Tài liệu Tiểu luận duy vật lịch sử và giá trị thặng dư

§Æt vÊn ®Ò Tríc ®©y c¸c nhµ XHCN kh«ng t ëng chØ cã thÓ nãi vÒ sù bãc lét cña TBCN, chØ më ra ® îc mét x· héi mµ hÇu nh mäi c¸i cha thùc tÕ, nhng khi M¸c vµ Anghen cho ra ®êi hai ph¸t triÓn vÜ ®¹i lµ "Chñ nghÜa duy vËt lÞch sö vµ "häc thuyÕt gi¸ trÞ thÆng d" mµ XHCN tõ kh«ng t ëng trë thµnh hiÖn thùc. ChÝnh nhê c¸c häc thuyÕt ®ã mµ sau nµy c¸c nhµ thõa kÕ xuÊt s¾c nh Lª nin ®· tiÕp thu vµ ph¸t triÓn thªm, tiÕn tíi ®oµn kÕt c¸c giai cÊp trong x· héi ®Ó x©y dùng mét nhµ n íc XHCN ®Çu tiªn, kh«ng ph¶i lµ kh«ng t ëng, mµ lµ hiÖn thùc, më ra mét thêi ®¹i míi, mét kû nguyªn míi cña x· héi loµi ngêi, ®ã lµ x· héi XHCN, lËt ®æ chÕ ®é TBCN, t b¶n nöa phong kiÕn. Trong bµi viÕt nµy, ta chØ gi¶i thÝch t¹i sao nãi r»ng nhê hai ph¸t hiÖn vÜ ®¹i cña M¸c, Anghen duy vËt lÞch sö vµ häc thuyÕt gi¸ trÞ thÆng d mµ chñ nghÜa x· héi tõ kh«ng t ëng trë thµnh cã tëng. 1 Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò Tríc thêi kú XHCN ra ®êi, x· héi lu«n lµm sù ®Êu tranh giai cÊp, ®Êu tranh c«ng n«ng cã sù ph©n ho¸ s©u s¾c, cô thÓ lµ sau khi céng ®ång nguyªn thuû tan r·, trong c¸c giai cÊp tÇng líp bÞ ¸p bøc bãc lét ®· xuÊt hiÖn nh÷ng t tëng muèn phñ ®Þnh x· héi ®¬ng thêi, nh÷ng t tëng ®ã kh¸t väng ®ã tuy cha thùc sù râ rÖt vµ ®ång nhÊt víi nhau nhng ®iÒu ®ã cã ®iÓm chung lµ muèn cã mét x· héi c«ng b»ng b×nh ®¼ng, b¸c ¸i, nh ng ®ã còng lµ mét ®iÓm s¸ng, mét kh¸t väng nhá nhoi lµ nh÷ng mí gi¶ thuyÕt ch a thùc tÕ cßn yªu s¸ch. BiÖn ph¸p ®Ó ®¹t ®îc nh÷ng m¬ íc kh¸t väng ®ã cßn rÊt m¬ hå. Sau khi CNTB ra ®êi, ®Ó tÝch luü t b¶n vµ t¹o ra nh÷ng ®éi qu©n lao ®éng lµm thuª, giai cÊp t s¶n dïng mäi biÖn ph¸p ®Ó bãc lét gi¸ trÞ thÆng d, ®Ó chiÕm ®o¹t tµi s¶n, mang qu©n ®éi ®i ®¸nh chiÕm nh÷ng vïng ®Êt kh¸c ®Ó biÕn nã thµnh thuéc ®Þa cña m×nh ®Ó cã nh÷ng nguån nh©n c«ng rÎ m¹t biÕn tµi nguyªn cña n íc ®ã thµnh cña m×nh. Trong bèi c¶nh lÞch sö ®ã ®· xuÊt hiÖn nh÷ng nhµ níc XHCN kh«ng tëng, c¸c «ng cho r»ng ph¶i cã mét x· héi thùc sù b¸c ¸i, ph¶i kÕt hîp nh÷ng nguyªn t¾c cña CN nh©n ®¹o víi nguyªn t¾c céng ®ång dùa theo lßng mong muèn vµ trÝ tëng tîng cña m×nh. Nh÷ng t tëng ë 2 thêi kú nµy tuy vÉn chØ lµ íc m¬ nhng ®· ®îc kÕt tinh thµnh nh÷ng häc thuyÕt mang tÝnh chÆt chÏ h¬n, ®· phª ph¸n ngµy cµng s©u s¾c nh÷ng h¹n chÕ cña CNTB vµ phÇn nµo lµ tiÕng nãi cña nh÷ng ngêi lao ®éng tríc t×nh tr¹ng bÞ ¸p bøc bãc lét ngµy cµng nÆng nÒ. Tuy