Tài liệu Lý luận của lênin về chủ nghĩa tư bản nhà nước trong thời kì quá độ lên cnxh và thực tiễn chủ nghĩa tư bản nhà nước ở nước nga. sự vận dụng lý luận về chủ nghĩa tư bản nhà nước ở việt nam hiện nay

Kinh tÕ chÝnh trÞ GVHD: Mai H÷u Thùc Lêi më ®Çu Chñ NghÜa T B¶n Nhµ Níc( CNTBNN) lµ h×nh thøc ph¸t triÓn cao cña giai ®o¹n CNTB, lµ h×nh thøc vËn ®éng míi cña quan hÖ s¶n xuÊt TBC. LªNin cho r»ng: “CNTBNN lµ mét bíc tiÕn lín trong ®iÒu kiÖn ¸p dông vµo níc Céng hoµ X«-ViÕt cña chóng ta”. M©u thuÉn c¬ b¶n cña CNTB ngµy cµng gay g¾t. Trong x· héi T B¶n ngµy cµng cã nhiÒu vÊn ®Ò r¾c rèi n¶y sinh. H¬n n÷a, cuéc ®Êu tranh cña nh©n ®©n ThÕ Giíi v× ®éc lËp d©n téc, tiÕn bé x· héi vµ Chñ NghÜa X· Héi(CNXH), buéc c¸c nhµ T B¶n ph¶i n¾m lÊy bé m¸y Nhµ Níc. MÆt kh¸c, cuéc c¸ch m¹ng Khoa Häc- KÜ ThuËt hiÖn ®¹i d· næ ra, nhiÒu thµnh tùu Khoa Häc vµ nhiÒu ngµnh s¶n xuÊt míi ra ®êi. Nhu cÇu vÒ T B¶n ®Ó tho¶ m·n nh÷ng ®iÒu ®ã lµ rÊt lín vµ chØ cã Nhµ Níc víi chÝnh s¸ch to lín míi cã thÓ ®¸p øng ®îc. §iÒu nµy ®· thóc ®Èy Nhµ Níc can thiÖp ngµy cµng s©u h¬n vµo qu¸ tr×nh kinh tÕ. Do ®ã CNTBNN h×nh thµnh, ph¸t triÓn nhanh chãng vµ mang tÝnh phæ biÕn hiÖn nay ë c¸c níc T B¶n. §èi víi nh÷ng níc cã nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn, kinh tÕ tiÓu n«ng cßn chiÕm ®¹i bé phËn, c¬ së vËt chÊt kÜ thuËt cha cã, tr×nh ®é ph©n c«ng, x· héi ho¸ s¶n xuÊt cha cao th× viÖc chuyÓn sang CNXH tÊt yÕu ph¶i tr¶i qua mét giai ®o¹n ®ã lµ thêi k× qu¸ ®é. LªNincho r»ng: “§èi víi nh÷ng níc tiÓu n«ng, ph¶i coi CNTBNN nh mét chiÕc cÇu nèi, mµ chóng ta ph¶i ®i xuyªn qua nã ®Ó tiÕn lªn CNXH”, “ ph¶i lîi dông CNTB( nhÊt lµ b»ng c¸ch híng nã vµo con ®êng CNTBNN) lµm m¾t xÝch trung gian gi÷a nÒn tiÓu s¶n xuÊt vµ CNXH, lµm ph¬ng tiÖn, con ®êng, ph¬ng ph¸p, ph¬ng thøc ®Ó t¨ng cêng lùc lîng s¶n xuÊt lªn”. Cho ®Õn nay, trªn thÕ giíi nãi chung ®· cã rÊt nhiÒu ý kiÕn bµn luËn vÒ CNTBNN. LªNincho r»ng ®©y lµ mét vÊn ®Ò rÊt míi SV: NguyÔn ThÞ Thanh Kinh tÕ chÝnh trÞ GVHD: Mai H÷u Thùc mÎ, ®Ó hiÓu ®îc nã vµ vËn dông hiÖu qu¶ ®îc nã ph¶i lµ mét qu¸ tr×nh. Níc ta lµ mét níc ®ang trong thêi k× qu¸ ®é tiÕn lªn CNXH víi ®Æc trng c¬ cÊu kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn...th× viÖc vËn dông lý luËn vÒ h×nh thøc kinh tÕ TBNN lµ viÖc rÊt cÇn thiÕt ®Ó thóc ®Èy ph©n c«ng lao ®éng x· héi gióp chóng ta tiÕn nhanh h¬n ®Õn CNXH. Thùc tÕ ®· chøng minh ngµy cµng râ nÐt h¬n vÒ ý nghÜa thùc tiÔn vµ tÇm quan träng cña CNTBNN. Tuy nhiªn, ®©y lµ vÊn ®Ò hoµn toµn míi mÎ vµ phøc t¹p ®èi víi chóng ta, nã cha hÒ cã tiÒn lÖ trong lÞch sö. ViÖc ¸p dông h×nh thøc míi mÎ nµy ch¾c ch¾n sÏ gÆp nhiÒu khã kh¨n. NhËn thøc ®îc vÊn ®Ò cÊp b¸ch ©ý t«i xin ®ãng gãp mét phÇn kiÕn thøc nhá bÐ cña m×nh nh»m hoµn thiÖn thªm vÒ m« h×nh CNTBNN. V× lîng kiÕn thøc cã h¹n, ch¾c ch¾n bµi viÕt nµy sÏ kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. T«i rÊt mong ®îc sù ®ãng gãp ý kiÕn cña b¹n ®äc! SV: NguyÔn ThÞ Thanh Kinh tÕ chÝnh trÞ GVHD: Mai H÷u Thùc PhÇn: NéI DUNG Ch¬ng1 Lý luËn cña LªNin vÒ CNTBNN trong thêi k× qu¸ ®é lªn