Tài liệu Tiểu luận vai trò của kinh tế đối ngoại

A. §Æt vÊn ®Ò Sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i trong thêi gian võa qua ®· cã ý nghÜa hÕt søc quan träng, thËm chÝ lµ quyÕt ®Þnh ®èi víi sù t¨ng trëng kinh tÕ cña níc ta. Lîi Ých kinh tÕ x· héi mµ kinh tÕ ®èi ngo¹i mang l¹i cho nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ ®êi sèng x· héi ®îc thÓ hiÖn ë møc ®éi ®ãng gãp vµo viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ x· héi nh ph¸t triÓn s¶n xuÊt, ®æi míi c¬ cÊu kinh tÕ, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, tÝch luü ngo¹i tÖ, t¨ng nguån thu Ng©n s¸ch Nhµ níc gi¶i quyÕt viÖc lµm c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n... Trong nh÷ng n¨m võa qua níc ta ®· häc hái vµ tÝch luü ®îc nhiÒu kinh nghiÖm cña c¸c quèc gia ®i tríc, ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu rÊt ®¸ng kÓ trªn lÜnh vùc kinh tÕ ®èi ngo¹i, ®· cã ®îc nh÷ng nÒn t¶ng bíc ®Çu ®Ó cã thÓ gia t¨ng héi kinh tÕ quèc tÕ trong giai ®o¹n míi. §ång thêi nh÷ng ®iÒu kiÖn quèc tÕ ®· thay ®æi, c¸c quèc gia trong khu vùc ®· tiÕn xa so víi chóng ta trªn con ®êng héi nhËp quèc tÕ vµ ®ang ®Æt ra nh÷ng th¸ch thøc lín. V× vËy viÖc më réng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ ®èi ngo¹i lµ vÊn ®Ò cÊp b¸ch vµ cÇn thiÕt ®èi víi níc ta trong giai ®o¹n hiÖn nay. ThËt vËy, më réng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ ®èi ngo¹i sÏ nh»m tõng bíc thùc hiÖn môc tiªu d©n giµu níc m¹nh x· héi c«ng b»ng d©n chñ v¨n minh theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Mµ môc tiªu tríc m¾t lµ ®Õn n¨m 2020 níc ta sÏ trë thµnh mét níc c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸. Yªu cÇu ®Æt ra lµ ph¶i ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i. Muèn nh×n nhËn kinh tÕ ®èi ngo¹i díi ®Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ th× tríc hÕt chóng ta ph¶i xem xÐt ph¬ng ph¸p vµ ®èi tîng nghiªn cøu cña kinh tÕ chÝnh trÞ. Nh chóng ta ®· biÕt, kinh tÕ chÝnh trÞ M¸c - Lªnin lµ mét trong ba bé phËn hîp thµnh cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin, cã quan hÖ mËt thiÕt víi hai bé phËn kia lµ triÕt häc vµ chñ nghÜa x· héi khoa häc. Kinh tÕ chÝnh trÞ M¸c - Lªnin lÊy chñ nghÜa duy vËt lÞch sö lµm c¬ së lý luËn. Chñ nghÜa duy vËt lÞch sö nghiªn cøu nh÷ng quy luËt chung cña x· héi loµi ngêi vµ nh÷ng biÓu hiÖn cña chóng cë nh÷ng h×nh th¸i kinh tÕ x· héi kh¸c nhau. Cßn kinh tÕ chÝnh trÞ M¸c - Lªnin nghiªn cøu nh÷ng quy luËt kinh tÕ cña h×nh th¸i kinh tÕ x· héi céng s¶n chñ nghÜa. Nh÷ng ph¬ng ph¸p nghiªn cøu quan träng cña kinh tÕ chÝnh trÞ lµ trõu tîng ho¸ khoa häc. Trõu tîng ho¸ khoa häc lµ nh÷ng qu¸ tr×nh hiÖn tîng ®îc nghiªn cøu, t¸ch ra nh÷ng c¸i ®iÓn h×nh, bÒn v÷ng, æn ®Þnh trong nh÷ng hiÖn tîng vµ qóa tr×nh ®ã, trªn c¬ së Êy n¾m ®îc b¶n chÊt cña c¸c hiÖn tîng. Tõ b¶n chÊt h×nh thµnh nh÷ng ph¹m trï vµ nh÷ng quy luËt cña b¶n chÊt ®ã. Trõu tîng ho¸ khoa häc lµ qóa tr×nh nghiªn cøu ®i tõ cô thÓ ®Õn trõu tîng nhng còng cÇn ph¶i bæ sung b»ng mét qóa tr×nh ngîc l¹i - ®i tõ trõu tîng ®Õn cô thÓ. Ngoµi ra ®Ó nghiªn cøu kinh tÕ chÝnh trÞ häc ph¶i g¾n liÒn víi c¸c ph¬ng ph¸p nh ph©n tÝch tæng hîp, kÕt hîp l«gic víi lÞch sö, ph¬ng ph¸p hÖ thèng... VÒ ®èi tîng nghiªn cøu cña kinh tÕ chÝnh trÞ, th× trong lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ chÝnh trÞ häc ®· cã nh÷ng nhËn thøc kh¸c nhau nh quan ®iÓm cña chñ nghÜa träng th¬ng, chñ nghÜa träng n«ng, kinh tÕ chÝnh trÞ t s¶n cæ ®iÓn... Nhng khoa häc vµ ®Çy ®ñ nhÊt lµ quan niÖm cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin. Theo ®ã ®èi tîng nghiªn cøu cña kinh tÕ chÝnh trÞ lµ ph¬ng thøc s¶n xuÊt hay nãi c¸ch kh¸c lµ nã nghiªn cøu c¸c quan hÖ s¶n xuÊt trong mèi liªn hÖ vµ sù t¸c ®éng lÉn nhau víi lùc lîng s¶n xuÊt vµ kiÕn tróc thîng tÇng. CÇn ph©n biÖt kinh tÕ chÝnh trÞ vµ kinh tÕ häc. Hai m«n khoa häc nµy cã chung mét nguån gèc, hay nãi c¸ch kh¸c, ®Òu n»m trong dßng ph¸t triÓn cña c¸c häc thuyÕt kinh tÕ. §iÓm kh¸c biÖt