Tài liệu Tiểu luận thực trạng đầu tư và tăng trưởng phát triển kinh tế ở vn trong thời gian qua

LỜI MỞ ĐẦU KÓ tõ khi b¾t ®Çu ®æi míi ®Õn nay, chóng ta lu«n ®¹t ®îc tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ cao. §iÒu nµy thÓ hiÖn con ®êng ph¸t triÓn ®óng ®¾n mµ §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· lùa chän. Trªn con ®êng ph¸t triÓn cña m×nh, chóng ta ®· x¸c ®Þnh nhiÒu yÕu tè ¶nh hëng ®Õn t¨ng trëng vµ trong ®ã yÕu tè quan träng nhÊt chÝnh lµ ®Çu t. §· cã rÊt nhiÒu nhµ kinh tÕ ®· nghiªn cøu c¸c m« h×nh t¨ng trëng kinh tÕ vµ t¸c ®éng cña ®Çu t. Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i m« h×nh nµo còng hoµn h¶o mµ ®Òu Èn chøa trong ®ã nh÷ng h¹n chÕ vµ tån t¹i. Bëi vËy thËt khã ®Ó x¸c ®Þnh con ®êng ph¸t triÓn cña ®Êt níc theo mét m« h×nh cô thÓ. Bëi tõ lý thuyÕt ®Õn thùc tÕ lu«n lµ mét kho¶ng c¸ch kh¸ xa. Chóng ta chØ cã thÓ nh×n con ®êng ph¸t triÓn cña m×nh díi c¸c m« h×nh ®Ó tõ ®ã chØ ra ®îc nh÷ng h¹n chÕ díi gãc ®é ®ã. Do ®ã môc ®Ých cña ®Ò tµi cung cÊp cho c¸c b¹n c¸c kiÕn thøc vÒ ®Çu t vµ t¨ng trëng vµ qua ®ã thÊy ®îc nh÷ng h¹n chÕ trong qu¸ tr×nh t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ díi gãc ®é c¸c lý thuyÕt vÒ ®Çu t. Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu, tËp thÓ nhãm xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy gi¸o Tõ Quang Ph¬ng ®· gióp ®ì hoµn thµnh ®Ò tµi. 1 phÇn i C¸c lý thuyÕt kinh tÕ vÒ vai trß cña §Çu t ®èi víi t¨ng trëng ph¸t triÓn kinh tÕ I. Mét sè lý thuyÕt vÒ t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ 1. Kh¸i niÖm Ngµy nay c¸c quèc gia ®éc lËp, cã chñ quyÒn ®Òu ®Ò ra nh÷ng môc tiªu phÊn ®Êu cho sù tiÕn bé cña quèc gia m×nh. Tuy cã nh÷ng khÝa c¹nh kh¸c nhau nhÊt ®Þnh trong quan niªm, nhng nãi chung, sù tiÕn bé trong mét giai ®o¹n nµo ®ã cña mét níc thêng ®îc ®¸nh gi¸ trªn hai mÆt: sù gia t¨ng vÒ kinh tÕ vµ sù biÕn ®æi vÒ mÆt x· héi. Trªn thùc tÕ, ngêi ta thêng dïng hai thuËt ng÷ t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn ®Ó ph¶n ¸nh sù tiÕn bé ®ã. - T¨ng trëng kinh tÕ thêng ®îc quan niÖm lµ sù t¨ng thªm (hay gia t¨ng) vÒ qui m« s¶n lîng cña nÒn kinh tÕ trong mét thêi ký nhÊt ®Þnh. §ã lµ kÕt qu¶ cña tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ dÞch vô cña nÒn kinh tÕ t¹o ra. Do vËy, ®Ó biÓu thÞ sù t¨ng trëng kinh tÕ, ngêi ta dïng møc t¨ng thªm cña tæng s¶n lîng nÒn kinh tÕ (tÝnh toµn bé hay tÝnh b×nh qu©n theo ®Çu ngêi) cña thêi kú sau so víi thêi kú tríc. Nh vËy, t¨ng trëng kinh tÕ ®îc xem xÐt trªn 2 mÆt biÓu hiÖn: ®ã lµ møc t¨ng tuyÖt ®èi hay møc t¨ng phÇn tr¨m (%) hµng n¨m, hoÆc b×nh qu©n trong mét giai ®o¹n. Sù t¨ng trëng ®îc so s¸nh theo c¸c thêi ®iÓm liªn tôc trong mét giai ®o¹n nhÊt ®Þnh, sÏ cho ta kh¸i niÖm tèc ®é 2 t¨ng trëng. §ã lµ sù t¨ng thªm s¶n lîng nhanh hay chËm so víi thêi ®iÓm gèc. - Ph¸t triÓn kinh tÕ cã thÓ hiÓu lµ mét qu¸ tr×nh lín lªn (hay t¨ng tiÕn) vÒ mäi mÆt cña nÒn kinh tÕ trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh. Trong ®ã bao gåm c¶ sù t¨ng thªm vÒ qui m« s¶n lîng (t¨ng trëng) vµ sù tiÕn bé vÒ c¬ cÊu kinh tÕ- x· héi. Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n nhÊt ®Þnh cña ®Þnh nghÜa trªn bao gåm:  Tríc hÕt sù ph¸t triÓn bao gåm c¶ sù t¨ng thªm vÒ khèi lîng cña c¶i vËt chÊt, dÞch vô vµ sù biÕn ®æi tiÕn bé vÒ c¬ cÊu kinh tÕ vµ ®êi sèng x· héi.  T¨ng thªm qui m« s¶n lîng vµ tiÕn bé vÒ c¬ cÊu kinh tÕ – x· héi lµ hai mÆt cã mèi quan hÖ võa phô thuéc võa ®éc lËp t¬ng ®èi cña lîng vµ chÊt.  