Tài liệu Tiểu luận thực trạng và giải pháp của ngân sách nhà nước và những tác động vĩ mô đến nền kinh tế thị trường của ngân sách nhà nước

lêi nãi ®Çu Nh÷ng biÕn ®éng vÒ kinh tÕ cña khu vùc trong nh÷ng n¨m cuèi cña thÕ kØ 20 ®· t¸c ®«ng m¹nh mÏ tíi nhËn thøc kinh tÕ còng nh sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña ViÖt nam . Tr¶i qua mét thêi gian ph¸t triÓn kinh tÕ mét c¸ch m¹nh mÏ c¸c níc §«ng nam ¸ võa míi tr¶i qua mét cuéckhñng ho¶ng tiÒn tÖ lín mµ ®iÓm suÊt ph¸t lµ Th¸i lan . Do sù quyÕt ®Þnh th¶ næi “®ång b¹t” cña ChÝnh phñ th¸i lan. §iÒu ®ã ®· t¸c®éng trùc tiÕp tíi nÒn kinh tÕ cña Th¸i lan mµ cßn lan réng ra c¸c níc trong khu vùc . Nã ®· chøng minh mét c¸ch m¹nh mÏ c¸c t¸c ®éng vÜ m« cña ChÝnh phñ tíi nÒn kinh tÕ nh thÕ nµo . Qua kinh nghiÖm cña c¸c níc ®i tríc ta thÊy vai trß ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ thÞ trênglµ rÊt to lín . ChÝnh phñ th«ng qua ng©n s¸ch nhµ níc ®Ó thùc hiÖn ®iÒu tiÕt vÜ m« qua ho¹t ®éng thu chi ng©n s¸ch . VËy vÊn ®Ò cÊp b¸ch ®Æt ra lµ nhµ níc ta cÇn ph¶i xem xÐt s¸c ®Þnh mét c¸ch ®óng ®¾n vai trß ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ thÞ trêng cña ng©n s¸ch nhµ níc trong ®iÒu kiÖn níc ta chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ tËp chung bao cÊp sang kinh tÕ thÞ trêng bªn c¹nh ®ã ta thÊy thùc hiÖn ng©n s¸ch nhµ níc ë ViÖt nam trong nh÷ng n¨m qua lµ rÊt bÊt æn ®Þnh thêng xuyªn th©m hôt ng©n s¸ch . ViÖc sö dông ng©n s¸ch kÐm thêng xuyªn. HiÖu qu¶ phÇn tr¨m thÊt tho¸t ng©n s¸ch nhµ níc lµ cao nhÊt . Vai trß ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ cña ng©n s¸ch nhµ níc trong nh÷ng n¨m qua lµ rÊt thÊp. §Æc biÖt nh÷ng n¨m 1980-1986 ng©n s¸ch bÞ th©m hôt nay chÝnh phñ ®· ®iÒu tiÕt b»ng c¸ch ph¸t hµnh tiÒn ®· rÉn ®Õn t×nh tr¹ng l¹m ph¸t phi m· nÒn kinh tÕ r¬i vµo t×nh tr¹ng khñng ho·ng. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng trªn mét lÇn n÷a chóng ta l¹i kh¼ng ®Þnh sù cÇn thiÕt ph¶i nghiªn cøu vÒ vai trß ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ cña ng©n s¸ch nhµ níc . XÐt trªn gãc ®é tÝnh chñ quan th× qu¸ tr×nh nghiªn cøu nµy sÎ ®¸p øng ®îc sù mong muèn hiÓu biÕt vÒ vai trß cña ng©n s¸ch nhµ níc tõ ®ã cã thÓ hiÓu ®îc s©u s¾c 1 c¸c chÝnh s¸ch mµ nhµ níc ®a ra nµy sù hiÓu biÕt kinh tÕ díi gãc ®é vÜ m«. Môc ®Ých ®Æt ra cña ®Ò tµi lµ kh¼ng ®Þnh quan ®iÓm “ng©n s¸ch nhµ níc lµ mét trong nh÷ng chÝnh s¸ch quan träng nhÊt ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ thÞ trêng “ ®iÒu ®ã ®îc chøng minh qua lÝ luËn vµ thùc tiÓn . Ng©n s¸ch nhµ níc th«ng qua c¸c ho¹t ®éng cña m×nh gióp nÒn kinh tÕ æn ®Þnh vµ t¨ng trëng , t¹o c«ng ¨n viÖc lµm , ®iÒu tiÕt tØ lÖ l¹m ph¸t , c«ng b»ng x· héi ...chóng ta ®Æc biÖt chó ý ®Õn ho¹t ®éng thu ng©n s¸ch nhµ níc tõ thuÕ th«ng qua chÝnh s¸ch thuÕ ®Ó ®iÒu tiÕt vÜ m« toµn bé nÒn kinh tÕ . Còng nh ho¹t ®éng chi ng©n s¸ch nhµ níc t¸c ®éng ®Õn lîng cung tiÒn ¶nh hëng tíi l¹m ph¸t , viÖc lµm vµ t¨ng trëng kinh tÕ . Víi kÕ ho¹ch chi tiªu cña m×nh nhµ níc cßn lµm ¶nh hëng tíi thu nhËp vµ hµnh vi tiªu dïng cña d©n c vµ doanh nghiÖp . Th«ng qua ®ã thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch vÜ m« nh chÝnh s¸ch kÝch cÇu,chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch s¶n suÊt xuÊt khÈu . B»ng c¸c biÖn ph¸p ph©n tÝch tæng hîp c¸c vÊn ®Ò lÝ luËn vµ thùc tiÓn vµ tõ ®ã chøng minh ®îc vai trß to lín ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ thÞ trêng cña ng©n s¸ch nhµ níc . Trong ph¹m vi ®Ò tµi em xin ®îc chia lµm ba ch¬ng chÝnh Ch¬ng mét Tæng quan vÒ ng©n s¸ch nhµ níc vµ nh÷ng t¸c ®éng vÜ m« nÒn kinh tÕ thÞ trêng cña ng©n s¸ch nhµ níc . Ch¬ng hai Thùc tr¹ng vÒ vai trß ®iÒu tiÕt vÜ m« kinh tÕ trong nh÷ng m¨n tríc . Ch¬ng ba Gi¶i ph¸p ®Ó n©ng cao vai trß ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ thÞ trêng 2 3 Néi dung Ch¬ng 1 tæng quan vÒ ng©n s¸ch nhµ níc vµ nh÷ng t¸c ®éng vÜ m« nÒn kinh tÕ thÞ trêng cña ng©n s¸ch nhµ níc . I> LuËn cø khoa häc c¬ b¶n cña ng©n s¸ch nhµ níc t¸c ®éng ®Õn ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ thÞ trêng . 