§Ò bµi: Trªn c¬ së cña lý thuyÕt vÒ nÒn kinh tÕ
hçn hîp, anh (chÞ) h·y ph©n tÝch c¬ chÕ thÞ trêng cã
sù qu¶n lý cña Nhµ níc ë níc ta hiÖn nay.
Tr¶ lêi: Nh chóng ta ®· biÕt, tõ tríc khi xuÊt hiÖn trêng ph¸i chÝnh hiÖn ®¹i ®· cã nh÷ng trêng ph¸i kh¸c
nhau cïng tån t¹i vµ ph¸t triÓn, ®ã lµ c¸c trêng ph¸i
Keynes, vµ trêng ph¸i cæ ®iÓn míi, mçi trêng ph¸i cã
nh÷ng u vµ nhîc ®iÓm riªng, ®Õn khi xuÊt hiÖn trêng
ph¸i chÝnh hiÖn ®¹i lµ sù kÕt hîp chung l¹i cña c¸c trêng
ph¸i, ®ã lµ sù kÕt hîp lý thuyÕt cña trêng ph¸i Keynes, trêng ph¸i cæ ®iÓn vµ mét sè trêng ph¸i kh¸c ®Ó ®a ra lý
luËn chung gäi lµ nÒn kinh tÕ hçn hîp, t¸c gi¶ tiªu biÓu cña
trêng ph¸i nµy lµ Samuelson vµ t¸c phÈm nµy ®îc tr×nh
bµy thµnh hai phÇn: kinh tÕ vi m« vµ kinh tÕ vÜ m«.
- Kinh tÕ vi m«: ®îc dïng lµm c¬ së cho sù ho¹t ®éng
cña c¸c doanh nghiÖp
1
- Kinh tÕ häc vÜ m«: phÇn nµy ®îc dïng lµm c¬ së
cho c¸c chÝnh s¸ch cña Nhµ níc. Trong t¸c phÈm kinh tÕ
häc nµy 2 t¸c gi¶ cã ®Ò cËp tíi nh÷ng lý luËn sau:
+ Lý thuyÕt giíi h¹n cña trêng ph¸i t©n cæ ®iÓn
+ Lý thuyÕt vÒ sù th¨ng b»ng tæng qu¸t cña t¸c
gi¶ Leonwalvacic
+ Quy luËt n¨ng suÊt lao ®éng bÊt t¬ng xøng,
Ricardo ®· ®Ò cËp tíi
+ ThuyÕt 3 nh©n tè cña s¶n xuÊt, t¸c gi¶ Say
+ Lý thuyÕt vÒ m« h×nh sè nh©n cña Keynes
VÒ mÆt lÞch sö lý thuyÕt vÒ nÒn kinh tÕ hçn hîp nµy
xuÊt hiÖn tõ cuèi thÕ kû 19. Sau chiÕn tranh thÕ giíi thø 2
nã ®îc mét sè t¸c gi¶ ë Mü tiÕp tôc nghiªn cøu vµ ph¸t
triÓn. Sau kho¶ng thêi gian trªn Samuelson l¹i ph¸t triÓn
thªm mét bíc n÷a.
NÕu nh trêng ph¸i cæ ®iÓn vµ cæ ®iÓn míi say sa víi
bµn tay v« h×nh vµ th¨ng b»ng tæng qu¸t, th× Samuelson
say sa víi chñ tr¬ng ph¸t triÓn kinh tÕ dùa vµo c¶ “hai bµn
2
tay” tøc lµ c¬ chÕ thÞ trêng tù do víi c¸c quy luËt vèn cã
cña nã vµ sù can thiÖp cña chÝnh phñ.
Samuelson cho r»ng “®iÒu hµnh mét nÒn kinh tÕ mµ
kh«ng cã chÝnh phñ th× còng nh ®Þnh vç tay b»ng mét
bµn tay”.