Sù ph¸t triÓn lµ mét qu¸ tr×nh tiÕn ho¸ theo kÞp thêi gian do nh÷ng nh©n tè néi t¹i cña b¶n th©n nÒn kinh tÕ quyÕt ®Þnh  KÕt qu¶ cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ –x· héi lµ kÕt qu¶ cña mét qu¸ tr×nh vËn ®éng kh¸ch quan, cßn môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi ®Ò ra lµ thÓ hiÖn sù tiÕp cËn tíi c¸c kÕt qu¶ ®ã. 2. Mét sè chØ tiªu ®¸nh gi¸ Ph¸t triÓn kinh tÕ lµ mét kh¸i niÖm chung nhÊt vÒ mét sù chuyÓn biÕn cña nÒn kinh tÕ, tõ tr¹ng th¸i thÊp lªn mét tr¹ng th¸i cao h¬n. Do vËy, kh«ng cã tiªu chuÈn chung vÒ sù ph¸t triÓn. C¸c nhµ kinh tÕ häc ph©n qu¸ tr×nh ®ã ra c¸c nÊc thang: kÐm ph¸t triÓn, ®ang ph¸t triÓn vµ ph¸t triÓn… g¾n 3 víi c¸c nÊc thang ®ã lµ nh÷ng gi¸ trÞ nhÊt ®Þnh, mµ hiÖn t¹i cha cã sù thèng nhÊt hoµn toµn. Mét sè thíc ®o cña sù t¨ng trëng: tæng s¶n phÈm trong níc (GDP), tæng s¶n phÈm quèc d©n (GNP), thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi Mét sè chØ sè vÒ c¬ cÊu kinh tÕ: chØ sè c¬ cÊu ngµnh trong tæng s¶n phÈm quèc néi, chØ sè vÒ c¬ cÊu ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng (X-M), chØ sè vÒ møc tiÕt kiÖm - ®Çu t (I). 2.1 Mét sè thíc ®o cña sù t¨ng trëng 2.1.1 Tæng s¶n phÈm trong níc (hay tæng s¶n phÈm quèc néi – GDP) Thêng ®îc hiÓu lµ toµn bé s¶n phÈm vµ dÞch vô míi ®îc t¹o ra trong n¨m b»ng c¸c yÕu tè s¶n xuÊt trong pham vi l·nh thæ quèc gia. Cã nhiÒu c¸ch tiÕp cËn kh¸c nhau: + VÒ ph¬ng diÖn xa, GDP cã thÓ ®îc x¸c ®Þnh b»ng toµn bé gi¸ trÞ gia t¨ng cña c¸c ngµnh, c¸c khu vùc s¶n xuÊt vµ dÞch vô trong c¶ níc. Gi¸ trÞ gia t¨ng ®îc x¸c ®Þnh dùa trªn c¬ së h¹ch to¸n c¸c kho¶n chi phÝ, c¸c yÕu tè s¶n xuÊt vµ lîi nhuËn c¶u c¸c c¬ së s¶n xuÊt vµ dÞch vô. Gi¸ trÞ Gi¸ trÞ Chi phÝ c¸c s¶n lîng trung gian(®Çu yÕu tè gia t¨ng = vµo) (Y) (GO) 4 (IE) + VÒ ph¬ng diÖn tiªu dïng, th× GDP biÓu hiÖn ë toµn bé hµng ho¸ vµ dÞch vô cuèi cïng tÝnh theo gi¸ hiÖn hµnh cña thÞ trêng ®îc t¹o ra trªn ph¹m vi l·nh thæ quèc gia hµng n¨m X¸c ®Þnh GDP theo tiªu dïng thêng dùa trªn c¬ së thèng kª thùc tÕ vÒ tæng c¸c kho¶n tiªu dïng cña c¸c hé gia ®×nh (C), tæng ®Çu t cho s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp (I), c¸c kho¶n chi tiªu cña ChÝnh phñ (G) vµ phÇn xuÊt kh©u rßng (XMso s¸nh trong n¨m. GDP=C + I + G + (X-M) Do tÝnh GDP theo gi¸ hiÖn hµnh cña thÞ trêng, nã ®· bao gåm c¶ thuÕ gi¸n thu (Te), cho nªn GDP tÝnh theo gi¸ thÞ trêng sÏ chªnh lÖch víi GDP tÝnh theo c¸c chi phÝ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt mét lîng gi¸ trÞ, ®ã lµ thuÕ gi¸n thu (Te). GDPs¶n xuÊt = GDPtiªu dïng – Te = C + I + G +(X-M) +X¸c ®Þnh theo ph¬ng diÖn thu nhËp, GDP lµ toµn bé gi¸ trÞ mµ c¸c hé gia ®×nh, c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c tæ chøc Nhµ níc thu ®îc tõ gi¸ trÞ gia t¨ng ®em l¹i.Suy ®Õn cïng th× ®ã lµ c¸c kho¶n mµ c¸c hé gia ®inh ®îc quyÒn tiªu dïng (C1), c¸c doanh nghiÖp tiÕt kiÖm ®îc (S1) dïng ®Ó ®Çu t, bao gåm c¶ thuÕ khÊu hao (S1 = I1) vµ chi tiªu cña Nhµ níc tõ nguån thu thuÕ (T) GDPthu nhËp = Cp + Ip + T 5 GDP theo c¸ch x¸c ®Þnh trªn ®· thÓ hiÖn lµ mét thíc ®o sù t¨ng trëng kinh tÕ do c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt trong ph¹m vi l·nh thæ quèc gia t¹o ra, kh«ng ph©n biÖt së h÷u trong hay ngoµi níc ®èi víi kÕt qu¶ ®ã. Do vËy, GDP ph¶n ¸nh chñ yÕu kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cña nÒn kinh tÕ mét níc. 2.1.2. Tæng s¶n phÈm quèc d©n (GNP) Tæng s¶n phÈm quèc d©n lµ toµn bé s¶n phÈm vµ dÞch vô cuèi cïng mµ tÊt c¶ c«ng d©n mét níc t¹o ra vµ cã thÓ thu nhËp trong n¨m, kh«ng ph©n biÖt s¶n xuÊt ®îc thùc hiÖn ë trong níc hay ngoµi níc. Nh vËy, GNP lµ thíc ®o s¶n lîng gia t¨ng mµ nh©n d©n cña mét níc thùc sù thu nhËp ®îc. So víi GDP th× GNP chªnh lÖch mét kho¶n thu nhËp tµi s¶n víi níc ngoµi. GNP = GDP + Thu nhËp tµi s¶n rßng tõ níc ngoµi Víi ý nghÜa lµ thíc ®o thu nhËp cña nÒn kinh tÕ víi sù t¨ng thªm GNP thùc tÕ ®ã chÝnh lµ sù gia t¨ng t¨ng trëng kinh tÕ, nã nãi lªn hiÖu qu¶ cña c¸c hµnh ®éng kinh tÕ ®em l¹i. GNP thùc tÕ lµ GNP ®îc tÝnh theo gi¸ cè ®Þnh nh»m ph¶n ¸nh ®óng s¶n lîng gia t¨ng hµng n¨m, lo¹i trõ nh÷ng sai lÖch do biÕn ®éng gi¸ c¶ t¹o ra. Khi GNP tÝnh theo gi¸ thÞ trêng th× ®ã lµ GNP danh nghÜa. 2.1.3. Thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi Kh¶ n¨ng n©ng cao phóc lîi vËt chÊt cho nh©n d©n mét sè níc, kh«ng chØ lµ t¨ng s¶n lîng cña nÒn kinh tÕ, mµ cßn liªn 6 quan ®Õn vÊn ®Ò d©n sè- con ngêi. Nã tû lÖ thuËn víi qui m« s¶n lîng vµ tèc ®é t¨ng trëng vµ tû lÖ nghÞch víi d©n sè vµ tèc ®é t¨ng trëng d©n sè tù nhiªn h»ng n¨m. Do vËy chØ sè thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi lµ mét chØ sè thÝch hîp h¬n ®Ó ph¶n ¸nh sù t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. MÆc dï vËy, nã vÉn cha nãi lªn mÆt chÊt mµ sù t¨ng trëng ®a l¹i. Cho nªn ®Ó nãi lªn sù ph¸t triÓn ngêi ta dïng hÖ thèng c¸c chØ sè. 2.2. Mét sè chØ sè vÒ c¬ cÊu kinh tÕ 2.2.1. ChØ sè c¬ cÊu ngµnh trong tæng s¶n phÈm quèc néi ChØ sè nµy ph¶n ¸nh tû lÖ cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp vµ dÞch vô trong GDP. NÒn kinh tÕ cµng ph¸t triÓn th× tû lÖ s¶n lîng cña c«ng nghiÖp vµ dÞch vô ngµy cµng cao trong GDP, cßn tû lÖ cña n«ng nghiÖp thi gi¶m ®i t¬ng ®èi. 2.2.2. ChØ sè vÒ c¬ cÊu ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng (X-M) Tû lÖ cña gi¸ trÞ s¶n lîng xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu thÓ hiÖn sù më cöa cña nÒn kinh tÕ víi thÕ giíi. Mét nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn thêng cã møc xuÊt khÈu rßng trong GDP t¨ng lªn. 2.2.3. ChØ sè vÒ møc tiÕt kiÖm – ®Çu t (I) Tû lÖ tiÕt kiÖm - ®Çu t trong tæng s¶n phÈm quèc d©n (GNP) thÓ hiÖn râ h¬n vÓ kh¶ n¨ng t¨ng trëng kinh tÕ trong t¬ng lai. §©y lµ mét nh©n tè c¬ b¶n cña sù t¨ng trëng. Nh÷ng níc cã tû lÖ ®Çu t cao (tõ 20 – 30% GDP) thêng lµ c¸c níc cã møc t¨ng trëng cao. Tuy nhiªn tû lÖ nµy cßn phô thuéc 7 vµo qui m« cña GNP vµ tû lÖ giµnh cho tiªu dïng (C) theo c¬ cÊu: I = GNP – C + X - M 3. C¸c quan ®iÓm vÒ t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ 3.1. Quan ®iÓm nhÊn m¹nh vµo t¨ng trëng. Nh÷ng ngêi theo quan ®iÓm nµy cho r»ng t¨ng thu nhËp lµ quan trong nhÊt. Thùc tÕ cho thÊy nh÷ng níc theo quan ®iÓm nµy ®· ®¹t ®îc tèc ®é t¨ng trëng cao, kh«ng ngõng t¨ng thu nhËp cho nÒn kinh tÕ. Song còng cho thÊy nh÷ng h¹n chÕ c¬ b¶n cña viÖc lùa chän nµy: + Sù t¨ng trëng qu¸ møc nhanh chãng v× nh÷ng ®éng c¬ cã lîi Ých côc bé tríc m¾t ®· ®a ®Õn sù khai th¸c bõa b·i kh«ng chØ ë ph¹m vi quèc gia mµ cßn trªn ph¹m vi quèc tÕ. §iÒu ®ã ®· ¶nh hëng trùc tiÕp tíi sù ph¸t triÓn cña c¸c níc chËm tiÕn vµ c¸c thÕ hÖ sau nµy. + Cïng víi sù t¨ng trëng lµ nh÷ng bÊt b×nh ®¼ng vÒ kinh tÕ vµ chÝnh trÞ xuÊt hiÖn, t¹o ra nh÷ng m©u thuÉn vµ x¶y ra xung ®ét gay g¾t: - Xung ®ét gi÷a khu vùc s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp. N«ng nghiÖp kh«ng nh÷ng chØ gi¶m tû lÖ t¬ng ®èi mµ cßn bÞ thu hÑp