CNXH vµ TH ùc tiÔn CNTBNN ë NGA 1/ Kh¸i niÖm chung vÒ CNTBNN 1.1Muèn hiÓu ®óng kh¸i niÖm vÒ CNTBNN, chóng ta cÇn hiÓu râ nguån gèc lÞch sö cña nã g¾n liÒn víi mét giai ®o¹n ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cu¶ CNTBNN ë c¸c nícTBCN, nhµ níc t s¶n trùc tiÕp tham gia vµo nÒn kinh tÕ trong níc díi c¸c h×nh thøc kh¸c nhau. Díi chÕ ®é TBCN, T B¶n Nhµ Níc ®îc thùc hiÖn b»ng c¸ch chuyÓn c¸c xÝ nghiÖp c¸ biÖt vµo tay c¸c nhµ t s¶n, x©y dùng c¸c xÝ nghiÖp míi dùa vµo ng©n s¸ch Nhµ níc hoÆc b»ng c¸ch Nhµ níc n¾m cæ phiÕu khèng chÕ c¸c c«ng ty cæ phÇn. CNTBNN, trong ®iÒu kiÖn chuyªn chÝnh v« s¶n lµ h×nh thøc biÕn d¹ng cña së h÷u TBCN C¸c nhµ T B¶n lµm cho Nhµ nícphô thuéc vµo m×nh, sö dông Nhµ níc ®ã v× lîi Ých cña giai cÊp thèng trÞ, tøc lµ giai cÊp t s¶n. CNTBNN, v× vËy lµm cho lîi nhuËn TBCN t¨ng lªn, cñng cè ®Þa vÞ kinh tÕvµ chÝnh trÞ cña giai cÊp thèng trÞ. ¥ C¸c níc ®Õ quèc, CNTBNN mang tÝnh chÊt Chñ NghÜa T B¶n §éc QuyÒn Nhµ Níc( CNTB§QNN) . CNTB§QNN lµ sù kÕt hîp hay dung hîp søc m¹nh cña c¸c tæ chøc ®éc quyÒn t nh©n víi søc m¹nh cña nhµ níc t s¶n thµnh mét c¬ chÕ thèng nhÊt nh»m lµm giµu cho c¸c ttæ chøc ®éc quyÒn vµ gióp quan hÖ s¶n xuÊt TBCN thÝch øng víi sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña lùc lîng s¶n xuÊt do cuéc c¸ch m¹ng khoa häc- c«ng nghÖ t¹o ra. §ã lµ sù thèng nhÊt g¾n bã cña c¸c qu¸ tr×nh biÖn chøng :t¨ng søc m¹nh cña c¸c tæ chøc ®éc quyÒn, t¨ng cêng vµ më réng vai trß kinh tÕ cña nhµ níc t s¶n , h×nh thµnh mét c¬ SV: NguyÔn ThÞ Thanh Kinh tÕ chÝnh trÞ GVHD: Mai H÷u Thùc chÕ kinh tÕ thèng nhÊt gi÷a hai søc m¹nh ®ã ®Ó tæ chøc vµ ®iÒu khiÓn sù vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ nh»m b¶o tr× vµ thóc ®Èy CNTB tiÕp tôc ph¸t triÓn. V.I.Lªnin cho r»ng, nguyªn t¨c phèi hîp hai lùc lîng khæng lå lµ CNTB vµ nhµ níc thµnh mét bé m¸y duy nhÊt , trong ®ã hµng chôc triÖu con ngêi ®Òu lµ thµnh viªn cña mét tæ chøc, tæ chøc cña CNTBNN. §Ó ®iÒu khiÓn ®îc qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi phôc vô cho lîi Ých cña TB§Q vµ sù tån t¹i, ph¸t triÓn cña CNTB , sù kÕt hîp gi÷a TB§Q víi nhµ níc t s¶n kh«ng chØ ®¬n thuÇn diÔn ra trªn lÜnh vùc kinh tÕ , mµ c¶ trong lÜnh vùc chÝnh trÞ x· héi c¶ ë tÇm vi m« lÉn vÜ m«. CNTB§QNN xuÊt hiÖn trong lÞch sö theo sù vËn ®éng cña qui luËt tÝch tô vµ tËp trung T B¶n, lµ biÓu hiÖn cña tr×nh ®é s¶n xuÊt x· héi ho¸ cao ®é, lµ h×nh thøc míi cña së h÷u TBCN. Khi CNTB tù do c¹nh tranh chuyÓn sang giai ®o¹n ®Õ quèc chñ nghÜa th× nÐt ®Æc trng c¬ b¶n cña nã lµ tæ chøc ®éc quyÒn ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh trong kinh tÕ vµ chÝnh trÞ cña c¸c níc TBCN . CNTB§QNN lµ h×nh thøc vËn ®éng cña quan hÖ s¶n xuÊt TBCN:lµ sù thÝch øng cña CNTB tríc qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung cao cña s¶n xuÊt TBCN trong ®iÒu kiÑen ph¸t triÓn nhanh chãng cña c¸ch m¹ng khoa häc- c«ng nghÖ. VÒ lÞch sö CNTB§QNN sinh ra trong chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt ë §øc sau lµ Anh, Mü, Ph¸p vµ trë thµnh phæ biÕn tõ sau chiÕn tranh thÕ giøi thø