Dùa vµo c¬ chÕ thÞ trêng cã nghÜa lµ dùa vµo bé
m¸y tù ho¹t ®éng cña cung cÇu, gi¸ c¶ víi m«i trêng c¹nh
tranh, lîi nhuËn vµ c¸c quy luËt vËn hµnh kh¸ch quan. Nhng thùc tÕ kinh tÕ thÞ trêng vÉn cã nh÷ng khuyÕt tËt, vÉn
cßn nhiÒu vÊn ®Ò mµ tù nã kh«ng thÓ gi¶i quyÕt ®îc. V×
vËy Nhµ níc ph¶i can thiÖp vµo kinh tÕ th«ng qua viÖc
thiÕt lËp ph¸p luËt, x¸c ®Þnh chÝnh s¸ch æn ®Þnh kinh
tÕ vÜ m«, t¸c ®éng vµo viÖc ph©n bè tµi nguyªn, t¸c
®éng vµo viÖc ph©n bè thu nhËp. Qua ®ã ®¶m b¶o hiÖu
qu¶, c«ng b»ng vµ æn ®Þnh trong ph¸t triÓn kinh tÕ. Nhµ
níc ph¶i can thiÖp vµo kinh tÕ ®Ó ng¨n chÆn khñng
ho¶ng, thÊt nghiÖp t¹o viÖc lµm ®Çy ®ñ, nhng ®ång thêi
ph¶i gi÷ trong khu«n khæ kh«n ngoan cña c¹nh tranh.
3
Ngµy nay “kinh tÕ hçn hîp” ®ang thu hót sù quan
t©m cña c¸c nhµ kinh tÕ ë mäi trêng ph¸i vµ xu híng kh¸c
nhau. Theo Samuelson, c¬ chÕ thÞ trêng lµ mét h×nh thøc
tæ chøc kinh tÕ, trong ®ã c¸ nh©n ngêi tiªu dïng vµ c¸c
nhµ kinh doanh s¶n xuÊt t¸c ®éng lÉn nhau qua thÞ trêng
®Ó x¸c ®Þnh ba vÊn ®Ò trung t©m cu¶ mét tæ chøc kinh
tÕ: s¶n xuÊt c¸i g×? s¶n xuÊt nh thÕ nµo? vµ s¶n xuÊt cho
ai? Theo «ng c¬ chÕ thÞ trêng kh«ng ph¶i lµ mét sù hçn
®én mµ ®©y lµ mét trËt tù kinh tÕ.
Lµ mét c¬ chÕ tinh vi ®Ó hçn hîp gi÷a ngêi s¶n xuÊt
vµ ngêi tiªu dïng th«ng qua hÖ thèng gi¸ c¶. Nã lµ mét ph¬ng tiÖn mµ qua ®ã ®Ó tËp hîp nh÷ng suy nghÜ vµ hµnh
®éng cña hµng triÖu c¸ nh©n trong x· héi.
“Mét nÒn kinh tÕ thÞ trêng lµ mét c¬ chÕ tinh vi ®Ó
phèi hîp mét c¸ch kh«ng tù gi¸c. Nã lµ mét ph¬ng tiÖn
giao tiÕp ®Ó tËp hîp tri thøc vµ hµnh ®éng cña hµng triÖu
c¸ nh©n kh¸c nhau, kh«ng cã bé n·o trung t©m nã vÉn
gi¶i quyÕt bµi to¸n mµ m¸y tÝnh lín nhÊt hiÖn nay còng
kh«ng thÓ gi¶i næi, kh«ng ai thiÕt kÕ ra nã. Nã tù xuÊt
hiÖn vµ còng nh x· héi loµi ngêi, nã ®ang thay ®æi”. Trªn
4
thÞ trêng cã thÞ trêng hµng tiªu dïng, dÞch vô vµ thÞ trêng
c¸c yÕu tè s¶n xuÊt (lao ®éng, ®Êt ®ai, t b¶n...) trong
®ã gi¸ c¶ lµ ph¬ng tiÖn ph¸t tÝn hiÖu cña x· héi, sù biÕn
®éng cña nã lµm tr¹ng th¸i c©n b»ng cung cÇu biÕn ®æi
thêng xuyªn: kinh tÕ thÞ trêng chÞu sù ®iÒu khiÓn cña hai
«ng vua. Ngêi tiªu dïng bá phiÕu b»ng ®« la chän ®iÓm
n»m trªn ranh giíi kh¶ n¨ng s¶n xuÊt.