1.Ng©n s¸ch nhµ níc : Ng©n s¸ch nhµ níc lµ mét b¶n dù to¸n thu vµ chi nhµ níc vµ ®· ®îc c¬ quan chóc n¨ng (quèc héi ) quyÕt ®Þnh vµ ®îc thùc hiÖn trong mét n¨m tõ 1/1-31/12 nh»m thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng vµ nhiÖm vô cña nhµ níc ®èi víi nÒn kinh tÕ x· héi . VËy nÕu ta nh×n bÒ ngoµi th× ng©n s¸ch nhµ níc lµ mét b¶n c©n ®èi mét bªn lµ thu cña nhµ níc mét bªn lµ ph¶n ¸nh nguån chi cña nhµ níc . tõ ®ã ta thÊy ®îc ngan s¸ch b«Þ thu hay béi chi . Ng©n s¸ch nhµ níc ph¶n ¸nh mèi quan hÖ kinh tÕ trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh quÜ ng©n s¸ch nhµ níc vµ trong qu¸ tr×nh sö dông quÜ ng©n s¸ch nhµ níc-ng©n s¸ch nhµ níc ph¶n ¸nh mèi quan hÖ kinh tÕ gi÷a mét bªn lµ nhµ níc vµ mét bªn lµ c¸c thµnh phÇn cßn l¹i trong nÒn kinh tÕ . C¸c mèi quan hÖ ®ã lµ : Nhµ níc víi doanh nghiÖp Nhµ níc víi c¸c tæ chøc x· héi Nhµ níc víi c¸c thµnh phÇn d©n c . Nhµ níc víi c¸c nhµ níc kh¸c Ng©n s¸ch nhµ níc lµ kh©u chñ ®¹o vµ ®ong vai trß chi phèi trong hÖ thèng tµi chÝnh quèc gia nã chi phèi c¸c 4 tæ chøc doanh nghiÖp , tæ chøc ®èi ngo¹i , tæ chøc x· héi ®a ra c¸c thÓ lÖ , chÝnh s¸ch cho c¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh . Ho¹t ®éng cña ng©n s¸ch nhµ níc lu«n lu«n ng¾n liÒn víi nhiÖm vô , víi chøc n¨ng cña nhµ níc môc tiªu ho¹t ®éng cña ng©n s¸ch nhµ níc th«ng ph¶i lµ lîi nhuËn mµ ho¹t ®éng c¬ b¶n cña nã nh»m vµo c¸c môc tiªu cã tÝnh chÊt vÜ m« nh vÊn ®Ò viÖc lµm , l¹m ph¸t , t¹o lËp sù c«ng b»ng æn ®Þnh m«i tr¬ng trong nÒn kinh tÕ ... Ng©n s¸ch nhµ níc lµ mét nguån lùc tµi chÝnh ®Ó gióp cho nhµ níc thùc hiÖn ®îc c¸c chøc n¨ng , nhiÖm vô cña m×nh ®èi víi nÒn kinh tÕ , cô thÓ trong ®iÒu kiÖn cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng , ng©n s¸ch nhµ níc cã vai trß trong viÖc ®iÒu tiÕt vÜ nÒn kinh tÕ x· héi . §ã lµ vai trß ®Þnh híng ph¸t triÓn s¶n suÊt , ®iÒu tiÕt thÞ trßng b×nh æn gi¸ c¶ , ®iÒu tiÕt ®êi sèng x· héi ... ®Ó thùc hiÖn ®îc c¸c vai trß ®ã , ng©n s¸ch nhµ níc ph¶i cã c¸c nguån vèn ®îc tËp chung tõ c¸c tô ®iÓm vèn th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch thu thÝch hîp . ng©n s¸ch nhµ níc thùc hiÖn c¸c kho¶n chi cho tiªu dïng thêng xuyªn vµ chi cho ®Çu t ph¸t triÓn . ViÖc cÊp ph¸t vèn ng©n s¸ch nhµ níc cho c¸c môc ®Ých kh¸c nhau nµy sÎ lµm t¨ng nguån vèn ë c¸c tô ®iÓm nhËn vèn . *Thu ng©n s¸ch nhµ níc : Thu ng©n s¸ch nhµ níc lµ c¸c quan hÖ kinh tÕ gi÷a mét bªn lµ nhµ níc, mét bªn lµ c¸c tæ chøc x· héi .hay c¸c qu¸ tr×nh t¹o ra quü ng©n s¸ch nhµ níc Thu ng©n s¸ch nhµ níc bao gåm c¸c kho¶n thu do thu nhËp quèc d©n hay viÖn trî , vay tõ níc ngoµi trong ®ã thuÕ lµ yÕu tè chÝnh quyÕt ®Þnh thu ng©n s¸ch nhµ níc. Bªn c¹nh ®ã cßn cã phÝ vµ lÖ phÝ , c¸c kho¶n thu tõ lîi tøc ®Çu t cña nhµ níc , thu tõ viÖc b¸n vµ cho thuª c¸c tµi s¶n cña nhµ níc , vay viÖn trî cña níc ngaßi , mét sè nguån thu kh¸c nh thu tõ viÖc hîp t¸c lao ®éng níc ngoµi . *Chi ng©n s¸ch nhµ níc lµ c¸c kho¶n mµ nhµ níc ph¶i chi ra ®Ó duy tr× ho¹t ®éng vµ ®¹t ®îc nh÷ng môc tiªu , nhiÖm vô cña m×nh . 5 Chi ng©n s¸ch nhµ níc bao gåm : chi thêng xuyªn , chi cho ®Çu t phat triÓn , chi tr¶ nî vay cña chÝnh phñ cña ng©n s¸ch nhµ níc . *Béi chi ng©n s¸ch nhµ níc : Khi c¸c kho¶n thu ng©n s¸ch nhµ níc kh«ng kÓ c¸c kho¶n vay mµ kh«ng ®ñ chi tr¶ cho ng©n s¸ch nhµ níc gäi lµ béi chi ng©n s¸ch nhµ níc. Th«ng thêng khi nãi ®Õn ng©n s¸ch nhµ níc thêng lµ nãi ®Õn béi chi . Béi chi thêng mang tÝnh quy luËt . ë ®Ò tµi nµy ta nghiªn cøu t¸c ®éng vÜ m« cña ng©n s¸ch nhµ níc tíi nÒn kinh tÕ thÞ trêng hay thùc chÊt lµ nghiªn cøu vÊn ®Ò béi chi t¸c ®éng vÜ m« tíi nÒn kinh tÕ thÞ trêng nh thÕ nµo ? béi chi trong ph¹m vi giíi h¹n nµo lµ tèt nhÊt ? vµ muèn ®¹t ®îc ph¹m vi giíi h¹n tèt nhÊt ®ã nhµ níc ta cÇn ph¶i thùc hiÖn nh÷ng chÝnh s¸ch nhu thÕ nµo ? chÝnh s¸ch ph¶i b¸m s¸t vµo nh÷ng vÊn ®Ò t¸c ®éng ®Õn béi chi ng©n s¸ch nhµ níc nh nghiªn cøu vÒ thuÕ , chi tiªu thêng xuyªn... Muèn hiÓu ®îc nh÷ng t¸c ®éng vÜ m« nÒn kinh tÕ thÞ trêng cña ng©n s¸ch nhµ níc lµ ng©n s¸ch nhµ níc th«ng qua ho¹t ®éng cña m×nh ®iÒu tiÕt bao qu¸t sù vËn ®éng nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Môc tiªu cña chóng ta khi nghiªn cøu kinh tÕ vÜ m« kh«ng ph¶i chØ dõng l¹i æ ph¹m vi lý gi¶i c¸c biÕn cè kinh tª mµ cßn nh»m c¶i thiÖn chÊt lîng cña chÝnh s¸ch kinh tÕ . c¸c c«ng cô tµi chÝnh tiÒn tÖ cña chÝnh phñ cã thÓ t¸c ®éng m¹nh mÏ tíi nÒn kinh tÕ bao gåm c¶ m¹t tÝch cùc vµ mÆt tiªu cùc. Gióp cho c¸c nhµ kinh tÕ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch , ®¸nh gi¸ nh÷ng chÝnh s¸ch kh¸c nhau . tõ ®ã nghiªn cøu nÒn kinh tÕ nh nã ®ang tån t¹i. Vµ t×m ra ph¬ng ph¸p ®Ó c¶i thiÖn nã . Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ vÝ m« bao gåm: l¹m ph¸t , t¨ng trëng cña thu nhËp , thay ®æi gi¸ c¶ vµ tû lÖ thÊt nghiÖp . C¸c sè liÖu kinh tÕ vÜ m« ph¶n ¸nh gi¸ trÞ cña ho¹t ®éng kinh tÕ (tæng s¶n phÈm trong níc ) , ph¶n ¸nh gi¸ sinh ho¹t ( chØ sè gi¸ tiªu dïng ) , ph¶n ¸nh t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp ( tØ lÖ thÊt nghiÖp ) 6 MÆt kh¸c c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ ®ã n»m trong mét thÓ thèng nhÊt cã t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau . v× vËy vÊn ®Ò ®Æt ralµ ta cÇn ph¶i ®iÒu tiÕt nã nh thÕ nµo ®Ó ®em l¹i lîi Ých cao nhÊt . ë ®©y nghiªn cøu c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ vÜ m« vµ nhng vÊn ®Ò t¸c ®éng tíi nã còng nh nã t¸c ®éng tíi c¸c chÝnh s¸ch kh¸c a.l¹m ph¸t vµ t¸c ®éng vÜ m« cña ng©n s¸ch nhµ nøoc tíi l¹m ph¸t . L¹m ph¸t lµ mét hiÖn tîng tiÒn tÖ .L¹m ph¸t mét ®iÒu kiÖn lµm cho møc gi¸ c¶ tiÕp tôc t¨ng lªn , trë thµnh mèi quan t©m chÝnh cña c¸c nhµ chÝnh trÞ vµ c«ng chóng . ViÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t nh thÕ nµo lµ vÊn ®Ò hµng ®Çu trong cuéc tranh luËn vÒ chÝnh s¸ch kinh tÕ . HiÖn nay vÉn cßn nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ l¹m ph¸t . ®øng trªn gãc ®é tiÒn tÖ th× ta thÊy nguån gèc cña mäi l¹m ph¸t lµ mét tØ lÖ t¨ng trëng cao cña cung tiÒn tÖ . §¬n gi¶n b»ng c¸ch gi¶m tØ lÖ t¨ng trëng cung tiÒn tÖ ®Õn møc thÊp nhÊt th× cã thÓ ng¨n chÆn ®äc l¹m ph¸t . Nhng chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, l¹m ph¸t chØ lµ mét bé phËn cña chÝnh s¸ch kh¸c cña chÝnh phñ. V× khi gi¶m tØ lÖ t¨ng tr¬ng cña tiÒn tÖ cã nghÜa lµ ®ang ng¨n chÆn t¨ng trëng kinh tÕ vµ thÊt nghiÖp t¨ng . §iÒu nµy m©u thuÉn víi nh÷ng chÝnh s¸ch kh¸c cña chÝnh phñ nh: nç lùc ®¹t ®îc chØ tiªu c«ng ¨n viÖc lµm cao hoÆc qu¶n lý th©m hôt ng©n s¸ch lín . HiÓu ®îc nh÷ng chÝnh ®ã ®a ®Õn l¹m ph¸t nh thÕ nµo sÏ cho chóng ta mét vµi ý nghÜ vÒ viÖc lµm c¸ch nµo ®Ó ng¨n chÆn l¹m ph¸t víi gi¸ thÊp nhÊt ph¶i tr¶ b»ng thÊt nghiÖp vµ tæn thÊt ph¶i tr¶ . Ta thÊy r»ng quan ®iÓm cña friedmal lµ hoµn toµn ®óng trªn gãc ®é tiÒn tÖ : ( trong mäi trêng hîp mµ tØ lÖ l¹m ph¸t cña mét níc lµ cùc kú cao trong bÊt cø thêi gian kÐo dµi nµo t× tû lÖ t¨ng trëng cña cung øng tiÒn tª lµ cùc kú cao ) Trong gãc ®é bµi viÕt nµy ta chØ ®Ò cËp ®Òn ¶nh hëng cña ng©n s¸ch nhµ níc tíi viÖc cung øng tiÒn tÖ tõ ®ã t¸c ®éng ®Õn tØ lÖ l¹m ph¸t . 7  Tríc hÕt ®øng trªn gãc ®é chi cña ng©n s¸ch nhµ níc : KÕt qu¶ cña viÖc t¨ng thêng xuyªn tõng ®ît trong chi tiªu cña chÝnh phñ lµ viÖc t¨ng th¬ngf xuyªn cña møc gi¸ c¶ . møc gi¸ c¶ t¨ng ta cã tØ lÖ l¹m ph¸t d¬ng . nhng viÖc t¨ng mét ®ît trong chi tiªu cña chÝnh phñ chØ ® a®Õn mét sù t¨ng t¹m thêi cña tû lÖ l¹m ph¸t chø kh«ng ph¶i lµ mét møc l¹m ph¸t mµ trong ®ã møc gi¸ c¶ t¨ng kÐo dµi , §øng trªn gãc ®é thu ng©n s¸ch nhµ níc: ViÖc kÐo dµi gi¶m thuÕ sÏ dÉn ®Õn viÖc t¨ng gi¸ hµng ho¸ dÉn ®Õn l¹m ph¸t. Tõ c¸c t¸c ®éng trªn chÝmh phñ cã thÓ ®iÒu chØnh ®îc l¹m ph¸t th«ng qua qu¸ tr×nh ho¹t ®éng . NÕu chÝnh phñ muèn gi¶m l¹m ph¸t th× chÝnh phñ t¨ng thuÕ vµ gi¶m chi tiªu L¹m ph¸t vµ viÖc lµm lu«n lµ hai vÊn ®Ò tû lÖ víi nhau cã nghÜa lµ khi l¹m ph¸t t¨ng th× tû lÖ thÊt nghiÖp gi¶m , khi l¹m ph¸t gi¶m th× tû lÖ thÊt nghiÖp t¨ng . §iÒu nµy quyÕt ®Þnh chi phèi rÊt lín trong chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ mµ chÝnh phñ ®a ra , tuú thuéc rÊt lín vµo môc tiªu ®Ò ra trong thêi gian tíi cña chÝnh phñ ®Ó ®iÒu chØnh . NÕu trong thêi gian võa qua l¹m ph¸t t¨ng lªn qu¸ cao vît ra ngoµi hai con sè th× lóc nµy chÝnh phñ cÇn ®a ra chÝnh s¸ch gi¶m tû lÖ l¹m ph¸t ®ång nghÜa víi viÖc chÊp nhËn mét tû lÖ thÊt nghiªp t¨ng cao. Hay khi tû lÖ thÊt nghiÖp trong níc t¨ng lªn qu¸ cao ¶nh hëng®Õn ®êi sèng cña lùc lîng lao ®éng nhÊt lµ tõng líp sinh viªn míi ra trêng kh«ng t×m ®îc viÖc lµm th× lóc nµy chÝnh phñ cÇn ®a ra chÝnh s¸ch kÝch cÇu tiªu dïng , t¨ng cung tiÒn tÖ, gi¶m thuÕ. Lóc nµy l¹m ph¸t t¨ng cao . Qua mét sè ph©n tÝch trªn ®©y ta ®· thÊy ®îc mét phÇn t¸c ®éng vÜ m« cña ng©n s¸ch nhµ níc tíi kinh tÕ thÞ trêng . Muèn ®iÒu chØnh ®îc nÒn kinh tÕ vÜ m« ta cÇn ph©n tÝch mét sè chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn ng©n s¸ch nhµ níc t¸c ®éng ®Õn nÒn kinh tÕ thÞ trêng *ChÝnh s¸ch ng©n s¸ch nhµ níc :  Khi c¸c hé kinh doanh vµ hé gia ®×nh qu¸ bi quan vµo t¬ng lai , chi tiªu cho ®Çu t vµ tiªu dïng cã thÓ gi¶m m¹nh , do gi¸ c¶ vµ tiÒn l¬ng kh«ng thÓ gi¶m xuèng ®ñ 8 nhanh vµ ®ñ m¹nh, nÒn kinh tÕ cã thÓ tr¶i qua mét thêi k× suy tho¸i víi c¸c ®Æc trng lµ s¶n suÊt ®×nh trÖ thÊt nghiÖp cao . trong bèi c¶nh ®ã nÕu chÝnh phñ theo ®uæi chÝnh s¸ch tµi chÝnh thËn träng , cè duy tr× ng©n s¸ch c©n b»ng b»ng c¸ch h¹n chÕ chi tiªu th× cã thÓ ®a nÒn kinh tÕ tíi t×nh tr¹ng khñng ho·ng trÇm träng . ®Ó nhanh chãng vît qua khñng ho·ng , h¹ thÊp tØ lÖ thÊt nghiÖp , chÝnh phñ cÇn t¨ng chi tiªu ®Ó t¨ng cÇu hoÆc khuyÕn khÝch ®Çu t vµo khu vùc t nh©n nh»m huy ®éng mäi ngu«n lùc cho sù t¨ng trëng . ®ã chÝnh lµ t tëng cña chÝnh s¸ch æn ®Þnh kinh tÕ mµ chÝnh phñ cÇn ®¶m ®¬ng ®Ó lu«n duy tr× ®äc