§Ò bµi : Qu¶n lý Nhµ níc vÒ kinh tÕ lµ g× ? V× sao nãi qu¶n
lý Nhµ níc võa lµ mét khoa häc võa lµ nghÖ thuËt, nghÒ
nghiÖp ? §Ó qu¶n lý Nhµ níc ph¶i dïng ph¬ng ph¸p nµo, c¸c
ph¬ng ph¸p nµy trong c¸c chÕ ®é x· héi kh¸c nhau cã g×
gièng vµ kh¸c nhau ? V× sao ?
Bµi lµm
1. Kh¸i niÖm qu¶n lý Nhµ níc vÒ kinh tÕ :
Qu¶n lý Nhµ níc vÒ kinh tÕ lµ sù t¸c ®éng cã tæ chøc vµ
b»ng ph¸p quyÒn cña Nhµ níc lªn nÒn kinh tÕ quèc d©n
nh»m sö dông cã hiÖu qu¶ nhÊt c¸c nguån lùc kinh tÕ trong
vµ ngoµi níc, c¸c c¬ héi cã thÓ cã, ®Ó ®¹t ®îc c¸c môc tiªu
ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc ®Æt ra trong ®iÒu kiÖn héi nhËp
vµ më réng giao lu quèc tÕ.
Theo nghÜa réng, qu¶n lý Nhµ níc vÒ kinh tÕ dîc thùc
hiÖn th«ng qua c¶ ba lo¹i c¬ quan lËp ph¸p, hµnh ph¸p vµ t
ph¸p cña Nhµ níc.
Theo nghÜa hÑp, qu¶n lý Nhµ níc vÒ kinh tÕ ®îc hiÓu nh
ho¹t ®éng qu¶n lý cã tÝnh chÊt Nhµ níc nh»m ®iÒu hµnh
1
nÒn kinh tÕ, ®îc thùc hiÖn bëi c¬ quan hµnh ph¸p (ChÝnh
phñ).
2. Qu¶n lý Nhµ níc vÒ kinh tÕ võa lµ mét khoa häc võa
lµ nghÖ thuËt, nghÒ nghiÖp :
a) Qu¶n lý Nhµ níc vÒ kinh tÕ lµ mét khoa häc v× nã cã ®èi
tîng nghiªn cøu riªng vµ cã nhiÖm vô ph¶i thùc hiÖn riªng.
§ã lµ c¸c quy luËt vµ c¸c vÊn ®Ò mang tÝnh quy luËt cña
c¸c mèi quan hÖ trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp gi· c¸c chñ thÓ tham
gia c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ cña x· héi.
TÝnh khoa häc cña qu¶n lý Nhµ níc vÒ kinh tÕ cã nghÜa
lµ ho¹t ®éng qu¶n lý cña Nhµ níc trªn thùc tÕ kh«ng thÓ
phô thuéc vµo ý chÝ chñ quan hay së thÝch cña mét c¬ quan
Nhµ níc hay c¸ nh©n nµo mµ ph¶i dùa vµo c¸c nguyªn t¾c,
c¸c ph¬ng ph¸p, xuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn vµ ®îc thùc tiÔn
kiÓm nghiÖm, tøc lµ xuÊt ph¸t tõ c¸c quy luËt kh¸ch quan
vµ ®iÒu kiÖn cô thÓ cña mçi quèc gia trong tõng giai ®o¹n
ph¸t triÓn.
§Ó qu¶n lý Nhµ níc mang tÝnh khoa häc cÇn :
2
- TÝch cùc nhËn thøc c¸c quy luËt kh¸ch quan, tæng kÕt
thùc tiÔn ®Ó ®Ò
ra nguyªn lý cho lÜnh vùc ho¹t ®éng
qu¶n lý cña Nhµ níc vÒ kinh tÕ.
- Tæng kÕt kinh nghiÖm, nh÷ng m« h×nh qu¶n lý kinh tÕ
cña Nhµ níc trªn thÕ giíi.
- ¸p dông c¸c ph¬ng ph¸p ®o lêng ®Þnh lîng hiÖn ®¹i,
sù ®¸nh gi¸ kh¸ch quan c¸c qu¸ tr×nh kinh tÕ.