Thø hai lµ kü thuËt h¹n chÕ ngêi tiªu dïng v× nÒn s¶n
xuÊt kh«ng vît giíi h¹n kh¶ n¨ng s¶n xuÊt.
ThÞ trêng ®ãng vai trß hßa gi¶i gi÷a së thÝch ngêi
tiªu dïng vµ h¹n chÕ kü thuËt. Bµn tay v« h×nh ®«i khi
dÉn nÒn kinh tÕ tíi sai lÇm vµ c¸c khuyÕt tËt. ¤ nhiÔm m«i
trêng, ®éc quyÒn ph¸ ho¹i c¹nh tranh, khñng ho¶ng thÊt
nghiÖp, ph©n phèi bÊt b×nh ®¼ng. Do ®ã cÇn phèi hîp
víi “bµn tay h÷u h×nh” cña thuÕ khãa, chØ tiªu vµ luËt lÖ
cña chÝnh phñ.
Trong c¬ chÕ thÞ trêng nhÊt thiÕt ph¶i cã 3 yÕu tè lµ:
hµng hãa, ngêi b¸n, vµ cã ngêi b¸n vµ cã ngêi mua.
5
Hµng hãa: gåm ba lo¹i lµ: Hµng tiªu dïng, c¸c dÞch
vô, c¸c yÕu tè cña s¶n xuÊt. Gåm ba yÕu tè (lao ®éng,
®Êt ®ai, t b¶n)
Nh÷ng hµng hãa nµy lµm h×nh thµnh nªn thÞ trêng
hµng tiªu dïng (thÞ trêng ®Çu ra) vµ thÞ trêng c¸c yÕu tè
s¶n xuÊt (thÞ trêng ®Çu vµo). §èi víi hµng hãa cã gi¸ c¶
khi cã nhiÒu ngêi mua th× ngêi b¸n sÏ t¨ng gi¸. Do ®ã dÉn
tíi viÖc t¨ng cung.
Ngêi b¸n vµ ngêi mua trªn thÞ trêng lu«n lu«n t¸c
®éng lÉn nhau ®Ó x¸c ®Þnh 2 yÕu tè lµ: gi¸ c¶ hµng hãa
vµ sè lîng hµng hãa ®îc b¸n trªn thÞ trêng. Theo
Samuelson trong c¬ chÕ thÞ trêng cã hÖ thèng tù t¹o ra sù
c©n ®èi gi÷a gi¸ c¶ vµ s¶n xuÊt gi¸ c¶ trªn thÞ trêng lµ
tÝn hiÖu x· héi ®Ó gióp cho ngêi s¶n xuÊt tr¶ lêi ba c©u
hái: s¶n xuÊt c¸i g×, s¶n xuÊt nh thÕ nµo, s¶n xuÊt cho ai.
§Ó thÊy râ vai trß cña chÝnh phñ, chóng ta nªu ra mét
sè nhîc ®iÓm c¬ chÕ thÞ trêng.
C¬ chÕ thÞ trêng díi sù t¸c ®éng cña bµn tay v«
h×nh thêng dÉn tíi nh÷ng khuyÕt tËt sau:
6
- Do viÖc ch¹y theo lîi nhuËn tèi ®a, cho nªn c¸c
doanh nghiÖp thêng hay lµm « nhiÔm m«i trêng ph¸ ho¹i
c©n b»ng sinh th¸i.
- C¬ chÕ thÞ trêng dÔ dÉn tíi sù ®éc quyÒn nh vËy
nã ph¸ vì c¬ chÕ c¹nh tranh tù do nã lµm mÊt ®éng lùc
cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ.
- C¬ chÕ thÞ trêng g»n liÒn víi c¸c c¨n bÖnh nh:
khñng ho¶ng, thÊt nghiÖp, ®Çu c¬, hµng gi¶, trèn thuÕ.
- C¬ chÕ thÞ trêng dÉn tíi sù ph©n hãa giµu nghÌo.
