖp cña Nhµ níc vµo nÒn kinh tÕ cø ®Ó cho c¸c trêng ph¸i kinh tÕ ho¹t ®éng tù do nÒn kinh tÕ sÏ tiÕn tíi toµn dông nh©n c«ng do t¸c dông cña hai lùc cung cÇu. Trêng ph¸i cæ ®iÓn ra ®êi khi chÕ ®é phong kiÕn vÉn cßn tån t¹i vµ do ®ã ®· ¶nh hëng phÇn nµo tíi quan ®iÓm cña hä. Sù ph¸t sinh c¸c qu¶n ®iÓm cña trêng ph¸i cæ ®iÓn vÒ Nhµ níc b¾t nguån tõ c¸c häc thuyÕt cña trêng ph¸i träng n«ng mµ ®iÓn h×nh häc thuyÕt "luËt tù nhiªn" cña F. Quesnay. §©y lµ t tëng trung t©m trong häc thuyÕt cña Quesnay. ¤ng cho r»ng trong x· héi tÝnh ngÉu nhiªn kh«ng chiÕm vÞ trÝ thèng trÞ mµ tÝnh tÊt yÕu tÝnh quy luËt míi chiÕm vÞ trÝ thèng trÞ. Trong lý thuyÕt vÒ "luËt tù nhiªn" «ng thõa nhËn vai trß tù do c¸ nh©n coi ®ã lµ luËt tù nhiªn cña con ngêi ¤ng ®ßi cã sù c¹nh tranh tù do gi÷a nh÷ng ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸. Theo «ng yÕu tè kh«ng thÓ thiªu ®îc cña "luËt tù nhiªn" lµ thõa nhËn quyÒn bÊt kh¶ x©m ph¹m ®èi víi së h÷u c¸ nh©n. Nhng néi dung ®ã nãi lªn r»ng "luËt Quesnay ph¶n ¸nh yªu cÇu ph¸t triÓn cña t yÕu tè bªn trong mµ Nhµ níc kh«ng nªn can tÕ. ¤ng cho r»ng chÝnh s¸ch tù do kinh tÕ nhÊt. 4 tù nhiªn" cña b¶n víi nh÷ng thiÖp vµo kinh lµ ®óng ®¾n Sù ph¸t triÓn c¸c quan ®iÓm cña trêng ph¸i cæ ®iÓn ph¶i nh¾c tíi AdamSmith (1723 - 1790) ¤ng lµ nhµ kinh tÕ chÝnh trÞ häc cæ ®iÓn næi tiÕng ë Anh vµ trªn thÕ giíi, ¤ng lµ con ngêi tµi n¨ng 14 tuæi ®· vµo ®¹i häc. T tëng cña «ng thÊm nhuÇn nguyªn lý triÕt häc cña Scotlen. A.Smith lµ nhµ t tëng tiªn tiÕn cña giai cÊp t s¶n «ng muèn thñ tiªu ph©n tÝch phong kiÕn më ®êng cho CNTB ph¸t triÓn vµ xem chÕ ®é TBCN lµ hîp lý duy nhÊt. ThÕ giíi quan cña A.Smith chñ yÕu lµ duy vËt nhng chñ nghÜa duy vËt ë «ng cßn mang tÝnh chÊt tù ph¸t m¸y mãc cha biÕt phÐp biÖn chøng duy vËt «ng thõa nhËn c¸c quy luËt kinh tÕ kh¸ch quan vµ t tëng tù do kinh tÕ. ¤ng ®a ra lý thuyÕt "Bµn tay v« h×nh" vµ nguyªn lý "nhµ níc kh«ng can thiÖp" vµo ho¹t ®éng nÒn kinh tÕ. Theo «ng "Bµn tay v« h×nh" chÝnh lµ quy luËt kinh tÕ kh¸ch quan tù ph¸t ho¹t ®éng chi phèi ho¹t ®éng cña con ngêi. HÖ thèng c¸c quy luËt kinh tÕ kh¸ch quan ®ã cßn gäi lµ "TrËt tù tù nhiªn". Theo «ng nÒn kinh tÕ ph¶i ph¸t triÓn trªn c¬ së tù do kinh tÕ sù vËn ®éng cña thÞ trêng do quan hÖ cung cÇu vµ sù biÕn ®æi tù ph¸t cña gi¸ c¶ hµng ho¸ trªn thÞ trêng. Smith cho r»ng chÕ ®é x· héi mµ trong ®ã tån t¹i s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ lµ mét chÕ ®é b×nh thêng, nÒn kinh tÕ b×nh thêng lµ nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn trªn c¬ së tù do c¹nh tranh. Theo «ng chÕ ®é b×nh thêng ®îc x©y dùng trªn c¬ së "trËt t tù nhiªn". ChÕ ®é kh«ng b×nh thêng lµ s¶n phÈm cña sù dèt n¸t. NÕu Quesnay cho r»ng "luËt tù nhiªn" chØ trë thµnh hiÖn thùc trong nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi th× A.Smith cho r»ng "TrËt tù tù nhiªn" ®îc thÓ hiÖn trong mäi x· héi kh«ng phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn nµo. Theo «ng qui luËt kinh tÕ lµ v« ®Þnh. MÆc dï chÝnh s¸ch kinh tÕ cã thÓ k×m h·m hoÆc thóc ®Èy sù t¸c ®éng cña qui luËt kinh tÕ nhng Smith cho r»ng sù ph¸t triÓn b×nh thêng lµ sù tù ®iÒu tiÕt kh«ng cÇn cã sù can thiÖp cña Nhµ níc vµo kinh tÕ. Theo ¤ng Nhµ níc cã nh÷ng chøc n¨ng sau: 5 - B¶o vÖ x· héi chèng l¹i b¹o lùc vµ bÊt c«ng cña c¸c d©n téc kh¸c. - B¶o vÖ mäi thµnh viªn trong x· héi tr¸nh khái bÊt c«ng vµ ¸p lùc cña thµnh viªn kh¸c. - §«i khi Nhµ níc còng thÓ hiÖn mét vµo chøc n¨ng kinh tÕ khi nh÷ng nhiÖm vô nµy vît qu¸ kh¶ n¨ng cña nh÷ng nghiÖp riªng biÖt nh x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng, c«ng tr×nh c«ng céng lín... Nh vËy Smith cho r»ng sù ho¹t ®éng cña "bµn tay v« h×nh" sÏ ®a nÒn kinh tÕ ®Õn sù c©n b»ng mµ kh«ng cÇn sù can thiÖp cña Nhµ níc vµ chÝnh phñ còng kh«ng nªn can thiÖp lµm g×. Nhng c¸c nhµ kinh tÕ häc t s¶n cæ ®iÓn ®· m¾c ph¶i sai lÇm khi cho r»ng kh«ng cÇn Nhµ níc can