hai ®Õn nay.Nh÷ng ®Æc ®iÓm kinh tÕ cña nã ®ang trë thµnh ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña CNTB ®¬ng ®¹i .C¸c tæ chøc ®éc quyÒn kÕt hîp víi nhau thµnh c¸c lo¹i liªn minh, ®ång minh, hiÖp ®Þnh, h×nh thµnh c¸c tæ chøc ®éc quyÒn chiÕm ®Þa vÞ thèng trÞ tuyÖt ®èi trong c¸c ngµnh s¶n xuÊt, c¸c tæ chøc ®éc quyÒn n¾m nh÷ng m¹ch m¸u kinh tÕ cña c¸c ní TBCN. Chóng cÊu kÕt víi bé m¸y Nhµ níc, vµ Nhµ níc T s¶n phô thuéc vµo chóng. Sù phô thuéc ®ã nh»m môc ®Ých can thiÖp vµo ho¹t SV: NguyÔn ThÞ Thanh Kinh tÕ chÝnh trÞ GVHD: Mai H÷u Thùc ®éng kinh tÕ trong níc vµ b¶o ®¶m lîi nhuËn ®éc quyÒn cao . Lóc nµy, Nhµ níc t s¶n lµ c«ng cô chuyªn chÝnh cña t b¶n ®éc quyÒn, mçi ho¹t ®éng cña Nhµ níc ®Òu v× lîi Ých cña t b¶n ®éc quyÒn(TB§Q). C¸c nhµ t b¶n, nh÷ng ngêi thuéc phe c¸nh cña nh÷ng tæ chøcTB§Q trùc tiÕp tham gia vµo chÝnh phñ c¸c níct b¶n. Kinh tÕ Nhµ níc phô thuéc vµo c¸c tæ chøc ®éc quyÒn vµ ®îc x©y dùng b»ng c¸ch: quèc h÷u ho¸ TBCN c¸c c¬ së kinh tÕ thuéc së h÷u t nh©n TBCN; dïng ng©n s¸ch Nhµ níc ®Ó x©y dùng c¸c c¬ së kinh tÕ thuéc quyÒn së h÷u Nhµ níc; n¾m cæ phiÕu khèng chÕ trong c¸c c«ng ty cæ phÇn. Nhµ níc ®iÒu chØnh nÒn kinh tÕ cã lîi cho c¸c tæ chøc ®éc quyÒn, cho nªn gi÷a c¸c tæ chøc ®éc quúªn ®· næ ra cuéc ®Êu tranh quyÕt liÖt ®Ó giµnh lÊy bé m¸y Nhµ níc, chia nhau chøc tíc trong c¬ quan chÝnh phñ . Nh vËy ,CNTB§QNN lµ mét quan hÖ kinh tÕ, chÝnh trÞ x· héi chø kh«ng chØ lµ chÝnh s¸ch tån t¹i trong giai ®o¹n ®éc quyÒn thèng trÞ: "CNTBNNkh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò tiÒn , mµ lµ vÊn ®Ò quan hÖ x· héi". Khi ®éc quyÒn nhµ níc thèng trÞ nÒn kinh tÕ, th× c¸c qu¸ tr×nh kinh tÕ diÔn ra trong CNTB võa chÞu sù t¸c ®éng cña c¸c quy luËt thÞ trêng, ®éc quyÒn, ®ång thêi chÞu sù ®iÒu chØnh cña nhµ níc. Sù ®iÒu chØnh nµy bao trïm tÊt c¶ c¸c kh©u cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi vµ ®îc thùc hiÖn b»ng c¶ c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ lÉn hµnh chÝnh, ph¸p chÕ. M©u thuÉn gi÷a c¸c tæ chøc ®éc quyÒn cña c¸c cêng quèc TBCN vÒ sù ph©n chia ph¹m vi ¶nh hëng trªn ThÕ giíi lµ mét nguyªn nh©n s©u xa dÉn ®Õn cuéc chiÕn tranh ThÕ giíi lÇn thø nhÊt vµ cuéc khñng ho¶ng chÝnh trÞ s©u s¾c. Víi h×nh thøc tæ chøc ®éc quyÒn, nÒn s¶n xuÊt TBCN ®· cã bíc ph¸t triÓn cao th«ng qua viÖc Nhµ níc ®iÒu tiÕt s¶n xuÊt, quèc h÷u ho¸ mét lo¹t c¸c ngµnh, thµnh lËp hÖ thèng b¶o ®¶m x· héi . SV: NguyÔn ThÞ Thanh Kinh tÕ chÝnh trÞ GVHD: Mai H÷u Thùc LªNin v¹ch râ CNTB§QNN lµ tiÒn ®Ò vËt chÊt ®Çy ®ñ vµ lµ ngìng cöa cña CNXH . Khi ®Ò cËp tíi vÊn ®Ò CNTBNN víi tÝnh c¸ch lµ bíc qu¸ ®é lªn CNXH, LªNin chØ ra r»ng: “ CNTB§QNN lµ sù chuÈn bÞ vËt chÊt ®Çy ®ñ nhÊt cho CNXH, lµ ngìng cöa bíc vµo cña CNXH lµ nÊc thang lÞch sö, mµ gi÷a nÊc thang ®ã vµ nÊc thang CNXH th× kh«ng cã mét nÊc trung gian nµo ng¨n c¸ch n÷a.” “ Chóng ta leo cµng cao trªn bËc thang chÝnh trÞ Êy, chóng ta thÓ hiÖn cµng ®Çy ®ñ Nhµ níc XHCN vµ chuyªn chÝnh v« s¶n qua c¸c X«- ViÕt, th× sù lo sî cña chóng ta vÒ CNTBNN ph¶i cµng Ýt h¬n, ch¼ng lÏ ®iÒu ®ã kh«ng râ rµng hay sao? §øng