Tài liệu Tiểu luận kinh tế nhà nước và vai trò chủ đạo trong nền kinh tế thị trường ở vn

PhÇn më ®Çu Níc ta b¾t dÇu dæi míi nÒn kinh tÕ tõ nh÷ng n¨m chÝn m¬i cho ®Õn nay ®· qua mêi n¨m .Trong dã vai trß chñ ®¹o, dÉn d¾t, ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn cña kinh tÕ Nhµ níc lu«n ®îc §¶ng quan t©m, coi träng vµ ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu bíc ®Çu rÊt kh¶ quan c¶ trong lÜnh vùc kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi, c¶ ®êng lèi ®èi néi vµ ®èi ngo¹i cña ®Êt níc.§Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tª theo ®Þnh híng XHCN trong NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng IX ®· kh¼ng ®Þnh chñ tr¬ng nhÊt ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kinh doanh theo ph¸p luËt, cïng ph¸t triÓn l©u dµi, hîp t¸c, c¹nh tranh lµnh m¹nh trong ®ã kinh tÕ Nhµ níc gi÷ vai trß chñ ®¹o vµ quuyÕt ®Þnh, kinh tÕ Nhµ níc cïng kinh tÕ tËp thÓ trë thµnh c¬ së v÷ng ch¾c cña nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ mét lÇn n÷a nhÊn m¹nh nhiÖm vô “TiÕp tôc ®æi míi vµ ph¸t triÓn kinh tÕ Nhµ níc ®Ó thùc hiÖn tèt vai trß chñ ®¹o nÒn kinh tÕ”. Cã nh 1 thÕ míi ph¸t huy ®îc ®Æc diÓm cña kinh tÕ XHCN Nh»m thÓ hiÖn râ vai trß cña thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ níc trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ®ßi hái kinh tÕ Nhµ níc ph¶i ®æi míi ®Ó gi÷ v÷ng vai trß chñ ®¹o, thóc ®Èy c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c cïng ph¸t triÓn. V× vËy viÖc nghiªn cøu nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó ph¸t huy vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ Nhµ níc trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt nam hiÖn nay lµ hÕt søc quan träng. Víi tÇm quan trängcña nã em ®· chän ®Ò tµi : “Kinh tÕ nhµ níc vµ vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë ViÖt Nam" Ngoµi phÇn më ®µu vµ phÇn kÕt luËn §Ò tµi bao gåm Ch¬ng1 Vai trß cña Kinh tÕ Nhµ níc trong nÒn kinh 2 tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN 1.1 Kinh tÕ Nhµ níc 1.2 Kinh tÕ Nhµ níc cã vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng Ch¬ng2 Kinh tÕ Nhµ níc ë níc ta hiÖn nay 2.1 Nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t dîc trong h¬n 10 n¨m ®æi míi 2.2 Sù h¹n chÕ vµ nh÷ng tån t¹i cña kinh tÕ Nhµ níc Ch¬ng3 Quan ®iÓm vµ gi¶i ph¸p t¨ng cêng vai trß chñ ®¹o Kinh tÕ Nhµ níc trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN. 3.1 Quan ®iÓm cña §¶ng vµ Nhµ níc ®èi víi thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ níc. 3.2 Mét sè gi¶i ph¸p nh»m t¨ng cêng vai trß chñ ®¹o Kinh tÕ Nhµ níc. a §æi míi vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c Tæng c«ng ty Nhµ níc, h×nh thµnh mét sè tËp ®oµn kinh tÕ m¹nh. c §Èy m¹nh cæ phÇn ho¸ DNNN, thùc hiÖn giao, b¸n, kho¸n kinh doanh, cho thuª, s¸t nhËp, gi¶i thÓ, ph¸ s¶n DNNN. d §æi míi, n©ng cao hiÖu lùc, hiÖu qu¶ qu¶n lý cña Nhµ níc vµ söa ®æi bæ sung vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch. 3 PHÇN HAI:NéI DUNG §Ò Tµi I. Vai trß cña Kinh tÕ Nhµ níc trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN: 1 Kinh tÕ Nhµ níc: Kinh tÕ Nhµ níc lµ nh÷ng ®¬n vÞ, tæ chøc trùc tiÕp s¶n xuÊt kinh doanh hoÆc phôc vô s¶n xuÊt, kinh doanh mµ toµn bé nguån lùc thuéc së h÷u Nhµ níc hoÆc mét phÇn phô thuéc së h÷u Nhµ níc chiÕm tû lÖ khèng chÕ. Nh vËy, kinh tÕ Nhµ níc ®îc h×nh thµnh th«ng qua viÖc Nhµ níc ®Çu t vèn x©y dùng míi tõ vèn ng©n s¸ch nhµ níc hoÆc th«ng qua quèc h÷u ho¸ c¸c xÝ nghiÖp t nh©n. Kinh tÕ Nhµ níc bao gåm c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc, c¸c tæ chøc kinh tÕ, tµi chÝnh thuéc së h÷u Nhµ níc nh hÖ thèng ng©n hµng, kho b¹c, dù tr÷ quèc gia, vµ toµn bé tµi s¶n thuéc së h÷u Nhµ níc. 4 Kinh tÕ Nhµ níc réng vµ m¹nh h¬n bé phËn doanh nghiÖp nhµ níc. §Ó n¾m râ ®îc hai ph¹m trï nµy vµ nhËn thøc ®Çy ®ñ h¬n vai trß kinh tÕ nhµ níc lµ mét bíc ph¸t triÓn vÒ nhËn thøc thùc tiÔn nÒn kinh tÕ níc ta trong qu¸ tr×nh ®æi míi Ta còng cÇn ph©n biÖt së h÷u Nhµ níc víi thµnh phÇn kinh tÕ nhµ níc. Ph¹m trï së h÷u Nhµ níc réng h¬n ph¹m trï thµnh phÇn kinh tÕ nhµ níc, thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ níc tríc hÕt ph¶i thuéc së h÷u Nhµ níc, nhng së h÷u nhµ níc cã thÓ do c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c sö dông. ThÝ dô: ®Êt ®ai, Nhµ níc ®¹i biÓu cho toµn d©n së h÷u, nhng kinh tÕ hé, hîp t¸c x· n«ng nghiÖp, c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c sö dông. Ngîc l¹i, së h÷u Nhµ níc kh«ng ph¶i lµ kinh tÕ Nhµ níc, ch¼ng h¹n Nhµ níc gãp vèn cæ phÇn chiÕm tû lÖ thÊp vµo c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c, th«ng qua liªn doanh, liªn kÕt gäi lµ thµnh phÇn kinh tÕ t b¶n Nhµ níc. 2. Kinh tÕ Nhµ níc cã vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng 5 Trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi nÒn kinh tÕ níc ta lµ nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ tån t¹i, ho¹t ®éng ®an xen lÉn nhau, võa hîp t¸c, võa c¹nh tranh víi nhau, lu«n vËn ®éng vµ cã sù chuyÓn ho¸ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ níc cã vai trß më ®êng dÉn d¾t cho nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ph¸t triÓn theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. §Ó gi÷ v÷ng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ®èi víi nÒn kinh tÕ, cÇn ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn cho thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ níc lªn n¾m vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ quèc d©n, lµ nh©n tè chÝnh thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ nhanh vµ l©u bÒn. Ph¸t huy lîi thÕ nguån vèn lín tõ ng©n s¸ch; lùc lîng ®µo t¹o chuyªn s©u vÒ tr×nh ®é qu¶n lý, tr×nh ®é kü thuËt; tr×nh ®é kü thuËt, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i; quan hÖ kinh tÕ réng lín trong vµ ngoµi níc, kinh tÕ Nhµ níc cã chøc n¨ng t¹o lËp c¬ së vËt chÊt h¹ tÇng, s¶n xuÊt c¸c hµng ho¸ dÞch vô c«ng céng, hç trî, chi phèi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. Tuy nhiªn vai trß chñ ®¹o ë ®©y kh«ng cã nghÜa lµ chiÕm tû träng lín mµ ®Ó gi÷ vai trß nµy thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ níc ph¶i n¾m ®îc nh÷ng ngµnh 6 then chèt, nh÷ng lÜnh vùc quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n nh c«ng nghiÖp nÆng, giao th«ng vËn t¶i, c¬ së h¹ tÇng ... N¨m 2002 ta ®· thu dîc nh÷ng kÕt nh :t¨ng trëng GDP 7,04%, tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng 16%, gi¸ trÞ s¶n xuÊt c¸c ngµnh c«ng nghiÖp t¨ng 14%, l¹m ph¸t gi¶m xuèng møc kh«ng qu¸ 5% ... Trong ®ã, riªng khu vùc kinh tÕ Nhµ níc chiÕm 39,7% GDP, ®ãng gãp gÇn 40% tæng nép Ng©n s¸ch nhµ níc vµ 50% kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¶ níc. Thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ níc ®· thùc sù chøng tá vai trß chñ ®¹o, chi phèi vµ thóc ®Èy toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n