c¶ kh«ng gian s¶n xuÊt. §Êt ®ai bÞ mÊt, bÞ tho¸i ho¸, m«i trêng bÞ huû ho¹i. - Xung ®ét gi÷a c¸c giai cÊp chñ vµ thî, g¾n víi n¹n thÊt nghiÖp trµn lan. 8 - Xung ®ét c¸c d©n téc, s¾c téc, t«n gi¸o: x¶y ra m©u thuÉn vÒ lîi Ých kinh tÕ- x· héi, do qu¸ tr×nh t¨ng trëng kh«ng ®Òu t¹o nªn. + Ph¸t triÓn ®a l¹i nh÷ng gi¸ trÞ míi song nã còng ph¸ huû vµ h¹ thÊp mét sè gi¸ trÞ truyÒn thèng tèt ®Ñp: nÒn gi¸o dôc gia ®×nh, thuÇn phong mü tôc, ®¹o ®øc… §ång thêi víi viÖc lµm giÇu b¨ng bÊt cø gi¸ nµo th× c¸c téi ¸c còng ph¸t triÓn. + Sù t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn nhanh chãng cßn ®a ®Õn nh÷ng diÔn biÕn khã lêng tríc, c¶ mÆt tèt vµ kh«ng tèt. Do vËy ®êi sèng kinh tÕ – x· héi thêng bÞ ®¶o lén, mÊt æn ®Þnh, khã cã thÓ lêng tríc ®îc hËu qu¶. 3.2. Quan ®iÓm nhÊn m¹nh vµo c«ng b»ng vµ b×nh ®¼ng trong x· héi Theo quan ®iÓm nµy, sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt ®îc ®Çu t dµn ®Òu cho c¸c ngµnh, c¸c vïng vµ sù ph©n phèi ®îc tiÕn hµnh theo nguyªn t¾c b×nh qu©n. Nh÷ng ngêi lùa chän quan ®iÓm nµy ®· h¹n chÕ ®îc sù bÊt b×nh ®¼ng trong x· héi. §¹i bé phËn d©n c ®Òu ®îc ch¨m sãc vÒ v¨n ho¸, gi¸o dôc, y tÕ cña Nhµ níc. Nh÷ng h¹n chÕ c¬ b¶n cña viÖc lùa chän nµy lµ nguån lùc h¹n chÕ l¹i bÞ ph©n phèi dµn tr¶i nªn kh«ng thÓ t¹o ra ®îc tèc ®é t¨ng trëng cao vµ viÖc ph©n phèi ®ång ®Òu còng kh«ng t¹o ®îc ®éng lùc thóc ®Èy ngêi lao ®éng. 3.3 Quan ®iÓm ph¸t triÓn toµn diÖn §©y lµ sù lùa chän trung gian gi÷a hai quan ®iÓm trªn. Võa nhÊn m¹nh vÒ sè lîng, võa chó ý vÒ chÊt lîng cña sù ph¸t triÓn. Theo quan ®iÓm nµy tuy tèc ®ä t¨ng trëng cã h¹n chÕ nhng c¸c vÊn ®Ò x· héi ®îc quan t©m gi¶i quyÕt. 9 II. Xem xÐt m« h×nh vÒ mèi quan hÖ gi÷a ®Çu t vµ t¨ng trëng ph¸t triÓn kinh tÕ theo quan ®iÓm lÞch sö. 1. C¸c m« h×nh dùa vµo sù ph©n tÝch qu¸ tr×nh ®Çu t t¸c ®éng ®Õn tæng cung cña nÒn kinh tÕ. 1.1. Lý thuyÕt t¨ng trëng kinh tÕ cña trêng ph¸i cæ ®iÓn. - C¸c yÕu tè cÊu thµnh tæng cung cña nÒn kinh tÕ: Theo Ricardo (1772-1823) n«ng nghiÖp lµ ngµnh kinh tÕ quan träng nhÊt, tõ ®ã «ng cho r»ng c¸c yÕu tè c¬ b¶n cña t¨ng trëng kinh tÕ lµ ®Êt ®ai, lao ®éng vµ vèn. Trong tõng ngµnh vµ phï hîp víi mét tr×nh ®é kü thuËt nhÊt ®Þnh c¸c yÕu tè nµy kÕt hîp víi nhau theo mét tû lÖ nhÊt ®Þnh, kh«ng thay ®æi. Trong ba yÕu tè nµy ®Êt ®ai lµ yÕu tè quan träng nhÊt. - Sù giíi h¹n t¨ng tæng cung cña nÒn kinh tÕ: Do ®Êt ®ai lµ yÕu tè quan träng nhÊt nhng chÝnh ®Êt ®ai lµ giíi h¹n cña t¨ng trëng. Khi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp gia t¨ng trªn nh÷ng ®Êt ®ai mÇu mì h¬n th× gi¸ l¬ng thùc, thùc phÈm sÏ t¨ng lªn. Do ®ã tiÒn l¬ng danh nghÜa cña c«ng nh©n còng ph¶i t¨ng lªn t¬ng øng, lîi nhuËn cña nhµ t b¶n cã xu híng gi¶m. NÕu cø tiÕp tôc nh vËy cho ®Õn khi lîi nhuËn h¹ thÊp, kh«ng thÓ bï d¾p ®ùoc rñi ro trong kinh doanh lµm cho nÒn kinh tÕ trë nªn bÕ t¾c. 10 - §Çu t lµm gi¶m sù giíi h¹n ®ã: Ricardo cho r»ng muèn h¹n chÕ sù giíi h¹n ®ã th× chØ cã c¸ch xuÊt khÈu hµng c«ng nghiÖp ®Ó mua l¬ng thùc rÎ h¬n tõ níc ngoµi, hoÆc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ®Ó råi t¸c ®éng vµo n«ng nghiÖp. Muèn vËy, chóng ta cÇn ph¶i ®Çu t sang lÜnh vùc c«ng nghiÖp ®Ó thóc ®Èy t¨ng trëng ngµnh c«ng nghiÖp. §iÒu nµy thÓ hiÖn vai trß cña ®Çu t trong viÖc t¨ng trëng ngµnh n«ng nghiÖp dÉn ®Õn lµm gi¶m sù giíi h¹n t¨ng trëng chung. - H¹n chÕ cña lý thuyÕt: C¸c nhµ kinh tÕ cæ ®iÓn cho r»ng thÞ trêng tù do ®îc mét bµn tay v« h×nh dÉn d¾t ®Ó g¾n lîi Ých c¸ nh©n víi lîi Ých x· héi. ThÞ trêng víi sù linh ho¹t cña gi¸ c¶ vµ tiÒn c«ng cã kh¶ n¨ng tù ®iÒu chØnh nh÷ng mÊt c©n ®èi cña nÒn kinh tÕ ®Ó x¸c lËp nh÷ng c©n ®èi míi. Nh vËy, Ricardo cha thÊy vai trß cña chÝnh phñ còng nh chÝnh s¸ch ®Çu t ph¸t triÓn cña Nhµ níc. Theo «ng, chÝnh phñ kh«ng cã vai trß g× trong t¨ng trëng kinh tÕ thËm chÝ h¹n chÕ sù t¨ng trëng. 