trªn ý nghÜa vËt chÊt, kinh tÕ, s¶n xuÊt mµ xÐt th× chóng ta cßn cha tiÕn ®Õn “ ngìng cöa”cña CNXH vµ nÕu kh«ng ®i qua “ ngìng cöa”mµ chóng ta cha ®¹t tíi Êy th× chóng ta kh«ng thÓ tiÕn ®Õn CNXH ®îc, ch¼ng lÏ ®iÒu ®ã kh«ng râ ? Xem xÐt vÊn ®Ò tõ bÊt cø mét mÆt nµo còng vËy, kÕt luËn còng chØ lµ mét: sù suy xÐt cña nh÷ng ngêi céng s¶n t¶ cho r»ng CNTBNN dêng nh ®ang ®e do¹ chóng ta, lµ mét sai lÇm hoµn toµn vÒ kinh tÕ, lµ mét chøng cí tá râ hä ®· hoµn toµn bÞ t tëng tiÓu t s¶n cÇm tï.” Tõ ®ã LªNin cßn nãi râ thªm: kh«ng cã kÜ thuËt ®¹i TBCN ® îc x©y dùng trªn nh÷ng ph¸t minh míi nhÊt cña khoa häc hiÖn ®¹i... th× kh«ng thÓ nãi ®Õn CNXH ®îc. Ngµy nay CNTBNN díi chÕ ®é t b¶n ®ang mang h×nh thøc CNTB§QNN. LªNin ®· kh¼ng ®Þnh:” CNTBNN, theo sù gi¶i thÝch cña toµn bé s¸ch b¸o vÒ kinh tÕ, lµ CNTB díi chÕ ®é T b¶n, khi chÝnh quyÒn Nhµ níc trùc tiÕp khèng chÕ nh÷ng xÝ nghiÖp TBCN nµy hoÆc xÝ nghiÖp CNTB kh¸c”; lµ sù chuÈn bÞ ®Çy ®ñ nhÊt cho sù ra ®êi cña CNXH, lµ giai ®o¹n ph¸t triÓn cña CNTB ®îc ®iÒu tiÕt vµ kiÓm so¸t. “ CNXH kh«ng ph¶i lµ mét c¸i g× kh¸c mµ chØ lµ mét bíc tiÕn tiÕp liÒn ngay sau chÕ ®é ®éc quyÒn t b¶n Nhµ níc”. SV: NguyÔn ThÞ Thanh Kinh tÕ chÝnh trÞ GVHD: Mai H÷u Thùc CNTBNN ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn . Do kÕt qu¶ cña phong trµo ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc , nhiÒu quèc gia tríc ®©y lµ thuéc ®Þa ®· giµnh ®îc ®éc lËp d©n téc . Cã nh÷ng níc ®· vµ ®ang tiÕn lªn con ®êng chñ nghÜa x· héi do §¶ng cña giai cÊp c«ng nh©n l·nh ®¹o, sè cßn l¹i ®Òu lµ nh÷ng níc ®ang ph¸t triÓn, hoÆc lµ theo híng TBCN . Trong nÒn kinh tÕ cña c¸c níc nµy ®· xuÊt hiÖn mét hiÖn tîng kinh tÕ míi : CNTBNN trong ®iÒu kiÖn c¸c níc ®ang ph¸t triÓn díi chÝnh quyÒn kh«ng thuéc vÒ giai cÊp c«ng nh©n vµ n«ng d©n . CNTBNN ë nh÷ng níc nµy qua thùc tÕ , tån t¹i díi rÊt nhiÒu h×nh thøc : liªn doanh víi t b¶n níc ngoµi , ®Æc khu kinh tÕ , khu chÕ xuÊt, khu ®Çu t kü thuËt , n¾m cæ phiÕu khèng chÕ cña mét sè c«ng ty cæ phÇn... Trong c¸c h×nh thøc nµy th× viÖc x©y dùng c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh t b¶n chñ nghÜa cã vai trß ®Æc biÖt quan träng . §ã lµ c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh thuéc quyÒn së h÷u vµ qu¶n lý cña nhµ níc d©n téc . Sè lîng xÝ nghiÖp quèc doanh ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn ®· t¨ng lªn rÊt nhanh . Sù h×nh thµnh c¸c xÝ nghiÖp nµy qua nhiÒu h×nh thøc rÊt ®a d¹ng vµ phong phó. Thùc tÕ ®· cho thÊy nhiÒu xÝ nghiÖp quèc doanh ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn cã kh¶ n¨ng lín lªn r©ts nhanh cïng víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc , mÆc dï nã ph¶i ®¬ng ®Çu víi nhiÒu thö th¸ch to lín do t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn vµ tr×nh ®é quanr lý yÕu kÐm g©y ra . Cã thÓ nãi r»ng CNTBNN ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn lµ sù cÇn thiÕt kh¸ch quan cña c«ng t¸c qu¶n lý vÜ m« . XÝ nghiÖp quèc doanh lµ mét hiÖn tîng chung vÒ sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña thÕ giíi trong