Tài liệu Tiểu luận thành phần kinh tế theo đại hội đảng 10. giải pháp để thành phần kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo trong nền kinh tế nhiều thành phần. liên hệ thực tế

A. Më bµi Ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc theo ®Þnh híng XHCN lµ mét chñ tr¬ng chiÕn lîc cña §¶ng vµ Nhµ níc ta. Tõ khi ®îc kh¼ng ®Þnh, chñ tr¬ng, chiÕn lîc nµy ®· ®i vµo cuéc sèng gãp phÇn gi¶i phãng søc s¶n xuÊt t¹o ra sù chuyÓn biÕn m¹nh mÏ, trong nÒn kinh tÕ níc ta, kh¾c phôc vÒ c¨n b¶n khñng ho¶ng kinh tÕ x· héi, ®Èy nÒn kinh tÕ t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn nhanh, c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n. Trong bèi c¶nh toµn cÇu ho¸ x· héi nhËp quèc tÕ hiÖn nay viÖc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn lµ mèi quan t©m hµng ®Çu cña §¶ng vµ Nhµ níc ta. Lµm thÕ nµo ®Ó Nhµ níc cã thÓ qu¶n lý, ®iÒu chØnh ®îc nÒn kinh tÕ theo ®Þnh híng XHCN? Lµm thÕ nµo ®Ó kinh tÕ ViÖt Nam gi÷ vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. Lµ mét sinh viªn khoa kinh tÕ quèc tÕ, hiÓu ®îc tÇm quan träng cña viÖc héi nhËp quèc tÕ còng nh nh÷ng khã kh¨n th¸ch thøc trªn con ®êng héi nhËp, em rÊt quan t©m ®Õn nh÷ng thay ®æi, gi¶i ph¸p cña §¶ng vµ Nhµ níc ®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn trong qu¸ tr×nh héi nhËp. V× vËy em ®· chän ®Ò tµi: "H·y nªu c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cña níc ta hiÖn nay theo §¹i héi §¶ng X. Gi¶i ph¸p ®Ó thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ níc gi÷ vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. Liªn hÖ thùc tÕ". 1 §Ò tµi nµy cã vai trß v« cïng quan träng vÒ c¶ lý luËn vµ thùc tiÔn. T«i hi väng bµi viÕt cña m×nh cã thÓ gãp phÇn ®a ra nh÷ng lÝ luËn, nhËn thøc ®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hiÖn nay. MÆc dï ®· cè g¾ng hÕt søc nhng do h¹n chÕ vÒ kinh nghiÖm vµ nhËn thøc nªn bµi viÕt cña em cßn nhiÒu khuyÕt ®iÓm, mong ®îc sù gãp ý cña c« gi¸o vµ c¸c b¹n. Trong qu¸ tr×nh hoµn thµnh bµi viÕt, em ®· nhËn ®îc sù gióp ®ì nhiÖt t×nh cña TiÕn sÜ Hoµng ThÞ BÝch Loan. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n! B. Néi dung I. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ ë níc ta hiÖn nay: 1. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn trong thêi kú qu¸ ®é ë ViÖt Nam. 1.1. Kh¸i niÖm thµnh phÇn kinh tÕ Thµnh phÇn kinh tÕ lµ 1 h×nh thøc kinh tÕ khu vùc kinh tÕ, hiÓu QH kinh tÕ dùa trªn nh÷ng quan hÖ SH kh¸c nhau vÒ TLSX. Trong thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH ë níc ta cßn tån t¹i 3 h×nh thøc SH c¬ b¶n: së h÷u toµn d©n, së h÷u tËp thÓ, së h÷u t nh©n. Trªn c¬ së c¸c h×nh thøc së h÷u c¬ b¶n ®ã h×nh thµnh nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ víi nhiÒu tæ chøc kinh doanh ®a d¹ng. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh«ng tån t¹i biÖt lËp, mµ cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau, t¸c ®éng lÉn nhau t¹o thµnh c¬ cÊu kinh tÕ thèng nhÊt bao gåm nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ. 2 1.2. TÝnh tÊt yÕu cña kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ë níc ta Trong thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH ë níc ta cßn tån t¹i c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. §ã lµ tÊt yÕu khách quan v×: Mét lµ, xuÊt ph¸t ®iÓm ph¸t triÓn cña níc ta rÊt thÊp, lùc lîng s¶n xuÊt x· héi ph¸t triÓn kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c vïng, c¸c miÒn, c¸c ngµnh vµ trong néi bé tõng vïng, ngµnh t¬ng øng víi mçi tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt cã 1 lo¹i h×nh QHSX, do ®ã cã 1 thµnh phÇn kinh tÕ tån t¹i. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh«ng tån t¹i biÖt lËp víi nhau mµ cã quan hÖ h÷u c¬ víi nhau t¹o thµnh c¬ cÊu kinh tÕ. Hai lµ, nÒn kinh tÕ trong thêi k× qu¸ ®é lªn CNXH ë níc ta ®an xen nhiÒu kÕt cÊu kinh tÕ – x· héi: kÕt cÊu kinh tÕ x· héi cò ®ang suy tho¸i dÇn vµ kÕt cÊu kinh tÕ x· héi míi ®· ph¸t sinh, ®ang ph¸t triÓn vµ hoµn thµnh. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ cò vµ míi tån t¹i kh¸ch quan vµ cã quan hÖ víi nhau, t¹o thµnh c¬ cÊu kinh tÕ trong thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH ë níc ta. Ba lµ, khi lùc lîng s¶n xuÊt cßn ë møc ®é ph¸t triÓn thÊp, sÏ kh«ng hiÖu qu¶ nÕu nh chØ cã 1 vµ 2 thµnh phÇn kinh tÕ ho¹t ®éng. ViÖc tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ lµ 1 tÊt yÕu nh»m t¹o ra ®éng lùc ph¸t triÓn,giải phóng ®îc mäi tiÒm n¨ng tiÒm tµng cña ®Êt níc; ®éng viªn tèi ®a mäi nguån lùc bªn trong vµ bªn ngoµi, huy ®éng mäi tÇng líp nh©n d©n tham gia ®Ó t¹o søc m¹nh tæng hîp cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, ®a ®Êt níc tiÕn nhanh, tiÕn kÞp c¸c níc trong 3 khu vùc, tho¸t khái nguy c¬ tôt hËu vÒ kinh tÕ so víi c¸c níc trªn thÕ giíi. Bèn lµ, tríc xu thÕ quèc tÕ ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ hiÖn nay, viÖc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn sÏ cã nhiÒu c¬ héi ®Ó më réng quan hÖ hîp t¸c víi bªn ngoµi. Xu híng toµn cÇu ho¸ lµ 1 tÊt yÕu cña x· héi ngµy nay, mäi quèc gia ®Òu bÞ l«i cuèn vµo quü ®¹o ph¸t triÓn chung nµy cña thÕ giíi. Xu thÕ toµn cÇu ho¸ võa t¹o ra thuËn lîi, c¬ héi cho sù ph¸t triÓn, nhng còng s¶n sinh ra nhiÒn khó khăn th¸ch thøc hÕt søc to lín, gay g¾t cho mét quèc gia, nhÊt lµ víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. §iÒu ®ã ®ßi hái mçi quèc gia cÇn ph¶i cÊu tróc nÒn kinh tÕ cho phï hîp víi HN-KTQT cã hiÖu qu¶, ®ång thêi huy ®éng ®îc c¸c nguån lùc bªn ngoµi ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc. Nh÷ng n¨m qua, kh«ng chØ nhËn thøc vµ thừa nhận sự tồn tại khách quan của các thµnh phÇn trong nÒn kinh tÕ, §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· vËn dông mét c¸ch s¸ng t¹o quy luËt kinh tÕ khách quan trong ho¹t ®éng thùc tiÔn th«ng qua c¸c chñ tr¬ng, ®êng lèi cña đại hội Đảng vµ c¸c nghÞ quyÕt cña c¸c Héi nghÞ TW. 2. Năm thµnh phÇn kinh tÕ ë níc ta hiÖn nay. 2.1. Thµnh phÇn kinh tÕ nhà nước: Thµnh phÇn kinh tÕ nhà nước lµ thµnh phÇn kinh tÕ dùa trªn chÕ ®é së h÷u c«ng céng (c«ng h÷u) vÒ TLSX (së h÷u toµn d©n vµ së h÷u Nhµ níc). Thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ níc bao gåm c¸c tæ chøc kinh tÕ thuéc c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n do Nhµ níc ®Çu t vèn vµ qu¶n lý phÇn vèn Nhµ níc 4 trong c¸c liªn doanh cña C«ng ty cæ phÇn. Cô thÓ lµ Doanh nghiÖp 100% vèn Nhµ níc, Doanh nghiÖp Nhµ níc ®· kho¸n, cho thuª (së h÷u vÉn thuéc n«ng nghiÖp); liªn doanh mµ c¸c bªn tham gia ®Òu là doanh nghiệp nhà nước:quỹ dự trữ quốc gia,quỹ bảo hiểm nhà nước,tài sản thuộc sở hữu nhà nước có thể đưa vào vòng chu chuyển kinh tế;ngân hàng nhà nước;liên doanh mà nhà nước chiếm cổ phần lớn và người đầu tư nước ngoài chiếm phần rất nhỏ. Trong quá trình phát triển kinh tế ở Việt Nam,kinh tế nhà nước từ chỗ là jhu vực kinh tế gần như độc nhất trong nền kinh tế(bên cạnh còn có kinh tế tập thể) dã dần mất chuyển sang giữu vai trò chủ đạo trong nền kinh tế nhiều thành phần.Trong bối cảnh chuyển sang nền kinh tế thị truờng định hướng XHCN,Nhà nước đã tiến hành nhiều biện pháp cải cách khu vực kinh tế nhà nước để khu vực kinh tế này có thể bảo đảm được vai trò chủ đạo như: sắp xếp,sáp nhập các công ty,công ty hóa,cổ phần hóa,giao,bán,khoán, cho thuê, phát triển các tập đoàn kinh tế và giải thể các doanh nghiệp làm ăn thua lỗ trầm trọng. 