- Nghiªn cøu toµn diÖn ®ång bé c¸c ho¹t ®éng cña nÒn
kinh tÕ, kh«ng chØ giíi h¹n ë mÆt kinh tÕ - kü thuËt mµ cßn
ph¶i suy tÝnh ®Õn c¸c mÆt x· héi vµ t©m lý tøc lµ ph¶i gi¶i
quyÕt tèt vÊn ®Ò thùc chÊt vµ b¶n chÊt cña qu¶n lý.
b) Qu¶n lý Nhµ níc vÒ kinh tÕ cßn lµ mét nghÖ thuËt vµ lµ
mét nghÒ v× nã lÖ thuéc kh«ng nhá vµo tr×nh ®é nghÒ
nghiÖp, nh©n c¸ch, b¶n lÜnh cña ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý
kinh tÕ, phong c¸ch lµm viÖc, ph¬ng ph¸p vµ h×nh thøc tæ
chøc qu¶n lý; kh¶ n¨ng thÝch nghi cao hay thÊp v.v... cña bé
m¸y qu¶n lý kinh tÕ cña Nhµ níc.
TÝnh nghÖ thuËt cña qu¶n lý Nhµ níc vÒ kinh tÕ thÓ hiÖn
ë viÖc xö lý linh ho¹t c¸c t×nh huèng phong phó trong thùc
3
tiÔn kinh tÕ trªn c¬ së c¸c nguyªn lý khoa häc. B¶n th©n
khoa häc kh«ng thÓ ®ua ra c©u tr¶ lêi cho mäi t×nh huèng
trong ho¹t ®éng thùc tiÔn. Nã chØ cã thÓ ®a ra c¸c nguyªn
lý khoa häc lµ c¬ së cho c¸c ho¹t ®éng qu¶n lý thùc tÕ. Cßn
vËn dông nh÷ng nguyªn lý nµy vµo thùc tiÔn cuéc sèng phô
thuéc nhiÒu vµo kiÕn thøc, ý chÝ vµ tµi n¨ng cña c¸c nhµ
qu¶n lý kinh tÕ. KÕt qu¶ cña nghÖ thuËt qu¶n lý lµ ®a ra
quyÕt ®Þnh qu¶n lý hîp lý tèi u nhÊt cho mét t×nh huèng
qu¶n lsy.
Qu¶n lý Nhµ níc vÒ kinh tÕ lµ mét nghÒ nghiÖp víi bé
m¸y lµ hÖ thèng tæ chøc bao gåm nhiÒu ngêi, nhiÒu c¬
quan, nhiÒu bé phËn cã nh÷ng chøc n¨ng quyÒn h¹n kh¸c
nhau nh»m ®¶m b¶o tæ chøc vµ qu¶n lý cã hiÖu qu¶ c¸c
lÜnh vùc kinh tÕ cña Nhµ níc. Nh÷ng ngêi lµm viÖc trong c¸c
c¬ quan ®ã ®Òu ph¶i ®îc qua ®µo t¹o nh mét nghÒ nghiÖp
®Ó cã ®ñ tri thøc, kü n¨ng n¨ng lùc lµm c«ng t¸c qu¶n lý
c¸c lÜnh vùc kinh tÕ cña Nhµ níc.
3. C¸c ph¬ng ph¸p qu¶n lý cña Nhµ níc vÒ kinh tÕ :
4
Ph¬ng ph¸p qu¶n lý cña Nhµ níc vÒ kinh tÕ lµ tæng thÓ
nh÷ng c¸ch thøc t¸c ®éng cã chñ ®Ých vµ cã thÓ cã cña
Nhµ níc lªn nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ c¸c bé phËn hîp thµnh
cña nã ®Ó thùc hiÖn c¸c môc tiªu qu¶n lý kinh tÕ quèc d©n
( t¨ng trëng kinh tÕ, æn ®Þnh kinh tÕ vµ c«ng b»ng kinh tÕ
...).
Qóa tr×nh qu¶n lý lµ qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng
qu¶n lý theo ®óng nh÷ng nguyªn t¾c ®· ®Þnh. Nh÷ng
nguyªn t¾c ®ã chØ ®îc vËn dông vµ ®îc thÓ hiÖn th«ng
qua c¸c ph¬ng ph¸p qu¶n lý nhÊt ®Þnh. V× vËy, vËn dông
c¸c ph¬ng ph¸p qu¶n lý lµ mét néi dung c¬ b¶n cña qu¶n lý
kinh tÕ.