ph¸t triÓn theo ®óng quü ®¹o theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. II. Kinh tÕ Nhµ níc ë ViÖt nam hiÖn nay. 1. Nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®îc trong h¬n 10 n¨m ®æi míi : 7 Theo ®êng lèi chñ tr¬ng chØ ®¹o qua c¸c §¹i héi §¶ng VI ,VII, VIII vµ gÇn ®©y nhÊt lµ §¹i héi §¶ng XI, kinh tÕ Nhµ níc nãi chung, DNNN nãi riªng ®· ®îc s¾p xÕp l¹i mét bíc kh¸ c¨n b¶n, ®· gi¶m qu¸ nöa sè doanh nghiÖp (nh÷ng doanh nghiÖp nhá vµ yÕu kÐm), nh÷ng doanh nghiÖp cßn l¹i ®îc cñng cè mét bíc. C¬ chÕ qu¶n lý ®îc h×nh thµnh ngµy cµng hoµn thiÖn gióp c¸c doanh nghiÖp chuyÓn ®æi vµ thÝch nghi dÇn víi c¸c quy luËt cña kinh tÕ thÞ trêng trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ më vµ héi nhËp quèc tÕ. Tõ 1990 ®Õn nay níc ta ®· tiÕn hµnh 3 lÇn tæ chøc s¾p xÕp l¹i hÖ thèng DNNN. LÇn thø nhÊt (1990 - 1993), tæ chøc l¹i s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp quèc doanh víi môc tiªu thay thÕ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch mang tÝnh hµnh chÝnh b»ng mét nÒn kinh tÕ s¶n xuÊt hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo c¬ chÕ thÞ trêng, ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. KÕt qu¶ s¾p xÕp trong giai ®o¹n nµy vÒ sè lîng ®· c¾t gi¶m 1/2 sè doanh nghiÖp Nhµ níc, vÒ mÆt kinh tÕ ®· cã sù thay ®æi c¨n b¶n trong t duy kinh tÕ: doanh nghiÖp Nhµ níc lÊy lîi nhuËn lµm môc tiªu c¬ b¶n, nhng vÉn ®¶m 8 nhËn vai trß lµm h×nh mÉu cho c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c; doanh nghiÖp Nhµ níc thùc hiÖn c¶ hai kh©u s¶n xuÊt vµ lu th«ng ph©n phèi; DNNN kh«ng cßn bÞ bã hÑp kinh doanh theo ngµnh vµ l·nh thæ; DNNN b¾t ®Çu biÕt ®Õn kh¸i niÖm c¹nh tranh víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c trªn thÞ trêng. §æi míi DNNN lÇn thø hai (1994-1997), ChÝnh phñ tiÕn hµnh thµnh lËp c¸c DNNN víi tæng vèn chñ së h÷u chiÕm tû lÖ lín trong tæng sè vèn cña doanh nghiÖp Nhµ níc, ®ã lµ c¸c tæng c«ng ty 91, tæng c«ng ty 90. ViÖc s¾p xÕp nµy ®· h×nh thµnh c¸c Tæng c«ng ty Nhµ níc chi phèi ®îc nh÷ng ngµnh kinh tÕ quan träng nh ®iÖn n¨ng, dÞch vô bu chÝnh viÔn th«ng, hµng kh«ng, vËn t¶i ®êng s¾t, viÔn d¬ng, giao th«ng vËn t¶i, x©y dùng.... Mét sè tæng c«ng ty ®· trë thµnh h¹t nh©n cña nh÷ng tËp ®oµn kinh tÕ ®a ngµnh. Cuéc ®æi míi DNNN lÇn thø ba, thùc hiÖn h¹ cÊp së h÷u th«ng qua giao b¸n, kho¸n, cho thuª, chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn ®èi víi c¸c DNNN kh«ng cã vai trß then chèt 9 cÇn Nhµ níc n¾m gi÷, vèn së h÷u nhá, ho¹t ®éng kinh doanh kh«ng cã hiÖu qu¶... HiÖn nay doanh nghiÖp Nhµ níc ë níc ta ®îc tæ chøc l¹i theo h×nh thøc vµ c¬ cÊu: 17 tæng c«ng ty 91, 76 tæng c«ng ty 90 vµ trªn 4.000 doanh nghiÖp Nhµ níc ®éc lËp. §Õn n¨m 2002 c¶ níc ®· s¸t nhËp h¬n 3.500 doanh nghiÖp, gi¶i thÓ kho¶ng 4.500 doanh nghiÖp Nhµ níc (DNNN), cæ phÇn ho¸ gÇn 500 doanh nghiÖp Nhµ níc. Nhê vËy tr×nh ®é tÝch tô vµ tËp trung vèn trong DNNN ®îc n©ng lªn. Sè DNNN cã vèn díi 1 tû ®ång ®· gi¶m ®¸ng kÓ vµ sè DNNN cã vèn trªn 10 tû ®ång t¨ng tõ 10% lªn 35% tõ n¨m 1994- 2002, s¶n xuÊt kinh doanh ph¸t triÓn vµ hiÖu qu¶ ®îc n©ng lªn râ rÖt. §ãng gãp cña khu vùc kinh tÕ Nhµ níc trong tæng s¶n phÈm quèc néi (GDP) qua c¸c n¨m (tÝnh theo ®¬n vÞ %) : C¸c N¨ N¨ N¨ N¨ N¨ N¨ N¨ N¨ N¨ N¨ N¨ N¨ khu m m m m m m m m m m m m 19 19 19 19 19 19 19 19 19 20 20 200 91 92 93 94 95 96 97 98 99 00 01 2 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 vùc kinh tÕ GDP 10 11