1.2. Quan ®iÓm t¨ng trëng kinh tÕ cña Marx (1818-1883) - C¸c yÕu tè cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt: Theo «ng cã bèn yÕu tè t¸c ®éng ®Õn qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt lµ: ®Êt ®ai, lao ®éng, vèn vµ tiÕn bé khoa häc kü thuËt. ¤ng ®Æc biÖt quan t©m ®Õn vai trß cña lao ®éng trong viÖc t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d. - Sù cÇn thiÕt ph¶i tÝch luü t liÖu s¶n xuÊt cho t¸i s¶n xuÊt: Theo Mark, gi÷a cung vµ cÇu cña thÞ trêng lu«n cã mét kho¶ng c¸ch. §Ó gi¶i quyÕt kho¶ng c¸ch nµy cÇn thiÕt ph¶i cã tÝch luü s¶n xuÊt, tÝch luü hµng ho¸. §©y còng lµ ho¹t ®éng 11 ®Çu t hµng tån tr÷. Còng theo «ng, sau khi tr¶i qua giai ®o¹n khñng ho¶ng cã chu kú, ®Ó tiÕp tôc ph¸t triÓn, c¸c nhµ t b¶n ph¶i tiÕn hµnh ®æi míi t b¶n cè ®Þnh víi quy m« lín lµm cho nÒn kinh tÕ tiÕn ®Õn phôc håi, hng thÞnh. §Ó ®æi míi ®îc t b¶n cè ®Þnh, c¸c nhµ t b¶n còng nhÊt thiÕt cÇn cã ho¹t ®éng ®Çu t ®æi míi c«ng nghÖ. §©y còng chÝnh lµ vai trß cña ®Çu t trong t¨ng trëng kinh tÕ. 1.3. Lý thuyÕt t¨ng trëng kinh tÕ cña trêng ph¸i t©n cæ ®iÓn - C¸c yÕu tè cÊu thµnh tæng cung cña nÒn kinh tÕ: C¸c nhµ kinh tÕ t©n cæ ®iÓn ®· gi¶i thÝch nguån gèc sù t¨ng trëng th«ng qua hµm s¶n xuÊt: Y = f(K, L, R, T) Trong ®ã: Y- §Çu ra; K- Vèn s¶n xuÊt; L- Lao ®éng; RTµi nguyªn; T- Khoa häc c«ng nghÖ. - Vai trß cña vèn qua hµm s¶n xuÊt Cobb – Douglas: g = t +aK + bL + cR Trong ®ã g: tèc ®é t¨ng trëng; a: tèc ®é t¨ng trëng cña yÕu tè vèn Qua ®ã ta thÊy r»ng sù t¨ng træng cña yÕu tè vèn còng nh yÕu tè ®Çu t còng gãp phÇn vµo t¨ng trëng kinh tÕ nãi chung. - H¹n chÕ cña lý thuyÕt: Trêng ph¸i nµy còng kh«ng thÊy ®îc vai trß cña chÝnh phñ trong t¨ng trëng kinh tÕ. Vai trß cña chÝnh phñ lµ mê nh¹t trong ph¸t triÓn kinh tÕ. 1.4. Lý thuyÕt t¨ng trëng kinh tÕ cña trêng ph¸i Keynes 12 Keynes ®· rÊt coi träng vai trß cña ®Çu t trong t¨ng trëng kinh tÕ. Dùa vµo t tëng nµy cña Keynes, vµo nh÷ng n¨m 40, hai nhµ kinh tÕ häc Harrod ë Anh vµ Domar ë Mü ®· ®a ra m« h×nh vÒ mèi quan hÖ gi÷a vèn vµ t¨ng trëng. M« h×nh nµy coi ®Çu ra cña bÊt kú mét ®¬n vÞ kinh tÕ nµo, dï lµ mét c«ng ty, mét ngµnh c«ng nghiÖp hay toµn bé nÒn kinh tÕ phô thuéc vµo tæng sè vèn ®Çu t cho nã. M« h×nh nµy còng chØ ra nguån gèc cña vèn ®Çu t vµ mèi quan hÖ gi÷a vèn ®Çu t vµ vèn s¶n xuÊt. Theo hai «ng th× tiÕt kiÖm lµ nguån gèc cña ®Çu t nªn vÒ lý thuyÕt ®Çu t lu«n b»ng tiÕt kiÖm. §ång thêi, ®Çu t chÝnh lµ c¬ së ®Ó t¹o ra vèn s¶n xuÊt. C¸c «ng ®· thiÕt lËp c¸c mèi quan hÖ nh sau: §Çu t = TiÕt kiÖm => s = §Çu t / S¶n lîng. Víi s: tû lÖ tiÕt kiÖm trong GDP . §Çu t = Vèn s¶n xuÊt => k = §Çu t / Møc t¨ng trëng víi k lµ tû sè gia t¨ng gi÷a vèn vµ ®Çu ra. - Vai trß cña vèn s¶n xuÊt víi n¨ng lùc s¶n xuÊt vµ t¨ng trëng kinh tÕ qua m« h×nh Harrod-Domar: Tõ c¸c mèi liªn hÖ trªn chóng ta cã m« h×nh Harrod-Domar nh sau: g = s/k víi g lµ tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ . ë ®©y, k lµ hÖ sè ICOR (hÖ sè gia t¨ng vèn ®Çu ra). HÖ sè nµy chØ ra r»ng vèn ®îc t¹o ra b»ng ®Çu t lµ yÕu tè c¬ b¶n cña t¨ng trëng; tiÕt kiÖm cña nh©n d©n