Nguån gèc lµ sù ph©n phèi thu nhËp kh«ng c«ng b»ng.
ChÝnh do nh÷ng khuyÕt tËt trªn, cÇn ph¶i cã sù kÕt hîp
gi÷a bµn tay v« h×nh víi sù can thiÖp cña chÝnh phñ.
§Ó kh¾c phôc ®îc nh÷ng khuyÕt tËt trªn cña c¬ chÕ
thÞ trêng, cÇn cã vai trß can thiÖp cña chÝnh phñ, theo
Samuelson vai trß ®ã thÓ hiÖn ë bèn chøc n¨ng c¬ b¶n
sau:
7
- ChÝnh phñ ph¶i x©y dùng ®îc hÖ thèng ph¸p luËt
®Ó phôc vô cho viÖc kinh doanh t¹o ®îc hµnh lang ph¸p lý
cho kinh doanh. Cô thÓ bao gåm c¸c vÊn ®Ò c¬ b¶n sau:
+ Quy ®Þnh ®îc tµi s¶n cña c¸c doanh nghiÖp
+ Quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm c¸c doanh nghiÖp vµ
c¸c tæ chøc kinh tÕ, nghÜa vô doanh nghiÖp ®èi víi x· héi
(thuÕ...)
- Söa ch÷a, kh¾c phôc nh÷ng thÊt b¹i cña thÞ trêng,
nh»m ®¶m b¶o cho thÞ trêng ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. §Ó
lµm ®îc ®iÒu ®ã cÇn ph¶i gi¶i quyÕt bèn vÊn ®Ò sau:
+ Ban hµnh luËt chèng ®éc quyÒn ®Ó duy tr×
®îc sù c¹nh tranh, lµm t¨ng hiÖu qu¶ nÒn kinh tÕ.
+ Ng¨n chÆn ®îc nhng t¸c dông xÊu tõ bªn
ngoµi lµm ¶nh hëng tíi tÝnh kh«ng hiÖu qu¶ cña thÞ trêng.
X¶y ra trong hai trêng hîp: Doanh nghiÖp lµm « nhiÔm m«i
trêng lµm ¶nh hëng ®Õn ®êi sèng cña mäi ngêi, nhng
kh«ng ph¶i ®Òn bï mét kho¶n thiÖt h¹i nµo. Khi d©n c
trong vïng ®îc hëng mét lo¹i phóc lîi nµo ®ã mµ kh«ng
ph¶i tr¶ tiÒn.
8
+ ChÝnh phñ ph¶i ®¶m nhiÖm viÖc s¶n xuÊt c¸c
lo¹i hµng hãa c«ng céng nh: quèc phßng, an ninh, chèng
thiªn tai.
+ ThuÕ: B¶o ®¶m chi tiªu cña chÝnh phñ vµ
viÖc chi tiªu ®ã nh»m ®Ó phôc vô c¸c lîi Ých c«ng céng.
Cho nªn chÝnh phñ lµ ngêi ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch vÒ
thuÕ vµ thùc hiÖn viÖc thu thuÕ còng nh kiÓm tra gi¸m
s¸t viÖc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch thu thuÕ.
- §¶m b¶o sù c«ng b»ng: C¬ chÕ thÞ trêng lu«n lu«n
dÉn ®Õn sù ph©n hãa giµu nghÌo bÊt b×nh ®¼ng. V×
vËy chøc n¨ng cña chÝnh phñ lµ ph¶i cã chÝnh s¸ch ph©n
phèi thu nhËp ®Ó ph©n phèi l¹i thu nhËp nh»m gi¶m bít
sù chªnh lÖch gi÷a c¸c thµnh viªn trong x· héi. Nhµ níc sö
dông mét sè c«ng cô: ThuÕ thu nhËp, chÝnh phñ x©y dùng
mét hÖ thèng hç trî thu nhËp ®Ó gióp cho nh÷ng ngêi cã
hoµn c¶nh khã kh¨n, thÊt nghiÖp, èm ®au... ChÝnh phñ
cßn thùc hiÖn trî cÊp cho nh÷ng ngêi cã thu nhËp thÊp: nh
b¸n nhµ víi gi¸ rÎ, cho b¶o hiÓm y tÕ...