C¸c ph¬ng ph¸p qu¶n lý kinh tÕ mang tÝnh chÊt ®a d¹ng
vµ phong phó, ®ã lµ vÊn ®Ò cÇn ph¶i ®Æc biÖt lu ý trong
qu¶n lý kinh tÕ v× nã chÝnh lµ bé phËn n¨ng ®éng nhÊt cña
hÖ thèng qu¶n lý kinh tÕ. Ph¬ng ph¸p qu¶n lý kinh tÕ thêng
xuyªn thay ®æi trong tõng t×nh huèng cô thÓ, tuú thuéc
vµo ®Æc ®iÓm cña tõng ®èi tîng còng nh n¨ng lùc vµ kinh
nghiÖm cña Nhµ níc vµ ®éi ngò c¸n bé, viªn chøc Nhµ níc.
5
C¸c ph¬ng ph¸p qu¶n lý chñ yÕu cña Nhµ níc vÒ kinh tÕ
bao gåm :
3.1 C¸c ph¬ng ph¸p hµnh chÝnh :
C¸c ph¬ng ph¸p hµnh chÝnh trong qu¶n lý kinh tÕ lµ c¸c
c¸ch t¸c ®éng trùc tiÕp b»ng c¸c quyÕt ®inhj døt kho¸t
mang tÝnh b¾t buéc cña Nhµ níc lªn ®èi tîng vµ kh¸ch thÓ
trong qu¶n lý kinh tÕ cña Nhµ níc nh»m ®¹t môc tiªu ®Æt
ra trong nh÷ng t×nh huèng nhÊt ®Þnh.
Ph¬ng ph¸p nµy cã hai ®Æc ®iÓm c¬ b¶n lµ :
- TÝnh b¾t buéc : c¸c ®èi tîng qu¶n lý ph¶i chÊp hµnh
nghiªm chØnh c¸c tacs ®éng hµnh chÝnh, nÕu vi ph¹m sÏ bÞ
xö lý kÞp thêi thÝch ®¸ng.
- TÝnh quyÒn lùc : c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ níc chØ ®îc
phÐp ®a ra c¸c t¸c ®éng hµnh chÝnh ®óng víi thÈm quyÒn
cña m×nh.
Vai trß cña c¸c ph¬ng ph¸p hµnh chÝnh lµ x¸c lËp trËt tù
kû c¬ng lµm viÖc trong hÖ thèng; kh©u nèi c¸c ph¬ng ph¸p
kh¸c l¹i thµnh mét hÖ thèng; cã thÓ giÊu ®îc ý ®å ho¹t
6
®éng vµ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò ®Æt ra trong qu¶n lý rÊt
nhanh chãng.
Sö dông c¸c ph¬ng ph¸p hµnh chÝnh ®ßi hái c¸c cÊp
qu¶n lý ph¶i n»m v÷ng nh÷ng yªu cÇu chÆt chÏ sau :
- QuyÕt ®Þnh hµnh chÝnh chØ cã hiÖu qu¶ cao khi quyÕt
®Þnh ®ã cã c¨n cø khoa häc, ®îc luËn chøng ®Çy ®ñ vÒ
mÆt kinh tÕ.
- Khi sö dông c¸c ph¬ng ph¸p hµnh chÝnh ph¶i g¾n chÆt
quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm cña cÊp ra quyÕt ®Þnh, chèng
viÖc l¹m dông quyÒn hµnh nhng kh«ng cã tr¸ch nhiÖm còng
nh chèng hiÖn tîng trèn tr¸nh tr¸ch nhiÖm, kh«ng sö dông
nh÷ng quyÒn h¹n ®îc phÐp.
3.2. C¸c ph¬ng ph¸p kinh tÕ :
Lµ ph¬ng ph¸p t¸c ®éng vµo ®èi tîng qu¶n lý th«ng qua
c¸c lîi Ých kinh tÕ ®Ó cho ®èi tîng bÞ qu¶n lý lùa chän ph¬ng ¸n ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ nhÊt trong ph¹m vi ho¹t
®éng. C¸c ph¬ng ph¸p kinh tÕ chÝnh lµ c¸c ph¬ng ph¸p
t¸c ®éng cña Nhµ níc th«ng qua sô vËn dông c¸c ph¹m trï
kinh tÕ, c¸c ®ßn bÈy kinh tÕ, c¸c ®Þnh møc kinh tÕ - kü
7
thuËt; tøc lµ vÒ thùc chÊt c¸c ph¬ng ph¸p kinh tÕ lµ mét
biÖn ph¸p ®Ó sö dông c¸c quy luËt kinh tÕ.