lµ kinh tÕ chÝnh trÞ M¸c - Lªnin ph¸t hiÖn nh÷ng nguyªn lý chung vµ nh÷ng quy luËt trõu tîng chi phèi qóa tr×nh s¶n xuÊt x· héi. Cßn kinh tÕ häc tuy phiÕn diÖn nhng l¹i cã u ®iÓm lµ vËn dông ph¬ng ph¸p tiÕp cËn t×nh huèng vµ minh ho¹ b»ng ®å thÞ, biÓu ®å g¾n víi nh÷ng hiÖn tîng cô thÓ diÔn ra trªn bÒ mÆt x· héi. Kinh tÕ chÝnh trÞ còng kh¸c víi nh÷ng m«n kinh tÕ kh¸c cô thÓ nh: Kinh tÕ ph¸t triÓn, kinh tÕ n«ng nghiÖp, kinh tÕ c«ng nghiÖp, gi÷a kinh tÕ chÝnh trÞ víi c¸c bé m«n nµy cã sù kh¸c nhau vÒ tr×nh ®é kh¸i qu¸t hoÆc nh÷ng nguyªn lý cña kinh tÕ chÝnh trÞ mang tÝnh tæng qu¸t, phæ biÕn cã thÓ øng dông trong c¸c ngµnh vµ c¸c c¬ së kinh tÕ, cßn nh÷ng nguyªn lý cña c¸c bé m«n kinh tÕ kh¸c chØ øng dông trong ph¹m vi ngµnh hoÆc nh÷ng ®¬n vÞ kinh tÕ thuéc ngµnh ®ã. Nh vËy, nh÷ng nguyªn lý vµ nh÷ng quy luËt kinh tÕ do kinh tÕ chÝnh trÞ ph¸t hiÖn cã ý nghÜa phæ biÕn ®èi víi toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n, coi ®ã lµ nÒn t¶ng, ph¬ng ph¸p cña c¸c m«n khoa häc kinh tÕ kh¸c, khi kinh tÕ ®èi ngo¹i ®îc nh×n nhËn díi ®Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ sÏ tæng qu¸t ho¸, võa cã chiÒu réng, võa cã chiÒu s©u. Chóng sÏ nh×n l¹i thùc tr¹ng ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i cña níc ta trong nh÷ng n¨m võa qua vµ ®a ra nh÷ng gi¶i ph¸p ®óng ®¾n, thÝch hîp trong nh÷ng thêi gian tíi. B. Néi dung I. C¬ së lý luËn. 1. Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n. a. ThÕ nµo lµ kinh tÕ ®èi ngo¹i cña mét quèc gia? Trªn thùc tÕ ngêi ta thêng ®ång nhÊt hai kh¸i niÖm kinh tÕ quèc tÕ vµ kinh tÕ ®èi ngo¹i. Song, kh«ng ph¶i nh vËy, chóng cã nh÷ng mèi quan hÖ víi nhau nhng còng cã nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c nhau. Kinh tÕ ®èi ngo¹i cña mét quèc gia lµ mét bé phËn cña kinh tÕ quèc tÕ, lµ tæng thÓ c¸c quan hÖ kinh tÕ, khoa häc kü thuËt, c«ng nghÖ cña mét quèc gia nhÊt ®Þnh víi c¸c quèc gia kh¸c cßn l¹i hoÆc víi c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ kh¸c ®îc thùc hiÖn díi nhiÒu h×nh thøc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trªn c¬ së ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt vµ ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. Kinh tÕ quèc tÕ lµ mèi quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ víi nhau gi÷a hai hay nhiÒu níc, lµ tæng thÓ quan hÖ kinh tÕ cña céng ®ång quèc tÕ. Sù kh¸c nhau gi÷a kinh tÕ ®èi ngo¹i vµ kinh tÕ quèc tÕ tríc hÕt: Kinh tÕ ®èi ngo¹i lµ mét bé phËn cña kinh tÕ quèc tÕ. MÆt kh¸c kinh tÕ quèc tÕ chØ mèi quan hÖ trªn ph¹m vi réng - ph¹m vi quèc tÕ cßn kinh tÕ ®èi ngo¹i giíi h¹n trong ph¹m vi lµ mèi quan hÖ kinh tÕ cña mét quèc gia víi níc kh¸c hoÆc v¬Ý tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ kh¸c. b. VÊn ®Ò héi nhËp. Trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi th× sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i cña mçi quèc gia cã vai trß rÊt quan träng. Ngµy nay hÇu hÕt c¸c níc trªn thÕ giíi ®Òu thÊy ®îc vai trß ®ã. V× vËy kinh tÕ ®èi ngo¹i ®îc c¸c quèc gia quan t©m ®óng møc vµ ®· cã nh÷ng bíc ph¸t triÓn thu ®îc nh÷ng thµnh tùu nhÊt ®Þnh. Nhng kinh tÕ ®èi ngo¹i sÏ thùc sù ph¸t triÓn khi nã vît qua nh÷ng th¸ch thøc cña vÊn ®Ò héi nhËp mµ ®Æc biÖt trong bèi c¶nh toµn cÇu ho¸, Tù do ho¸ hiÖn nay. ThËt vËy, héi nhËp lµ sù lan réng ra níc ngoµi, sù liªn kÕt gi÷a c¸c quèc gia t¹o thµnh nh÷ng liªn minh cïng tu©n thñ nh÷ng quy ®Þnh ®· ®Æt ra trªn c¬ së cïng cã lîi hoÆc gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò mang tÝnh chÊt toµn cÇu nh ®ãi nghÌo, bÖnh tËt, « nhiÔm m«i trêng, khñng bè,... víi c¸c h×nh thøc nh tù do ho¸, c¸c héi nghÞ tæ chøc chèng ®ãi nghÌo, bÖnh tËt, « nhiÔm m«i trêng, khñng bè. §Õn nay, Tù do ho¸ th¬ng m¹i ®ang cã xu híng t¨ng cïng sù h×nh thµnh cña kinh tÕ khu vùc. WTO lµ tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi ®iÒu chØnh nh÷ng ho¹t ®éng bu«n b¸n ®a ph¬ng mang tÝnh chÊt t¬ng ®èi, tù do, c«ng b»ng vµ tu©n thñ nh÷ng luËt lÖ râ rµng cïng víi sù