9
-æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«: Nh ta biÕt, kinh tÕ c¸c níc
t b¶n ph¸t triÓn theo chu kú, ®· x¶y ra c¸c cuéc khñng
ho¶ng lín chÝnh phñ cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó kiÓm
so¸t c¸c chu kú ®ã, theo Samuelson cÇn sö dông c«ng cô
sau:
+ Sö dông quyÒn lùc vÒ tiÒn tÖ: §ã lµ viÖc Nhµ
níc ®iÒu tiÕt vµ lu th«ng tiÒn tÖ, ®iÒu khiÓn ho¹t ®éng
cña hÖ thèng Ng©n hµng, ®Ó th«ng qua ®ã x¸c ®Þnh
møc l·i suÊt vµ x¸c ®Þnh c¸c ®iÒu kiÖn tÝn dông.
+ Nhµ níc sö dông quyÒn lùc vÒ tµi chÝnh: §ã lµ
chÝnh phñ cã quyÒn ®¸nh thuÕ, cã quyÒn ban hµnh c¸c
luËt thuÕ vµ møc thuÕ kh¸c nhau. ChÝnh phñ cã thÓ sö
dông ng©n s¸ch cña m×nh ®Ó chi tiªu cho nh÷ng môc
®Ých ®· ®îc x¸c ®Þnh tríc.
§Ó thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng kinh tÕ nªu trªn, thùc tÕ
chÝnh phñ ®· ph¶i tiÕn hµnh sù lùa chän. Sù lùa chän nµy
cña chÝnh phñ chØ tho¶ m·n mét c¸ch t¬ng ®èi nhu cÇu
cña c¸c c¸ nh©n. V× vËy sù lùa chän cña chÝnh phñ còng
cã thÓ ®óng, còng cã thÓ sai. Do ®ã sù can thiÖp cña
10
chÝnh phñ cã thÓ kh«ng thùc sù mang l¹i hiÖu qu¶. V× vËy
theo Samuelson cÇn thiÕt ph¶i cã sù kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a
c¬ chÕ thÞ trêng víi vai trß ®iÒu tiÕt kinh tÕ cña chÝnh
phñ ®Ó ®iÒu hµnh nÒn kinh tÕ nãi chung. §ã chÝnh lµ c¬
chÕ hçn hîp, trong ®ã c¬ chÕ thÞ trêng ®Ó x¸c ®Þnh gi¸
c¶, s¶n lîng bao nhiªu, cßn vÒ phÇn chÝnh phñ ®iÒu tiÕt
nÒn kinh tÕ b»ng ph¸p luËt, b»ng chi tiªu cña ng©n s¸ch,
b»ng thuÕ thu ®îc tõ c¸c doanh nghiÖp, c¬ së s¶n xuÊt.
§Ó thÊy râ ®îc c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ míi ë níc ta, tríc hÕt
chóng ta ®i vµo t×m hiÓu c¬ chÕ cò: C¬ chÕ qu¶n lý kinh
tÕ cò ë níc ta lµ c¬ chÕ kÕ ho¹ch tËp trung quan liªu, bao
cÊp cã nh÷ng ®Æc trng chñ yÕu sau ®©y:
- Qu¶n lý nÒn kinh tÕ b»ng mÖnh lÖnh hµnh chÝnh lµ
chñ yÕu, ®iÒu ®ã thÓ hiÖn ë viÖc chi tiÕt hãa qu¸ ®¸ng
c¸c nhiÖm vô do Trung ¬ng giao cho b»ng mét hÖ thèng
c¸c ph¸p lÖnh tõ trªn xuèng díi.
- C¸c c¬ quan hµnh chÝnh - kinh tÕ can thiÖp qu¸
s©u vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c ®¬n vÞ
kinh tÕ c¬ së, nhng l¹i kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm g× víi c¸c
quyÕt ®Þnh cña m×nh.