2.2. Thµnh phÇn kinh tÕ tËp thÓ: Lµ thµnh phÇn kinh tÕ bao gåm nh÷ng c¬ së kinh tÕ do ngêi lao ®éng tù nguyÖn gãp vèn, cïng kinh doanh, cïng qu¶n lý theo nguyªn t¾c tËp trung, bình đẳng cùng có lợi bao gåm c¸c tæ chøc kinh tÕ ®îc thµnh lËp trªn c¬ së tù nguyÖn gãp vèn cña nh÷ng ngêi s¶n xuÊt, kinh doanh, tiªu dïng, quyÒn së h÷u vèn thuéc vÒ tËp thÓ c¸c thµnh viªn tham gia gãp vèn. Kinh tÕ tËp thÓ cã nh÷ng thay ®æi c¬ b¶n trong thêi gian qua. Giai ®o¹n tríc nh÷ng n¨m ®æi míi, quan niÖm ®¬n gi¶n vÒ kinh tÕ tËp thÓ vµ nÒn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa ®· dÉn ®Õn hiÖn tîng tËp thÓ ho¸ trµn lan, nhÊt lµ trong ngµnh n«ng nghiÖp. Tuy nhiªn, t×nh tr¹ng kÐm hiÖu 5 qu¶ cña m« h×nh nµy ®· ngµy cµng béc lé râ. ChÝnh v× vËy, trong thêi kú ®æi míi, nhiÒu ®¬n vÞ kinh tÕ tËp thÓ ®· ®îc gi¶i thÓ hoÆc chuyÓn ®æi. Do vÞ trÝ cña kinh tÕ tËp thÓ lµ cïng víi kinh tÕ nhµ níc trë thµnh nÒn t¶ng trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa nªn Nhµ níc ta ®· cã nhiÒu biÖn ph¸p, chÝnh s¸ch hç trî ®Ó ph¸t triÓn khu vùc nµy. N¨m 1996, Quèc héi ®· ban hµnh LuËt Hîp t¸c x·, trong ®ã quy ®Þnh viÖc thµnh lËp, tæ chøc qu¶n lý, ho¹t ®éng cña hîp t¸c x· kiÓu míi vµ nhiÒu chÝnh s¸ch u ®·i dµnh riªng cho thµnh phÇn kinh tÕ nµy. N¨m 2003, sau 7 n¨m thùc hiÖn, Quèc héi söa ®æi luËt lÇn thø nhÊt nh»m chuyÓn ®æi hîp t¸c x· theo híng ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ h¬n, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi vµ ®a ra nhiÒu u ®·i dµnh riªng cho c¸c hîp t¸c x· vÒ ®Êt ®ai, vÒ thuÕ, vÒ tÝn dông, hç trî th«ng tin tiÕp thÞ vµ nghiªn cøu thÞ trêng. Héi nghÞ Trung ¬ng lÇn thø n¨m kho¸ IX còng ®· ban hµnh NghÞ quyÕt sè 13 n¨m 2002 ®a ra c¸c biÖn ph¸p hç trî kh¸c vÒ vèn, ®µo t¹o nh©n lùc, qu¶n lý nhµ níc ®èi víi kinh tÕ tËp thÓ. 2.3.Kinh tế tư nhân _-Thµnh phÇn kinh tÕ c¸ thÓ vµ tiÓu chñ thùc chÊt lµ kinh tÕ t nh©n cã quy m« nhá, bao gåm hé s¶n xuÊt, kinh doanh c¸ thÓ, tiÓu chñ trùc tiÕp s¶n xuÊt, kinh doanh, cã thuª mín lao ®éng nhng cha thµnh lËp doanh nghiÖp theo LuËt Doanh nghiÖp (vÝ dô nh c¸c trang tr¹i, chñ thÇu x©y dùng lo¹i nhá, chñ cöa hµng, xëng s¶n xuÊt), c¸c liªn doanh, trong ®ã c¸ thÓ, tiÓu chñ chiÕm tû träng vèn lín. §©y lµ khu vùc kinh tÕ tån t¹i nh mét tÊt yÕu vµ mang tÝnh ®Æc thï cña 6 nÒn kinh tÕ nhá lÎ, ®ang ph¸t triÓn ë tr×nh ®é thÊp b¾t nguån tõ n«ng nghiÖp nh ViÖt Nam. - Thµnh phÇn kinh tÕ t b¶n t nh©n lµ h×nh thøc kinh tÕ dùa trªn t h÷u nhá vµ t liÖu s¶n xuÊt vµ bãc lét søc lao ®éng cña ngêi lµm thuª. HiÖn nay ë ViÖt Nam c¸c c«ng ty t nh©n ®îc sù cho phÐp cña Nhµ níc thµnh lËp thuª mín lao ®éng vµ hëng lîi nhuËn. §ã lµ nh÷ng doanh nghiÖp ®¨ng ký theo LuËt Doanh nghiÖp (doanh nghiÖp t nh©n, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, c«ng ty cæ phÇn kh«ng cã vèn nhµ níc), liªn doanh víi thµnh phÇn kinh tÕ tËp thÓ vµ tiÓu chñ, trong ®ã thµnh phÇn kinh tÕ t b¶n t nh©n chiÕm nguån vèn lín nhÊt. VÒ chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch, kinh tÕ t b¶n t nh©n ®îc chÝnh thøc c«ng nhËn tõ n¨m 1986. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, khu vùc kinh tÕ t b¶n t nh©n ®îc huy ®éng vµ ph¸t triÓn kh«ng ngõng. NghÞ quyÕt Héi nghÞ Trung ¬ng lÇn thø t kho¸ VIII nªu lªn chñ tr¬ng ph¸t huy tèi ®a vµ sö dông cã hiÖu qu¶ nguån lùc trong níc; th¸o gì khã kh¨n, t¹o thuËn lîi cho kinh tÕ t nh©n ph¸t triÓn. N¨m 2002, Héi nghÞ Trung ¬ng lÇn thø n¨m kho¸ IX ®· ban hµnh NghÞ quyÕt Trung ¬ng lÇn thø n¨m kho¸ IX ®· ban hµnh NghÞ quyÕt sè 14 vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ t nh©n b»ng c¸ch t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi h¬n vÒ thÓ chÕ, tiÕp cËn nguån vèn vµ c¸c nh©n tè s¶n xuÊt kh¸c ®Ó khuyÕn khÝch ph¸t triÓn kinh tÕ t nh©n. T¬ng øng víi c¸c chñ tr¬ng ®ã, hµnh lang ph¸p lý cho ph¸t triÓn kinh tÕ t b¶n t nh©n còng dÇn ®îc më réng. LuËt Doanh nghiÖp t nh©n vµ LuËt C«ng ty (1990) ®Æt c¬ së ph¸p lý ®Çu tiªn cho viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp t nh©n 7 c¸c lo¹i h×nh ph¸p lý bao gåm c«ng ty TNHH, C«ng ty cæ phÇn vµ Doanh nghiÖp t nh©n. §Æc biÖt, sù ra ®êi cña LuËt Doanh nghiÖp n¨m 2000 ®· thÓ chÕ ho¸ quyÒn tù do kinh doanh cña t nh©n, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho kinh tÕ t b¶n t nh©n ph¸t triÓn. 