më réng cña WTO cßn cã c¸c tæ chøc Tù do ho¸ th¬ng m¹i khu vùc nh EU, NAFTA, AFTA hay AU, nhng còng cã nh÷ng tæ chøc ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng (APEC), hay hiÖp ®Þnh khung EU - Nam Phi ký th¸ng 10 n¨m 1999,... Tù do ho¸ th¬ng m¹i ngµy cµng ®îc cô thÓ ho¸ vµ thÓ chÕ ho¸, ®· trë thµnh mét bé phËn quan träng trong ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ c¸c tæ chøc liªn kÕt khu vùc. Theo thèng kª cña liªn hîp quèc, sè lîng c¸c tæ chøc khu vùc ®îc thµnh lËp ngµy cµng nhiÒu, tõ 19 tæ chøc trong nh÷ng n¨m 1960, t¨ng lªn 28 tæ chøc trong nh÷ng n¨m 1970, 32 tæ chøc nh÷ng n¨m 1980 vµ 60 tæ chøc trong nh÷ng n¨m 1990 víi 160 níc thµnh viªn tham gia. Tuy nhiªn, bªn c¹nh nh÷ng níc h¨ng h¸i víi Tù do ho¸ th¬ng m¹i, vÉn cßn mét sè níc ph¶n øng thËn träng, tham gia víi møc ®é thÊp vµo tiÕn tr×nh Tù do ho¸ th¬ng m¹i, v× hä cßn nhiÒu b¨n kho¨n, lo l¾ng tríc nh÷ng th¸ch thøc vµ thua thiÖt do Tù do ho¸ th¬ng m¹i ®· vµ cã thÓ sÏ g©y ra cho hä. Nhng nh÷ng níc nh vËy kh«ng nh÷ng Ýt vÒ sè lîng mµ cßn chñ yÕu lµ c¸c níc nhá, kÐm ph¸t triÓn, vÒ sè lîng c¸c níc nµy, ch¾c ch¾n sÏ cßn gi¶m ®i v× sè níc ®Ö ®¬n xin ra nhËp WTO, t¨ng cêng tham gia vµo qóa tr×nh toµn cÇu ho¸ vµ Tù do ho¸ ngµy cµng t¨ng lªn. §Õn nay sè c¸c nÒn kinh tÕ tham gia WTO ®· lªn tíi 146 trong tæng sè 190 níc thµnh viªn Liªn hîp quèc, trong khi ®ã vÉn cßn 30 níc n÷a ®· ®¨ng ký tiÕp tôc ®µm ph¸n ®Ó ra nhËp WTO. Trong ®ã cã níc ta vµ dù kiÕn ®Õn n¨m 2005 níc ta sÏ ra nhËp WTO. Khi ®ã níc ta sÏ ®îc hëng nhiÒu lîi Ých, nh÷ng níc ®øng ngoµi ch¾c ch¾n kh«ng tr¸nh khái ë vµo thÕ bÊt lîi vµ bÞ thua thiÖt. MÆt kh¸c, ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i nãi riªng vµ nÒn kinh tÕ quèc d©n nãi chung còng cÇn ph¶i quan t©m ®Õn c¸c vÊn ®Ò mang tÝnh chÊt toµn cÇu nh ®ãi nghÌo, bÖnh tËt, « nhiÔm m«i trêng, khñng bè... Nh÷ng yÕu tè nµy cã t¸c ®éng rÊt lín tíi nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ ¶nh hëng tíi tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ ®èi ngo¹i. VÒ m«i trêng sinh th¸i, theo ®iÒu tra ®· cã 30% tµi nguyªn thiªn nhiªn thÕ giíi ®· bÞ mÊt chØ trong 1/4 thÕ kû võa qua, ®Êt canh t¸c cña thÕ giíi gi¶m 40% kÓ tõ n¨m 1970, 1/2 sè loµi trªn tr¸i ®Êt bÞ tuyÖt chñng trong thÕ kû tríc vµ mçi ngµy con ngêi víi « t«, nhµ m¸y vµ tiªu dïng gia ®×nh ®· tiªu hao mét lîng n¨ng lîng t¬ng ®¬ng víi sè n¨ng lîng do tr¸i ®Êt s¶n xuÊt ra trene 27 n¨m. Khai th¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ lµ cÇn thiÕt nhng nÕu chóng ta cø khai th¸c bõa b·i vµ sö dông l·ng phÝ th× mét ngµy nµo ®ã tµi nguyªn thiªn nhiªn sÏ c¹n kiÖt. V× vËy, chóng ta ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p kh¾c phôc, t×m ra nh÷ng nguån nguyªn liÖu míi vµ nh÷ng biÖn ph¸p b¶o vÖ m«i trêng nh cung cÊp níc s¹ch vµ xö lý níc th¶i,... H¬n n÷a vÊn ®Ò khñng bè toµn cÇu ®· lµm ¶nh hëng rÊt lín tíi kinh tÕ ®èi ngo¹i nãi riªng vµ nÒn kinh tÕ thÕ giíi nãi chung. Tiªu biÓu nh vô khñng bè ph¸ huû hai toµ nhµ Trung t©m Th¬ng m¹i cña Mü n¨m 2001. Sù kiÖn nµy kh«ng chØ cã ¶nh hëng vÒ mÆt chÝnh trÞ vµ an ninh qu©n sù, mµ b¶n th©n nh÷ng ho¹t ®éng phèi hîp vÒ chÝnh trÞ vµ t¨ng chi tiªu qu©n sù ®Ó chèng khñng bè ®· dÉn tíi gi¶m bít c¸c kho¶n ®Çu t d©n sù, g©y mÊt lßng tin vµ mÊt æn ®Þnh chÝnh trÞ ë mét sè níc vµ khu vùc trªn thÕ giíi lµm tæn h¹i kh«ng nhá cho c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ, nhÊt lµ ®èi víi mét sè ngµnh, lÜnh vùc vµ níc cã liªn quan, chÞu ¶nh hëng nhiÒu bëi c¸c ho¹t ®éng khñng bè vµ chèng khñng bè nh mét sè quèc gia håi gi¸o, Trung ®«ng c¸c ngµnh vµ lÜnh vùc nh hµng kh«ng, b¶o hiÓm du lÞch, th¬ng m¹i, tµi chÝnh, ®Çu t níc ngoµi, gi¸ dÇu löa,... Nh vËy, nã c¶n trë sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i cña c¸c quèc gia cã liªn quan vµ lµm gi¶m tèc ®é t¨ng trëng cña kinh tÕ quèc tÕ. Tãm l¹i, héi nhËp lµ mét vÊn ®Ò cÊp b¸ch hiÖn nay. Nhµ níc kh«ng thÓ ®éc quyÒn quyÕt ®Þnh mäi thø, mµ Nhµ níc còng ph¶i c¹nh tranh, c¹nh tranh víi c¸c Nhµ níc kh¸c, c¹nh tranh víi c¸c thÓ chÕ quèc tÕ vµ c¸c lùc lîng thÞ trêng quèc tÕ (c¸c tæ chøc quèc tÕ, c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia,...) c¹nh tranh ®Ó giµnh lÊy c¸c c¬ héi cã lîi cho ®Êt níc m×nh, nhÊt lµ nh÷ng thø n»m trong tay ngêi kh¸c nh tri thøc, vèn, c«ng nghÖ, thÞ trêng... v× thÕ ®Ó cã nh÷ng c¬ héi ®ã, nh÷ng thø ®ã, Nhµ níc kh«ng nh÷ng ph¶i tù n©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý cña m×nh, ph¶i më cöa, ph¶i héi nhËp. HiÖn nay, héi nhËp ®ang trë thµnh xu thÕ, nÕu ®i ngîc l¹i nh÷ng xu thÕ ®ã cña thßi ®¹i th× c¶ vai trß Nhµ níc, c¶ nÒn kinh tÕ quèc gia vµ c¶ x· héi sÏ bÞ suy yÕu, tr× trÖ, kh«ng ph¸t triÓn ®îc, lóc ®ã kh«ng nh÷ng kh«ng gi÷ s¶n xuÊt ®éc lËp nh cò, mµ ngîc l¹i, cßn bÞ phô thuéc h¬n vµ dÔ bÞ tæn th¬ng tríc nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc vµ nh÷ng có sèc khoiiong lêng tríc ®îc tõ bªn ngoµi. Bµi häc ®ã ®óng víi nhiÒu níc vµ còng ®óng ®èi víi ViÖt Nam. Kh«ng cã c¶i c¸ch, ®æi míi, më cöa, cµng cã nhiÒu c¬ héi ®Ó ph¸t triÓn; vµ cïng víi sù ph¸t triÓn, nÒn ®éc lËp cµng ®îc b¶o vÖ tèt h¬n, vai trß Nhµ níc cµng ®îc n©ng cao, sù ®iÒu tiÕt gi¸n tiÕp dùa trªn c¬ së cña khung ph¸p lý ngµy cµng ®îc hoµn thiÖn vµ phï hîp víi c¸c th«ng lÖ quèc tÕ. NhËn thøc ®îc nh÷ng ®iÒu lÖ nµy, Nhµ níc cña c¸c quèc gia trªn thÕ giíi ®· cã nh÷ng ®iÒu chØnh hÕt søc quan träng. Nhê cã nh÷ng ®æi míi ®ã nªn kinh tÕ ®èi ngo¹i ngµy cµng cã nh÷ng ®ãng gãp to lín cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña nh÷ng níc ®ã. 2. Vai trß vµ t¸c dông cña kinh tÕ ®èi ngo¹i. §Ó héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ th× ®Æc biÖt ph¶i ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i, ®iÒu nµy ®óng cho mäi níc. Vai trß cña viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i lµ rÊt to lín nã kh«ng nh÷ng ¶nh hëng tíi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ quèc daan mµ cßn ¶nh hëng tíi lÜnh vùc ®êi sèng x· héi. Sau ®©y lµ nh÷ng vai trß cña kinh tÕ ®èi ngo¹i. + Thø nhÊt: Ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i sÏ gãp phÇn nèi liÒn s¶n xuÊt vµ trao ®æi trong níc víi s¶n xuÊt vµ trao ®æi quèc tÕ, nèi liÒn thÞ trêng trong níc víi s¶n xuÊt vµ trao ®æi quèc tÕ, nèi liÒn thÞ trêng trong níc víi thÞ trêng thÕ giíi vµ khu vùc. Ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i thóc ®Èy qóa tr×nh më cöa vµ héi nhËp cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam víi thÕ giíi, nã lµ mét trong nh÷ng ph¬ng thøc ®a hµng ho¸ s¶n xuÊt t¹i ViÖt Nam x©m nhËp thÞ trêng níc ngoµi th«ng qua thùc hiÖn dù ¸n ®Çu t ®· trë thµnh "cÇu nèi" lµ ®iÒu kiÖn tèt ®Ó ViÖt Nam nhanh chãng tiÕp cËn vµ tiÕn hµnh hîp t¸c ®îc víi nhiÒu quèc gia, nhiÒu tæ chøc quèc tÕ, còng nh nh÷ng trung t©m kinh tÕ, kü thuËt, c«ng nghÖ c¹nh tranh cña thÕ giíi. §Çu t níc ngoµi nãi riªng vµ ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i nãi chung t¸c ®éng lµm t¨ng tèc ®é kim ng¹ch xuÊt khÈu, kim ng¹ch nhËp khÈu. Nã ®a hµng ho¸ níc ta x©m nhËp thÞ trêng thÕ giíi, tõ ®ã kÝch thÝch s¶n xuÊt trong níc ph¸t triÓn ®Ó ®¸p øng ®îc nh÷ng yªu cÇu cña thÞ trêng thÕ giíi nh vÒ gi¸, chÊt lîng mÉu m·,... + Thø hai: Ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i gãp phÇn thu hót vèn ®Çu t trùc tiÕp (FDI) vµ vèn viÖn trî chÝnh thøc tõ c¸c chÝnh phñ vµ tæ chøc tiÒn tÖ quèc tÕ (ODA), thu hót khoa häc kü thuËt, c«ng nghÖ, khai th¸c vµ øng dông nh÷ng kinh nghiÖm x©y dùng vµ qu¶n lý nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i vµo níc ta. KÓ tõ khi më cöa, do ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i ®îc thóc ®Èy ph¸t triÓn nªn sè vèn ®Çu t trùc tiÕp (FDI) vµ vèn viÖn trî chÝnh thøc tõ c¸c chÝnh phñ vµ tæ chøc tiÒn tÖ quèc tÕ (ODA) vµo níc ta t¨ng qua c¸c n¨m. Nguyªn nh©n lµ do chÝnh phñ ta ®· cã nh÷ng söa ®æi vÒ luËt ph¸p, chÝnh s¸ch ®Çu t,... nh»m t¹o ra m«i trêng ®Çu t hÊp dÉn cho c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi. Mµ hai dÊu Ên quan träng lµ viÖc thùc thi luËt