thiÖp vµo nÒn kinh tÕ. Tõ nh÷ng n¨m 30 cña TK 19, c¸ch m¹ng chñ nghÜa ë Anh hoµn thµnh, vµ tõ 1825 trë ®i c¸c cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ lÆp l¹i liªn tôc vµ cã chu kú vµ gÇn ®©y nhÊt lµ khñng ho¶ng kinh tÕ Th¸i Lan sang Hµn Quèc, In®«nªsia.... Nh÷ng hiÖn tîng kinh tÕ míi n¶y sinh nh khñng ho¶ng thÊt nghiÖp, sù ph¸ s¶n cña nh÷ng ngêi s¶n xuÊt nhá... Sù sai lÇm cña hä lµ hä ®· xa rêi ph¬ng ph¸p tr×u tîng ho¸ khoa häc mµ chØ xem xÐt hÖ thèng ho¸ c¸c hiÖn tîng bÒ ngoµi mµ kh«ng ®i s©u ph©n tÝch c¸c b¶n chÊt bªn trong cña qu¸ tr×nh kinh tÕ. §iÒu ®ã chøng tá "bµn tay v« h×nh" kh«ng thÓ ®¶m b¶o cho nh÷ng ®iÒu kiÖn æn ®Þnh cho nÒn kinh tÕ thÞ trêng ph¸t triÓn". 3. Lý luËn cña trêng ph¸i t©n cæ ®iÓn. Cuèi TK19 ®Çu TK 20 do nh÷ng m©u thuÉn vèn cã cña CNTB ngµy cµng s©u s¾c vµ nh÷ng khã kh¨n vÒ kinh tÕ thÊt nghiÖp ngµy cµng t¨ng, do nh÷ng hiÖn tîng kinh tÕ míi n¶y sinh ®ßi hái ph¶i cã sù ph©n tÝch nh÷ng hiÖn tîng míi ®ã. Tríc bèi c¶nh ®ã häc thuyÕt kinh tÕ cña trêng ph¸i t©n 6 cæ ®iÓn x· héi nh»m gi¶i thÝch c¸c hiÖn tîng kinh tÕ míi vµ chèng quan ®iÓm cña chñ nghÜa M¸c. Ph¬ng ph¸p luËn cña trêng ph¸i t©n cæ ®iÓn lµ c¸ch tiÕp cËn chñ quan ®èi víi c¸c hiÖn tîng kinh tÕ c¸c nhµ t©n cæ ®iÓn chñ tr¬ng ph©n tÝch c¸c hiÖn tîng kinh tÕ trong c¸c xÝ nghiÖp riªng biÖt råi rót ra kÕt luËn chung cho toµn x· héi ®iÒu ®ã dÉn ®Õn rÊt nhiÒu thiÕu sãt vµ sai lÇm. Ph¬ng ph¸p cña hä chØ lµ ph¬ng ph¸p ph©n tÝch vi m«. Trêng ph¸i cæ ®iÓn míi dùa vµo yÕu tè t©m lý chñ quan ®Ó gi¶i thÝch c¸c hiÖn tîng vµ qu¸ tr×nh kinh tÕ x· héi, hä cñng cè lý thuyÕt gi¸ trÞ chñ quan. Trêng ph¸i t©n cæ ®iÓn muèn biÕn kinh tÕ chÝnh trÞ thµnh khoa häc kinh tÕ thuÇn tuý kh«ng cã m«Ý liªn hÖ víi c¸c ®iÒu kiÖn chÝnh trÞ - x· héi vµ còng gièng nh trêng ph¸i cæ ®iÓn c¸c nhµ kinh tÕ häc trêng ph¸i t©n cæ ®iÓn ñng hé tù do c¹nh tranh chèng l¹i sù can thiÖp cña Nhµ níc vµo kinh tÕ. Vai trß cña chÝnh phñ kh«ng quan ®iÓm cña hä lµ rÊt mê nh¹t. C¸c häc thuyÕt cña hä ¸p dông réng r·i vµo kinh tÕ, t tëng cña hä nÆng vÒ mÆt lîng vµ bá qua mÆt chÊt. Nh vËy hä kh«ng thÓ chØ ra mét c¸ch hoµn chØnh c¸c qui luËt c¸c ph¹m trï kinh tÕ. Hä ®a ra lý thuyÕt kinh tÕ tù ®iÒu chØnh v× vËy quan ®iÓm cña hä lµ kh«ng cÇn ®Õn sù can thiÖp cña Nhµ níc vµo nÒn kinh tÕ. Hä tin tëng ch¾c ch¾n vµo c¬ chÕ thÞ trêng tù ph¸t sÏ ®¶m b¶o th¨ng b»ng cung cÇu ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. Nh vËy quan ®iÓm cña trêng ph¸i nµy cã rÊt nhiÒu giíi h¹n vµ ®ù¬c gäi lµ trêng ph¸i giíi h¹n. 4. Lý luËn cña trêng ph¸i Keynes Vµo 30 cña thÕ kû 20 khñng ho¶ng kinh tÕ diÔn ra thêng xuyªn. T×nh tr¹ng thÊt nghiÖp nghiªm träng ®· lµm cho c¸c lý thuyÕt tù ®iÒu chØnh kinh tÕ cña trêng ph¸i cæ ®iÓn t©n cæ ®iÓn tá ra kÐm hiÖu qu¶. Thùc tiÔn chøng minh r»ng c¸c lý thuyÕt kinh tÕ cho r»ng sù ho¹t ®éng cña c¸c qui luËt kinh tÕ kh¸ch quan sÏ tù ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ vµ 7 ®a ®Õn sù c©n b»ng mµ kh«ng cÇn ®Õn sù can thiÖp cña Nhµ níc tá ra thiÕu tÝnh chÊt x¸c ®¸ng. Sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña lùc lîng s¶n xuÊt vµ sù x· héi ho¸ lùc lîng s¶n xuÊt ®ßi hái ph¶i cã sù can thiÖp ®iÒu chØnh cña Nhµ níc ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ. Tríc thùc tÕ ®ã häc thuyÕt "chñ nghÜa t b¶n ®îc ®iÒu tiÕt" cña John M. Keynes (1883 - 1946) ra ®êi. §Æc trng næi bËt cña Keynes lµ ph¬ng ph¸p ph©n tÝch vÜ m« trong sù ph©n tÝch kinh tÕ. Keynes cho r»ng viÖc ph©n tÝch kinh tÕ ph¶i xuÊt ph¸t tõ tæng lîng lín ®Ó nghiªn cøu mèi liªn hÖ gi÷a c¸c tæng lîng vµ khuynh híng vËn ®éng cña chóng. Keynes ®¸nh gi¸ cao vai trß ®iÒu tiÕt cña Nhµ níc vµ xem nhÑ c¬ chÕ tù ®iÒu tiÕt cña thÞ trêng. Keynes kh«ng t¸n ®ång quan ®iÓm cña trêng ph¸i cæ ®iÓn vµ t©n cæ ®iÓn vÒ sù c©n b»ng kinh tÕ dùa trªn c¬ së tù ®iÒu tiÕt cña thÞ trêng. ¤ng cho r»ng khñng ho¶ng vµ thÊt nghiÖp do chÝnh s¸ch lçi thêi