§Æc ®iÓm cña c¸c ph¬ng ph¸p kinh tÕ lµ nã t¸c ®éng
lªn ®èi tîng qu¶n lý kh«ng b»ng cìng bøc hµnh chÝnh mµ
b»ng lîi Ých, tøc lµ chØ ®Ò ra môc tiªu, nhiÖm vô ph¶i ®¹t,
®a ra nh÷ng ®iÒu kiÖn khuyÕn khÝch vÒ kinh tÕ, nh÷ng
ph¬ng tiÖn vËt chÊt cã thÓ sö dông ®Ó hä tù tæ chøc viÖc
thùc hiÖn nhiÖm vô.
ViÖc sö dông c¸c ph¬ng ph¸p kinh tÕ lu«n lu«n ®îc Nhµ
níc ®Þnh híng, nh»m thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô kÕ ho¹ch, c¸c
môc tiªu kinh tÕ tõng thêi kú cña ®¸t níc. Nhng ®©y kh«ng
ph¶i lµ nh÷ng nhiÖm vô gß Ðp, mÖnh lÖnh chñ quan mµ lµ
nh÷ng môc tiªu, nhiÖm vô cã c¨n cø khoa häc vµ c¬ së chñ
®éng. Nhµ níc t¸c ®éng lªn ®èi tîng qu¶n lý b»ng c¸c ph¬ng ph¸p kinh tÕ theo nh÷ng híng sau :
- §Þnh híng ph¸t triÓn chung b»ng c¸c môc tiªu, nhiÖm
vô phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña hÖ thèng, b»ng nh÷ng
chØ tiªu cô thÓ cho tõng thêi gian, tõng ph©n hÖ, tõng c¸
nh©n cña hÖ thèng.
8
- Sö dông c¸c ®Þnh møc kinh tÕ ( møc thuÕ, møc l·i suÊt
ng©n hµng v.v...), c¸c biÖn ph¸p ®ßn bÈy, kÝch thÝch kinh
tÕ ®Ó l«i cuèn, thu hót, khuyÕn khÝch c¸c c¸ nh©n vµ
doanh nghiÖp ph¸t triÓn s¶n xuÊt theo híng võa lîi nhµ, võa
Ých níc.
- B»ng chÝnh s¸ch u ®·i kinh tÕ ®Ó ®iÒu chØnh ho¹t
®éng kinh tÕ trong c¶ níc vµ thu hót ®îc tiÒm n¨ng cña ViÖt
kiÒu còng nh c¸c tæ chøc, c¸ nh©n níc ngoµi.
Xu híng chung ngµy nay cña c¸c quèc gia lµ më réng viÖc
¸p dông c¸c ph¬ng ph¸p kinh tÕ. §Ó thùc hiÖn hiÖu qu¶ ph¬ng ph¸p nµy cÇn chó ý ®Õn :
- Hoµn thiÖn hÖ thèng c¸c ®ßn bÈy kinh tÕ, n©ng cao
n¨ng lùc vËn dông c¸c quan hÖ hµng ho¸ - tiÒn tÖ, quan hÖ
thÞ trêng.
- Thùc hiÖn sù ph©n cÊp ®óng ®¾n gi÷a c¸c cÊp qu¶n
lý theo híng më réng quyÒn h¹n cho c¸c cÊp díi.
- C¸c c¸n bé qu¶n lý ph¶i lµ nh÷ng ngêi cã tr×nh ®é vµ
n¨ng lùc vÒ nhiÒu mÆt. Bëi v× sö dông ph¬ng ph¸p kinh
tÕ ®ßi hái c¸n bé qu¶n lý ph¶i hiÓu biÕt vµ th«ng th¹o
9
nhiÒu lo¹i kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm qu¶n lý ®ång thêi ph¶i
cã b¶n lÜnh tù chñ v÷ng vµng.