tr¹ng th¸i toµn dông nh©n lùc ë viÖt nam do ®Æcu thï tõ nÒn kinh tÕ tËp chung chuyÓn sang kinh tÕ thÞ trêng t×nh h×nh chi ng©n s¸nh vÈn cßn ph¸n ¸nh t×nh tr¹ng bao cÊp nÆng nÒ tèc ®é vÒ chi ng©n s¸ch t¨ng nhanh vÒ tuyÖt ®èi còng nh t¬ng ®èi . trong lÜnh vùc chi ng©n s¸ch 1986 chi ng©n s¸ch nhµ niãc chiÕm tØ lÖ träng lµ 37,5% ®Õn n¨m 1988 lµ 41,5% trung b×nh t¨ng 7,8% hµng n¨m . trong vßng 5 n¨m trë l¹i ®©y riªng chi cho lÜnh vùc sù nghiÖp kinh tÕ t¨ng gÊp 8,8 lÇn . ë c¸c quèc gia kh¸c nhau ®èi tîng chi kinh tÕ cña ng©n s¸ch còng hÕt søc kh¸c nhau . tuy nhiªn c¸c ho¹t ®éng chi ng©n s¸ch nµy cã ®iiÓm chung lµ hæ trî sù phat triÓn kinh tÕ më réng thÞ trêng trong níc vµ quèc tÕ. §èi tîng chi ng©n s¸ch chñ yÕu trªn c¸c lÜnh vùc tµi trî trùc tiÕp , thùc hiÖn c¸cch¬ng tr×nh nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn vÒ s¶n suÊt hµng ho¸ còng nh ®æi míi c«ng nghÖ , ®iÖn khÝ ho¸ , quy ho¹ch ®« thÞ vµ d©n c , l·i suÊt vµ thuÕ u ®·i. Tµi trî trùc tiÕp : nh»n ®¶m b¶o nh÷ng môc tiªu vÒ kinh tÕ x· héi , chinh phñ thêng sö dông nh÷ng kho¶n tµi trî trùc tiÕp tõ ng©n s¸ch cho c¸c doanh nghiÖp ®Ó duy tr× , æn ®Þnh më réng c¸c ho¹t ®äng kinh doanh. §èi tîng ®îc tµi trî bao gåm c¸c ngµnh ®éc quyÒn nhµ níc , c¬ së h¹ tÇng nh vËn t¶i ®êng s¾t, bu ®iÖn viÓn th«ng , n¨ng lîng c¸c dÞch vô c«ng céng nh ®iÖn níc. C¸c ngµnh c«ng nghiÖp thay thÕ nhËp khÈu nh c«ng nghiÖp luyÖn kim , c¬ khÝ 9 + LÜnh vùc quèc gia: ph¸t triÓn c¸c ngµnh nh»m lµm gi¶m phô thuéc níc ngoµi nh l¬ng thùc , thùc phÈm , c¬ khÝ chÕ t¹o. +LÜnh vùc d©n thuÇn tuý : nh»m b¶o ®¶m ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ truyÒn thèng sö dông triÖt ®Ó tµi nguyªn, ph¸t huy tay nghÒ ,... C¸c biÖn ph¸p tµi trî thêng dïng lµ: trî gi¸ , gi¶m thuÕ s¶n suÊt vµ tiªu dïng cho vay víi l·i suÊt u ®·i , cung cÊp m¸y mãc thiÕt bÞ , vËt t tõ c¸c ch¬ng tr×nh viÖn trî l·i suÊt thÊp , viÖn trî kh«ng hoµn l¹i vµ miÔn thuÕ , mua s¶n phÈm víi gi¸ cao . chi phÝ cña chÝnh phñ cho viÖc tµi trî c¸c doanh nghiÖp lµ rÊt lín . - Thùc hiÖn c¸c ch¬ng tr×nh nghiien cøu ph¸t triÓn vµ hµng ho¸ . c«ng viÖc b¶o ®¶m hµng ho¸ cña chÝnh phñ khong chØ nh»m vµo viÖc n©ng cao phucs lîi cho mét bé phËn lín d©n c mµ cßn cã nh÷ng t¸c dông nhÊt ®Þnh ®èi víi viÖc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ , th«ng qua viÖc chi phÝ tiªu dïng hµng ho¸ c«ng céng chÝnh phñ thÓ hiÖn sù ®iÒu tiÕt cña m×nh trong qu¸ tr×nh t¨ng trëng kinh tÕ - Khi chi tiªu c«ng céng t¨ng lªn , trªn thÞ trêng vËt phÈm tiªu dïng sÏ cÇn cã su híng t¨ng lªn th«ng qua viÖc n©ng cao thu nhËp tõ c¸c c¬ quan th«ng quyÒn vµ hÖ thèng b¶o hiÓm x· héi . chÝnh sù t¨ng cÇu ®· gãp phÇn h¹n chÕ suy tho¸i nÒn kinh tÕ theo chu k× . trªn thÞ trêng t liÖu s¶nv suÊt b»ng viÖc ®Çu t s¶n suÊt hµng ho¸ c«ng , trî cÊp, gãp vèn hoÆc trî gi¸ cho c¸c doanh nghiÖp ®Ó ®¶m b¶o danh lîi ®· cã thÓ thóc ®Èy kh¶ n¨ng ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ . Bªn c¹nh c¸c t¸c ®éng tÝch cùc tõ viÖc b¶o ®¶m hµng ho¸ c«ng cña chÝnh phñ cÇn h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc cã thÓ x¶y ra . nÕu chi tiªu c«ng céng cña chÝnh phñ qu¸ cao sÏ dÉn ®Õn viÖc t¨ng gi¸ hµng ho¸ thiÕu hôt ng©n s¸ch vµ l¹m ph¸t . mÆt kh¸c viÖc t¨ng trî cÊp x· héi cã thÓ lµm h¹n chÕ tÝnh n¨ng ®éng vµ gi¶m sè cung cña nÒn kinh tÕ do thñ tiªu c¸c t¸c nh©n mang tÝnh ®éng lùc *ChÝnh s¸ch thuÕ kho¸: 10 Vai trß ®iÒu chØnh kinh tÕ cña chÝnh phñ cßn ®îc thÓ hiÖn ë viÖc ®éng viªn nguån lùc vµo ng©n s¸ch . c¬ cÊu nguån thu tõ ng©n s¸ch phô thuéc vµo t×nh h×nh ®Æc ®iÓm nÒn kinh tÕ chÝnh trÞ , c¬ cÊu kinh tÕ , chÝnh s¸ch , chi ng©n s¸ch cña tõng níc . Tuy nhiªn c¸c nguån thu tõ thuÕ ë ®a sè c¸c níc thêng chiÕm tØ träng cao trong ng©n s¸ch Th«ng thêng nguån thu tõ thuÕ chiÕm 90% ng©n s¸ch . Tuy nhiªn tuú theo chÝnh s¸ch thuÕ mçi níc vµ c¬ cÊu nguån thu mµ cã thÓ cã nh÷ng kh¸c biÖt. V× vËy thuÕ thêng trë lªn lµ mét c«ng cô quan träng cña chÝnh phñ gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc ®iÒu chØnh c¸c mÊt c©n ®èi lín trong nÒn kinh tÕ , gãp phÇn khuyÕn khÝch t¨ng trëng kinh tÕ, khuyÕn khÝch c¹nh tranh vµ më réng thµnh phÇn kinh tÕ ®éng viªn khai th¸c tµi nguyªn lao ®éng , nguyªn nhiªn vËt liÖu tronh níc kÝch thÝch khai th¸c nguån vèn tõ níc ngoµi , më r«ng giao lu hµng ho¸ ....ngoµi ra thuÕ cßn gãp phÇn b¶o ®¶m c«ng b»ng x· héi , b×nh ®¼ng gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ . ë viÖt nam trong nh÷ng n¨m võa qua thuÕ cßn nhiÒu ®iÒu bÊt hîp lÝ , sè thu cßn thÊp , thÊt thu cßn nhiÒu , dÈn ®Õn viÖc liªn tôc béi chi ng©n s¸ch nhµ níc . NÕu ph©n biÖt theo tÝnh chÊt cã