doanh nghiÖp tõ n¨m 2000 vµ luËt ®Çu t níc ngoµi söa ®æi bæ sung lÇn thø 3 cã hiÖu lùc tõ th¸ng 7 n¨m 2000. Nhê ®ã mµ tÝnh ®Õn n¨m 2002, c¶ níc cã trªn 1.800 dù ¸n cã vèn ®Çu t níc ngoµi ®ang ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh víi tæng vèn ®Çu t ®¨ng ký gÇn 25 tû USD. VÒ vèn ODA th× t¹i héi nghÞ nhãm t vÊn c¸c nhµ tµi trî cho ViÖt Nam lÇn thø 10, c¸c nhµ tµi trî quèc tÕ ®· cam kÕt viÖn trî chÝnh thøc cho ViÖt Nam 2,5 tû USD t¨ng 104 triÖu USD hay 1,5% so víi n¨m 2001. VÒ vÊn ®Ò c«ng nghÖ, nguyªn nh©n do c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi bao giê còng ®Æt lîi nhuËn vµ thêi gian thu håi vèn lµm môc tiªu hµng ®Çu. Do ®ã hä sÏ ®a nh÷ng thiÕt bÞ, c«ng nghÖ t¬ng ®èi hiÖn ®¹i phï hîp víi tr×nh ®é vµ ph¸t huy ®îc hiÖu qu¶ ë ViÖt Nam. Thùc tÕ, nh÷ng thiÕt bÞ, c«ng nghÖ cña níc ngoµi chuyÓn vµo thùc hiÖn dù ¸n ®Çu t t¹i ViÖt Nam l©u nay cha ph¶i lµ nh÷ng lo¹i thuéc thÕ hÖ hiÖn ®¹i nhÊt cña thÕ giíi nhng phÇn lín lµ hiÖn ®¹i h¬n nh÷ng thiÕt bÞ cã tríc ®©y t¹i ViÖt Nam. Mét vÊn ®Ò n÷a rÊt quan träng lµ nÕu nh tríc ®©y c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam chØ biÕt ®Õn s¶n xuÊt kinh doanh thô ®éng theo sù chØ ®Þnh kÕ ho¹ch cña cÊp trªn, kh«ng cÇn ®Çu t, c¶i tiÕn kh«ng cÇn t×m hiÓu thÞ trêng, qu¶ng c¸o, tiÕp thÞ, s¶n phÈm s¶n xuÊt ra kh«ng bÞ c¹nh tranh ... th× sù trë thµnh nh©n tè t¸c ®éng m¹nh lµm thay ®æi c¨n b¶n ph¬ng thøc s¶n xuÊt - kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam theo híng tÝch cùc vµ ngµy cµng thÝch nghi víi nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Nh÷ng chÕ ®é qu¶n lý, tæ chøc kinh doanh hiÖn ®¹i ®îc thùc hiÖn ë ViÖt Nam. Nh vËy ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i gãp phÇn thu hót khoa häc, kü thuËt, c«ng nghÖ, tr×nh ®é qu¶n lý nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i,... vµo níc ta. + Thø ba: Gãp phÇn tÝch luü vèn phôc vô sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc, ®a níc ta tõ mét níc n«ng nghiÖp l¹c hËu lªn hiÖn ®¹i. §ã lµ nh÷ng nguån vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi (FDI) vµ nguån vèn viÖn trî chÝnh thøc tõ chÝnh phñ, tõ tæ chøc tiÒn tÖ quèc tÕ (ODA). Nã lµ nguån vèn bæ sung quan träng gióp ViÖt Nam ph¸t triÓn mét nÒn kinh tÕ c©n ®èi bÒn v÷ng theo yªu cÇu cña c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸. Vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n cña c¸c dù ¸n ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi lu«n chiÕm h¬n 26,51%. §èi víi mét nÒn kinh tÕ cã quy m« nh níc ta th× ®©y lµ mét luîng vèn ®Çu t kh«ng nhá, nã thùc sù lµ nguån vèn gãp phÇn t¹o ra sù chuyÓn biÕn kh«ng chØ vÒ quy m« ®Çu t mµ ®iÒu quan träng h¬n lµ nguån vèn nµy cã vai trß nh "chÊt xóc t¸c - ®iÒu kiÖn" ®Ó viÖc ®Çu t cña ta ®¹t ®îc hiÖu qu¶ nhÊt ®Þnh. Lîng vèn ®Çu n nµy cã xu híng t¨ng qua c¸c n¨m (cô thÓ lµ thêi kú tõ 1991-1999) nh sau: C¬ cÊu vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n cña ViÖt Nam thêi kú n¨m 1991-1999 N¨ m Vèn trong níc (tû ®ång) Vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi Tæng sè vèn ®Çu t (tû ®ång) 199 1 199 2 199 3 199 4 199 5 199 6 199 7 199 8 199 9 Tæ ng So víi tæng sè % 11.526,0 9.606,0 1.920 16,7 19.755,0 15.255,0 4.500 22,8 34.176,0 25.376,0 8.800 35,7 43.100,0 29.900,0 13.200 30,6 68.047,8 46.047,8 33.000 32,3 79.367,4 56.666,4 22.700 28,6 96.870,4 66.570,4 30.300 31,3 96.870,4 72.100,0 24.300 25,2 96.400,0 85.000,0 18.900 18,2 406.522,6 146.620 26,54 102.900, 0 sè Sè lîng ( tû ®ång) Nguån: Niªn gi¸m thèng kª 1998 tr.227 vµ bé kÕ ho¹ch ®Çu t. §©y lµ nguån vèn quan träng ®Ó thóc ®Èy kinh tÕ ViÖt Nam ph¸t triÓn c©n ®èi. H¬n n÷a, ho¹t ®éng ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi lµ mét trong nh÷ng nguån thu quan träng cho Ng©n s¸ch Nhµ níc. C¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi (kh«ng kÓ dÇu khÝ) ®· thùc hiÖn nép Ng©n s¸ch Nhµ níc (thêi kú 1994-1999) víi sè tiÒn 1.489 triÖu USD (cô thÓ n¨m 1994 = 128 triÖu, n¨m 1995 = 