3.3. Ph¬ng ph¸p gi¸o dôc :
Ph¬ng ph¸p gi¸o dôc trong qu¶n lý Nhµ níc vÒ kinh tÕ lµ
c¸ch thøc t¸c ®éng cña Nhµ níc vµo nhËn thøc vµ t×nh c¶m
cña nh÷ng con ngêi thuéc ®èi tîng qu¶n lý Nhµ níc vÒ kinh
tÕ, nh»m n©ng cao tÝnh tù gi¸c, tÝch cùc vµ nhiÖt t×nh lao
®éng cña hä trong viÖc thùc hiÖn tèt nhiÖm vô ®îc giao.
Ph¬ng ph¸p gi¸o dôc cã ý nghÜa to lín trong qu¶n lý kinh
tÕ v× ®èi tîng cña qu¶n lý lµ con ngêi - mét thùc thÓ n¨ng
®éng vµ lµ tæng hoµ cña nhiÒu mèi quan hÖ x· héi. Ph¬ng
ph¸p gi¸o dôc dùa trªn c¬ së vËn dông c¸c quy luËt t©m lý.
§Æc trng cña ph¬ng ph¸p nµy lµ tÝnh thuyÕt phôc, tøc lµ
lµm cho ngêi lao ®éng ph©n biÖt ph¶i - tr¸i, ®óng - sai, lîi h¹i, ®Ñp - xÊu, thiÖn - ¸c, tõ ®ã n©ng cao tÝnh tù gi¸c lµm
viÖc vµ sù g¾n bã víi doanh nghiÖp.
Ph¬ng ph¸p gi¸o dôc thêng ®îc sö dông kÕt hîp víi c¸c
ph¬ng ph¸p kh¸c mét c¸ch uyÓn chuyÓn, linh ho¹t, võa nhÑ
10
nhµng võa s©u s¸t ®Õn tõng ngêi lao ®éng, cã t¸c ®«ng
gi¸o dôc réng r·i trong x· héi.
Néi dung cña ph¬ng ph¸p gi¸o dôc bao gåm :
- Gi¸o dôc ®êng lèi, chñ tr¬ng cña §¶ng vµ Nhµ níc ®Ó
mäi ngêi d©n ®Òu hiÓu, ®Òu ñng hé vµ ®Òu quyÕt t©m
x©y dùng ®Êt níc, cã ý chÝ lµm giµu.
- Gi¸o dôc ý thøc lao ®éng s¸ng t¹o, cã n¨ng suÊt, cã
hiÖu qu¶, cã tæ chøc.
- Xo¸ bá t©m lý vµ phong c¸ch cña ngêi s¶n xuÊt nhá mµ
biÓu hiÖn lµ chñ nghÜa c¸ nh©n, thu vÐn nhá män, t©m lý
Ých kû gia ®×nh, ®Çu ãc thiÓn cËn, hÑp hßi, t tëng ®Þa
ph¬ng, côc bé, b¶n vÞ, phêng héi, b×nh qu©n chñ nghÜa,
kh«ng chÞu ®Ó ai h¬n m×nh, ghen ghÐt, ®è kÞ nhau, t¸c
phong lµm viÖc luém thuém, tuú tiÖn, cöa quyÒn, kh«ng
biÕt tiÕt kiÖm thêi giê, thÝch héi häp.
- Xo¸ bá tµn d t tëng phong kiÕn, thãi ®¹o ®øc gi¶, nãi
mét ®»ng lµm mét nÎo, thÝch ®Æc quyÒn ®Æc lîi, thÝch hëng thô, k×m h·m thanh niªn, coi thêng phô n÷.
11
- Xo¸ bá tµn d t tëng t s¶n, víi c¸c biÓu hiÖn xÊu nh chñ
nghÜa thùc dông v« ®¹o ®øc, chñ nghÜa tù do v« ChÝnh
phñ "c¸ lín nuèt c¸ bÐ".
- X©y dùng t¸c phong ®¹i c«ng nghiÖp; tÝnh hiÖu qu¶,
hiÖn thùc, tÝnh tæ chøc, tÝnh kû luËt, ®¶m nhËn tr¸ch
nhiÖm, khÈn tr¬ng, tiÕt kiÖm.