kh«ng can thiÖp cña Nhµ níc, tù do kinh tÕ g©y ra. Theo «ng muèn cã c©n b»ng kinh tÕ, Nhµ níc ph¶i can thiÖp kinh tÕ thÓ hiÖn ®iÒu chØnh kinh tÕ. ¤ng cho r»ng Nhµ níc ph¶i ®iÒu tiÕt ë tÇm vÜ m« míi gi¶i quyÕt ®îc viÖc lµm t¨ng thu nhËp, khuyÕn khÝch ®Çu t vµ gi¶m tiÕt kiÖm. Cã nh vËy míi gi¶i quyÕt ®îc t×nh tr¹ng khñng ho¶ng vµ thÊt nghiÖp thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn. ¤ng ®¸nh gi¸ cao vai trß cña hÖ thèng thuÕ kho¸ cña Nhµ níc vµo sù ®iÒu chØnh cña Nhµ níc ®èi víi nÒn kinh tÕ, theo «ng tríc hÕt Nhµ níc cÇn thÓ hiÖn ®Ó t¨ng cÇu cã hiÖu qu¶. Nhµ níc ph¶i cã ch¬ng tr×nh ®Çu t rÊt qui m« bëi qua ®ã Nhµ níc can thiÖp vµo kinh tÕ t¸c ®éng côc diÖn cña thÞ trêng. Nhµ níc ph¶i cã biÖn ph¸p ®Ó kÝch thÝch tiªu dïng s¶n xuÊt muèn vËy ph¶i sö dông ng©n s¸ch ®Ó kÝch thÝch ®Çu t cña t nh©n. Tuy nhiªn Keynes chñ tr¬ng khuyÕn khÝch mäi ho¹t ®éng ®Ó n©ng cao tæng cÇu vµ t¨ng khèi lîng viÖc lµm kÓ c¶ ho¹t ®éng ¨n b¸m kh«ng cã lîi cho nÒn kinh tÕ nh qu©n 8 sù ho¸ nÒn kinh tÕ, s¶n xuÊt vò khÝ miÔn sao t¹o ra viÖc lµm. Nh vËy quan ®iÓm cña Keynes vÉn cßn nh÷ng thiÕu sãt. Sau 4 n¨m thÓ hiÖn häc thuyÕt Keynes th× nÒn kinh tÕ l¹i mét lÇn chÊn ®éng. N¹n thÊt nghiÖp kh«ng ®îc kh¾c phôc mµ cã xu híng gia t¨ng, thÞ trêng "l¹m ph¸t cã ®iÒu tiÕt" lµm cho l¹m ph¸t trÇm träng h¬n. Sai lÇm cña Keynes lµ khi ®¸nh gi¸ cao vai trß qu¶n lý cña Nhµ níc «ng l¹i bá qua vai trß cña c¬ chÕ thÞ trêng v× vËy c¸c hiÖn tîng mµ «ng xem xÐt cha thËt sù hoµn chØnh. II. NÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN vµ vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc ë níc ta. 1. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña viÖc chuyÓn ®æi KTTT theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý Nhµ níc. a. §Þnh nghÜa: C¬ chÕ thÞ trêng lµ tæng thÓ nh÷ng mèi quan hÖ kinh tÕ c¸c ph¹m trï kinh tÕ vµ qui luËt kinh tÕ cã quan hÖ h÷u c¬ víi nhau cïng t¸c ®éng ®Ó ®iÒu tiÕt cung - cÇu gi¸ c¶ cïng nh÷ng hµnh vi cña ngêi tham gia thÞ trêng nh»m gi¶i quyÕt 3 vÊn ®Ò c¬ b¶n: S¶n xuÊt c¸i g×, s¶n xuÊt nh thÕ nµo, s¶n xuÊt cho ai? C¸c mèi quan hÖ trong c¬ chÕ thÞ trêng chÞu sù t¸c ®éng cña c¸c qui luËt kinh tÕ kh¸ch quan nh qui luËt gi¸ trÞ, qui luËt cung cÇu, qui luËt lu th«ng tiÒn tÖ. §éng lùc cña c¸c mèi quan hÖ nµy lµ lîi nhuËn trong m«i trêng c¹nh tranh. §ã lµ c¬ chÕ tù ®iÒu tiÕt trong m«i trêng c¹nh tranh. Næi bËt c¬ chÕ thÞ trêng lµ c¬ chÕ cã rÊt nhiÒu u ®iÓm: - C¬ chÕ thÞ trêng lµ c¬ chÕ n¨ng ®éng nh¹y c¶m cã kh¶ n¨ng tù ®éng ®iÒu tiÕt nÒn s¶n xuÊt x· héi tøc lµ sù ph©n bæ s¶n xuÊt vµo c¸c khu vùc c¸c ngµnh kinh tÕ hay s¶n xuÊt c¸i g× nh thÕ nµo ®Òu do thÞ trêng quyÕt ®Þnh mµ kh«ng cÇn bÊt cø sù ®iÒu khiÓn nµo. 9 - C¬ chÕ thÞ trêng ®¸p øng ®îc nh÷ng nhu cÇu ®a d¹ng phøc t¹p cña ngêi tiªu dïng, tù ®éng kÝch thÝch sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt, t¨ng cêng chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt. - C¬ chÕ thÞ trêng mang tÝnh hiÖu qu¶ cao: C¸c doanh nghiÖp muèn thu ®îc lîi nhuËn cao th× ®ßi hái ph¶i tiÕt kiÖm chi phÝ s¶n xuÊt, kÝch thÝch tiÕn bé cña KHKTCN. - C¬ chÕ thÞ trêng thóc ®Èy sù c¹nh tranh lµm cho s¶n phÈm hµng ho¸ cã chÊt lîng cao h¬n, gi¸ thµnh c¸c s¶n phÈm gi¶m. Bªn c¹nh nh÷ng mÆt tÝch cùc trªn c¬ chÕ thÞ trêng cßn rÊt nhiÒu khuyÕt tËt vµ m©u thuÉn nh sau: - C¬ chÕ thÞ trêng lµ c¬ chÕ tù ®iÒu tiÕt ch¹y theo lîi nhuËn, c¸c nhµ s¶n xuÊt, s¶n xuÊt qu¸ nhiÒu mét lo¹i s¶n phÈm hµng ho¸ vµo ®ã g©y ra Õ thõa dÉn ®Õn sù khñng ho¶ng l·ng phÝ. - C¬ chÕ thÞ trêng g©y mÊt c©n b»ng x· héi. TÝnh c¹nh tranh cña c¬ chÕ lµm x· héi lµm x· héi ph©n ho¸ giµu nghÌo, giai cÊp. - C¬ chÕ thÞ trêng g©y mÊt æn ®Þnh mÊt c©n ®èi trong s¶n xuÊt x· héi. Thùc tÕ cho thÊy c¬ chÕ thÞ trêng lµ nguyªn nh©n cña c¸c vÊn ®Ò l¹m ph¸t vµ thÊt nghiÖp. - C¬ chÕ thÞ trêng g©y ra c¸c phÕ th¶i lµm « nhiÔm m«i trêng. - C¸c doanh nghiÖp ch¹y theo lîi nhuËn bÊt chÊp tÊt c¶ lµm hµng gi¶ lËu thuÕ... b. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña viÖc chuyÓn ®æi hµng ho¸ sang KTTT cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc. Tríc kia nÒn kinh tÕ níc ta lµ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ quan liªu bao cÊp. Trªn thùc tÕ Nhµ níc chØ thõa nhËn mét thµnh phÇn kinh tÕ XHCN víi 2 lo¹i h×nh së h÷u lµ toµn d©n 10 vµ tËp thÓ. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c bÞ h¹n chÕ mét c¸ch tèi ®© thËm chÝ bÞ triÖt tiªu kinh tÕ t nh©n kh«ng ®îc phÐp tån t¹i vµ ho¹t ®éng. Nhµ níc thÓ hiÖn qu¶n lý kinh tÕ th«ng qua hÖ thèng chØ tiªu ph¸p lÖnh chi tiÕt víi chÕ ®é cÊp ph¸t vµ giao nép theo quan hÖ hiÖn vËt lµ chñ yÕu. Nhµ níc bao cÊp toµn bé vµ can thiÖp qu¸ s©u vµo c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp c¸c HTX, c¸c tæ s¶n xuÊt. QuyÕt ®Þnh tÊt c¶ trõ kÕ ho¹ch s¶n xuÊt, gi¸ c¶ s¶n phÈm, thÞ trêng tiªu thô ®Õn lç l·i vµ biªn chÕ cña c¸c doanh nghiÖp. Nhµ níc thµnh lËp ra Uû ban vËt gi¸ ®Ó quyÕt ®Þnh gi¸ c¶ s¶n phÈm nhng Nhµ níc l¹i kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm g× vÒ vËt chÊt víi c¸c quyÕt ®Þnh cña m×nh. C¸c doanh nghiÖp th× kh«ng cã quyÒn tù chñ vÒ tµi chÝnh vµ còng kh«ng bÞ rµng buéc tr¸ch nhiÖm víi kÕt qu¶ kinh doanh. C¬ quan hµnh chÝnh Nhµ níc l¹i can thiÖp qu¸ s©u vµo nÒn kinh tÕ. Bé m¸y qu¶n lý kinh tÕ ®îc tæ chøc cång kÒnh nhng l¹i tá ra kÐm hiÖu qu¶. Mäi quyÕt ®Þnh quan träng ®Òu xuÊt ph¸t tõ Trung ¬ng, biªn chÕ cña bé m¸y qu¶n lý kinh tÕ ngµy cµng ph×nh to nhng n¨ng lùc l¹i yÕu kÐm phong c¸ch qu¶n lý quan liªu cöa quyÒn. C¸n bé qu¶n lý kÐm n¨ng lùc, tr×nh ®é chuyªn m«n thÊp hä chñ yÕu xuÊt ph¸t tõ nh÷ng ngêi cã c«ng víi c¸ch m¹ng. Trong ph©n phèi chñ yÕu ph©n phèi theo chñ nghÜa b×nh qu©n nªn ngêi lao ®éng kh«ng n¨ng ®éng s¸ng t¹o, kh«ng nhiÖt t×nh lµm viÖc kh«ng quan t©m tíi tiÕt kiÖm ®Çu t... nªn n¨ng suÊt lao ®éng thÊp kÐm vµ ngµy cµng gi¶m xuèng chi phÝ th× t¨ng lªn dÉn tíi sù thua lç cña c¸c doanh nghiÖp c¸c HTX vµ c¸c tæ s¶n xuÊt... HiÖu qu¶ kinh tÕ trong thêi kú nµy rÊt thÊp do chØ ®Çu t vµ s¶n xuÊt theo kÕ ho¹ch mµ kh«ng tÝnh tíi nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ vµ x· héi, s¶n xuÊt kh«ng phï hîp víi tiªu dïng g©y ra mét sù l·ng phÝ lín. Do kh«ng cã c¹nh tranh nªn c«ng nghÖ, KHKT chËm ®æi míi chÊt lîng s¶n phÈm ngµy cµng thÊp, gi¸ c¶ ngµy cµng cao do chi phÝ s¶n xuÊt qu¸ lín. Hµng ho¸ trªn thÞ trêng thiÕu hôt 11 nghiªm träng kinh tÕ chËm ph¸t triÓn, thêi kú nµy do níc ta chó ý tr«ng chê vµo c¸c viÖn trî vèn vµ hµng ho¸ tõ níc ngoµi. Khi nguån viÖn tõ níc ngoµi gi¶m vµ chÊm døt, nÒn kinh tÕ kh«ng theo kÞp ®µ r¬i vµo khñng ho¶ng s¶n xuÊt tr× trÖ ®×nh ®èn, hµng ho¸ khan hiÕm, gi¸ c¶ cao dÉn ®Õn l¹m ph¸t cã thêi kú l¹m ph¸t vît møc 700% ®êi sèng ngêi lao ®éng ngµy cµng khã kh¨n h¬n. MÆt kh¸c còng trong thêi kú nµy nÒn kinh tÕ cña c¸c quèc gia trong khu vùc ®ang ph¸t triÓn m¹nh. NÒn kinh tÕ ë c¸c níc c«ng nghiÖp míi ph¸t triÓn, nghiªn cøu chñ yÕu lµ thµnh phÇn kinh tÕ t b¶n t nh©n vµ Nhµ níc chØ ®ãng vai trß híng dÉn ®Òn kinh tÕ ph¸t triÓn th«ng qua c¸c kÕ ho¹ch trung h¹n vµ dµi h¹n. Nhµ níc kh«ng can thiÖp trùc tiÕp mµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c doanh nghiÖp c¹nh tranh tù do trªn thÞ trêng. ChÝnh v× vËy tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ ë c¸c níc nµy lµ rÊt cao, ®êi sèng nh©n d©n n©ng lªn râ rÖt. Tríc sù suy tho¸i kinh tÕ nghiªm träng, tríc xu híng ph¸t triÓn liªn tôc cña c¸c níc trog khu vùc vµ trªn thÕ giíi ®Æt nÒn kinh tÕ níc ta tíi sù bøc b¸ch ph¶i ®æi míi. Tõ ®¹i héi VI, cña §¶ng ta ®· chñ tr¬ng ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn vµ thùc hiÖn chuyÓn ®æi c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ sang c¬ chÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN. §Õn ®¹i héi VII, §¶ng ta x¸c ®Þnh râ viÖc chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung sang nÒn KTTT ®Þnh híng XHCN cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc. Xem xÐt díi gãc ®é khoa häc, viÖc chuyÓn ®æi nµy lµ hoµn toµn ®óng ®¾n phï hîp víi thùc tÕ cña níc ta, phï hîp víi c¸c quy luËt kinh tÕ víi xu thÕ cña thêi ®¹i. 2. §Æc trng cña nÒn KTTT ë níc ta hiÖn nay. ChuyÓn nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng theo c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung hµnh chÝnh quan liªu bao cÊp sang ph¸t triÓn 12 nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc theo ®Þnh híng XHCN lµ néi dung b¶n chÊt vµ ®Æc ®iÓm kh¸i qu¸t nhÊt cña níc ta trong giai ®o¹n hiÖn nay vµ c¶ t¬ng lai. a. Trªn thùc tÕ nÒn KTTT cã nh÷ng ®Æc trng c¬ b¶n sau ®©y: Thø nhÊt trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng th× c¬ chª ph¸t huy vai trß tù ®iÒu tiÕt cña thÞ trêng. KTTT t¹o cho c¸c chñ thÓ kinh tÕ cã tÝnh tù chñ rÊt cao cã nghÜa lµ c¸c chñ thÓ tù quyÕt ®Þnh s¶n xuÊt, tù chi phÝ vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm ®èi víi kÕt qu¶ s¶n xuÊt vµ kinh doanh cña m×nh. C¸c chñ thÓ tù do liªn kÕt liªn doanh hîp t¸c s¶n xuÊt. V× lîi Ých cña chÝnh c¸c chñ thÓ nªn c¸c chñ thÓ t×m mäi c¸ch ®Ó thu lîi nhuËn. V× vËy mµ c¸c s¶n phÈm hµng ho¸ ®a d¹ng phong phó chÊt lîng cao vµ gi¸ thµnh rÎ. Cã thÓ nãi c¬ chÕ thÞ trêng ®· ph¸t huy tÝnh chñ ®éng s¸ng t¹o cña c¸c chñ thÓ, n©ng cao tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cña nhµ s¶n xuÊt víi doanh nghiÖp. §Æc trng næi bËt thø hai chÝnh lµ sù phong phó cña s¶n phÈm hµng ho¸ trªn thÞ trêng. Mäi ngêi ®îc tù do mua b¸n trao ®æi, u thÕ cña KTTT ph¶n ¸nh tr×nh ®é cao cña n¨ng suÊt lao ®éng vµ sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña thÞ trêng. Hµng ho¸ ®îc c¶i tiÕn mÉu m· chÊt lîng liªn tôc lµ do c¸c nhµ s¶n xuÊt ®Çu t KHKT & CN vµ do tr×nh ®é tay nghÒ cao cña lùc lîng lao ®éng. Ba lµ: ph¸t huy tÝnh n¨ng ®éng cña c¬ chÕ thÞ trêng, viÖc tù do ho¸ th¬ng m¹i, tù do ho¸ gi¸ c¶ ®îc h×nh thµnh vµ ngµy cµng ®îc ®æi míi. Gi¸ c¶ ®îc h×nh thµnh ngay trªn thÞ trêng, nã chÞu sù t¸c ®éng cña c¹nh tranh. Bèn lµ: C¹nh tranh lµ mét tÊt yÕu cña KTTT. C¸c chñ thÓ doanh nghiÖp muèn thu nhiÒu lîi nhuËn th× ph¶i ®ua nhau c¶i tiÕn kü thuËt ¸p dông KHKTCN míi vµo s¶n xuÊt ®Ó 13 n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng gi¶m hao phÝ lao ®éng tíi møc tèi thiÓu nhê ®ã mµ nÒn kinh tÕ cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn nhanh chãng. N¨m lµ: KTTT lµ hÖ thèng kinh tÕ më cöa giao lu trao ®æi víi thÞ trêng níc ngoµi nhng ®îc ®Æt díi sù kiÓm so¸t cña nhµ níc. b. Thùc tr¹ng nÒn KTTT níc ta hiÖn nay. - Tõ nh÷ng n¨m ®æi míi trë l¹i ®©y nÒn KTTT níc ta ®ang tõng bíc chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ tËp trung sang c¬ chÕ thÞ trêng cã sù ®iÒu tiÕt vÜ m« cña Nhµ níc. C¬ chÕ nµy thùc sù ®· ph¸t huy ®îc vai trß tù ®iÒu tiÕt cña thÞ trêng bíc ®Çu h×nh thµnh thÞ trêng c¹nh tranh lµm cho hµng ho¸ ®îc lu th«ng, gi¸ c¶ æn ®Þnh nÒn kinh tÕ tho¸t khái t×nh tr¹ng khñng thiÕu. - NÒn kinh tÕ mét thµnh phÇn kinh tÕ tríc kia ®ang chuyÓn sang nÒn kinh tÕ 5 thµnh phÇn víi c¸c h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau nhng sù ho¹t ®éng nµy cha ®ång ®Òu vµ cha cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn. - C¬ chÕ tµi chÝnh, tiÒn tÖ, tÝn dông, gi¸ c¶, tû gi¸ tõng bíc ®îc h×nh thµnh vµ ®æi míi - Tuy nhiªn c¬ chÕ thÞ trêng ë níc ta hiÖn nay cßn thiÕu ®ång bé mang tÝnh tù ph¸t. NÒn kinh tÕ chñ yÕu lµ s¶n xuÊt nhá, sù qu¶n lý tá ra yÕu kÐm vµ kh«ng cã hiÖu qu¶. T×nh tr¹ng quan liªu thiÕu hiÓu biÕt thËm chÝ tr× trÖ b¶o thñ cöa quyÒn vÉn tån t¹i tríc sù ®æi míi nÒn kinh tÕ. Sù h×nh thµnh vµ vËn ®éng cña KTTT mang nh÷ng yÕu tè tù ph¸t, c¬ chÕ vËn hµnh th« s¬ t¹o ®iÒu kiÖn cho kiÓu lµm ¨n bÊt chÝnh, tÖ tham nhòng vµ c¸c mÆt tiªu cùc cña thÞ trêng cã c¬ héi ph¸t sinh vµ ph¸t triÓn. 