2.4. Thµnh phÇn kinh tÕ t b¶n nhµ níc. Lµ thµnh phÇn kinh tÕ bao gåm c¸c liªn doanh gi÷a kinh tÕ nhµ níc vµ t b¶n t nh©n trong níc, t b¶n t nh©n níc ngoµi, trong ®ã kinh tÕ nhµ níc chiÕm tû träng lín nhÊt. Sù ra ®êi cña thµnh phÇn kinh tÕ nµy lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh c¶i c¸ch khu vùc doanh nghiÖp nhµ níc vµ më cöa nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ra thÕ giíi. ChÝnh s¸ch thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi th«ng qua thµnh lËp c¸c liªn doanh gi÷a doanh nghiÖp nhµ níc víi nhµ ®Çu t níc ngoµi, chÝnh s¸ch cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc vµ ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ®· lµm cho quy m« cña kinh tÕ t b¶n nhµ níc ®îc n©ng lªn ®¸ng kÓ. 2.5. Thµnh phÇn kinh tÕ cã vèn ®Çu t níc ngoµi. Bao gåm doanh nghiÖp 100% vèn níc ngoµi vµ c¸c liªn doanh gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong níc víi níc ngoµi, trong ®ã níc ngoµi chiÕm tû träng vèn lín nhÊt. Thµnh phÇn kinh tÕ nµy ®· tån t¹i ngay tõ cuèi nh÷ng n¨m 80 cña thÕ kû XX vµ ngµy cµng ph¸t triÓn lín m¹nh h¬n. Tuy nhiªn, chØ míi gÇn ®©y, t¹i §¹i héi IX, ViÖt Nam míi chÝnh thøc coi kinh tÕ cã vèn ®Çu t níc ngoµi lµ mét thµnh phÇn kinh tÕ, bé phËn cÊu thµnh quan träng cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Trong nh÷ng n¨m qua, Nhµ níc ®· cã 8 nhiÒu chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ cã vèn ®Çu t níc ngoµi. Th¸ng 12-1987, LuËt ®Çu t níc ngoµi t¹i ViÖt Nam ®· ®îc Quèc héi th«ng qua, vµ sau ®ã ®· qua 4 lÇn söa ®æi (1990, 1992, 1996 vµ 2000). Nh÷ng quy ®Þnh luËt ph¸p ®ã ®· t¹o hµnh lang ph¸p lý, cam kÕt b¶o vÖ lîi Ých hîp ph¸p cña c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi. GÇn ®©y, Nhµ níc ta ®· tiÕp tôc bæ sung nhiÒu chÝnh s¸ch, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi h¬n cho c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi nh: më réng ph¹m vi ®Çu t vÒ quy m«, lÜnh vùc ho¹t ®éng vµ h×nh thøc ®Çu t. 3. TÝnh thèng nhÊt vµ m©u thuÉn cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ a. TÝnh thèng nhÊt Trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi, c¬ chÕ ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ lµ c¬ chÕ thÞ trêng. Do ®ã, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh«ng tån t¹i biÖt lËp. Mçi thµnh phÇn kinh tÕ lµ mét bé phËn cÊu thµnh cña nÒn kinh tÕ quèc d©n thèng nhÊt. Sù ph¸t triÓn cña mçi thµnh phÇn ®Òu gãp phÇn vµo sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Mçi thµnh phÇn kinh tÕ dùa trªn mét h×nh thøc së h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt. C¸c h×nh thøc së h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt tuy cã sù ®éc lËp t¬ng ®èi vµ cã b¶n chÊt riªng, nhng ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh trong m«i trêng chung, cïng chÞu t¸c ®éng cña c¸c nh©n tè, c¸c quy luËt thÞ trêng. §ång thêi, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ t¸c ®éng lÉn nhau, c¶ tÝch cùc vµ tiªu cùc. Sù biÕn ®æi cña thµnh phÇn kinh tÕ nµy sÏ lµm ¶nh hëng ®Õn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. H¬n thÕ n÷a, c¸c thµnh phÇn 9 kinh tÕ cã thÓ liªn kÕt víi nhau trong s¶n xuÊt, kinh doanh. Trong nÒn kinh tÕ quèc d©n thèng nhÊt do nhµ níc híng dÉn, ®iÒu tiÕt, c¸c chñ thÓ s¶n xuÊt, kinh doanh thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ võa hîp t¸c víi nhau, bæ sung cho nhau, b×nh ®¼ng tríc ph¸p luËt. NÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn lµ c¬ së tån t¹i c¸c giai cÊp hoÆc tÇng líp x· héi kh¸c nhau mµ tæng hîp toµn bé c¸c giai cÊp hoÆc tÇng líp x· héi ®ã t¹o thµnh c¬ cÊu x· héi – giai cÊp. Trong c¬ cÊu x· héi – giai cÊp Êy, mçi giai cÊp, mçi tÇng líp x· héi, c¸c chñ thÓ s¶n xuÊt, kinh doanh thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu cã nh÷ng lîi Ých kinh tÕ riªng, võa thèng nhÊt, võa m©u thuÉn víi nhau. b. Sù m©u thuÉn C¸c thµnh phÇn kinh tÕ m©u thuÉn víi nhau v× mçi thµnh phÇn kinh tÕ cã ®Æc ®iÓm riªng vÒ quan hÖ së h÷u t liÖu s¶n