hai lo¹i thuÕ : -ThuÕ trùc thu : thuÕ thu nhËp vµ thuÕ lîi tøc (thuÕ thu nhËp c«ng ty ,thuÕ doanh nghiÖp ) thuÕ tµi s¶n, thuÕ ®Êt ... -ThuÕ gi¸n thu : thuÕ doanh thu , thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt , thuÕ xuÊt nhËp khÈu , thuÕ ®éc quyÒn nhµ níc , thuÕ VAT ... C¸c lo¹i thuÕ trùc thu chñ yÕu nh»n ®iÒu chØnh ph©n phèi phóc lîi nÒn kinh tÕ , thùc hiÖn ph©n phèi l¹i tæng s¶n phÈm quèc gia t¹o nguån thu , thuÕ trùc thu cßn cã kh¶ n¨ng ®iÒu chØnh ®Çu t , ®iÒu tiÕt s¶n xuÊt , ®æi míi c«ng nghÖ ... C¸c lo¹i thuÕ mang tÝnh chÊt gi¸n thu chñ yÕu cã t¸c dông khuyÕn khÝch ®iÒu tiÕt s¶n xuÊt ®Çu t , híng dÈn tiªu dïng vµ t¹o nguån thu ng©n s¸ch cho nhµ níc , võa khuyÕn khÝch XNK võa ph¶i b¶o vÖ khuyÕn khÝch ph¸t 11 triÓn trong níc . thuÕ gi¸n thu còng ®ãng gãp mét phÇn quan träng æn ®Þnh cho ng©n s¸ch nhµ níc . Nãi chung trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã ®iÒu tiÕt cña chÝnh phñ thuÕ ngµy cµng trë nªn mét dông cô quan träng nh»m thÓ hiÖn vai trß ®iÒu chØnh kinh tÕ cña chÝnh phñ . chÝnh s¸ch thuÕ hîp lý t¹o ra nguån thu chñ yÕu cho phÇn ng©n s¸ch t¸c ®éng ®iÒu chØnh m¹nh mÏ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh , ®¶m b¶o c«ng b»ng vµ kÝch thÝch c¹nh tranh. *ChÝnh s¸ch tµi chÝnh tiÒn tÖ : Néi dung cña bé phËn cÊu thµnh chÝnh s¸ch tµi chÝnh tiÒn tÖ : - ChÝnh s¸ch tµi kho¸ : chÝnh s¸ch tµi kho¸ g¾n liÒn víi nh÷ng ®iÒu chØnh trong c¸c ho¹t ®éng thu vµ chi cña chÝnh phñ nh»m híng nÒn kinh tÕ tíi møc s¶n lîng vµ sö dông nh©n c«ng mong muèn . c¸c c«ng cô chñ yÕu cña chÝnh s¸ch tµi kho¸ lµ : chi tiªu cho tiªu dïng vµ ®Çu t cña chÝnh phñ ;c¸c lo¹i thuÕ ; chuyÓn kho¶n cña chÝnh phñ. - ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ : bao gåm viÖc kiÓm so¸t møc cung tiÒn vµ l·i suÊt cã quan hÖ chÆt chÏ víi môc tiªu æn ®Þnh gi¸ trÞ ®ång tiÒn , æn ®Þnh gi¸ c¶ vµ khuyÕn kÝch ®Çu t . thóc ®Èy t¨ng trëng trong dµi h¹n . c¸c c«ng cô chñ yÕu mµ ng©n hµng trung ¬ng ë c¸c níc cã nÒn kinh tÕ thÞ trêng ph¸t triÓn thêng sö dông ®Ó ®iÒu tiÕt møc cung tiÒn bao gåm : + NghiÖp vô thÞ trêng më , trong ®ã ng©n hµng trung ¬ng mua vµo hay b¸n ra c¸c chøng kho¸n cña chÝnh phñ nh»m t¸c ®éng trùc tiÕp tíi c¬ së tiÒn . + Thay ®æi tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc tøc lµ tØ lÖ mµ c¸c ng©n hµng trung ¬ng b¾t buéc ph¶i giö l¹i lµm quü dù tr÷ ë ng©n hµng trung ¬ng ®èi víi c¸c kho¶n tiÒn göi . + Thay ®æi l·i suÊt chiÕt khÊu , tøc lµ møc l·i suÊt tÝnh cho c¸c kho¶n tiÒn vay cña ng©n hµng th¬ng m¹i tõ ng©n hµng trung ¬ng . - ChÝnh s¸ch tØ gi¸ : viÖc thay ®æi tØ gi¸ giöa trao ®æi néi tÖ vµ ngo¹i tÖ sÏ t¸c ®éng tíi møc gi¸ t¬ng ®èi 12 gi÷a hµng trong níc vµ hµng ngo¹i nhËp tõ ®ã ¶nh hëng ®Õn khèi lîng tiÒn trong níc . o C«ng cô cña chÝnh s¸ch ng©n s¸ch nhµ níc : C«ng cô ng©n s¸ch nhµ níc cã vai trß ®Þnh híng vµ thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ theo chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña nhµ níc . ThuÕ vµ c¸c kho¶n chi ®Çu t ph¸t triÓn cña ng©n s¸ch nhµ níc lµ nh÷ng c«ng cô bé phËn cña ng©n s¸ch nhµ níc cã t¸c ®éng m¹nh mÏ tíi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi . hiÖn nay vµ trong t¬ng lai c«ng cô thuÕ ®îc nhµ níc sö dông triÖt ®Ó mét mÆt t¹o nguån tµi chÝnh cho nhµ níc vµ mét mÆt thóc ®Èy vèn, ®iÒu tiÕt s¶n xuÊt vµ tiªu dïng theo híng cã lîi cho nÒn kinh tÕ quèc d©n ThuÕ gi¸n thu vµ thuÕ trùc thu t¸c ®éng tiÕt kiÖm vµ ®Çu t cña khu vùc doanh nghiÖp thÐo nh÷ng híng kh¸c nhau . trªn thùc tÕ , thuÕ gi¸n thu võa t¹o nguån thu æn ®Þnh cho ng©n s¸ch nhµ níc , võa t¹o ra m«i trêng b×nh ®¼ng ban ®Çu cho c¸c doanh nghiÖp vµ trªn c¬ së ®ã c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng , c¹nh tranh ®Ó ph¸t triÓn . thuÕ gi¸n thu kh«ng lµm ¶nh hëng tíi qu¸ tr×nh ®Çu t , vµ thùc hiÖn t¸i ®Çu t cña c¸c doanh nghiÖp . Tuú theo c¸c chÝnh s¸ch thuÕ cña nhµ níc cho tõng thêi kú víi viÖc ®¸nh thuÕ gi¸n thu vµo lÜnh vùc tiªu dïng cao hay thÊp nhµ níc sÏ ®iÒu chØnh gi¸ c¶ , c¬ cÊu cÇu cña x· héi vµ s¶n lîng tiÒm n¨ng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n . ChÝnh v× vËy cÇn phèi hîp chÆt chÏ c¸c lo¹i thuÕ trùc thu vµ thuÕ gi¸n thu ®Ó ®iÒu chØnh s¶n xuÊt vµ tiªu dïng thùc hiÖn c¸c hÖ thèng thuÕ theo híng coi träng thuÕ gi¸n thu h¬n thuÕ trùc thu, gi¶m møc thuÕ trùc thu ®¸nh vµo lîi nhuËn ®¹t ®îc cña khu vùc kinh doanh ®Ó ®¹t ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho khu vùc nµy thùc hiÖn tiÕt kiÖm ®Çu t cho kinh doanh . tr¸nh ®¸nh thuÕ trïng l¾p chång chÐo mµ tríc ®©y lµ thay thÕ doanh thu b»ng thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng , ®¸nh thuÕ vßng b»ng vµ cã hiÖu qu¶ th× míi cã t¸c dông thóc ®Èy khu vùc doanh nghiÖp vµ d©n c thùc hiÖn tÝch tô , ®Çu t , ®æi míi kû thuËt vµ c«ng nghÖ .n©ng cao chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh . Chi ®Çu t ph¸t triÓn cña ng©n s¸ch nhµ níc ®îc tËp chung vµo x©y dùng vµ ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng vµ mét 13 sè ngµnh kinh tÕ mñi nhän . ViÖc ®Çu t nµy t¹o ra m«i trêng thuËn lîi cho viÖc thu hót vèn ®Çu t cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµ cho phÐp nhµ níc chñ ®éng ®iÒu tiÕt sù ho¹t ®éng cña toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n . ViÖc sö dông ng©n s¸ch nhµ níc víi hai c«ng cô bé phËn quan träng cña nã lµ thuÕ vµ chi tiªu ®Çu t ph¸t triÓn cho phÐp ng©n s¸ch nhµ níc t¸c ®éng m¹nh mÏ vµo ho¹t ®éng nÒn kinh tÕ x· héi . ng©n s¸ch nhµ níc lµ mét c«ng cô ®îc nhµ níc sù dông ®Ó can thiÖp vµo lÜnh vùc kinh tÕ do ®ã muèn ph¸t huy t¸c dông hiÓu hiÖu cña nã trong qu¶n lý vµ ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ ®ßi hái ng©n s¸ch nhµ níc ph¶i cã tiÒm lùc vÒ tµi chÝnh vµ ho¹t ®éng lµnh m¹nh , cã hiÖu qu¶ . VÊn ®Ò nµy liªn quan ®Õn c©n ®èi ng©n s¸ch vµ sö lý béi chi ng©n s¸ch nhµ níc hiÖn nay . vÒ mÆt lý luËn ®îc ®Ò cËp tíi vµ trªn thùc tÕ cÇn phèi hîp sù vËn dông ®ång thêi hai ph¬ng phaps c¬ b¶n xö lý béi chi cña ng©n s¸ch ®ã lµ t¨ng thu , gi¶m chi vµ thùc hiÖn vay nî trong vµ ngoµi níc cña chÝnh phñ trong trêng hîp béi chi ng©n s¸ch xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu ®Çu t ph¸t triÓn . 2>¶nh hëng cña béi thu , béi chi ng©n s¸ch nhµ níc tíi c¸c vÕn ®Ò t¨ng trëng kinh tÕ . Béi chi ng©n s¸ch ¶nh hëng ®Õn viÖc cung cÊp tiÒn tÖ trªn thÞ trêng tõ ®ã t¸c ®éng tíi mäi ho¹t ®éng kinh tÕ C¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ , chÝnh phñ cã thÓ thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ níi láng hay th¾t chÆt . chÝnh phñ mì réng tiÒn tÖ thêng ®îc ¸p dông ë nh÷ng níc cã nhÞp ®é t¨ng trëng thÊp , n¹n thÊt nghiÖp gia t¨ng . Khi thùc hiÖn chÝnh s¸ch mâ réng tiÒn tÖ , lîng cung øng cho nÒn kinh tÕ quèc d©n t¨ng lªn do ®ã sÏ dÉn ®Õn viÖc mì réng tÝn dông víi l·i suÊt thÊp . ®iÒu nµy kÝch thÝch c¸c nhµ ®Çu t vµ doanh nghiÖp mì réng ®Çu t , mì réng ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong nÒn kinh tÕ quèc d©n . ®èi víi viÖt nam trong ®iÒu kiÖn thóc ®Èy mét bíc c«ng nghiÖp ho¸ , hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc , n©ng cÊp vµ ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng , t¨ng cêng ®Çu t vµo c¸c ngµnh kinh tÕ mñi nhän , then chèt , trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ ®· cã sù t¨ng trëng , l¹m ph¸t ®îc kiÒm chÕ vµ kiÓm so¸t ®îc 14 mét bíc th× ®ßi hái nhµ níc ph¶i vËn dông chÝnh s¸ch tiÒn tÖ níi láng mét c¸ch thËn träng trong giai ®o¹n 1996-2000 vµ nh÷ng n¨m tiÕp theo . khi thùc thi mì réng møc cung tiÒn tÖ ®ßi hái nhµ níc ph¶i c¨n cø vµo tieemf n¨ng ph¸t triÓn kinh tÕ , kh¶ n¨ng tiªu thô s¶n phÈm cña toµn x· héi. Sö dông lao ®éng d thõa vµ ®Æc biÖt lµ xem xÐt hiÖu qu¶ ®Çu t cña nÒn kinh tÕ . viÖc mì réng kh¶ n¨ng cung øng khèi lîng tiÒn tÖ míi cho nÒn kinh tÕ sÏ dÉn tíi l¹m ph¸t lµm r«Ý lo¹n lu th«ng tiÒn tÖ , rèi lo¹n thÞ trêng tµi chÝnh vµ ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n . §Ó ®¹t ®îc môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ t¨ng trëng ph¸t triÓn m«i trêng tµi chÝnh n©ng cao tiÕt kiÖm ®Çu t kiÓm so¸t l¹m ph¸t æn ®Þnh tiÒn tÖ vµ tØ gi¸ hèi ®o¸i ®ßi hái ng©n hµng nhµ nãc ph¶i ph¸t huy höu hiÖu vai trß qu¶n lý vµ ®iiªï tiÕt vÜ m« c¸c ho¹t ®éng tiÒn tÖ tÝn dông trong nÒn kinh tÕ quèc d©n b»ng viÖc sö dông c¸c c«ng cô tµi chÝnh trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp ®Ó t¸c ®éng tíi kh¶ n¨ng cung øng khèi lîng tiÒn tÖ ®ang tån t¹i . Ngoµi ra ng©n s¸ch nhµ níc víi viÖc chi tiªu cña m×nh cßn ®iÒu chØnh khèi lîng tiÒn tÖ th«ng qua ngo¹i hèi tÝn dông . khi thÞ trêng trong níc xuÊt hiÑn hiÖn tîng khan hiÕm ngo¹i tÖ th× lóc nµy chÝnh phñ cã thÓ sö dông ng©n s¸ch cña m×nh ®Ó t¸c ®éng ®a lîng ngo¹i tÖ dù tr÷ tõ ng©n hµng trung ¬ng ra (chÝnh phñ ph¶i sö dông ng©n s¸ch ®Ó bï lç cho ng©n hµng trung ¬ng khi ho¹t ®éng cña ng©n hµng trung ¬ng bÞ thua læ do viÖc gióo nhµ níc thùc hiÖn ®îc c¸c môc tiªu cña m×nh ) . T¸c ®éng ®Õn cung cÇu ngo¹i tÖ . Tõ ®ã ng©n s¸ch nhµ níc gi¸n tiÕp t¸c ®éng ®Õn ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu trong vµ ngoµi níc. Cßn khi nhµ níc bÞ r¬i vµo t×nh tr¹ng béi chi . Muèn xö lý nã th× mét c«ng cô quan träng ®ã lµ viÖc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu .muèn