14 MÆc dï nÒn kinh tÕ thÞ trêng níc ta cßn rÊt nhiÒu thiÕu sãt vµ yÕu kÐm nhÊt lµ trong ®iÒu hµnh vÜ m« "N¹n tham nhòng phæ biÕn trong bé m¸y qu¶n lý nhµ níc c¸c cÊp nhng nh×n chung tÝnh æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ lµ nh©n tè ®¶m b¶o cho nh÷ng thµnh c«ng kÕ tiÕp. Tuy vËy §¶ng vµ Nhµ níc ta cÇn ph¶i n©ng cao vai trß cña m×nh h¬n n÷a trong nÒn KTTT cÇn ph¶i chuyÓn tõ t¸c phong chØ huy mÖnh lÖnh sang t¸c phong hç trî t¹o m«i trêng vµ ®iÒu kiÖn cho thÞ trêng ph¸t triÓn, xö lý hµi hoµ gi÷a t¨ng trëng kinh tÕ víi c©n b»ng æn ®Þnh, gi÷a ph¸t triÓn kinh tÕ víi viÖc thÓ hiÖn c¸c chÝnh s¸ch x· héi. c. §Ó cho nÒn KTTT níc ta ho¹t ®éng mét c¸ch cã hiÖu qu¶ vµ hoµn chØnh th× cÇn ph¶i híng nÒn KTTT tíi nh÷ng ®iÓm sau: - NÒn kinh tÕ níc ta lµ nÒn kinh tÕ hçn hîp nhiÒu thµnh phÇn nhng nÒn kinh tÕ Nhµ níc ph¶i ®ãng vai trß chñ ®¹o. Sù qu¶n lý ®iÒu tiÕt ®Þnh híng ph¸t triÓn nÒn KTTT cña Nhµ níc lµ th«ng qua c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« vµ vai trß chñ ®¹o cña khu vùc kinh tÕ nhµ níc. Kinh tÕ Nhµ níc ph¶i n¾m vÞ trÝ quan träng trong mét sè lÜnh vùc then chèt cã nghÜa lµ "m¹ch m¸u" cña nÒn kinh tÕ chi phèi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. Nhng cïng víi viÖc nhÊn m¹nh vai trß chñ ®¹o cña KTNN th× cÇn coi träng khu vùc kinh tÕ t nh©n vµ kinh tÕ hçn hîp ®Æt chóng trong mèi quan hÖ h÷u c¬ g¾n bã thèng nhÊt kh«ng t¸ch rêi biÖt lËp. - Nhµ níc ph¶i khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn ®ã lµ khu vùc t nh©n nh»m thu hót ®Çu t vèn tõ khu vùc nµy. Kinh nghiÖm cña NhËt B¶n, c¸c con rång Ch©u ¸ vµ c¸c níc trong nhãm nghiªn cøu cho thÊy sù thµnh c«ng cña hä lµ nhê c«ng lao to lín cña khu vùc t nh©n. - Nhµ níc dùa trªn c¬ së æn ®Þnh chÝnh trÞ lÊy chÝnh trÞ lµm tiÒn ®Ò vµ ®iÒu kiÖn c¶i c¸ch kinh tÕ ®æi míi 15 qu¶n lý cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña KTTT ®a c¶i c¸ch tiÕn lªn nh÷ng bíc ph¸t triÓn míi. - Nhµ níc më réng tù do bu«n b¸n víi níc ngoµi. Më cöa héi nhËp nÒn kinh tÕ trong níc víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi trªn c¬ së gi÷ v÷ng ®éc lËp tù chñ toµn vÑn l·nh thæ. Sù më cöa héi nhËp thÓ hiÖn víi tù do ho¸ th¬ng m¹i, ®Çu t vµ chuyÓn giao khoa häc c«ng nghÖ trªn c¬ së ph¸t huy lîi thÕ vµ kh«ng ngõng n©ng cao søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ. Xu híng quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ víi khu vùc ho¸ vµ toµn cÇu ho¸ ngµy cµng ph¸t triÓn vµ trë thµnh xu thÕ tÊt yÕu cña thêi ®¹i cña cuéc c¸ch m¹ng KHCN hiÖn nay. §Ó tr¸nh nguy c¬ tôt hËu vµ nh÷ng thµnh tùu KHCN míi nhÊt th× kh«ng cßn c¸ch nµo kh¸c ngoµi viÖc më cöa, më réng quan hÖ bu«n b¸n níc ngoµi. - Nhµ níc thÓ hiÖn c«ng b»ng x· héi trong quan hÖ gi÷a lao ®éng vµ s¶n xuÊt, trong viÖc ph©n phèi thu nhËp thÓ hiÖn thèng nhÊt gi÷a t¨ng trëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi. 3. Vai trß cña kinh tÕ Nhµ níc trong viÖc qu¶n lý vÜ m«. Trong quan hÖ ph¸t triÓn cña lÞch sö nh©n lo¹i ®· tån t¹i nhiÒu lo¹i h×nh kinh tÕ kh¸c nhau. Nhng ngµy nay trªn thùc tÕ hÇu hÕt c¸c níc ®Òu tån t¹i nÒn KTTT cã sù qu¶nlý cña Nhµ níc. Tuú theo m« h×nh tæ chøc cô thÓ ë mçi níc mµ ph¹m vi vµ møc ®é can thiÖp cña Nhµ níc. Tuú theo m« h×nh tæ chøc cô thÓ ë mçi níc mµ ph¹m vi vµ møc ®é can thiÖp cña Nhµ níc vµo nÒn kinh tÕ lµ kh¸c nhau. Mäi nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i kÓ c¶ kinh tÕ TBCN vµ XHCN ®Òu ®øng tríc mét vÊn ®Ò nan gi¶i cña kinh tÕ vÜ m« ®ã lµ kh«ng cã mét níc nµo trong thêi gian dµi l¹i duy tr× ®îc tû lÖ l¹m ph¸t thÊp mµ ngêi lao ®éng cã ®Çy ®ñ viÖc lµm trong ®iÒu kiÖn tù do c¹nh tranh vÊn ®Ò l¹m ph¸t vµ thÊt nghiÖp lµ khuyÕt tËt cña c¬ chÕ thÞ trêng do vËy cÇn ph¶i 16 cã sù can thiÖp cña Nhµ níc vµo nÒn kinh tÕ ®Ó k×m chÕ l¹m ph¸t vµ thÊt nghiÖp ë tû lÖ thÝch hîp t¹o m«i trêng æn ®Þnh cho viÖc t¨ng trëng kinh tÕ mét c¸ch bÒn