xuÊt. Trªn c¬ së ®ã, ë mçi thµnh phÇn kinh tÕ ngoµi c¸c quy luËt kinh tÕ chung cßn cã c¸c quy luËt kinh tÕ ®Æc thï ho¹t ®éng, chi phèi mçi thµnh phÇn. Nh vËy, mçi thµnh phÇn kinh tÕ mang b¶n chÊt kinh tÕ mang b¶n chÊt kinh tÕ kh¸c nhau, cã c¸c lîi Ých kinh tÕ kh¸c nhau, thËm chÝ ®èi lËp víi nhau. M©u thuÉn gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ lµm cho c¹nh tranh trë thµnh tÊt yÕu. C¹nh tranh lµ ®éng lùc quan träng ®Ó c¶i tiÕn kü thuËt, ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt. Do ®ã, Nhµ níc cÇn t¹o m«i trêng thuËn lîi cho c¹nh tranh. Tuy nhiªn, m©u thuÉn gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ m©u thuÉn gi÷a mét bªn lµ kinh tÕ nhµ níc, kinh tÕ tËp thÓ 10 vµ kinh tÕ t b¶n nhµ níc víi mét bªn lµ tÝnh tù ph¸t cña kinh tÕ t nh©n lµ m©u thuÉn næi bËt. Gi¶i quyÕt m©u thuÉn theo híng c¸c thµnh phÇn kinh tÕ dùa trªn chÕ ®é c«ng h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt ngµy cµng chiÕm u thÕ lµ nhiÖm vô c¨n b¶n cña thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi. Tuy nhiªn, gi¶i quyÕt c¸c m©u thuÉn ®è kh«ng thÓ b»ng biÖn ph¸p hµnh chÝnh ®¬n thuÇn, b»ng ý chÝ chñ quan, b»ng b¹o lùc... mµ ph¶i b»ng c¸ch t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ Êy ph¸t triÓn m¹nh mÏ cã lîi cho quèc kÕ d©n sinh, híng thµnh phÇn kinh tÕ t nh©n ®i vµo con ®êng chñ nghÜa t b¶n nhµ níc th«ng qua nhiÒu h×nh thøc vµ møc ®é kh¸c nhau: hiÖp t¸c, liªn kÕt, liªn doanh; b»ng viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ cña kinh tÕ nhµ níc, kinh tÕ tËp thÓ... Tãm l¹i, trong nÒn kinh tÕ tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn, sù thèng nhÊt vµ m©u thuÉn gi÷a chóng lµ kh¸ch quan. Sù thèng nhÊt vµ m©u thuÉn lµm cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ võa hîp t¸c, võa c¹nh tranh. Trong qu¸ tr×nh c¹nh tranh vµ hîp t¸c, tõng thµnh phÇn kinh tÕ tån t¹i víi t c¸ch lµ ®¬n vÞ s¶n xuÊt hµng ho¸ ®Òu ®ãng gãp vµo sù ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ vµ cÇn cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc nh»m b¶o ®¶m nÒn kinh tÕ vµ cÇn cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc nh»m b¶o ®¶m nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn nhanh, ®em l¹i th¾ng lîi cho chñ nghÜa x· héi. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ cÇn ®îc thõa nhËn vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó chóng tån t¹i, ph¸t triÓn. §ång thêi, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cÇn ®îc b×nh ®¼ng trªn mäi ph¬ng diÖn. 11 4. Xu híng vµ ®Þnh híng ph¸t triÓn C¸c thµnh phÇn kinh tÕ ë níc ta vÉn ®ang trªn ®µ ph¸t triÓn. TiÒm n¨ng cña mçi thµnh phÇn kinh tÕ còng nh ®Þnh híng cØa c¸ch vµ chÝnh s¸ch cña Nhµ níc sÏ cã ¶nh hëng nhÊt ®Þnh ®Õn viÖc ®Þnh vÞ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong t¬ng lai. Tríc hÕt, ®èi víi kinh tÕ nhµ níc, Nhµ níc ®· cã nh÷ng chñ tr¬ng c¶i c¸ch khu vùc kinh tÕ nhµ níc theo híng n©ng cao hiÖu qu¶ cña khu vùc nµy. ChÝnh phñ ®· cã ch¬ng tr×nh c¶i c¸ch hµnh chÝnh ®èi víi c¸c c¬ quan ChÝnh phñ vµ c¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng. Theo kÕ ho¹ch ®Æt ra, ®Õn n¨m 2005, sè doanh nghiÖp nhµ níc sÏ gi¶m xuèng cßn 2.934 doanh nghiÖp. Nh vËy, t¬ng lai cña khu vùc nµy sÏ phô thuéc vµo sù thµnh c«ng cña c¸c biÖn ph¸p c¶i c¸ch, ®ång thêi nã còng sÏ quyÕt ®Þnh phÇn lín tèc ®é ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. KÞch b¶n s¸ng sña nhÊt lµ ChÝnh phñ thµnh c«ng trong viÖc t¹o lËp ®îc mét khu vùc kinh tÕ nhµ níc, ®Æc biÖt lµ doanh nghiÖp nhµ níc gi÷ vai trß chñ ®¹o dùa vµo thùc lùc cña m×nh. Khi ®ã, vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ níc g¾n liÒn víi tÝnh hiÖu qu¶ cña khu vùc nµy vµ cña c¶ nÒn kinh tÕ. §Ó cã ®îc kÞch b¶n nµy ®ßi hái sù nç lùc vµ quyÕt t©m rÊt lín cña Nhµ níc cïng víi nh÷ng chÝnh s¸ch c¶i c¸ch hîp lý vµ kh«n khÐo. Trong qu¸ tr×nh nµy, hai vÊn ®Ò cÇn ph¶i lu ý lµ võa n©ng dÇn