giai ®oanj ph¸t triÓn hiÖn nay, khi mµ c¸c ho¹t ®äng qu¶n lý vÜ m« ®ßi hái nhµ níc ph¶i ®ãng mét vai trß ngµy cµng lín trong nªnf kinh tÕ . Sù ra ®êi cña xÝ nghiÖp quèc doanh TBCN ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn cßn lµ kÕt qu¶ cña sù nhËn thcs vÒ vai SV: NguyÔn ThÞ Thanh Kinh tÕ chÝnh trÞ GVHD: Mai H÷u Thùc trß cña khu vùc quèc doanh trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt níc . Trong lÜnh vùc kinh tÕ , sù ph¸t triÓn khu vùc quèc doanh cã thÓ t¹o ra ®îc nhiÒu viÖc lµm , t¹o ra nguån tÝch luü lín , ph¸t triÓn khoa häc - kü thuËt tiªn tiÕn , x©y dùng nh÷ng xÝ nghiÖp quy m« lín mµ giíi t nh©n non yÕu trong nÒn kinh tÕ l¹c hËu cha thÓ ®¶m nhËn ®îc . Trong lÜnh vùc chÝnh trÞ - x· héi , ngêi ta cho r»ng khu vùc quèc doanh cã thÓ gióp hä thùc hiÖn ®îc chñ quyÒn d©n téc , giµnh l¹i c¸c xÝ nghiÖp níc ngoµi ®Ó ®Æt díi sù kiÓm so¸t cña Nhµ níc , gióp nhµ níc thùc hiÖn c¸c môc tiªu nh ph©n phèi l¹i thu nhË , ®iÒu chØnh sù ph¸t triÓn mÊt c©n ®èi gi÷a c¸c ngµnh, c¸c vïng , c¸c tÇng líp d©n c, gãp phÇn thóc ®Èy quan hÖ hîp t¸c t¬ng trî v× lîi Ých chung cña quèc gia , h¹n chÕ tËp trung quyÒn lîi kinh tÕ vµo tay mét sè ngêi. Dùa vµo thùc tÕ mét sè níc , cã ý kiÕn cho r»ng, mÆc dï vÉn lµ thø CNTB n»m trong quan hÖ TBCN nhng ®ã lµ mét kiÓu CNTBNN míi. §ã lµ thø CNTB do Nhµ níc trùc tiÕp khèng chÕ , cho nªn, mét mÆt , nhµ níc ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn vÉn cha ph¶i lµ nhµ níc c«ng n«ng do giai cÊp v« s¶n l·nh ®¹o , nhng còng kh«ng thuôoc vÒ giai cÊp t s¶n ®éc quyÒn, mµ thuéc vÒ giai cÊp t s¶n d©n téc . Do ®ã nã còng kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng hËu qu¶ tiªu cùc vèn cã cña bÊt kú nhµ t s¶n nµo. Nhng mÆt kh¸c , kiÓu CNTBNN nµy cã vai trß tÝch cùc trong viÖc ph¸t triÓn kü thuËt vµ c¶i t¹o c¬ cÊu kinh tÕ, trong c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt níc , trong viÖc cñng cè nÒn ®éc lËp vÒ kinh tÕ chèng l¹i thÕ lùc t b¶n níc ngoµi , ph¸ ho¹i sù thèng trÞ cña t b¶n níc ngoµi, ®Èy m¹nh sù ph¸t triÓn tù chñ v× nÒn ®éc lËp cña nh÷ng níc ®ã . CNTBNN trong ®iÒu kiÖn chuyªn chÝnh v« s¶n. Khi giai cÊp c«ng nh©n l·nh ®¹o nh©n d©n giµnh ®îc chÝnh quyÒn vµ thiÕt lËp mét Nhµ níc cña d©n do d©n vµ v× d©n th× còng xuÊt hiÖn SV: NguyÔn ThÞ Thanh Kinh tÕ chÝnh trÞ GVHD: Mai H÷u Thùc mét kiÓu CNTBNN cha hÒ cã trong lÞch sö. ChÝnh b¶n chÊt míi cña Nhµ níc nµy ®· lµm cho CNTBNN mang mét néi dung míi vµ cã mét vai trß míi. Nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra lµ v× sao Nhµ níc cña nh©n d©n do §¶n céng s¶n l·nh ®¹o l¹i sö dông CNTBNN, vµ CNTBNN trong ®iÒu kiÖn míi- ®iÒu kiÖn qu¸ ®é lªn CNXH nghÜa lµ g×? Nã lµ mét chiÕn lîc hay s¸ch lîc, mét chÝnh s¸ch cña Nhµ níc c«ng n«ng ®èi víi giai cÊp t s¶n, mét ph¬ng ph¸p c¶i t¹o vµ sö dông CNTB... hay lµ c¸i g× kh¸c? Tãm l¹i, nãi mét c¸ch kh¸i qu¸t nhÊt th× CNTBNN lµ sù dung hîp gi÷a Nhµ níc vµ sù ho¹t ®éng cña c¸c xÝ nghiÖp T b¶n t nh©n. NÕu Nhµ níc lµ cña giai cÊp t s¶n vµ ®Þa chñ th× CNTBNN phôc vô cho lîi Ých cña T b¶n vµ ®Þa chñ. NÕu Nhµ níc lµ cña giai cÊp c«ng nh©n vµ nh©n d©n lao ®éng th× CNTBNN phôc vô cho lîi Ých cña c«ng nh©n vµ nh©n d©n lao ®éng. Trong ®iÒu kiÖn CNXH, CNTBNN lµ mét h×nh thøc qu¸ ®é cã tÝnh chÊt XHCN . 