C¸c h×nh thøc gi¸o dôc bao gåm : sö dông c¸c ph¬ng
tiÖn th«ng tin ®¹i chóng ( s¸ch, b¸o, ®µi ph¸t thanh,
truyÒn h×nh...), sö dông c¸c ®oµn thÓ, c¸c ho¹t ®éng cã
tÝnh x· héi. TiÕn hµnh gi¸o dôc c¸ biÖt, sö dông c¸c héi
nghÞ tæng kÕt, héi thi tay nghÒ, héi chî triÓn l·m v.v... sö
dông c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc lµm ¨n cã hiÖu qu¶ v.v...
Nh vËy viÖc sö dông c¸c ph¬ng ph¸p qu¶n lý kinh
tÕ võa lµ khoa häc, võa lµ nghÖ thuËt. TÝnh khoa häc
®ßi hái ph¶i n¾m v÷ng ®èi tîng víi nh÷ng ®Æc ®iÓm
vèn cã cña nã ®Ó t¸c ®éng trªn c¬ së nhËn thøc vµ
vËn dông c¸c quy luËt kh¸ch quan, phï hîp víi ®èi tîng.
TÝnh nghÖ thuËt biÓu hiÖn ë chç biÕt lùa chän vµ kÕt
hîp c¸c ph¬ng ph¸p trong thùc tiÔn ®Ó sö dông tèt
12
tiÒm n¨ng vµ c¬ héi cña ®Êt níc, ®¹t môc tiªu qu¶n lý
®Ò ra. Qu¶n lý kinh tÕ cã hiÖu qu¶ nhÊt khi biÕt lùa
chän ®óng ®¾n vµ kÕt hîp linh ho¹t c¸c ph¬ng ph¸p
qu¶n lý. §ã chÝnh lµ tµi nghÖ thuËt qu¶n lý, cña Nhµ
níc nãi riªng, cña c¸c viªn chøc qu¶n lý nãi chung.
4. Sù gièng nhau vµ kh¸c nhau cña c¸c ph ¬ng ph¸p
qu¶n lý Nhµ níc vÒ kinh tÕ trong c¸c chÕ ®é x· héi
kh¸c nhau :
VÒ b¶n chÊt, qu¶n lý kinh tÕ t b¶n chñ nghÜa vµ x· héi
chñ nghÜa lµ kh¸c nhau. Qu¶n lý kinh tÕ t b¶n chñ nghÜa
v× mét nhãm nhá nh÷ng ngêi giÇu, nh÷ng ngêi nµy n¾m
quyÒn lùc kinh tÕ, ®ång thêi n¾m quyÒn lùc chÝnh trÞ Nhµ níc cña giai cÊp t s¶n. Qu¶n lý kinh tÕ x· héi chñ nghÜa
v× ®¹i bé phËn ngêi d©n lao ®éng v× xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo,
v× môc tiªu ph¸t triÓn - Nhµ níc cña d©n, do d©n vµ v×
d©n. Tuy nhiªn, Nhµ níc x· héi chñ nghÜa víi chÕ ®é c«ng
h÷u vµ chÝnh quyÒn n»m trong tay nh©n d©n kh«ng cã
nghÜa lµ Nhµ níc ®ã sÏ ®em l¹i cuéc sèng tèt ®Ñp cho mäi
ngêi b»ng bÊt kú c¸ch qu¶n lý nµo cña m×nh.