11
- Coi thêng quan hÖ hµng hãa - tiÒn tÖ vµ hiÖu qu¶
qu¶n lý kinh tÕ, qu¶n lý nÒn kinh tÕ vµ kÕ ho¹ch hãa b»ng
chÕ ®é cÊp ph¸t vµ giao nép s¶n phÈm, quan hÖ hiÖn vËt
lµ chñ yÕu, do ®ã h¹ch to¸n chØ lµ h×nh thøc. ChÕ ®é
bao cÊp ®îc thÓ hiÖn díi c¸c h×nh thøc, bao cÊp qua gi¸,
chÕ ®é cung cÊp vµ cÊp ph¸t vèn cña ng©n s¸ch mµ
kh«ng rµng buéc vËt chÊt ®èi víi ngêi ®îc cÊp ph¸t vèn.
- Tõ nh÷ng ®Æc ®iÓm trªn dÉn ®Õn mét c¸ch kh«ng
tr¸nh khái bé m¸y qu¶n lý rÊt cång kÒnh, cã nhiÒu cÊp
trung gian vµ kÐm n¨ng ®éng, tõ ®ã sinh ra mét ®éi ngò
c¸n bé kÐm n¨ng lùc qu¶n lý, kh«ng theo nghiÖp vô kinh
doanh, nhng phong c¸ch th× quan liªu bao cÊp, cöa quyÒn.
C¬ chÕ quan liªu bao cÊp ®· tÝch gãp nh÷ng xu híng tiªu
cùc, lµm n¶y sinh sù tr× trÖ, h×nh thµnh c¬ chÕ k×m h·m
sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i ®æi
míi s©u s¾c c¬ chÕ ®ã.
Mçi mét h×nh th¸i kinh tÕ cã c¬ chÕ ho¹t ®éng t¬ng
øng, hÝnh th¸i kinh tÕ hµng hãa cã c¬ chÕ ho¹t ®éng
riªng cña m×nh, ®ã lµ c¬ chÕ thÞ trêng. C¬ chÕ thÞ trêng
lµ c¬ chÕ tèt nhÊt ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ hµng hãa cho
12
hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. Tuy nhiªn c¬ chÕ ®ã còng cã ®Æc
®iÓm riªng khi ho¹t ®éng trong c¸c nÒn kinh tÕ hµng hãa
ë nh÷ng níc kh¸c nhau. V× vËy, ®ång thêi víi viÖc chuyÓn
nÒn kinh tÕ níc ta tõ nÒn kinh tÕ hµng hãa gi¶n ®¬n, co
hÑp sang nÒn kinh tÕ hµng hãa theo ®óng nghÜa cña nã,
chóng ta còng ph¶i chuyÓn tõ c¬ chÕ tËp trung quan liªu
bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc,
theo ®Þnh híng XHCN.
VËy c¬ chÕ thÞ trêng lµ g×? T¹i sao l¹i ph¶i theo nã?
Lý gi¶i vÊn ®Ò nµy, chóng ta biÕt ®îc mäi hÖ thèng kinh
tÕ ®Òu ®îc tæ chøc b»ng c¸ch nµy hay c¸ch kh¸c ®Ó huy
®éng tèi ®a c¸c nguån lùc cña x· héi vµ sö dông cã hiÖu
qu¶ c¸c nguån lùc ®ã. Nh vËy, c¬ chÕ thÞ trêng lµ c¬ chÕ
tù ®iÒu chØnh nÒn kinh tÕ hµng hãa díi sù t¸c ®éng
kh¸ch quan cña c¸c quy luËt kinh tÕ vèn cã cña nã, c¬ chÕ
®ã quyÕt ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña nÒn kinh tÕ.
ThËt khã khi ®a ra nh÷ng u vµ nhîc cña kinh tÕ thÞ trêng.
Tuy nhiªn cã thÓ nªu ra c¸c u, nhîc ®iÓm c¬ b¶n sau:
- ¦u ®iÓm lµ:
13
+ C¬ chÕ thÞ trêng cã thÓ kÝch thÝch ®îc ho¹t ®éng
cña c¸c chñ kinh tÕ, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ho¹t ®éng
tù do cña hä. Nhê ®ã mµ ®éng viªn ®îc c¸c nguån lùc cña
x· héi vµ sö dông tiÕt kiÖm c¸c nguån lùc ®ã, thóc ®Èy sù
øng dông kü thuËt míi vµo s¶n xuÊt vµ ph¸t triÓn nÒn kinh
tÕ hµng hãa.