v÷ng. §èi víi níc ta khi chuyÓn nÒn kinh tÕ sang nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng lµ hoµn toµn cÇn thiÕt ®Ó khai th¸c vµ ph¸t huy tiÒm n¨ng s¶n xuÊt trong x· héi - song thùc tiÔn cho thÊy, cïng víi viÖc kÝch thÝch s¶n xuÊt ph¸t triÓn nÒn KTTT cßn rÊt nhiÒu khuyÕt tËt, nã lµ m«i trêng thuËn lîi cho viÖc n¶y sinh vµ ph¸t triÓn cña nhiÒu tÖ n¹n x· héi. Nh»m ph¸t huy mÆt tÝch cùc vµ h¹n chÕ nh÷ng mÆt tiªu cùc cña KTTT gi÷ cho c«ng cuéc ®æi míi ®i ®óng híng, Nhµ níc cÇn thùc hiÖn ®Çy ®ñ vai trß cña m×nh trong qu¶n lý kinh tÕ. Sù qu¶n lý cña Nhµ níc nh»m híng sù ph¸t triÓn kinh tÕ theo nh÷ng môc tiªu ph¬ng híng nhÊt ®Þnh h¹n chÕ mÆt tiªu cùc vµ ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ. Sù can thiÖp cña Nhµ níc vµo nÒn kinh tÕ thÞ trêng th«ng qua viÖc x©y dùng c¸c h×nh thøc së h÷u Nhµ níc c¸c ch¬ng tr×nh khuyÕn khÝch ®Çu t vµ tiªu dïng cïng víi viÖc sö dông c¸c c«ng cô kinh tÕ nh tµi chÝnh tÝn dông tiÒn tÖ... ®Ó ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ. Sù phèi hîp gi÷a ChÝnh phñ vµ thÞ trêng trong mét nÒn kinh tÕ hçn hîp nh»m b¶o ®¶m sù ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶ víi møc t¨ng trëng kinh tÕ nhanh. MÆt kh¸c nÕu ®Ó nÒn KTTT tù do ho¹t ®éng kh«ng cã sù kiÓm so¸t cña nhµ níc th× sÏ dÉn ®Õn rÊt nhiÒu hËu qu¶. Nguy c¬ khñng ho¶ng kinh tÕ lµ kh«n lêng. ThÞ trêng tù do ho¹t ®éng, gi¸ c¶ theo thÞ trêng leo thang, s¶n xuÊt trµn lan g©y nªn mét sù l·ng phÝ rÊt lín c¸c nhµ s¶n xuÊt ch¹y theo nh÷ng ngµnh mang l¹i lîi nhuËn cao nh ma tuý, bu«n lËu lµm hµng gi¶, kinh doanh v¨n ho¸ ®åi trôy. §ã lµ cha kÓ tíi t×nh tr¹ng l¹m ph¸t vµ thÊt nghiÖp còng tõ ®ã mµ gia t¨ng kh«ng c¸ch g× kiÒm chÕ ®îc. ThÞ trêng tù do ho¹t ®éng chÝnh lµ quan ®iÓm kinh tÕ cña trêng ph¸i cæ ®iÓn nhng 17 quan ®iÓm nµy lµ hoµn toµn sai lÇm vµ ®· g©y ra nh÷ng biÕn ®éng lín tiªu cùc tíi nÒn kinh tÕ c¸c níc trong thêi kú ®ã. Thùc tÕ trong nh÷ng thËp kû gÇn ®©y cho thÊy nÒn KTTT lu«n lu«n tr¶i qua c¸c giai ®o¹n phån vinh vµ ®×nh trÖ. GÇn ®©y nhÊt kinh tÕ Th¸i Lan ®· bÞ khñng ho¶ng nÆng. Cuéc khñng ho¶ng nµy ®· l©y sang c¸c níc In®«nªsia, Hµn Quèc... vµ ®· kÐo nÒn kinh tÕ níc nµy chËm xuèng 30 n¨m. T¸c h¹i cña khñng ho¶ng kinh tÕ lµ rÊt lín, nã cuèn tr«i tÊt c¶ thµnh tùu kinh tÕ trong 30 n¨m cña In®«nªsia lµm cho s¶n xuÊt bÞ ®×nh trÖ, thÊt nghiÖp t¨ng cao, ®ång tiÒn trong níc bÞ mÊt gi¸ nghiªm träng. §ã lµ cha kÓ ®Õn t×nh h×nh thÕ giíi vµo nh÷ng n¨m 20, 30 cña thÕ kû nµy. Níc Anh tõ n¨m 1921 ®· l©m vµo cuéc khñng ho¶ng s©u s¾c kÐo dµi tíi 20 n¨m. Cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ nµy sau ®ã lan sang tÊt c¶ c¸c níc TBCN kh¸c. ThÊt nghiÖp t¨ng nhanh ë møc cao, suy tho¸i kÐo dµi vµ kh«ng cã dÊu hiÖu g× chøng tá sÏ chÊm døt. §øng tríc vÊn ®Ò khã kh¨n ®ã c¸c nhµ kinh tÕ ®Òu kh¼ng ®Þnh r»ng muèn kh¾c phôc c¸c hiÖn tîng trªn th× Nhµ níc cÇn ph¶i can thiÖp s©u h¬n vµo nÒn kinh tÕ. ThiÕu vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc, nÒn kinh tÕ kh«ng tµi nµo ph¸t triÓn ®îc. Sù can thiÖp cña Nhµ níc vµo nÒn kinh tÕ ®em l¹i hiÖu qu¶ rÊt lín: Nhµ níc ®iÒu chØnh qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, ph©n phèi l¹i trao ®æi vµ tiªu dïng, h×nh thµnh c¸c thÞ trêng nhá, ®iÒu tiÕt qu¸ tr×nh kinh doanh thu hót vèn ®Çu t. §ång thêi Nhµ níc kÞp thêi ®¶m b¶o tÝnh æn ®Þnh ph¸t huy mäi nguån lùc thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. Nhµ níc cã vai trß to lín nh vËy nhng thùc tÕ vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc míi chØ ®îc thõa nhËn c¸ch ®©y gÇn 60 n¨m kÓ tõ sau cuéc ®¹i suy tho¸i 1929 - 1933. §èi víi níc ta nh×n nhËn kinh nghiÖm cña thÕ giíi vµ c¸c kinh nghiÖm trong khu vùc tõ ®ã mµ ph¸t triÓn t¹o ra híng ®i ®óng ®¾n nhÊt. Kinh nghiÖm c¸c níc l¸ng giÒng - c¸c níc c«ng nghÖ míi ph¸t triÓn nghiªn cøu cho thÊy mÆc dï nßng cèt cña nÒn 18 kinh tÕ hµng ho¸ á c¸c quèc gia ®ã chñ yÕu