nhiªn, nh÷ng t tëng, nh÷ng häc thuyÕt nµy ngµy cµng mang tÝnh chÆt chÏ h¬n mµ sau nµy c¸c nhµ s¸ng lËp CNXH - KH ®· thõa kÕ mét c¸ch cã chän läc vµ chøng minh chóng trªn c¬ së khoa häc v× ®· nªu ® îc nh÷ng luËn ®iÓm cã gi¸ trÞ vÒ sù ph¸t triÓn cña x· héi trong t ¬ng lai. H¬n n÷a, ®· nªu ®îc nh÷ng gi¸ trÞ nh©n ®¹o, nh©n v¨n, lßng yªu th¬ng, th«ng c¶m vµ bªnh vùc ®¹i ®a sè ngêi lao ®éng, muèn gióp ®ì vµ gi¶i phãng hä trong c¸c t¸c phÈm vµ hµnh ®éng cña m×nh. Ngoµi ra, nã còng gãp phÇn lµm thøc tØnh tinh thÇn ®Êu tranh cña giai cÊp bÞ bãc lét. Tuy vËt, CNXH kh«ng tëng cßn cã nh÷ng h¹n chÕ cña nã lµ cha khai ph¸ ra hÕt b¶n chÊt vµ quy luËt vËn ®éng cña CNTB, ch a ph¸t hiÖn ra vai trß lÞch sö cña giai cÊp c«ng nh©n - mét lùc l îng x· héi cã ®ñ kh¶ n¨ng xo¸ bá CNTB ®Ó x©y dùng thµnh c«ng CNXH. Lªnin tõng viÕt: "CNXH kh«ng tëng kh«ng thÓ v¹ch ra ® îc lèi tho¸t thùc sù. Nã kh«ng thÓ gi¶i thÝch ® îc b¶n chÊt cña chÕ ®é n« lÖ lµm thuª trong XHCNTB, còng kh«ng ph¸t hiÖn 3 ra nh÷ng quy luËt ph¸t triÓn cña chÕ ®é TBCN vµ cïng kh«ng t×m thÊy lùc lîng x· héi cã kh¶ n¨ng trë thµnh ngêi s¸ng t¹o x· héi míi". Nhê hai ph¸t triÓn vÜ ®¹i cña M¸c - ¡nghen ®ã lµ chñ nghÜa duy vËt lÞch sö vµ häc thuyÕt gi¸ trÞ thÆng d mµ CNXH tõ kh«ng t ëng trë thµnh hiÖn thùc. Ta lÇn lît xÐt hai ph¸t kiÕn ®ã: Chñ nghÜa duy vËt lÞch sö. Dùa trªn nh÷ng kÕt qu¶ lý luËn vµ tæng kÕt lÞch sö, M¸c vµ ¡nghen ®· nªu ra quan ®iÓm duy vËt lÞch sö cña m×nh. M¸c ®· tõng viÕt :"Nh÷ng quan hÖ x· héi ®Òu g¾n liÒn víi nh÷ng lùc l îng s¶n xuÊt. Do cã lùc l îng s¶n xuÊt míi mµ loµi ng êi thay ®æi ph¬ng thøc s¶n xuÊt cña m×nh vµ do thay ®æi c¸c ph ¬ng thøc s¶n xuÊt, c¸ch kiÕm sèng cña m×nh, loµi ngêi thay ®æi tÊt c¶ nh÷ng quan hÖ x· héi cña m×nh. C¸i cèi xay quay b»ng tay ® a l¹i x· héi cã l·nh chóa, c¸i cèi xay ch¹y b»ng h¬i n íc ®a l¹i x· héi cã nhµ t b¶n c«ng nghiÖp". M¸c ®· dïng mét tæng thÓ c¸c quan hÖ s¶n xuÊt lµm tiªu chuÈn trùc tiÕp ph©n biÖt nh÷ng giai ®o¹n ph¸t triÓn ®Æc thï trong lÞch sù nh©n lo¹i, tøc lµ trùc tiÕp ph©n biÖt nh÷ng h×nh th¸i kh¸c nhau cña x· héi. VÒ sau Anghen viÕt:"Trong mçi thêi ®¹i lÞch sö, ph¬ng thøc chñ yÕu cña s¶n 4 xuÊt kinh tÕ vµ trao ®æi, cïng víi c¬ cÊu x· héi do ph¬ng thøc ®ã quyÕt ®Þnh ®· cÊu thµnh c¬ së cho lÞch sö chÝnh trÞ cña thêi ®¹i vµ lÞch sö ph¸t triÓn trÝ tuÖ cña thêi ®¹i, c¸i c¬ së mµ chØ xuÊt ph¸t tõ ®ã míi c¾t nghÜa ®îc lÞch sö". Trong häc thuyÕt cña m×nh, M¸c ®· nhÊn