vËy chÝnh phñ ph¶i ®ua c«ng cô thØ trêng më vµo ho¹t ®éng vµ t¨ng cêng sö dông c«ng cô nµy . B»ng c«ng cô thÞ trêng më ®· t¸c ®éng ®Õn nguån thu ng©n s¸ch nhµ níc Vµ hç trî cho viÖc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu thuËn lîi . Do ®ã viÖc vËn dông c«ng cô thÞ trêng më ®ßi hái tríc m¾t kh«ng chØ ®èi víi tÝn phiÕu kho b¹c mµ ngay c¶ víi tÝn phiÕu kho b¹c vµ c¸c lo¹i chøng chØ ®Çu t cña nhµ n15 íc( tr¸i phiÕu c«ng tr×nh ) . CÇn ph¶i ph¸t hµnh theo ph¬ng thøc ®Êu thÇu th«ng qua ho¹t ®éng cña ng©n hµng ngo¹i th¬ng trung ¬ng vµ c¸c ng©nhµng th¬ng m¹i trong ®ã t¨ng cêng vai trß cña ng©n hµng nhµ níc trung ¬ng trong viÖc ph¸t hµnh tiÒn ®Ó mua tr¸i phiÕu chÝnh phñ vµ qua ®ã thùc hiÖn viÖc mua tr¸i phiÕu l¹i traÝ phiÕu chÝnh phñ víi c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i víi c¸c tæ chøc kinh tÕ theo tÝn hiÖu thÞ trêng . Qua qu¸ tr×nh ph©n tÝch trªn ta ®· biÕt ®îc nh÷ng t¸c ®éng vÜ m« cña ng©n s¸ch nhµ níc tíi nÒn kinh tÕ tiÒn tÖ ®ønh trªn gãc ®é lý luËn chung cßn thùc tÕ ë viÖt nam th× sao ? ng©n s¸ch nhµ níc ®· ®¸p øng ®îc vai trß to lín trong viÖc ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ hay cha ? nh÷ng mÆt nµo ®îc , nh÷ng mÆt nµo cha ®îc vµ lý do t¹i sao l¹i cha ®îc sÏ ®îc ®Ò cËp ®Õn trong ch¬ng 2 “thùc trang jqu¸ tr×nh ®iÒu tiÕt vÜ m« cña ng©n s¸ch nhµ níc “. 16 Ch¬ng2 thùc tr¹ng qu¸ tr×nh ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ thÞ trêng cña ng©n s¸ch nhµ níc . I> Thùc tr¹ng qu¸ tr×nh ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ thÞ trêng cña ng©n s¸ch nhµ níc trong c¸c giai ®o¹n tríc . Giai ®o¹n tõ 1976-1980 : giai ®o¹n nµy ®Êt níc ®· ®îc gi¶i phãng , hai miÒn cã hai hÖ thèng chÝnh trÞ , kinh tÕ kh¸c nhau ®îc thèng nhÊt l¹i . C¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung ®îc ¸p dông trªn ph¹m vi c¶ níc ®· kh«ng mang laÞ hiÖu qu¶ nh mong muèn . v× vËy ®¶ng ta ®· kÞp thêi ®iÒu chØnh l¹i c¬ chÕ chÝnh s¸ch kinh tÕ . §a chÝnh s¸ch kho¸n vµo ¸p dông trong n«ng nghiÖp VÒ chÕ ®é ph©n cÊp ng©n s¸ch ®· cã sù thay ®æi níi láng dÇn chÕ ®é qu¶n lý ng©n s¸ch tËp chung më réng dÇn quyÒn h¹n qu¶n lý ng©n s¸ch cho c¸c ®Þa ph¬ng. C¸c nguån thu ng©n s¸ch trong giai ®o¹n nµy cã sù thay ®æi vÒ c¬ cÊu . + Thu ngoµi níc ngµy cµng gi¶m ®i trong ®ã thu viÖn trî gi¶m ®¸ng kÓ (22,8$ xuèng8%) + Thu tõ thuÕ cña c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh gi¶m tõ 42,1% (1978) xuèng 32,1% (1980) do sù ®iÒu chØnh cña hÖ thèng gi¸ c¶ dÉn ®Õn ph¶i t¨ng kho¶n chi bï gi¸ hµng cung cÊp. + Thu tõ thuÕ cña kinh tÕ ngoµi quèc doanh , nguån thu thuÕ c«ng th¬ng nghiÖp ngµy cµng t¨ng . §iÒu ®ã ph¶n ¸nh chÝnh s¸ch kÝch thÝch ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c cña nhµ níc ta . Nhµ níc vÉn tiÕp tôc bï gi¸ vµo l¬ng cho c«ng nh©n viªn chøc ë xÝ nghiÖp quèc doanh vµ bï læ cho xÝ nghiÖp quèc doanh tõ ®ã lµm t¨ng béi chi ng©n s¸ch t¨ng l¹m ph¸t . Nhng tiÒn l¬ng cña c«ng nh©n viªn chøc t¬ng ®èi æn ®Þnh . o Giai ®o¹n tõ 1981-1985: 17 Cuèi n¨m 1985 do sù ®æi tiÒn dÉn ®Õn hiÖn t¬ng jlam ph¸t ch a tõng thÊy trong nh÷ng n¨m sau ®ã . C¸c nguån thu ng©n s¸ch nhµ níc trong giai ®o¹n nµy tiÕp tôc cã nh÷ng thay ®æi vÒ c¬ cÊu . +Thu khu vùc kinh tÕ quèc doanh b×nh qu©n trong c¸c n¨m 1981-1985 lµ 57,9% sè thu ng©n s¸ch nhµ níc trong khi ®ã b×nh qu©n trong thêi gian 1976-1980 lµ 48$ t¨ng b×nh qu©n lµ 9,9% . + Thu khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh b×nh qu©n trong c¸c n¨m 1981-1985 lµ 14,3 tæng sè thu ng©n s¸ch nhµ níc . Nguån thu ngoµi níc tiÕp tuc jgi¶m xuèng ,b×nh qu©n trong thêi k× 1976-1980 lµ 38,2% tæng sè thu ngÊn¸ch nhµ níc , nhng trong giai ®o¹n 1981-1985 chØ cßn 22,5% . VÒ chi ng©n s¸ch nhµ níc trong thêi k× 1981-1985 ®· thùc hiÖn c¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch sau : + Trî cÊp khã kh¨n theo tØ lÖ l¬ng cho c«ng nh©n cviªn chøc nhµ níc bï gi¸ hµng cung cÊp . Trong thêi k× 1981-1985 ®· cã mÇm mèng nh÷ng nh©n tè kh«ng æn ®Þnh trong viªc pph¸t triÓn kinh tÕ cô thÓ lµ Béi chi ng©n s¸ch nhµ níc 1985 so víi 1981 t¨ng 17,8 lÇn , béi chi tiÒn mÆt n¨m 1985 vso víi 1981 lµ 12,5 lÇn , chØ sè gi¸ trÞ thÞ trêng n¨m 1985 t¨ng 110,9% . T×nh tr¹ng nãi trªn thÓ hiÖn rá nÐt nhÊt trong viÖc thùc hiÖn t¨ng ®ång bé gi¸ l¬ng , tiÒn dÉn ®Õn t×nh tr¹ng siªu l¹m ph¸t trong giai ®o¹n tiÕp theo . -Giai ®o¹n 1986-1990: Tõ n¨m 1989 gi¸ c¶ hµng ho¸ nãi chung kh«ng cßn bÞ kiÓm so¸t chÆt chÏ nh tríc , tù ®Ó thÞ trêng ®iÒu chØnh . ViÖc chi bï gi¸ hµng cung cÊp gi¶m . Do ¶nh huëng bëi nh÷ng khuyÕt ®iÓm trong viÖc thùc hiÖn ®ång bé gi¸ , l¬ng, tiÌn n¨m 1985 lªn trong thêi 1986-1990 ®· x¶y ra t×nh tr¹ng l¹m ph¸t kh¸ nghiªm träng t¸c ®«ng lín ®Õn t×nh h×nh kinh tÕ x· héi cña ®Êt níc . C¸c n¨m 1986 –1988 nÒn kinh tÕ béc lé nh÷ng dÊu hiÖu khñng ho¶ng l¹m phat t¨ng , s¶n xó©t kÐm. Béi chi 18 ng©n s¸ch b×nh qu©n thêi 1986 –1988 lµ 17%-25% béi chi tiÒn mÆt tõ 20-25% so víi tæng sè chi . HËu qu¶ l¹m ph¸t ®· lµm gi¶m gi¸ trÞ l¬ng thùc tÕ ®èi víi ngêi lµm c«ng ¨n l¬ng , ®¶o lén c«ng t¸c qu¶n lý ng©n s¸ch nhµ níc , gi¶m hiÖu qu¶ hÖ thèng kho¸n trong n«ng nghiÖp , s¶n lîng l¬ng thùc bÞ gi¶m sót ghª gím . tríc t×nh h×nh ®ã nhµ níc ®· cã nh÷ng biÖn ph¸p t×nh thÕ cÊp b¸ch chuyÓn dÇn nÒn kinh tÕ tËp trung bao cÊp sang nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn , tiÕp cËn dÇn víi c¬ chÕ thÞ trßng nh»m gi¶i phãng søc s¶n xuÊt t¹o ra nhiÒu hµng ho¸ cho x· héi . do nh÷ng chÝnh s¸ch ®iÒu chØnh kinh tÕ , tµi chÝnh , tiÒn tª jtrong hai n¨m 1989-1990 nªn ®· chÆn dÇn ®îc c¬n sèt l¹m ph¸t , møc t¨ng gi¸ gi¶m dÇn vµ ®i vµo híng æn ®Þnh , chi b×nh qu©n cho tiªu dïng x· héi trong giai ®o¹n 19861990 so víi giai ®o¹n 1981-1985 gi¶m 7,8% tæng ssã chi ng©n s¸ch nhµ níc , nÕu so víi tæng ssã thu ng©n s¸ch nhµ níc b»ng 62,26% cßn so víi thu ng©n s¸ch nhµ níc b»ng 84,25% , riªng chi v¨n ho¸ x· héi b×nh qu©n so víi giai ®o¹n 5 n¨m 1981-1985 t¨ng 6,7% chi ng©n s¸ch nhµ níc , so víi tæng ssè thu ng©n s¸ch nhµ níc b»ng 23,63%t¨ng 8,1% , cßn so víi thu ng©n s¸ch nhµ níc trong níc b»ng 30,04% t¨ng 11,3% Nguyªn nh©n cña t×nh h×nh trªn lµ do : Nhµ níc bá dÇn chÕ ®é cung cÊp tÝnh vµo l¬ng phô cÊp , trî cÊp , chi bï gi¸ hµng cung cÊp giai ®o¹n 19861990 gi¶m 15,5% so víi giai ®o¹n 1981-1985 Do hËu qu¶ cña chÝnh s¸nh gi¸ , l¬ng , tiÒn vµ t×nh tr¹ng sa sót trong nhiÒu n¨m tríc ®· dÉn ®Õn béi chi ng©n s¸ch nhµ níc t¨ng cao trong nh÷ng n¨m ®Çu giai ®o¹n 1986-1990 , cô thÓ nh sau . + Do béi chi lín nªn nhµ níc ph¶i thùc hiÖn chÝnh s¸ch ph¸t hµnh tiÒn vµ vay d©n do nhµ níc sö dông chÝnh s¸ch ph¸t hµnh tiÒn dÉn ®Õn viÖc gia t¨ng l¹m ph¸t . n¨m1988 nhµ níc vay níc ngoµi 31,1%sè tiÒn ®Ó bï ®¾p cho thiÕu hôt 67,3% tõ ph¸t hµnh tiÒn 1,6% vay d©n o Giai ®o¹n 1991-1995: Do thùc hiÖn tõng bíc c¬ chÕ kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ®· ph¸t triÓn kinh tÕ ngoµi quèc doanh á nhiÒu lØnh 19 vùc gi¶i quyÕt nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm , t¨ng thu nhËp cho ngêi lao ®éng Tõ cu«i n¨m 1989 , nhµ níc d· thùc hiÖn nh÷ng chÝnh s¸ch chèng l¹m ph¸t cã hiÖu qu¶ tÝch cùc nªn ®· gãp phÇn æn ®inhj kinh tÕ x· héi . TØ lÖ t¨ng gi¸ hµng th¸ng cña c¸c n¨m 1990 –1991 –1992 vµ 6 th¸ng n¨m 1993 t¬ng ®èi æn ®Þnh . Trong giai ®o¹n nµy , nhµ níc thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®Çu t cho tiªu dïng x· héi . v× ë tÇm qu¶n lý vÜ m« ®¶ng vµ nhµ níc ®· x¸c ®Þnh rá vÞ trÝ cña chiÕn lîc x©y dùng con ngêi trong mèi quan hÖ víi chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÐ x· héi vµ trong nghÞ quyÕt héi nghÞ trung ¬ng lÇn 4 cña ®·ng ®· lµm rá thªm vai trß cña chÝnh s¸ch v¨n ho¸ x· héi trong viÖc thùc hiÖn chiÕn lù¬c con ngêi do ®iÒu kiÖn æn ®Þnh kinh tÕ tõ nh÷ng n¨m 1990 ®Õn nay ®· t¹o tiÒn ®Ò cho viÖc ®Çu t t¨ng trëng chi cho v¨n ho¸ x· héi hµng n¨m. Tõ nh÷ng n¨m 1991 bè trÝ ng©n s¸ch gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi nh s¾p xÕp l¹i lao ®éng ®Çu t cho c¸ccch¬ng tr×nh gi¶i quyÕt viÖc lµm - Thùc tr¹ng ®iÒu tiÕt vÜ m« ng©n s¸ch nhµ níc trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y (1996-2000) t¨ng trëng kinh tÕ lµ môc tiªu hµng ®Çu ®îc x¸c ®Þnh trong chiÕn lîc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ë viÖt nam . ®Õn n¨m 2000 lµ mét giai ®o¹n ph¸t triÓn míi cña nÒn kinh tÕ mµ träng t©m lµ ®Èy tíi mét bíc c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc .dù kiÕn møc ®é t¨ng trëng cña gdp lµ 10% , phÊn ®Êu tíi n¨m GDP t¨ng tõ 2,5-2,7 lÇn so víi n¨m 1990, l¹m ph¸t kiÒm chÕ ë møc tõ 10-15% mét n¨m . Víi nh÷ng môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ vÜ m« ë viÖt nam trong giai ®o¹n 1996-2000 ®ßi hái oh¶i sö dông c«ng cô nh ng©n s¸ch nhµ níc mö réng nguån vèn x· héi kÝch thÝch tiÕt kiÖm , ®Çu t vµ t¨ng trëng kinh tÕ. §Þnh híng vµ t¨ng trëng kinh tÕ æn ®Þnh l©u dµi ®ßi hái nhµ níc ph¶i biÕt vËn dông linh ho¹t vµ phèi hîp c¸c c«ng cô tµi chÝnh tiÒn tÖ ®Ó t¸c ®«ng tíi nÒn kinh tÕ . Do ®ã c«ng cô ng©n s¸ch nhµ níc , c«ng cô tµi chÝnh tiÒn tÖ khi sö dông chóng ®Ó qu¶n lý vÜ m« nÒn kinh tÕ ph¶i mang tÝnh chiÕn läc vµ cã tÝnh quyÕt ®Þnh ®Õn møc t¨ng trëng nhanh vµ l©u bÒn cña toµn bé nªn kinh tÕ quèc d©n . nam 1999 ho¹t ®éng tµi chÝnh mµ kÕt qu¶ cña nã lµ ng©n s¸ch nhµ níc ®· ®¹t ®îc 20