søc Ðp c¹nh tranh ®èi víi khu vùc kinh tÕ nhµ níc, ®ång thêi t¹o mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh ®Ó khu vùc nµy lµm quen víi m«i trêng c¹nh tranh vµ tù ®øng trªn ®«i ch©n cña m×nh. §èi víi nh÷ng lÜnh vùc mµ c¸c 12 thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c cã thÓ tham gia th× trong dµi h¹n viÖc më réng dÇn sù tham gia cña nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ lµ hÕt søc cÇn thiÕt. §èi víi c¸c lÜnh vùc mµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c kh«ng muèn tham gia hoÆc kh«ng ®îc tham gia còng cÇn ph¶i cã c¬ chÕ, t¹o m«i trêng c¹nh tranh hoÆc Ýt nhÊt lµ cã c¬ chÕ gi¸m s¸t qu¸ tr×nh c¶i thiÖn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng. §èi víi thµnh phÇn kinh tÕ tËp thÓ, khu vùc kinh tÕ nµy vÉn cha t×m ®îc mét m« h×nh ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ vµ hÊp dÉn sù tham gia cña c¸c thµnh viªn trong x· héi. Sè lîng c¸c hîp t¸c x· míi thµnh lËp hiÖn nay kh«ng nhiÒu. V× vËy, ®Ó cã thÓ ®¹t ®îc môc tiªu ®Æt ra (cïng víi kinh tÕ nhµ níc gi÷ vai trß nÒn t¶ng trong nÒn kinh tÕ), khu vùc hîp t¸c x· cßn ph¶i tiÕp tôc cã nh÷ng bíc t×m tßi vµ chuyÓn ®æi m¹nh mÏ. T¬ng lai cña khu vùc kinh tÕ tËp thÓ phô thuéc vµo sù thay ®æi m« h×nh tæ chøc vµ qu¶n lý hîp t¸c x·. Khu vùc kinh tÕ c¸ thÓ mÆc dï hiÖn nay rÊt phæ biÕn trong nÒn kinh tÕ, nhng trong bèi c¶nh c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t, nhÊt lµ trªn quy m« toµn cÇu th× khu vùc nµy khã cã thÓ c¹nh tranh ®îc víi c¸c c«ng ty lín vµ sÏ ph¶i cã nh÷ng bíc ph¸t triÓn míi. VÒ b¶n chÊt, ®©y lµ khu vùc kinh tÕ së h÷u t nh©n cã quy m« nhá. Nh vËy, trong t¬ng lai, khi ViÖt Nam trë thµnh mét níc c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i c¹nh tranh toµn cÇu, mét bé phËn cña khu vùc kinh tÕ c¸ thÓ ®Çy tiÒm n¨ng nµy sÏ lµ nguån lùc dåi dµo, më réng quy m« khu vùc kinh tÕ t b¶n t nh©n. NÒn kinh tÕ cã m«i trêng kinh doanh lµnh 13 m¹nh sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho khu vùc kinh tÕ c¸ thÓ ph¸t triÓn chuyÓn ®æi thµnh kinh tÕ t b¶n t nh©n. B¶n th©n khu vùc kinh tÕ t b¶n t nh©n hiÖn còng ®ang cßn nhiÒu tiÒm n¨ng vµ trªn ®µ ph¸t triÓn. B»ng chøng râ nhÊt lµ chØ trong gÇn 4 n¨m thùc hiÖn LuËt Doanh nghiÖp (2000 – 2003), sè vèn t b¶n t nh©n ®· t¨ng lªn 145.000 tû ®ång, cao h¬n sè vèn ®Çu t níc ngoµi cïng kú vµ tng gÊp 4 lÇn sè vèn ®¨ng ký cña khu vùc t b¶n t nh©n giai ®o¹n 1991-1999 vµ t¨ng gÇn gÊp ®«i vÒ sè doanh nghiÖp ®¨ng ký. TiÒm n¨ng nµy cßn lín h¬n khi nh×n vµo khu vùc kinh tÕ c¸ thÓ kh¸ ®å sé mµ rÊt cã kh¶ n¨ng sÏ chuyÓn thµnh kinh tÕ t b¶n t nh©n nÕu cã m«i trêng kinh doanh thuËn lîi. Cã nghiªn cøu cho r»ng, trong t¬ng lai thµnh phÇn kinh tÕ t b¶n nhµ níc sÏ ph¸t triÓn m¹nh h¬n do: Thø nhÊt, c¸c thµnh ph©n kinh tÕ kh¸c muèn liªn doanh víi kinh tÕ nhµ níc sÏ ph¸t triÓn l©u dµi. Thø hai, Nhµ níc cã thÓ ®Þnh híng ph¸t triÓn khu vùc t nh©n th«ng qua liªn doanh vµ liªn kÕt víi khu vùc nµy. Trêng hîp nµy rÊt cã thÓ x¶y ra, nhÊt lµ trong t×nh h×nh hiÖn nay khi khu vùc kinh tÕ nhµ níc ®îc hëng nhiÒu u ®·i tõ phÝa Nhµ níc. H¬n n÷a, hiÖn nay chóng ta ®ang cã chÝnh s¸ch thóc ®Èy cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc. Khu vùc kinh tÕ cã vèn ®Çu t níc ngoµi sÏ tiÕp tôc chiÕm gi÷ vÞ trÝ quan träng trong nÒn kinh tÕ. Trong bèi c¶nh toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ, khu vùc nµy sÏ hoµ quyÖn dÇn víi c¸c khu vùc kinh tÕ kh¸c trong níc khi Nhµ níc 14 ®ang cã chñ tr¬ng x©y dùng mÆt b»ng ph¸p luËt chung cho c¶ ®Çu t trong níc vµ ®Çu t níc ngoµi. II. Thµnh phÇn kinh tÕ nhµ níc. 1. VÞ trÝ, vai trß cña thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ níc. 1.1. Kh¸i niÖm Thµnh phÇn kinh tÕ nhµ níc lµ nãi tíi quan hÖ s¶n xuÊt ®Æt trªn nÒn t¶ng së h÷u toµn d©n mµ Nhµ níc lµ ®¹i diÖn. Thµnh phÇn kinh tÕ lµ mét ph¹m trï kinh tÕ – x· héi. Thµnh phÇn kinh tÕ nhµ níc lµ mét trong 6 thµnh phÇn kinh tÕ ë ViÖt