1.2/ Tõ sù nghiªn cøu s¬ lîc vÒ lÞch sö h×nh thµnh vµ c¸c kiÓu CNTBNN ®· vµ ®ang tån t¹Þ trªn, cã thÓ rót ra kh¸i niÖm chung vÒ CNTBNN Theo quan niÖm cña LªNin cã thÓ hiÓu CNTBNN nh sau: -Lµ CNTB do Nhµ níc kiÓm so¸t vµ ®iÒu tiÕt sù ph¸t triÓn, vÊn ®Ò kh¸c nhau chØ lµ ë chç sù kiÓm so¸t vµ ®iÒu tiÕt Êy nh»m môc ®Ých g×? cã lîi cho ai, trong giíi h¹n nµo, b»ng ph¬ng ph¸p g× vµ kh¶ n¨ng kiÓm so¸t, ®iÒu tiÕt ®¹t ®Õn møc ®é nµo? -Lµ chÝnh quyÒn Nhµ níc trùc tiÕp khèng chÕ nh÷ng xÝ nghiÖp TBCN nµy hay xÝ nghiÖp TBCN kh¸c. Sù khèng chÕ trùc tiÕp Êy ®¹t ®Õn møc ®é nµo trong thùc tÕ quyÕt ®Þnh tr×nh ®é vµ h×nh thøc kh¸c nhau cña CNTBNN -Toµn bé vÊn ®Ò lµ ph¶i hiÓu râ víi ®iÒu kiÖn nµo th× ph¶i ph¸t triÓn CNTB vµ Nhµ níc lµ cña ai? SV: NguyÔn ThÞ Thanh Kinh tÕ chÝnh trÞ GVHD: Mai H÷u Thùc C¸ch tiÕp cËn cã hiÖu qu¶ cao chÝnh lµ nhËn thøc ®óng c¬ së lý luËn biÖn chøng cña LªNin vÒ CNTBNN, vËn dông s¸t víi thùc tiÔn cuéc sèng kinh tÕ x· héi ®ang diÔn ra ë níc t¶tong qu¸ tr×nh ®æi míi qu¸ ®é lªn CNXH. Nãi c¸ch kh¸c, cÇn ph¶i xuÊt ph¸t tõ t×nh h×nh cô thÓ, tõ sù ®èi s¸nh lùc lîng cô thÓ trong ®iÒu kiÖn lÞch sö cô thÓ. 2/ CNTBNN lµ: “ Thø chñ nghÜa t b¶n hÕt søc bÊt ngê”, “mét sù cøu nguy”? (trong quan niÖm cña Lª Nin) Cho ®Õn nay, trong giíi lý luËn còng nh c¸c nhµ ho¹t ®éng thùc tiÔn, kÓ c¶ ë trong vµ ngoµi níc ®ang cã nhiÒu c¸ch hiÓu kh¸c nhau vµ cã c¸c h×nh thøc vËn dông kh¸c nhau ®èi víi CNTBNN. Ngay ë trong níc, cã nhiÒu tiÕng nãi ph¶n ®èi cña nh÷ng ngêi céng s¶n vµ cña n«ng d©n Nga ®èi víi chÝnh s¸ch ph¸t triÓn CNTBNN vµ coi nã nh mét thµnh phÇn kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ qu¸ ®é. Theo Prª«bragienxki: “ CNTBNN lµ CNTB, vµ ta cã thÓ vµ cÇn hiÓu nh thÕ th«i”.Cßn n«ng d©n th× chÕ nh¹o: c¸c anh ®· tèng cæ bän t b¶n nãi tiÕng Nga, giê ®©y l¹i ríc t b¶n nãi tiÕng Anh vµ tiÕng Ph¸p vµo ®Êt níc! LªNin ®· thuyÕt phôc mäi ngêi r»ng, ®ã lµ c¸ch hiÓu kinh viÖn, lµ mét sai lÇm v× r¬i vµo c¸i bÖnh trÝ thøcvµ chñ nghÜa tù do. LªNin nhÊn m¹nh r»ng, CNTBNN ë trong mét níc mµ chÝnh quyÒn thuéc vÒ t b¶n vµ CNTBNN ë trong mét nhµ níc v« s¶n, ®ã lµ hai kh¸i niÖm kh¸c nhau. Nã lµ “mét kh¸i niÖm míi “, lµ mét hiÖn tîng míi mµ cho tíi nay kh«ng cã lÊy mét quyÓn s¸ch nµo nãi ®Õn. Ngay ®Õn M¸c còng kh«ng viÕt mét lêi nµo vÒ vÊn ®Ò ®ã, vµ Ngêi ®· mÊt ®i mµ kh«ng ®Ó l¹i mét lêi nµo râ rÖt, mét chØ dÉn nµo ch¾c ch¾n vÒ vÊn ®Ò Êy c¶. V× thÕ ngµy nay, chóng ta ph¶i tù m×nh t×m ra lèi tho¸t. Nã lµ mét thø cha hÒ cã ngay SV: NguyÔn ThÞ Thanh Kinh tÕ chÝnh trÞ GVHD: Mai H÷u Thùc c¶ trong lý thuyÕt vµ danh tõ nµy hoµn toµn míi l¹ trong ®iÒu kiÖn chuyªn chÝnh c«ng- n«ng. LªNin cßn chØ râ, CNTBNN trong ®iÒu kiÖn Nhµ níc v« s¶nkh«ng nh÷ng chØ lµ mét hiÖn tîng míi mµ cßn lµ “ mét ®iÒu hÕt søc bÊt ngê”, “kh«ng ai dù kiÕn”. §ã lµ v× , kh«ng ai ngê r»ng giai cÊp v« s¶n l¹i n¾m ®îc chÝnh quyÒn ë mét níc chËm tiÕn