vµ c¸c c«ng ty lµ nguån gèc cña ®Çu t. HÖ sè còng ph¶n ¸nh tr×nh ®é kü thuËt cña s¶n xuÊt vµ lµ sè ®o n¨ng lùc s¶n xuÊt cña ®Çu t. Nh vËy, m« h×nh Harrod – Domar chØ ra sù t¨ng trëng lµ do kÕt qu¶ t¬ng t¸c gi÷a tiÕt kiÖm víi ®Çu t vµ ®Çu t lµ 13 ®éng lùc c¬ b¶n cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ. Theo hai «ng chÝnh ®µu t ph¸t sinh ra lîi nhuËn vµ gia t¨ng kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cña nÒn kinh tÕ. 1.5. C¨n cø vµo c¸c lý thuyÕt t¨ng trëng kinh tÕ cña trêng ph¸i kinh tÕ hiÖn ®¹i: Trêng ph¸i kinh tÕ häc hiÖn ®¹i ®· x©y dùng mét lý thuyÕt kinh tÕ hçn hîp trong ®ã thÞ trêng trùc tiÕp x¸c ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña tæ chøc kinh tÕ vµ Nhµ níc tham gia ®iÒu tiÕt cã møc ®é nh»m h¹n chÕ nh÷ng mÆt tiªu cùc cña thÞ trêng. Thùc chÊt nÒn kinh tÕ hçn hîp lµ sù gÇn nhau cña häc thuyÕt kinh tÕ T©n cæ ®iÓn vµ häc thuyÕt cña trêng ph¸i Keynes - Lý thuyÕt hiÖn ®¹i còng thèng nhÊt víi m« h×nh kinh tÕ T©n cæ ®iÓn vÒ x¸c ®inh c¸c yÕu tè t¸c ®éng tæng cung nÒn kinh tÕ: lao ®éng, vèn, ®Êt ®ai, tµi nguyªn, khoa häc. Y = f( K, L, R, T). Tuy nhiªn, Samuelson cho tÇm quan träng cña c¸c yÕu tè lµ nh nhau. Nh vËy, trêng ph¸i hiÖn ®¹i còng cho r»ng vèn ®ãng gãp mét phÇn cho sù t¨ng trëng . - Vai trß cña ®Çu t víi n¨ng lùc s¶n xuÊt vµ t¨ng trëng kinh tÕ + Dùa vµo m« h×nh Cobb-Douglas: G = t + ak + bL +cR víi g lµ tèc ®é t¨ng trëng; a lµ tèc ®é t¨ng trëng cña vèn cßn K lµ vèn . Nh vËy, sù t¨ng thªm cña vèn vµ quy m« vèn lµ mét phÇn cña t¨ng trëng kinh tÕ + Dùa vµo m« h×nh Harros Domar: g= s/ k; víi k lµ hÖ sè ICOR chØ ra ®îc vai trß cua vèn ®Çu t ®èi víi vèn s¶n xuÊt vµ t¨ng trëng kinh tÕ. 14 2. §Çu t lµ nh©n tè kÝch thÝch tæng cÇu nÒn kinh tÕ 2.1. Vai trß cña kÝch cÇu trong t¨ng trëng kinh tÕ C¸c häc thuyªý kinh tÕ tríc trêng ph¸i Keynes thêng chñ yÕu quan t©m ®Õn yÕu tè cung vµ ®ång nhÊt sù t¨ng cung víi t¨ng trëng kinh tÕ. Tuy nhiªn vµo nh÷ng n¨m 30 cña thÕ kû 20, khñng ho¶ng kinh tÕ vµ thÊt nghiÖp diÔn ra thêng xuyªn vµ lý thuyÕt cña trêng ph¸i Keynes ®· ra ®êi ®¸nh dÊu sù ph¸t triÓn míi vÒ kinh tÕ. Lý thuyÕt nµy nhÊn m¹nh ®Õn yÕu tè cÇu vµ coi tæng cÇu lµ nguyªn nh©n cña sù t¨ng trëng còng nh suy tho¸i kinh tÕ. CÇu tiªu dïng gi¶m dÉn ®Õn hµng ho¸ Õ thõa, kinh tÕ tr× trÖ: Theo «ng, khi møc thu nhËp t¨ng lªn th× xu híng tiªu dïng gi¶m ®i cßn xu hêng tiÕt kiÖm trung b×nh t¨ng lªn, do ®ã xu híng tiÕt kiÖm cËn biªn sÏ t¨ng lªn. ViÖc gi¶m xu híng tiªu dïng sÏ dÉn ®Õn cÇu tiªu dïng gi¶m xuèng. CÇu gi¶m dÉn ®Õn hµng ho¸ Õ thõa, kh«ng b¸n ®îc. C¸c nhµ s¶n xuÊt bi quan vÒ nÒn kinh tÕ sÏ thu hÑp qui m« s¶n xuÊt hoÆc nÕu kh«ng sÏ bÞ ph¸ s¶n. ChÝnh nh÷ng ®iÒu nµy dÉn ®Õn hiÖn tîng thÊt nghiÖp x¶y ra, tÖ n¹n x· héi sÏ bïng ph¸t. Theo Keynes, sù sôt gi¶m cÇu chÝnh lµ nguyªn nh©n cña khñng ho¶ng kinh tÕ x· héi ë c¸c níc T b¶n vµo nh÷ng n¨m 30. Còng theo Keynes tæng cÇu t¨ng sÏ kÝch thÝch tæng cung t¨ng vµ t¹o ra nÒn kinh tÕ ®¹t tíi mét sù c©n b»ng míi ë møc s¶n lîng cao h¬n møc s¶n lîng cò.Tõ ®ã, kinh tÕ sÏ t¨ng trëng. 