lµ c¸c xÝ nghiÖp t nh©n cña ngêi b¶n xø vµ ngêi níc ngoµi nhng vai trß can thiÖp cña Nhµ níc vµo nÒn kinh tÕ rÊt ®îc chó träng vµ ®ãng vai trß trong viÖc híng dÉn nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn th«ng qua c¸c kÕ ho¹ch trung h¹n vµ dµi h¹n. ë Nam TriÒu Tiªn, §µi Loan, Xingapo... Nhµ níc thÓ hiÖn híng dÉn ®Çu t b»ng viÖc trî cÊp cho khu vùc c¸c nÒn kinh tÕ mòi nhän vµ chó träng nÒn kinh tÕ quèc doanh. Nhµ níc t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c xÝ nghiÖp nµy ®îc tù do c¹nh tranh trªn thÞ trêng. ë Thuþ ®iÓn cã ®Õn 41% lao ®éng trong khu vùc kinh tÕ quèc doanh vµ quan ®iÓm cña NhËt lµ sù c©n b»ng gi÷a tù do kinh tÕ vµ can thiÖp cña Nhµ níc. Cã mét ®iÓm chung gi÷a nh÷ng quèc gia nµy lµ ®Òu ®· vµ ®ang rÊt ph¸t triÓn nhê con ®êng kinh tÕ ®óng ®¾n cña hä. Vai trß kinh tÕ cña mçi quèc gia ®îc thÓ hiÖn lµ kh¸c nhau nhng tùu chung l¹i ®ã chÝnh lµ nguån gèc cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ vµ lµ ®éng lùc ®Ó thóc ®Èy nÒn kinh tÕ t¨ng trëng nhanh chãng. III. Chøc n¨ng vµ c«ng cô qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ níc. 1. Chøc n¨ng qu¶n lý kinh tÕ cña Nhµ níc. Nhµ níc víi t c¸ch lµ nhµ qu¶n lý ®iÒu hµnh nÒn KTTT, Nhµ níc gi÷ vai trß quan träng trong viÖc ®Þnh híng nÒn KTTT theo CNXH. - Nhµ níc ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ ë tÇm vÜ m«, Nhµ níc t¸c ®éng tíi tæng cung vµ tæng cÇu cña nÒn kinh tÕ t¹o nªn sù c©n b»ng gi÷a cung - cÇu ®¶m b¶o m«i trêng kinh tÕ thuËn lîi vµ æn ®Þnh nh»m thóc ®Èy sù t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trong tõng xÝ nghiÖp vµ trªn ph¹m vi toµn x· héi. - Nhµ níc ®¶m b¶o æn ®Þnh chÝnh trÞ, lÊy æn ®Þnh chÝnh trÞ ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. Nhµ níc thiÕt lËp khu«n khæ luËt ph¸p ®Æc biÖt lµ hÖ thèng ph¸p luËt kinh tÕ, hÖ 19 thèng c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi mµ tríc hÕt lµ c¸c chÝnh s¸ch vÒ tµi chÝnh tÝn dông ng©n hµng t¹o ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ. Mét ®Êt níc cã æn ®Þnh chÝnh trÞ, cã nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ phï hîp míi t¹o ra ®îc nh÷ng thuËn lîi ®Ó c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt. MÆt kh¸c cã nh vËy míi thu hót ®îc vèn ®Çu t cña níc ngoµi vµ t nh©n vµ hä tin vµo sù æn ®Þnh ®ã ®Ó tiÕp tôc vµ më réng s¶n xuÊt, ph¸t triÓn s¶n xuÊt. Nh vËy th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch Nhµ níc ®· gi¸n tiÕp thóc ®Èy nÒn kinh tÕ . Nhµ níc cã chøc n¨ng t¹o ra m«i trêng vµ ®iÒu kiÖn cho viÖc tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh theo c¬ chÕ thÞ trêng b»ng c¸ch: duy tr× ph¸p luËt, trËt tù an toµn x· héi, thi hµnh nhÊt qu¸n c¸c chÝnh s¸ch vµ thÓ chÕ theo híng ®æi míi, æn ®Þnh m«i truêng kinh tÕ thi hµnh nhÊt qu¸n c¸c chÝnh s¸ch vµ thÓ chÕ theo híng ®æi míi, æn ®Þnh m«i trêng kinh tÕ vÜ m« k×m chÕ l¹m ph¸t, ®iÒu tiÕt thÞ trêng ng¨n ngõa vµ sö lý kÞp thêi nh÷ng "c¬n sèt" vÒ gi¸ c¶. Nhµ níc ®Ò ra luËt ph¸p b¶o vÖ quyÒn lîi cña c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c nhµ ®Çu t. - Nhµ níc ng¨n ngõa c¸c t¸c ®éng bªn ngoµi ng¨n ngõa nh÷ng ©m mu ph¸ ho¹i nÒn kinh tÕ cña c¸c thÕ lùc thï ®Þch ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. - Nhµ níc cã vai trß rÊt lín trong viÖc më réng quan hÖ ngo¹i giao, bu«n b¸n víi níc ngoµi. - Th«ng qua hÖ thèng ph¸p luËt, Nhµ níc ®¶m b¶o c¹nh tranh lµnh m¹nh gi÷a c¸c doanh nghiÖp, c¸c nhµ s¶n xuÊt kinh doanh. Trong nÒn KTTT môc ®Ých cña c¸c nhµ s¶n xuÊt kinh doanh lµ lîi nhuËn v× vËy hä b»ng mäi c¸ch vµ t×m mäi c¸ch ®Ó thu lîi nhuËn cao cã thÓ lµ thñ tiªu ®èi thñ c¹nh tranh cña m×nh v× vËy Nhµ níc cÇn ph¶i cã sù can thiÖp ®Ó ®iÒu chØnh nh÷ng hµnh vi cña hä vµo nh÷ng viÖc lµm cã lîi nh n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm ®a d¹ng phong phó mÉu m· c¹nh tranh vÒ gi¸ c¶. §ång thêi Nhµ níc cßn cã chøc n¨ng 20