nhÊt vµ do ®ã c¸i hy väng cã thÓ tæ chøc nÒn s¶n xuÊt lín vµ ph©n phèi trùc tiÕp cho n«ng d©n v× ®iÒu kiÖn v¨n ho¸ kh«ng cho phÐp ®· trë thµnh ®iÒu kh«ng tëng. §iÒu ®ã buéc nh÷ng ngêi céng s¶n Nga ph¶i lïi bíc, ph¶i viÖn ®Õn CNTBNN , “ CNTBNN lµ mét sù cøu nguy ®èi víi chóng ta...” mÆc dï nã lµ c¸i mµ ngêi ta vÉn cho lµ “ qu¸i ®¶n vµ kh«ng tèt”.B»ng nhiÒu luËn cø, LªNin ®i ®Õn sù kh¼ng ®Þnh r»ng CNTBNN díi ChÝnh quyÒn X« ViÕt Nga thêi Êylµ ®iÒu cÇn thiÕt vµ cã lîi, ch¼ng nh÷ng “kh«ng ®¸ng sî mµ ®¸ng mong ®îi” ®Õn møc , nÕu kh«ng nãi ®Õn th× “§ã kh«ng ph¶i v× chóng ta m¹nh vµ th«ng minh, mµ v× chóng ta kÐm vµ dèt” . Lý luËn vÒ CNTBNN cña LªNin kh«ng ph¶i ®îc h×nh thµnh ngay mét lóc. Lý luËn ®ã ra ®êi “ c¨n cø vµo ®iÒu kiÖn thùc tÕ vµ sù tÊt yÕu do hoµn c¶nh thùc tÕ ®Ò ra”, cho nªn lý luËn nµy ®îc h×nh thµnh trong mét qu¸ tr×nh tr¶i qua thùc tiÔn, rót kinh nghiÖm, hoÆc lµ ph¸t triÓn dÇn, hoÆc lµ söa ®æi nh÷ng quan niÖm ban ®Çu. 3/V× sao ph¶i vËn dông h×nh thøc CNTBNN ë Céng hoµ X«viÕt? vµ sù ra ®êi CNTBNN ë Nga §· cã nhiÒu ý kiÕn cña ngêi d©n Nga ph¶n ®èi vÒ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn CNTBNN vµ coi nã chØ nh lµ mét thµnh phÇn kinh tÕ trong thêi k× qu¸ ®é v× nã chØ ®Ò cËp tíi khÝa c¹nh kinh tÕ, mèi quan hÖ kinh tÕ gi÷a t b¶n vµ Nhµ níc, cha bao gåm c¸c mÆt chÝnh trÞ, v¨n ho¸, x· héi. SV: NguyÔn ThÞ Thanh Kinh tÕ chÝnh trÞ GVHD: Mai H÷u Thùc Cã thÓ nãi, lý luËn vÒ CNTBNN cña LªNin còng n»m trong bèi c¶nh ®ang bæ sung, hoµn thiÖn quan niÖm vÒ CNXH . Do vËy cÇn cã qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cÇn mÉn cña t duy ®Ó t×m ra b¶n chÊt thùc sù cña CNTBNN. H¬n n÷a, do quan niÖm gi¸o ®iÒu vÒ CNXH , do nhËn thøc cha thÊu ®¸o lý luËn cña LªNin vÒ CNTBNN, cho nªn ®· cã sù xem nhÑ lý luËn nµy trong viÖc vËn dông vµo thùc tiÔn. Ngµy nay, khi c«ng cuéc ®æi míi ®îc triÓn khai ngµy cµng réng, khi quan niÖm vÒ CNXH nãi chung, vÒ sù qu¸ ®é lªn CNXH nãi riªng ®ang ®îc bæ sung hoµn thiÖn, ngêi ta cµng nhËn thÊy ý nghÜa thùc tiÔn rÊt quan träng cña lý luËn CNTBNN . Theo“Nh÷ng ngêi céng s¶n t¶” víi khuynh híngB«n-sª-vÝch h÷u, níc Céng hoµ X«-viÕt cã nguy c¬ “ tiÕn triÓn vÒ phÝa CNTBNN”.LªNin cho r»ng ®ã lµ mét ph¸t hiÖn kinh ngêi, lµm cho thiªn h¹ khiÕp vÝa! LªNin cßn nãi thªm: “ Nhng hä kh«ng hÒ nghÜ mét ®iÒu lµ CNTBNN sÏ lµ mét bíc tiÕn so víi t×nh h×nh hiÖn nay trong níc Céng hoµ X«-viÕt cña chóng ta. NÕu ch¼ng h¹n trong kho¶ng nöa n¨m n÷a, mµ ë níc ta ®· thiÕt lËp ®îc CNTBNN th× ®ã sÏ lµ th¾ng lîi to lín vµ lµ ®iÒu b¶o ®¶m ch¾c ch¾n nhÊt r»ng qua mét n¨m sau CNXH níc ta sÏ ®îc triÖt ®Ó cñng cè vµ trë nªn v« ®Þch. T«i h×nh dung thÊy “ Ngêi céng s¶n t¶” sÏ b¸c bá nh÷ng c©u nãi Êy cña t«i víi sù c¨m phÉn cao quý nh thÕ nµo, vµ tríc m¾t c«ng nh©n, hä sÏ “ phª b×nh chÝ tö” biÕt mÊy “ khuynh híng b«n-sª-vÝch h÷u” thÕ nµo? Trong níc Céng hoµ x«-viÕt XHCN, chuyÓn sang CNTBNN l¹i cã thÓ lµ mét bíc tiÕn ®îc ?... §ã ch¼ng ph¶i lµ ph¶n l¹i CNXH hay sao? Nguån gèc sai lÇm vÒ kinh tÕ cña “ nh÷ng ngêi céng s¶n t¶” chÝnh lµ ë chç ®ã, hä kh«ng hiÓu r»ng vÒ ph¬ng