+ Nhê thÞ trêng cã thÓ tháa m·n nhu cÇu vÒ hµng
ngµn v¹n lo¹i s¶n phÈm kh¸c nhau cho tiªu dïng c¸ nh©n
vµ cho s¶n xuÊt. Nh÷ng nhiÖm vô nµy nÕu Nhµ níc thùc
hiÖn ph¶i cÇn mét khèi lîng lín.
+ ThÞ trêng lu«n linh ho¹t, cã kh¶ n¨ng thÝch nghi
cao h¬n khi nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ thay ®æi lµm thÝch
øng kÞp thêi khèi lîng vµ c¬ cÊu cña s¶n xuÊt víi khèi lîng
vµ c¬ cÊu cña nhu cÇu.
- Nh÷ng nhîc ®iÓm lµ:
+ Môc ®Ých cña doanh nghiÖp lµ lîi nhuËn tèi ®a, do
®ã hä cã thÓ l¹m dông tµi nguyªn cña x· héi, v× vËy x· héi
sÏ ph¶i chÞu mét kho¶n phô phÝ do khai th¸c khã kh¨n
14
h¬n. Cã thÓ g©y « nhiÔm kh«ng khÝ vµ nguån níc mµ x·
héi ph¶i g¸nh chÞu.
+ C¬ chÕ thÞ trêng g©y ra sù ph©n hãa giµu nghÌo
trong x· héi, sù bÊt b×nh ®¼ng lín.
+ Mét nÒn kinh tÕ do thÞ trêng ®iÒu tiÕt, khã tr¸nh
khái nh÷ng th¨ng trÇm, sù khñng ho¶ng kinh tÕ.
Tãm l¹i, do c¬ chÕ thÞ trêng cã nh÷ng khuyÕt tËt cña
nã mµ Nhµ níc ph¶i can thiÖp vµo kinh tÕ tuy nhiªn møc
®é kh¸c nhau ë mçi níc. Sù can thiÖp vµo kinh tÕ ®ã
nh»m ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn æn ®Þnh ®¹t
®îc hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi vµ gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò
x· héi mµ c¬ chÕ thÞ trêng kh«ng lµm ®îc.
Do ®ã, trong thùc tÕ kh«ng tån t¹i c¬ chÕ thÞ trêng
hoµn toµn thuÇn tuý, mét sù c¹nh tranh hoµn h¶o, mµ thêng cã sù can thiÖp cña Nhµ níc. Khi ®ã nÒn kinh tÕ trë
thµnh nh ngêi ta thêng gäi nã: §ã lµ nÒn kinh tÕ hçn hîp. ë
níc ta vai trß ®iÒu tiÕt cña Nhµ níc, kh«ng nh÷ng ®¶m
b¶o cho c¬ chÕ thÞ trêng ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, tr¸nh
c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh, mµ cßn ®¶m b¶o nÒn kinh
15
tÕ ph¸t triÓn ®óng híng, æn ®Þnh, tr¸nh th¨ng trÇm, ®ét
biÕn xÊu. §¶m b¶o hiÖu qu¶ kinh tÕ, x· héi, ®¶m b¶o thùc
hiÖn nh÷ng môc tiªu x· héi.
V× vËy Nhµ níc cã nh÷ng chøc n¨ng qu¶n lý vÜ m«,
t¹o ®iÒu kiÖn cho ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp nh
b¶o ®¶m sù æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ, kinh tÕ, x· héi, duy
tr× luËt ph¸p. Khèng chÕ l¹m ph¸t, chèng khñng ho¶ng,
ng¨n ngõa nh÷ng ®ét biÕn xÊu cña nÒn kinh tÕ. §¶m b¶o
cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo ®Þnh híng XHCN, cã sù
qu¶n lý cña Nhµ níc.
16
- Xem thêm -