195 triÖu, n¨m 1996 = 263 triÖu, n¨m 1997 = 315 triÖu, n¨m 1999 = 271 triÖu USD), ... sù ®ãng gãp nµy cµng t¨ng lªn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. + Thø t: Gãp phÇn thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ, t¹o ra nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm, gi¶m tû lÖ thÊt nghiÖp, t¨ng thu nhËp æn ®Þnh vµ c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n theo môc tiªu d©n giµu níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng d©n chñ, v¨n minh. Trong nh÷ng n¨m qua níc ta lu«n ®¹t tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ lµ h¬n 7%, n¨m 1992 ®¹t tèc ®é t¨ng GDP lµ 7,04% lµ níc cã tèc ®é t¨ng trëng ®øng thø hai khu vùc, sau Trung Quèc. Cã ®îc ®iÒu nµy th× vai trß cña ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i lµ v« cïng quan träng, trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn c¸c yÕu tè nh: Vèn ®Çu t níc ngoµi FDI, ODA vµ liªn tôc ®¹t kim ng¹ch xuÊt khÈu cao. TÝnh ®Õn hÕt n¨m 2002, c¶ níc cã trªn 1800 dù ¸n cã vèn ®Çu t níc ngoµi ®ang ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh víi tæng vèn ®Çu t ®¨ng ký gÇn 25 tû USD. Tõ nh÷ng dù ¸n nµy ®· h×nh thµnh thªm 2.014 doanh nghiÖp cïng 1.584 c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh phô thuéc. Khu vùc doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t nuíc ngoµi hiÖn chiÕm trªn 20% tæng vèn ®Çu t toµn x· héi, 25% kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¶ níc vµ t¹o viÖc lµm cho kho¶ng 600.000 lao ®éng trùc tiÕp. Ngoµi ra nhê ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i ®· thóc ®Èy viÖc xuÊt khÈu lao ®éng ra níc ngoµi vµ t¹i chç. ViÖt Nam víi d©n sè gÇn 80 triÖu ngêi, kinh tÕ cha ph¸t triÓn, lµ mét níc cã th¬ng m¹i lao ®éng lín. ViÖc xuÊt khÈu lao ®éng mang l¹i nhiÒu lîi Ých, tríc m¾t vµ l©u dµi: nã thu ®îc lîng ngo¹i tÖ ®¸ng kÓ cho ngêi trùc tiÕp lao ®éng vµ cho Ng©n s¸ch Nhµ níc tõ ®ã t¨ng thu nhËp vµ c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n. Ngêi lao ®éng ®îc rÌn luyÖn tay nghÒ vµ thãi quen ho¹t ®éng c«ng nghiÖp ë c¸c níc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, khi hÕt h¹n hîp ®ång vÒ níc hä sÏ trë thµnh lùc lîng lao ®éng cã chÊt lîng tõ ®ã sÏ gãp phÇn x©y dùng ®Êt níc,... v× vËy viÖc xuÊt khÈu lao ®éng thu ngo¹i tÖ lµ mét nhiÖm vô quan träng cña nÒn kinh tÕ ®èi ngo¹i. Nh vËy, ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i ®· t¹o ra c«ng ¨n viÖc lµm, gi¶m tû lÖ thÊt nghiÖp, t¨ng thu nhËp vµ c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n. Tãm l¹i, ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i ®· gãp phÇn chuyÓn biÕn nÒn kinh tÕ ViÖt Nam theo híng cña mét nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp ho¸. Nã gãp phÇn thu hót vèn, kü thuËt, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ë níc ta. Tõ ®ã t¹o ra c«ng ¨n viÖc lµm, gi¶m tû lÖ thÊt nghiÖp, c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n,... ®a nÒn kinh tÕ ViÖt Nam héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi. Tuy nhiªn, ®Ó më réng ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i cã hiÖu qu¶ cÇn qu¸n triÖt c¸c nguyªn t¾c: b×nh ®¼ng, cïng cã lîi, t«n träng ®éc lËp, chñ quyÒn, kh«ng can thiÖp vµo c«ng viÖc néi bé cña mçi quèc gia; vµ gi÷ v÷ng ®éc lËp, chñ quyÒn d©n téc vµ cñng cè ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ®· chän. C¸c nguyªn t¾c nµy cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau vµ ®Òu cã t¸c dông chi phèi ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i gi÷a c¸c níc trong ®ã cã níc ta. V× vËy, kh«ng ®îc xem nhÑ nguyªn t¾c nµo khi thiÕt lËp, duy tr× vµ më réng kinh tÕ ®èi ngo¹i. II. Thùc tr¹ng. MÆc dï kinh tÕ ®èi ngo¹i cã nh÷ng ®ãng gãp hÕt søc quan träng nhng thùc tiÔn nh÷ng n¨m võa qua còng ®· béc lé nhiÒu vÊn ®Ò cÇn ph©n tÝch, lý gi¶i. Sau ®©y lµ nh÷ng ®iÓm chÝnh cña t×nh h×nh vµ mét sè vÊn ®Ò cã thÓ lµ cÊp b¸ch: 1. Kinh tÕ ®èi ngo¹i cã tèc ®é t¨ng trëng kh¸ cao trong c¶ thËp