m¹nh vai trß quyÕt ®Þnh cña nh©n tè kinh tÕ, song kh«ng bao giê coi kinh tÕ lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh duy nhÊt trong lÞch sö. Chøng minh luËn ®iÓm nµy cña M¸c, Anghen ®· cho r»ng "Theo quan ®iÓm duy vËt lÞch sö, nh©n tè quyÕt ®Þnh trong lÞch sö, xÐt ®Õn cïng lµ sù s¶n xuÊt vµ t¸i s¶n xuÊt ra ®êi sèng hiÖn thùc. Do ®ã, nÕu ai coi kinh tÕ lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh duy nhÊt trong lÞch sö, khiÕn cho nã cã nghÜa lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh duy nhÊt th× nh vËy lµ hä ®· biÕn thµnh mét c©u nãi trèng rçng, tr×u t îng vµ v« nghÜa. T×nh h×nh kinh tÕ lµ c¬ së nh ng mäi yÕu tè kh¸c cña thîng tÇng kiÕn tróc, sù ph¸t triÓn vÒ mÆt chÝnh trÞ, ph¸p luËt, triÕt häc, t«n gi¸o, v¨n häc, nghÖ thuËt... lµ dùa trªn sù ph¸t triÓn kinh tÕ. Hoµn toµn ®iÒu kiÖn kinh tÕ kh«ng ph¶i lµ nguyªn nh©n duy nhÊt chñ ®éng, cßn mäi thø kh¸c chØ cã t¸c dông thô ®éng". M¸c ®· nh×n thÊy ®éng lùc cña lÞch sö do ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con ngêi díi t¸c ®éng cña c¸c quy luËt kh¸ch quan. Trong häc thuyÕt cña m×nh M¸c ®· b¸c bá 5 c¸ch miªu t¶ mét x· héi nãi chung mét x· héi cÊu thµnh chØ bëi con ngêi. Quan ®iÓm phi lÞch sö vÒ x· héi ph¶i nhêng chç cho quan ®iÓm lÞch sö. M¸c ®· lµm næi bËt nh÷ng quan hÖ x· héi vËt chÊt, tøc lµ quan hÖ h×nh thµnh mµ kh«ng th«ng qua ý thøc. §ã lµ quan hÖ s¶n xuÊt mµ M¸c ®· coi nh÷ng quan hÖ c¬ b¶n ban ®Çu vµ quyÕt ®Þnh mäi quan hÖ kh¸c. M¸c ®· ®¸nh ®æ mäi quan niÖm cho r»ng x· héi lµ mét tæ hîp cã tÝnh chÊt m¸y mãc, cã thÓ tuú ý kiÕn thay ®æi theo ®ñ kiÓu, mét tæ hîp sinh ra vµ biÕn ho¸ mét c¸ch ngÉu nhiªn. Nh vËy, qu¸ tr×nh lÞch sö tù nhiªn cña sù ph¸t triÓn x· héi ch¼ng diÔn ra b»ng con ® êng ph¸t triÓn tuÇn tù mµ cßn bao hµm c¶ tr êng hîp bá qua mét h×nh th¸i kinh tÕ x· héi nhÊt ®Þnh trong nh÷ng hoµn c¶nh lÞch sö cô thÓ nhÊt ®Þnh. V× vËy nh÷ng quan ®iÓm cña chñ nghÜa duy vËt lÞch sö ®· lµm s¸ng tá tÝnh chÊt lÞch sö cña h×nh th¸i kinh tÕ x· héi TBCN, tÝnh tÊt yÕu vµ nh÷ng tiÒn ®Ò kh¸ch quan, chñ quan cña cuéc c¸ch m¹ng XHCN. Häc thuyÕt gi¸ trÞ thÆng d . B¾t ®Çu tõ viÖc nghiªn cøu h×nh th¸i tÕ bµo cña x· héi CNTB, tøc lµ h×nh th¸i hµng ho¸, M¸c ®· nãi râ lªn ®êi sèng kinh tÕ - x· héi cña CNTB. ë ®©y, M¸c ®· ph¸t hiÖn ra tÝnh hai mÆt cña lao 6 ®éng s¶n xuÊt hµng ho¸: lao ®éng cô thÓ vµ lao ®éng trõu tîng. Gi¶i thÝch tÝnh hai mÆt nµy, M¸c ®· nªu ra m©u thuÉn c¬ b¶n