13
Trong nÒn kinh tÕ t b¶n chñ nghÜa mang tÝnh thÞ tr êng
thuÇn tuý :
Trong nÒn kinh tÕ, c¸c nguån lùc s¶n xuÊt còng nh c¸c
hµng ho¸ vµ dÞch vô kinh tÕ ®îc ph©n bè cho c¸c ho¹t
®éng vµ c¸c môc ®Ých sö dông kh¸c nhau th«ng qua c¸i
mµ ngêi ta gäi lµ "c¬ chÕ thÞ trêng". ViÖc quyÕt ®Þnh xem
s¶n xuÊt vµ tiªu thô c¸i g× bao nhiªu ®Òu ®îc c¸c ®¬n vÞ
kinh tÕ c¸ thÓ ®a ra. Nh÷ng ®¬n vÞ kinh tÕ ®a ra quyÕt
®Þnh dùa trªn c¸c gi¶i ph¸p mµ hä cã trong ®ã cã yÕu tè
gi¸ thÞ trêng cña c¸c lo¹i hµng ho¸, dÞch vô vµ nguån lùc
mµ hä ph¶i chÊp nhËn, kh«ng ®îc t¸c ®éng ®Õn. M« h×nh
kinh tÕ nµy nhÊn m¹nh ®Õn c¹nh tranh hoµn h¶o vµ bµn
tay v« h×nh. Vai trß qu¶n lý cña Nhµ níc kh«ng ®îc nhÊn
m¹nh, Nhµ níc sö dông c¸c ph¬ng ph¸p hµnh chÝnh vµ ph¬ng ph¸p kinh tÕ ®Ó qu¶n lý nÒn kinh tÕ song chñ yÕu
phôc vô cho lîi Ých cña giai cÊp t s¶n vµ bÞ giai cÊp t s¶n chi
phèi, kh«ng chó träng tíi nh÷ng vÊn ®Ò x· héi.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ph¸t triÓn :
14
ChÝnh phñ ngµy cµng n¾m nhiÒu quyÒn kiÓm so¸t h¬n
®èi víi toµn bé ho¹t ®éng kinh tÕ, kh«ng chØ th«ng qua c¸c
chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« nh c¸c chÝnh s¸ch tµi kho¸ vµ
tiÒn tÖ mµ cßn th«ng qua viÖc :
- Tham gia trùc tiÕp ngµy cµng nhiÒu vµo c¸c ho¹t ®éng
kinh tÕ díi h×nh thøc c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ®îc quèc h÷u
hãa, c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc vµ c¸c ch¬ng tr×nh ®Çu t
c«ng céng.
- KÕ ho¹ch ho¸ kinh tÕ, ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng cña c¸c
c«ng ty t nh©n, ®¸nh thuÕ c¸c nhµ t doanh vµ c¸c doanh
nghiÖp.
- TiÕn hµnh vµ ®iÒu tiÕt c¸c ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng...
Trªn nhiÒu ph¬ng diÖn, "bµn tay v« h×nh " cña c¬ chÕ
thÞ trêng ®· ®îc thay bëi "bµn tay h÷u hinh" chØ ®¹o cña
ChÝnh phñ trung ¬ng nh mét lùc lîng kinh tÕ chñ yÕu trong
nh÷ng x· héi t b¶n chñ nghÜa nµy. Nhµ níc sö dông c¶ ph¬ng ph¸p hµnh chÝnh vµ ph¬ng ph¸p kinh tÕ ®Ó qu¶n lý
nÒn kinh tÕ.
Trong nÒn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa "mÖnh lÖnh"
15
§©y lµ nÒn kinh tÕ kh«ng chØ dùa trªn chÕ ®é së h÷u
c«ng céng ®èi víi toµn bé c¸c nguån lùc cña sanr xuÊt mµ
cßn dùa trªn viÖc thay thÕ hoµn toµn c¬ chÕ gi¸ thÞ trêng
b»ng viÖc kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung toµn bé c¸c ho¹t ®éng
kinh tÕ. TÊt c¶ c¸c lo¹i gi¸ c¶ ®Òu do Nhµ níc quyÕt ®Þnh.
C¸c kÕ ho¹ch tæng thÓ cho toµn quèc còng nh cho tõng vïng
®îc Nhµ níc t¹o lËp ra hµng n¨m. Nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng s½n
cã vÒ nguån lùc ®îc c©n ®èi bëi nh÷ng quyÕt ®Þnh ph©n
bæ cña Trung ¬ng chø kh«ng ph¶i bëi nh÷ng tÝn hiÖu cña
gi¸ c¶ trong hÖ thèng thÞ trêng. Trong nÒn kinh tÕ nµy, Nhµ
níc chØ sö dông ph¬ng ph¸p qu¶n lý hµnh chÝnh vµ cßn rÊt
nhiÒu h¹n chÕ lµm cho nÒn kinh tÕ bÞ k×m h·m kh«ng ph¸t
triÓn ®îc.
Trong nÒn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa ®Þnh h íng "thÞ trêng" :
C¸c hÖ thèng kinh tÕ x· héi chñ nghÜa ®Þnh híng thÞ trêng cè g¾ng héi tô nh÷ng tinh hoa cña c¶ hai chÕ ®é : tÝnh
®¬n gi¶n cña c¬ chÕ gi¸ tù ®éng vµ hiÖu qu¶ cña chñ
nghÜa t b¶n thÞ trêng cïng víi chñ nghÜa b×nh qu©n cña
16
h×nh thøc x· héi chñ nghÜa ®èi víi c¸c t liÖu s¶n xuÊt vµ
ph©n phèi. C«ng t¸c kÕ ho¹ch ho¸ cña Trung ¬ng ®ãng vai
trß kiÓm so¸t trùc tiÕp. Nhµ níc sö dông kÕt hîp c¶ c¸c ph¬ng ph¸p kinh tÕ vµ ph¬ng ph¸p hµnh chÝnh.