Nam hiÖn nay, ®¹i diÖn cho quan hÖ s¶n xuÊt x· héi chñ nghÜa. Kinh tÕ nhµ níc lµ khu vùc kinh tÕ do Nhµ níc n¾m gi÷, dùa trªn c¬ së quan träng lµ së h÷u cña nhµ níc. Hay nãi c¸ch kh¸c kinh tÕ nhµ níc lµ toµn bé ho¹t ®éng kinh tÕ thuéc së h÷u nhµ níc, trªn c¬ së ®ã Nhµ níc cã quyÒn qu¶n lý, sö dông hiÖu qu¶ kinh tÕ do lùc lîng kinh tÕ cña Nhµ níc mang l¹i. Kinh tÕ nhµ níc ph¶i lµ vµ bao gåm nh÷ng ho¹t ®éng kinh tÕ mµ Nhµ níc lµ chñ thÓ, cã quyÒn tæ chøc, chi phèi ho¹t ®éng theo híng ®· ®Þnh. Kh¸c víi tµi s¶n thuéc së h÷u nµh níc – ë “d¹ng tÜnh”, khu vùc kinh tÕ nhµ níc nãi ë “d¹ng ®éng”. Nh vËy nh÷ng tµi nguyªn cha khai th¸c “n»m im” trong lßng ®Êt còng lµ tµi s¶n thuéc së h÷u nhµ níc, nhng cha ph¶i lµ kinh tÕ nhµ níc. Kinh tÕ nhµ níc lµ bé phËn quan träng, cã t¸c dông thiÕt thùc trong c¬ cÊu kinh tÕ cña mçi níc. Tuy nhiªn, tuú theo chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch vµ ®iÒu kiÖn cô thÓ cña mçi níc mµ khu vùc kinh tÕ nµy cã vÞ trÝ, vai trß, ph¹m vi vµ møc ®é 15 ho¹t ®éng kh¸c nhau. ChÝnh khu vùc kinh tÕ nhµ níc vµ nh÷ng ®ãng gãp cña tÊt c¶ c¸c khu vùc kinh tÕ kh¸c trong nÒn kinh tÕ quèc d©n ®· t¹o nªn søc m¹nh vËt chÊt mµ Nhµ níc cã trong tay. Kinh tÕ nhµ níc ®îc thÓ hiÖn díi nhiÒu h×nh thøc ho¹t ®éng kh¸c nhau víi c¸c h×nh thøc tæ chøc t¬ng øng, nh ho¹t ®éng trong c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt, dÞch vô, c¸c ho¹t ®éng ®¶m b¶o cho qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi mµ ë ®ã Nhµ níc biÓu hiÖn nh mét chñ së h÷u, chñ thÓ kinh doanh, ngêi tham gia. NghÜa lµ kinh tÕ nhµ níc cã nhiÒu bé phËn hîp thµnh, mçi bé phËn hîp thµnh kinh tÕ nhµ níc cã chøc n¨ng vµ nhiÖm vô kh¸c nhau. 1.2. C¸c bé phËn cÊu thµnh kinh tÕ nhµ níc NÕu xÐt theo lÜnh vùc ho¹t ®éng, th× khu vùc kinh tÕ nhµ níc bao gåm c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ cña nhµ níc trong viÖc: - Qu¶n lý, khai th¸c, b¶o tån vµ ph¸t triÓn c¸c nguån tµi nguyªn tù nhiªn nh»m môc ®Ých ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi; - §Çu t, qu¶n lý vµ khai th¸c c¸c c«ng tr×nh h¹ tÇng kü thuËt (®êng s¸, bÕn, b·i, c¶ng, c¸c khu c«ng nghiÖp tËp trung...) nh»m t¹o ®iÒu kiÖn chung thuËn lîi cho kinh tÕ ph¸t triÓn. - C¸c ho¹t ®éng kinh tÕ trong c«ng nghiÖp; n«ng nghiÖp; th¬ng m¹i; dÞch vô trong lÜnh vùc tµi chÝnh, tÝn dông, ng©n hµng, b¶o hiÓm, dù tr÷ quèc gia,... 16 Ho¹t ®éng b¶o hiÓm còng lµ mét lÜnh vùc ho¹t ®éng quan träng cña khu vùc kinh tÕ nhµ níc – thùc hiÖn chÕ ®é b¶o hiÓm do Nhµ níc quy ®Þnh ®èi víi khu vùc kinh tÕ nhµ níc vµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau b¶o ®¶m ho¹t ®éng kinh tÕ – x· héi b×nh thêng trong nh÷ng ®iÒu kiÖn bÞ tæn thÊt do rót ro kh¸ch quan. TÊt c¶ c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng trªn cã thÓ gép thµnh 2 nhãm lín: - Ho¹t ®éng trùc tiÕp trong s¶n xuÊt – kinh doanh hµng ho¸, dÞch vô; - Ho¹t ®éng kinh tÕ nh»m ®¶m b¶o cho qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi. VÒ h×nh thøc tæ chøc, khu vùc kinh tÕ nhµ níc bao gåm nhiÒu bé phËn ho¹t ®éng trong c¸c lÜnh vùc then chèt, thiÕt yÕu cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Mçi bé phËn cã chøc n¨ng, nhiÖm vô kh¸c nhau, nhng ®Òu nh»m thùc hiÖn vai trß chñ ®¹o cña khu vùc kinh tÕ nhµ níc ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh. Cô thÓ nh sau: - Ng©n s¸ch nhµ níc: Thùc hiÖn chøc n¨ng thu, chi ng©n s¸ch vµ cã nhiÖm vô ®iÒu chØnh, qu¶n lý, kiÓm so¸t c¸c ho¹t ®éng cña khu vùc kinh tÕ nhµ níc vµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c theo môc tiªu kinh tÕ – x· héi ®· ®Þnh. - Ng©n hµng Nhµ níc: cã t¸c dông ®iÒu chØnh qu¶n lý, kiÓm so¸t c¸c ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ ®Æc biÖt lµ x©y dùng vµ tæ chøc thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi. 17 - Kho b¹c nhµ níc: Víi chøc n¨ng qu¶n lý quü tiÒn tÖ tËp trung cña Nhµ níc, ®ång thêi kiÓm so¸t qu¸ tr×nh chØ tiªu ng©n s¸ch cho nh÷ng