cña s¶n xuÊt hµng ho¸ (lµ m©u thuÉn gi÷a lao ®éng t nh©n víi lao ®éng x· héi). Nhê ®ã, chÝnh M¸c lµ ng êi ®Çu tiªn ®· chØ râ: BÊt cø qu¸ tr×nh lao ®éng nµo còng ph¶i ®ßi hái cã ba nh©n tè chñ yÕu lµ lao ®éng cã môc ®Ých cu¶ con ngêi, ®èi tîng lao ®éng vµ c«ng cô s¶n xuÊt. Kh«ng thÓ xem nhÑ hoÆc bÊt cø nh©n tè nµo. §Æc biÖt, M¸c ®· nhÊn m¹nh vai trß cña c«ng cô s¶n xuÊt, M¸c nãi r»ng c«ng cô s¶n xuÊt kh«ng t¹o ra gi¸ trÞ mµ chØ lµ ph ¬ng tiÖn m¹nh mÏ nhÊt ®Ó n©ng cao søc s¶n xuÊt cña lao ®éng sèng. Tõ ®ã M¸c ®· v¹ch ra b¶n chÊt cña gi¸ trÞ thÆng d vµ cña chÕ ®é t b¶n. M¸c nãi "T b¶n lµ lao ®éng chÕt, nã gièng nh con quû hót m¸u, chØ sèng nhê hót ®îc lao ®éng sèng vµ nã cµng hót ®îc nhiÒu lao ®éng sèng bao nhiªu th× nã l¹i cµng sèng ®îc nhiÒu bÊy nhiªu". M¸c còng nãi: "NÕu ®øng vÒ mÆt kÕt qu¶ cña nã, tøc lµ ®øng vÒ mÆt s¶n phÈm mµ xÐt toµn bé qu¸ tr×nh th× c¶ t liÖu lao ®éng lÉn ®èi t îng lao ®éng ®Òu biÓu hiÖn ra lµ t liÖu s¶n xuÊt, cßn b¶n th©n lao ®éng th× biÓu hiÖn ra lµ lao ®éng s¶n xuÊt". M¸c ®· ®Ò cËp ®Õn vai trß cña lao ®éng qu¶n lý trong qu¸ tr×nh t¹o ra gi¸ trÞ khi nãi vÒ 7 nÒn s¶n xuÊt x· héi ho¸: NÒn s¶n xuÊt x· héi ho¸ ®îc vÝ nh mét dµn hîp xíng, nÕu dµn hîp xíng cÇn ph¶i cã vai trß ®iÒu khiÓn cña ng êi nh¹c trëng th× trong c«ng nghiÖp phaØ cã nh÷ng "sÜ quan c«ng nghiÖp vµ h¹ sÜ quan". NÕu nhµ t b¶n lµ nhµ qu¶n lý th× lao ®éng cña hä trùc tiÕp t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d, thu nhËp cña hä tõ kho¶n nµy lµ mét bé phËn n»m trong t b¶n kh¶ biÕn tøc tiÒn c«ng. Trªn thùc tÕ th× nhµ t b¶n kh«ng trùc tiÕp qu¶n lý s¶n xuÊt nhng vÉn cã thu nhËp cao trong khi nh÷ng ngêi c«ng nh©n trùc tiÕp t¹o ra cña c¶i vËt chÊt l¹i ®îc hëng mét phÇn gi¸ trÞ thÆng d rÊt nhá. Nh vËy, häc thuyÕt gi¸ trÞ thÆng d nh»m nghiªn cøu quy luËt vËn ®éng cña x· héi t b¶n, nã cã ý nghÜa v¹ch trÇn b¶n chÊt bãc lét cña chÕ ®é t b¶n, v¹ch râ m©u thuÉn gi÷a giai cÊp c«ng nh©n vµ giai cÊp t s¶n lµ m©u thuÉn ®èi kh¸ng, kh«ng thÓ ®iÒu hoµ. 8 KÕt thóc vÊn ®Ò Nhê hai ph¸t kiÕn vÜ ®¹i ®ã cña M¸c vµ ¡nghen mµ sau nµy Lªnin ®· thõa kÕ vµ ph¸t huy, l·nh ®¹o nh©n d©n lao ®éng vµ giai cÊp c«ng nh©n ®øng lªn lËt ®æ chÕ ®é Nga hoµng vµ më ra mét thêi kú míi, mét kû nguyªn míi, mét h×nh th¸i x· héi míi: X· héi chñ nghÜa. Tõ mét kiÓu nhµ níc XHCN kh«ng tëng trë thµnh hiÖn thùc lµ do hai ph¸t kiÕn vÜ ®¹i cña M¸c - Anghen lµ chñ nghÜa duy vËt lÞch sö vµ häc thuyÕt gi¸ trÞ thÆng d. 9