kû 90, nhng vµi n¨m gÇn ®©y l¹i cã sù gi¶m sót tèc ®é. C¸c lÜnh vùc kinh tÕ ®èi ngo¹i cã tèc ®é t¨ng trëng kh¸ cao trong c¶ thËp kû 90 lµ rÊt râ rµng. Riªng vÒ ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi t¹i ViÖt Nam thêi kú 1988-1999, tÝnh ®Õn hÕt n¨m 1999, Nhµ níc ta ®· cÊp giÊy phÐp cho 2.766 dù ¸n ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi víi tæng vèn ®¨ng ký lµ: 37.055,66 triÖu USD. TÝnh b×nh qu©n mçi n¨m chóng ta cÊp phÐp cho 230 dù ¸n víi møc 3.087,97 triÖu USD vèn ®¨ng ký (cha kÓ c¸c dù ¸n cña ViÖt X« PETRO) nhÞp ®é thu hót vèn ®Çu t vèn ®©u t trùc tiÕp níc ngoµi cña ta cã xu híng t¨ng nhanh tõ n¨m 1988 ®Õn 1995 c¶ vÒ sè dù ¸n còng nh sè vèn ®¨ng ký. Nh vËy, nÕu xÐt trong suèt thêi kú 1988-1999 th× n¨m 1995 cã thÓ ®îc coi lµ n¨m ®Ønh cao vÒ thu hót ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi t¹i ViÖt Nam (c¶ vÒ sè dù ¸n, vèn ®¨ng ký, còng nh quy m« dù ¸n). Tõ n¨m 1997, ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi vµo ViÖt Nam b¾t ®Çu suy gi¶m, nhÊt lµ c¸c n¨m 1998, 1999 th× xu híng gi¶m cµng râ rÖt h¬n: NÕu so víi n¨m 1997 sè dù ¸n ®îc duyÖt cña n¨m 1998 chØ b»ng 79,71%, n¨m 1999 chØ b»ng 80,58%. Quy m« dù ¸n theo vèn ®¨ng ký b×nh qu©n cña n¨m 1999 chØ b»ng 41,19% quy m« b×nh qu©n cña thêi kú 1988-1999, vµ chØ b»ng 21,27% quy m« dù ¸n b×nh qu©n cña n¨m cao nhÊt (n¨m 1995). N¨m 2001 cã trªn 3.260 dù ¸n ®Çu t níc ngoµi ®îc cÊp phÐp ®Çu t t¹i ViÖt Nam víi sè vèn ®¨ng ký trªn 44 tû USD, trong ®ã cã trªn 2.600 dùa ¸n ®ang cßn hiÖu lùc víi sè vèn ®¨ng ký trªn 36 tû USD th× ®Õn n¨m 2002 chØ cßn 1.800 dù ¸n ®ang ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh víi tæng vèn ®Çu t ®¨ng ký gÇn 25 tû USD, ®©y lµ sù gi¶m sót rÊt lín. Tuy nhiªn ®Õn ®Çu n¨m nay ®Çu t níc ngoµi ®· cã nh÷ng khëi s¾c nhÊt ®Þnh. Sù t¨ng trëng cao cña c¸c lÜnh vùc kinh tÕ ®èi ngo¹i lµ do nhiÒu nguyªn nh©n ®· râ rµng nhng lý do cho sù sôt gi¶m tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ ®èi ngo¹i trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y th× cã nh÷ng ý kiÕn kh¸c nhau. §óng lµ cã lý do kh¸ch quan do suy gi¶m kinh tÕ toµn cÇu vµ khu vùc, do gi¸ hµng xuÊt khÈu cña ta gi¶m nghiªm träng ... tuy nhiªn, Trung Quèc còng chÞu t¸c ®éng bëi nh÷ng hoµn c¶nh kh¸ch quan bªn ngoµi nh níc ta nhng c¶ gi¸ trÞ xuÊt khÈu lÉn FDI vµo Trung Quèc trong vµi n¨m nay vÉn cã møc t¨ng trëng cao. Do vËy viÖc gi¶m t¨ng trëng cña c¶ gi¸ trÞ xuÊt khÈu lÉn FDI vµo níc ta trong thêi gian qua kh«ng chØ do nguyªn nh©n kh¸ch quan, mµ cã thÓ do nh÷ng nguyªn nhËn chñ quan chÝnh. Trong c¸c nguyªn nh©n chñ quan ®ã, cã thÓ kÓ ra c¸c nguyªn nh©n chÝnh sau ®©y: Tríc hÕt, ®ã lµ t×nh tr¹ng b¶o hé mËu dÞch kh«ng gi¶m ®¸ng kÓ mµ cßn gia t¨ng. Møc thuÕ suÊt khÈu b×nh qu©n ®· ®îc gi¶m tõ trªn 6% xuèng cßn lªn tíi 16% xuèng cßn trªn 13% trong thêi gian 1996-1998, nhng ®· t¨ng lªn tíi 16% vµo n¨m 2001. Khung thuÕ nhiÒu vµ nhiÒu mÆt hµng nhËp khÈu cßn chÞu møc thuÕ cao, chØ cã 20% sè dßng thuÕ ®îc ¸p dông møc thuÕ díi 3%. ViÖc hoµn thuÕ cho c¸c hµng ho¸ nhËp ®Ó xuÊt cã qu¸ nhiÒu thñ tôc phøc t¹p phiÒn hµ vµ kÐm hiÖu lùc. C¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan nh»m b¶o hé mËu dÞch vÉn ®îc ¸p dông ®èi víi nhiÒu lÜnh vùc, ®Æc biÖt lµ sù qu¶n lý cña c¸c bé chuyªn ngµnh. Hµng rµo b¶o hé mËu dÞch nµy tëng nh chØ cã t¸c dông ng¨n chÆn c¸c dßng hµng nhËp khÈu, nhng trªn thùc tÕ chóng ®· t¸c ®éng tiªu cùc tíi toµn bé ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i. V× khi ®¸nh thuÕ cao vµo c¸c hµng ho¸ nhËp khÈu, gi¸ b¸n chñ chóng vµ c¸c hµng ho¸ liªn quan ë trong níc ®· t¨ng lªn. C¸c nhµ xuÊt khÈu ph¶i sö dông c¸c hµng ho¸ gi¸ cao nµy, c«ng nh©n viªn cña hä còng ph¶i tiªu dïng c¸c hµng ho¸ nhËp khÈu gi¸ cao, mµ møc cao gi¸ nµy íc tÝnh vµo kho¶ng 20-100% tuú theo tõng mÆt hµng. Do vËy ®· ®Èy chi phÝ cña c¸c hµng xuÊt khÈu t¨ng lªn, gi¶m kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña chóng, vµ t¸c ®éng xÊu ®Õn xuÊt khÈu. Hµng rµo b¶o hé mËu dÞch