Trong nÒn kinh tÕ hçn hîp gi÷a thÞ trêng vµ kÕ ho¹ch
ho¸ :
ë ®©y, nh÷ng møc ®é kh¸c nhau vÒ së h÷u t nh©n ®èi
víi c¸c nguån lùc tån t¹i song song víi quy m« ®¸ng kÓ cña
së h÷u Nhµ níc vµ sù tham gia cña Nhµ níc vµo c¸c ho¹t
®éng kinh tÕ. Cã sù tån t¹i song song cña h×nh thøc ph©n
bæ nguån lùc vµ s¶n phÈm bëi thÞ trêng vµ gi¸ c¶ do Nhµ níc quy ®Þnh, cïng víi h×nh thøc kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung vµ
chØ ®¹o toµn bé ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ bëi Nhµ níc.
NÒn kinh tÕ ViÖt nam lµ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ vËn ®éng
theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ níc theo
®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Tõ ®¹i héi §¶ng lÇn thø VI,
nÒn kinh tÕ tõ m« h×nh kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung quan liªu
bao cÊp dùa trªn chÕ ®é c«ng h÷u t liÖu s¶n xuÊt víi hai
h×nh thøc Nhµ níc vµ tËp thÓ lµ chñ yÕu, ®· chuyÓn sang
17
nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh theo c¬
chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc theo ®Þnh híng x·
héi chñ nghÜa. Hµng lo¹t c¸c biÖn ph¸p c¶i c¸ch chÝnh s¸ch
kinh tÕ vÜ m« ®· ®îc thùc hiÖn, t¹o lËp ®îc ®ång bé c¸c
yÕu tè thÞ trêng, hoµn chØnh hÖ thèng ph¸p luËt, ®æi míi
c«ng t¸c kÕ ho¹ch ho¸, c«ng t¸c tµi chÝnh, tiÒn tÖ vµ gi¸
c¶. Nhµ níc tham gia vµo qu¸ tr×nh qu¶n lý kinh tÕ víi t
c¸ch lµ nhµ qu¶n lý vÜ m«, Nhµ níc ®iÒu tiÕt c¸c ho¹t ®éng
thÞ trêng, gi÷ cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn æn ®Þnh ®i theo
®óng ®Þnh híng do §¶ng, Nhµ níc ®· v¹ch ra. Nhµ níc sö
dông tæng hîp c¸c ph¬ng ph¸p ®· nªu ë trªn ®Ó qu¶n lý
nÒn kinh tÕ quèc gia, trong ®ã ph¬ng ph¸p kinh tÕ gi÷ vai
trß quan träng nhÊt ( kh¸c h¼n víi tríc ®©y trong c¬ chÕ
tËp trung quan liªu bao cÊp th× ph¬ng ph¸p hµnh chÝnh ®îc
sö dông chñ yÕu ). Nhê vËy trong nh÷ng n¨m qua nÒn kinh
tÕ ViÖt nam ®· cã nh÷ng bíc ph¸t triÓn vît bËc, theo ®óng
®Þnh híng XHCN.
Trong nh÷ng n¨m tíi ®©y, ®Ó n©ng cao hiÖu lùc qu¶n
lý kinh tÕ cña Nhµ níc,chóng ta cÇn tiÕp tôc thùc hiÖn ®æi
míi, s¾p xÕp vµ kiÖn toµn bé m¸y Nhµ níc vµ ®Æc biÖt lµ
18
cñng cè vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña hÖ thèng c¸c
doanh nghiÖp Nhµ níc gi÷ vai trß chñ ®¹o. Cã nh vËy Nhµ níc míi ®ñ thùc lùc vµ søc m¹nh kinh tÕ vµ qu¶n lý ®Ó thùc
hiÖn tèt vai trß lµ bµ ®ì cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, thùc
hiÖn tèt chøc n¨ng ngêi qu¶n lý vÜ m« nÒn kinh tÕ.
19
- Xem thêm -