2.2. Quan ®iÓm cña Keynes vÒ vai trß cña ®Çu t víi tæng cÇu 15 - Vai trß cña ®Çu t th«ng qua m« h×nh sè nh©n: Theo «ng viÖc t¨ng ®Çu t sÏ bï ®¾p nh÷ng thiÕu hôt vÒ cÇu tiªu dïng. §Ó ®¶m b¶o ®Çu t gia t¨ng liªn tôc «ng ®a ra nguyªn lý sè nh©n. Sè nh©n lµ tû sè gi÷a tèc ®é t¨ng thu nhËp vµ t¨ng ®Çu t. NÕu ký hiÖu dR lµ t¨ng thu nhËp, dS lµ t¨ng tiÕt kiÖm, dC lµ t¨ng tiªu dïng, k lµ sè nh©n th×: dR 1 dC dS dI 1 dR k= = = M« h×nh sè nh©n ph¶n ¸nh mèi quan hÖ gi÷a t¨ng thu nhËp víi t¨ng ®Çu t. Theo «ng, mçi sù gia t¨ng vÒ ®Çu t ®Òu kÐo theo sù gia t¨ng vÒ nhu cÇu bæ sung c«ng nh©n, n©ng cao vÒ t liÖu s¶n xuÊt. Do vËy lµm t¨ng cÇu tiªu dïng, t¨ng gi¸ b¸n hµng, lµm t¨ng viÖc lµm cho c«ng nh©n vµ tÊt c¶ ®iÒu ®ã lµm t¨ng thu nhËp. Tãm l¹i, ®Çu t lµm t¨ng tæng cÇu kÐo theo sù t¨ng lªn cña thu nhËp vµ t¨ng trëng kinh tÕ nãi chung. - Vai trß cña ®Çu t th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch ®Çu t cña Nhµ níc: Keynes ®· chØ ra vai trß cña ChÝnh phñ vµ ®Çu t trong viÖc kÝch thÝch tæng cÇu: AD = C + G + I Trong ®ã AD lµ tæng cÇu, C: tiªu dïng, G: chi tiªu chÝnh phñ, I: ®Çu t. Nh vËy trong ®¼ng thøc trªn ®Çu t vµ chÝnh phñ ®Òu cã vai trß hÕt søc quan träng ®èi víi tæng cÇu. §Çu t t¨ng sÏ lµm cho tæng cÇu t¨ng vµ ngîc l¹i. Chi tiªu cña ChÝnh phñ còng gãp phÇn t¨ng tæng cÇu. Nhµ níc sö dông ng©n s¸ch cña Nhµ níc ®Ó kÝch thÝch ®Çu t cña khu vùc t nh©n vµ Nhµ níc. Nh 16 vËy, ®Çu t th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ ®Ó kÝch cÇu, kÝch thÝch s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Tuy nhiªn Keynes ®· qu¸ chó träng vai trß cña Nhµ níc trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ song «ng l¹i bá qua vai trß cña thÞ trêng tù do, cña bµn tay v« h×nh, cña c©n b»ng tæng qu¸t. 3. M« h×nh ®Çu t t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc ph¸t triÓn ngµnh kinh tÕ mòi nhän, tõ ®ã t¹o sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ 3.1. M« h×nh c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn kinh tÕ cña W.Rostow Theo «ng, qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña mét quèc gia ph¶i tr¶i qua n¨m giai ®o¹n: x· héi truyÒn thèng, chuÈn bÞ cÊt c¸nh, cÊt c¸nh, trëng thµnh vµ møc tiªu dïng cao. Giai ®o¹n x· héi truyÒn thèng: s¶n xuÊt n«ng nghiÖp gi÷ vai trß chñ yÕu trong ho¹t ®éng kinh tÕ, n¨ng suÊt lao ®éng thÊp, nh×n chung nÒn kinh tÕ kh«ng cã nh÷ng biÕn ®æi m¹nh. Giai ®o¹n chuÈn bÞ cÊt c¸nh: ngµnh c«ng nghiÖp b¾t ®Çu ph¸t triÓn, nhu cÇu ®Çu t t¨ng lªn ®· thóc ®Èy sù ho¹t ®éng cña ng©n hµng vµ sù ra ®êi cña c¸c tæ chøc huy ®éng vèn. Giai ®o¹n cÊt c¸nh: ®©y lµ giai ®o¹n trung t©m cña sù ph¸t triÓn c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña W.Rosrow. Nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n ®¶m b¶o cho sù cÊt c¸nh lµ: huy ®éng ®îc nguån vèn ®Çu t cÇn thiÕt: tû lÖ tiÕt kiÒm vµ ®Çu t t¨ng tõ 5% ®Õn 10% vµ cao h¬n trong thu nhËp quèc d©n thuÇn tuý (NNP), ngoµi vèn ®Çu t huy ®éng trong níc vèn ®Çu t huy 17 ®éng níc ngoµI cã ý nghÜa quan träng. §Çu t t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp mòi nhän, ®ãng vai trß chñ ®¹o trong viÖc l«i kÐo c¸c ngµnh kh¸c ph¸t triÓn. Giai ®o¹n trëng thµnh: tû lÖ ®Çu t ®· t¨ng tõ 10% ®Õn 20% thu nhËp quèc d©n thuÇn tuý. §ång thêi ë giai ®o¹n nµy ®· xuÊt hiÖn nhiÒu ngµnh c«ng nghiÖp míi. Giai ®o¹n tiªu dïng cao: thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi t¨ng cao… Tãm l¹i, ®Çu t sÏ thóc ®Èy t¨ng trëng c¸c ngµnh cô thÓ trong tong giai ®o¹n. §iÒu ®ã t¹o ®iÒu kiÖn cho nÒn kinh tÕ t¨ng trëng cao h¬n. 3.2. M« h×nh nhÞ nguyªn cña Lewis vµ Oshima - Theo m« h×nh cña Lewis: Do ¶nh hëng cña Ricardo, Lewis còng cho r»ng ®Êt ®ai lµ giíi h¹n cña t¨ng trëng. Do vËy n«ng nghiÖp sÏ lu«n bÞ gi¶m sót vµ lîi nhuËn gi¶m dÇn. Theo «ng, ®Ó tr¸nh t¹o ra sù d thõa v« Ých lao ®éng trong n«ng nghiÖp th× cÇn ph¶i