cao chØ khuyÕn khÝch s¶n xuÊt thay thÕ nhËp khÈu, FDI còng tù nhiªn ph¶i theo híng nµy, trong khi thÞ trêng néi ®Þa cña chóng ta nhá bÐ vµ ngµy cµng b·o hoµ, do vËy FDI kh«ng t¨ng lªn ®îc vµ thËm chÝ ®· chËm l¹i. Hµng rµo b¶o hé cßn ¶nh hëng xÊu tíi c¶ du lÞch, v× gi¸ c¶ tiªu dïng ë ViÖt Nam cao, kh«ng hÊp dÉn kh¸ch du lÞch. Thø hai, chi phÝ s¶n xuÊt cña ta nãi chung cßn cao so víi c¸c quèc gi¸ trong khu vùc, do vËy lîi thÕ c¹nh tranh bÞ gi¶m thiÓu. Chi phÝ s¶n xuÊt ®· phô thuéc vµo c¸c yÕu tè: ThuÕ nhËp khÈu, thuÕ doanh thu, VAT, c¸c phô phÝ, tiÒn l¬ng gi¸ c¸c dÞch vô, c«ng nghÖ ®îc sö dông ... ThuÕ nhËp khÈu, kÓ c¶ hµng rµo phi thuÕ quan cña níc ta, cao h¬n c¶ Trung Quèc trong khi møc thuÕ quan cña nhiÒu quèc gia §«ng Nam ¸ hiÖn chØ cßn vµo kho¶ng 4-6%. ThuÕ doanh thu cña ta ë møc 32% còng vµo hµng cao nhÊt khu vùc. ThuÕ VAT, thuÕ thu nhËp ®Æc biÖt, phô thu ... ®Òu ë møc cao. ThuÕ thu nhËp ®èi víi ngêi níc ngoµi cña ta hiÖn ë møc cao nhÊt trong khu vùc lµ 50%, trong khi ë In®«nªxia lµ 30% ë Th¸i Lan lµ 37% ë Trung Quèc lµ 45%. Møc thuÕ thu nhËp cao nµy ®· lµm cho ngêi níc ngoµi kh«ng muèn lµm viÖc ë ViÖt Nam. Gi¸ c¸c dÞch vô nh liªn l¹c, viÔn th«ng, hµng kh«ng, ®iÖn níc ASEAN, Xingapore, Malayxia, Th¸i Lan, In®«nªxia, gi¸ níc cao h¬n Philipin vµ gÇn ngang víi Malayxia, Th¸i Lan chi phÝ liªn l¹c, viÔn th«ng vµo lo¹i cao nhÊt khu vùc, chi phÝ vËn t¶i hµng kh«ng, ®êng biÓn cao h¬n Trung Quèc. C«ng nghÖ ®îc sö dông trong c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam kh¸ l¹c hËu so víi c¸c quèc gia kh¸c trong khu vùc, dÉn ®Õn n¨ng suÊt lao ®éng thÊp, ®Èy chi phÝ s¶n phÈm lªn cao, ®ång thêi gi¶m søc c¹nh tranh so víi hµng ho¸ níc ngoµi. Thø ba, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ tÝn dông hç trî ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i yÕu. Tû gi¸ gi÷a ®ång ViÖt Nam víi USD vµ c¸c ®ång tiÒn kh¸c tuy ®· ®îc nhiÒu lÇn ®iÒu chØnh kÓ tõ 1996, nhng hiÑn vÉn cßn cao. Theo mét sè chuyªn gia níc ngoµi, møc cao nµy kho¶ng trªn 10% vµ ®· t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo thÞ trêng ASEAN, NhËt B¶n vµ liªn minh Ch©u ¢u, trõ Trung Quèc vµ Mü ViÖt Nam ®ång cao gi¸ vµ cha cã thÞ trêng ®Ých thùc x¸c ®Þnh ®· t¸c ®éng xÊu kh«ng chØ tíi xuÊt khÈu mµ c¶ víi FDI vµ du lÞch. §ång tiÒn ViÖt Nam cho ®Õn nay, cha cã thÓ chuyÓn ®æi tù do. Trong khi tæng gi¸ trÞ xuÊt nhËp khÈu cña níc ta ®· ngang b»ng tæng GDP th× ®©y lµ mét vÊn ®Ò rÊt bÊt lîi. Bu«n b¸n quèc tÕ lín ®Õn thÕ mµ ®ång tiÒn kh«ng chuyÓn ®æi tù do s¶n xuÊt cã nghÜa lµ c¸c nhµ kinh doanh xuÊt nhËp khÈu cña ta ph¶i chÞu c¸c chi phÝ chuyÓn ®æi tiÒn víi thñ tôc phiÒn hµ vµ tèn kÐm thêi gian. §· thÕ hä cßn ph¶i chÞu thiÖt do quy ®Þnh vÒ kÕt hèi ngo¹i tÖ, tiÒn cña hä thu ®îc do xuÊt khÈu, khi nhËp khÈu cÇn ngo¹i tÖ l¹i ph¶i xin phÐp Ng©n hµng cung cÊp. Cung cÊp tÝn dông cho xuÊt khÈu lµ mét trong c¸c yÕu tè quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng cña xuÊt khÈu, thÕ nhng ë níc ta viÖc cung cÊp c¸c tÝn dông nµy, ®Æc biÖt lµ cung cÊp vèn lu ®éng cho c¸c nhµ xuÊt khÈu gÆp nhiÒu trë ng¹i. Nh÷ng trë ng¹i nµy liªn quan tíi nh÷ng thñ tôc vay vèn phiÒn hµ, nh÷ng quy chÕ phøc t¹p vÒ thÕ chÊp, ... ®· ¶nh hëng xÊu c¶ tíi viÖc thu hót vèn FDI vµ du lÞch (trÝch tõ bµi "Kinh tÕ ®èi ngo¹i níc ta hiÖn nay, t×nh h×nh vµ gi¶i ph¸p" cña PGS - TSKH Vâ §¹i Lîc trong t¹p chÝ nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi sè 1(81)2003). Thø t: Thñ tôc hµnh chÝnh cßn rêm rµ, tÖ quan liªn thiÕu tr¸ch nhiÖm cña mét bé phËn c¸n bé c«ng chøc g©y ¸ch t¾c triÓn khai dù ¸n vµ s¶n xuÊt kinh doanh,... t×nh tr¹ng "nhiÒu cöa, nhiÒu kho¸" vÉn cßn tån t¹i. Bèn nguyªn nh©n trªn ®· khiÕn cho ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i gi¶m sót trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. V× vËy Nhµ níc, ChÝnh phñ cÇn ph¶i cã nh÷ng ®iÒu chØnh kÞp thêi ®Ó ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i nãi riªng vµ nÒn kinh tÕ níc ta nãi chung t¨ng trëng æn ®Þnh.