môc ®Ých kh¸c nhau. - C¸c quü dù tr÷ quèc gia: Lµ mét bé phËn cña khu vùc kinh tÕ nhµ níc, nh»m ®¶m b¶o cho khu vùc nµy ho¹t ®éng b×nh thêng trong mäi t×nh huèng, lµ lùc lîng vËt chÊt ®Ó Nhµ níc ®iÒu tiÕt, qu¶n lý, b×nh æn gi¸ c¶ thÞ trêng, ®¶m b¶o æn ®Þnh kinh tÕ – x· héi. - C¸c tæ chøc sù nghiÖp cã thu: Ho¹t ®éng gÇn gièng nh doanh nghiÖp nhµ níc trong cung øng mét sè dÞch vô c«ng, ®Æc biÖt trong gi¸o dôc, y tÕ, dÞch vô hµnh chÝnh c«ng. - HÖ thèng doanh nghiÖp nhµ níc: Theo LuËt doanh nghiÖp nhµ níc cña ViÖt Nam n¨m 1995, doanh nghiÖp nhµ níc lµ tæ chøc kinh tÕ do Nhµ níc ®Çu t vèn, thµnh lËp vµ tæ chøc qu¶n lý, ho¹t ®éng kinh doanh hoÆc c«ng Ých, nh»m thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ – x· héi do Nhµ níc giao. Doanh nghiÖp nhµ níc cã t c¸ch ph¸p nh©n, cã c¸c quyÒn vµ nghÜa vô h×nh sù, tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ toµn bé ho¹t ®éng, kinh doanh trong ph¹m vi do doanh nghiÖp qu¶n lý. Doanh nghiÖp nhµ níc – mét lùc lîng vËt chÊt c¬ b¶n, ®¶m b¶o cho viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ – x· héi cña nhµ níc. 1.3. VÞ trÝ cña thµnh phÇn kinh tÕ nhµ níc C¸c thµnh phÇn kinh tÕ ë ViÖt Nam trong thêi gian qua ®Òu cã nh÷ng ®ãng gãp nhÊt ®Þnh vµo kÕt qu¶ t¨ng trëng cña nÒn kinh tÕ (xem B¶ng 1). 18 B¶ng 1: C¬ cÊu GDP (gi¸ thùc tÕ) ph©n theo thµnh phÇn kinh tÕ. §¬n vÞ tÝnh: % Kinh Kinh Kinh Kinh Kinh Kinh tÕ nhµ níc tÕ tËp thÓ tÕ t nh©n tÕ c¸ thÓ tÕ hçn hîp tÕ cã vèn ®Çu t níc ngoµi 2000 38,53 8,58 3,38 32,31 3,92 2001 38,4 8,06 3,73 31,84 4,22 2002 38,31 7,98 3,93 31,42 4,45 12,28 13,75 13,91 2003 38,22 7,90 39,81** 14,07 Chó thÝch: * T¬ng ®¬ng víi kh¸i niÖm vÒ kinh tÕ t b¶n nhµ níc; ** tæng cña 3 khu vùc kinh tÕ: t nh©n, c¸ thÓ, hçn hîp. Nguån: Tæng côc Thèng kª, Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t. Sè liÖu cña B¶ng 1 cho thÊy, kinh tÕ nhµ níc chiÕm vÞ trÝ quan träng vµ cã ¶nh hëng lín ®Õn sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Khu vùc kinh tÕ nhµ níc chiÕm gi÷ phÇn lín c¸c nguån lùc tõ tµi s¶n, ®Êt ®ai ®Õn nguån vèn tµi chÝnh, vèn con ngêi, ®ång thêi cã nh÷ng ®ãng gãp nhiÒu nhÊt cho t¨ng trëng kinh tÕ. Trong n¨m 2003, khu vùc kinh tÕ nhµ níc hiÖn cã kho¶ng 5.175 doanh nghiÖp, chiÕm 56,5% tæng vèn ®Çu t ph¸t triÓn vµ ®ãng gãp h¬n 38% GDP (xem B¶ng 2). Doanh nghiÖp nhµ níc ®ãng vai trß chñ ®¹o, thËm chÝ ®éc quyÒn trong nhiÒu ngµnh kinh tÕ, nhÊt lµ nh÷ng ngµnh cã vÞ trÝ then chèt nh bu chÝnh – viÔn th«ng, hµng kh«ng, ®iÖn lùc... Khu vùc nµy ®· s¶n xuÊt ra 39,5% gi¸ trÞ s¶n lîng c«ng nghiÖp, trªn 50% kim ng¹ch xuÊt khÈu vµ 23,7% tæng thu ng©n s¸ch nhµ níc. HÇu hÕt c¸c ho¹t ®éng s¶n 19 xuÊt vµ dÞch vô c«ng Ých ®Òu cho doanh nghiÖp nhµ níc ®¶m nhiÖm. B¶ng 2: Tû träng ®ãng gãp cña khu vùc kinh tÕ nhµ níc trong nÒn kinh tÕ. §¬n vÞ tÝnh: % §ãng gãp cho GDP (gi¸ thùc tÕ) §ãng gãp cho tæng vèn ®Çu t ph¸t triÓn (gi¸ thùc tÕ) §ãng gãp cho tæng thu ng©n s¸ch Tû träng trong tæng lùc lîng lao ®éng 2001 38,4 2002 38,31 2003 38,22 58,1 56,2 56,5 22,28 23,37 23,71 - 4,8 1.4. Vai trß cña kinh tÕ nhµ níc Níc ta ®ang trong thêi kú qu¸ ®é tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi, nÒn kinh tÕ cña chóng ta lµ nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. §Þnh híng x· héi chñ nghÜa trong kinh tÕ ®ßi hái ph¶i cã vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ níc. Víi tiÒm lùc vËt chÊt to lín, gåm nhiÒu bé phËn hîp thµnh mµ kh«ng mét thµnh phÇn kinh tÕ nµo kh¸c cã ®îc, vµ trªn nÒn t¶ng së h÷u toµn d©n vµ quyÒn lùc chÝnh trÞ cña Nhµ níc, khu vùc kinh tÕ nhµ níc cña chóng ta cã ®Çy ®ñ tiÒn ®Ò ®Ó thùc hiÖn vai trß chñ ®¹o. Bëi v× bé phËn kinh tÕ nhµ níc, mét mÆt, quyÕt ®Þnh quü ®¹o ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ c¶ níc, mÆt kh¸c, b¶o ®¶m duy tr× c©n b»ng quan hÖ gi÷a t¨ng trëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi. TÊt nhiªn, khu vùc kinh tÕ nhµ níc thËt sù n¾m ®îc vai trß 20