ph¸t triÓn c«ng nghiÖp. Do ®ã «ng ®· kh¼ng ®Þnh t¨ng trëng kinh tÕ cÇn ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp sau ®ã thóc ®Èy ngµnh n«ng nghiÖp. Vai trß cña ®Çu t ë ®©y lµ t¹o ®iÒu kiÖn ngµnh c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. Khi ®· cã ®Çu t cho ngµnh c«ng nghiÖp, qui m« c¸c xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp t¨ng nhanh vµ ®êng cÇu lao ®éng dÞch chuyÓn sang ph¶i. Lao ®éng sÏ dÞch chuyÓn dÇn tõ khu vùc n«ng nghiÖp sang c«ng nghiÖp. Nh vËy ®Çu t më réng s¶n xuÊt vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho ngµnh c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. 18 Khi c«ng nghiÖp ph¸t triÓn ®Õn mét giai ®o¹n cÇn tiÕp tôc ®Çu t cho n«ng nghiÖp. Tõ ®ã, t¹o ra sù t¸c ®éng qua l¹i gi÷a c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. - Theo m« h×nh cña Oshima: Theo «ng t¨ng trëng kinh tÕ cã thÓ ph¸t triÓn c¶ ë hai ngµnh c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp. N«ng nghiÖp cã thÓ ph¸t triÓn b»ng sù tù nç lùc cña n«ng d©n cïng víi sù hç trî cña Nhµ níc. Qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ diÔn ra liªn tôc, kÐo dµi nhiÒu n¨m vµ cïng song hµnh víi sù ph¸t triÓn cña n«ng nghiÖp. Vai trß cña ®Çu t chÝnh lµ t¹o ra sù hµi hoµ gi÷a ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp. Nhê sù ®Çu t cña Nhµ níc vµo n«ng nghiÖp nh x©y dùng hÖ thèng kªnh, ®Ëp tíi tiªu níc…Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp còng diÔn ra dÇn víi sù ®Çu t vµo c¸c ngµnh c«ng nghiÖp Ýt vèn sau ®ã chuyÓn sang c¸c ngµnh c«ng nghiÖp cã lîi thÕ xuÊt khÈu. Qua hai m« h×nh trªn, ta thÊy r»ng ®Çu t t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn c¸c ngµnh kinh tÕ mòi nhän, tõ ®ã ®· t¹o ra sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. 4. §Çu t ®îc coi lµ có huých tõ bªn ngoµi gióp c¸c níc ®ang ph¸t triÓn tho¸t khoñi vßng luÈn quÈn cña ®ãi nghÌo 4.1. M« h×nh vßng luÈn quÈn cña Samuelson Theo «ng, c¸c níc cã nÒn kinh tÕ t¨ng trëng thÊp thêng r¬i vµo vßng luÈn quÈn TiÕt kiÖm vµ ®Çu t thÊp 19 Thu nhËp b×nh qu©n thÊp Tèc ®é tÝch luü vèn thÊp N¨ng suÊt thÊp §Çu t níc ngoµi lµ có huých bªn ngoµi gióp kinh tÕ tho¸t khái vßng luÈn quÈn vµ tiÕp tôc t¨ng trëng. Nh vËy, ®Ó ph¸t triÓn ph¶i “cã có huých tõ bªn ngoµi”. §iÒu nµy cã nghÜa lµ ph¶i cã ®Çu t cña níc ngoµi vµo c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. Muèn vËy ph¶i t¹o ra c¸c ®iÒu kiÖn thuËn lîi nh»m kÝch thÝch tÝch cùc ®Çu t cña t b¶n níc ngoµi. §©y chÝnh lµ vai trß cña ®Çu t níc ngoµi ®èi víi t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. 4.2. Lý thuyÕt ®Çu t níc ngoµi cña Vernon vÒ chu kú sèng s¶n phÈm vµ m« h×nh cña Akamateu §Çu t níc ngoµi gióp chuyÓn giao c«ng nghÖ tõ níc ph¸t triÓn sang níc ®ang ph¸t triÓn cÇn khoa häc c«ng nghÖ. M« h×nh cña Vernon: §Çu t ®æi míi c«ng nghÖ -> S¶n phÈm míi ->T¨ng lîi nhuËn ->S¶n xuÊt hµng lo¹t ->Th¬ng m¹i ho¸ -> §Çu t sang níc kh¸c -> ChuyÓn giao c«ng nghÖ. Nh vËy, nhê cã ®Çu t níc ngoµi mµ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn hay c¸c níc tiÕp nhËn ®Çu t sÏ ®îc chuyÓn giao c«ng nghÖ míi so víi c«ng nghÖ trong níc. Râ rµng, khoa häc c«ng nghÖ cã vai trß to lín trong viÖc t¹o ra sù t¨ng trëng kinh tÕ. Vµ nhê cã ®Çu t, khoa häc c«ng nghÖ ®îc ph¸t triÓn m¹nh ®Æc biÖt lµ ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. §©y lµ mét vai trß lín cña ®Çu t trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ. 20