diÖn kinh tÕ Nhµ níc X«-viÕt kh¸c h¼n Nhµ níc t s¶n. SV: NguyÔn ThÞ Thanh Kinh tÕ chÝnh trÞ GVHD: Mai H÷u Thùc LªNin kh¼ng ®Þnh tiÕp: “ CNTBNN vÒ mÆt kinh tÕ cao h¬n rÊt nhiÒu so víi nÒn kinh tÕ hiÖn nay cña níc ta. H¬n n÷a, CNTBNN kh«ng cã g× lµ ®¸ng sî ®èi víi ChÝnh quyÒn X«-viÕt, v× níc X«-viÕt lµ mét níc mµ trong ®ã chÝnh quyÒn cña c«ng nh©n vµ d©n nghÌo ®· ®îc b¶o ®¶m. Nh÷ng ngêi céng s¶n t¶ kh«ng hiÓu ®îc ch©n lý kh«ng thÓ chèi c·i Êy, bëi v× hä kh«ng biÕt g× vÒ khoa kinh tÕ chÝnh trÞ c¶, nhng mçi ngêi M¸c-xÝt l¹i b¾t buéc ph¶i thõa nhËn ch©n lý ®ã. Chóng ta cÇn ph¶i ph©n tÝch sai lÇm cho “ nh÷ng ngêi céng s¶n t¶” ®Ó cã thÓ gióp giai cÊp c«ng nh©n t×m thÊy con ®êng ®óng ®¾n”. Mïa xu©n n¨m 1921 sù thÊt b¹i trong c¸i ý ®Þnh dïng con ®êng ng¾n nhÊt, nhanh nhÊt, trùc tiÕp nhÊt ®Ó thùc hiÖn viÖc s¶n xuÊt vµ ph©n phèi theo nguyªn t¾c XHCN míi ®îc thÊy râ. Còng tõ mïa xu©n ®ã, t×nh h×nh chÝnh trÞ ®· cho thÊy, trong mét sè vÊn ®Ò kinh tÕ, cÇn ph¶i rót lui vÒ nh÷ng vÞ trÝ cña CNTBNN. Sù chuyÓn ®æi Êy ®îc ®¸nh dÊu b»ng “chÝnh s¸ch kinh tÕ míi”. LªNin viÕt: “ thùc chÊt cña chÝnh s¸ch kinh tÕ míi lµ ph¸t triÓn ®Õn møc tèi ®a lùc lîng s¶n xuÊt, c¶i thiÖn t×nh c¶nhcña c«ng nh©n vµ n«ng d©n, sö dông t b¶n t nh©n vµ híng nã vµo con ®êng CNTBNN...”Víi chÝnh s¸ch kinh tÕ míi, Nhµ níc v« s¶n cho phÐp nh÷ng ngêi s¶n xuÊt nhá ®îc tù do bu«n b¸n; cßn ®èi víi nh÷ng t liÖu s¶n xuÊt cña ®¹i t b¶n, Nhµ níc v« s¶n ¸p dông mét sè nguyªn t¾c cña CNTBNN”. ChÝnh s¸ch kinh tÕ míi nãi chung, CNTBNN nãi riªng ra ®êi lµ xuÊt ph¸t tõ ®iÒu kiÖn thùc tÕ vµ sù tÊt yÕu do hoµn c¶nh thùc tÕ ®Ò ra. KÕ ho¹ch ban ®Çu cña chÝnh s¸ch kinh tÕ míi lµ nh sau: sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ c¸ thÓ nhÊt ®Þnh lµm sèng l¹i mét phÇn nµo CNTB, chñ yÕu lµ trong c«ng nghiÖp, nhng nhµ níc cã kh¶ n¨ng híng nã vµo trong ph¹m vi ®îc ®iÒu tiÕt mét c¸ch nghiªm ngÆt nhê cã c¸c h×nh thøc kinh tÕ t b¶n nhµ níc. Nh SV: NguyÔn ThÞ Thanh Kinh tÕ chÝnh trÞ GVHD: Mai H÷u Thùc LªNin ®· viÕt sù ph¸t triÓn cña CNTB do nhµ níc v« s¶n kiÓm so¸t vµ ®iÒu tiÕt ( CNTBNN) lµ cã lîi vµ cÇn thiÕt v× sù ph¸t triÓn ®ã cã thÓ ®Èy nhanh sù ph¸t triÓn ngay tøc kh¾c cña nÒn kinh tÕ n«ng d©n. Tríc n¨m 1917, níc Nga sa hoµng tuy ®· cã CNTB nhng míi ph¸t triÓn ë tr×nh ®é trung b×nh. ChØ khi nµo mµ ®iÒu kiÖn c¬ së kinh tÕ- kÜ thuËt ®¹t ®Õn ®Ønh cao theo kiÓu ®¹i TBCN nh cña níc §øc lóc bÊy giê th× c¸ch m¹ng v« s¶n míi cã thÓ chuyÓn trùc tiÕp lªn CNXH mµ kh«ng ph¶i tr¶i qua nh÷ng biÖn ph¸p qu¸ ®é ®Æc biÖt. Nhng níc Nga lµ níc chËm tiÕn nhÊt ë ch©u ¢u, cho nªn níc Nga X«-viÕt chØ míi cã nguyÖn väng kiªn quyÕt tiÕn lªn con ®êng CNXH, mµ cha cã nÒn mãng kinh tÕ cña nã . VËy lµm thÕ nµo ®Ó thùc hiÖn ®îc CNXH ë mét níc mµ tiÓu n«ng chiÕm tuyÖt ®¹i bé phËn d©n c? Trong mét níc nh vËy, theo LªNin, cuéc c¸ch m¹ng XHCN chØ cã thÓ th¾ng lîi triÖt ®Ó khi vµ chØ khi cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc vµ lïi vÒ CNTBNN. Trong ®iÒu kiÖn Nhµ níc v« s¶n, tù do trao ®æi, tù do bu«n b¸n tÊt dÉn ®Õn sù phôc håi CNTB díi h×nh thøc chñ yÕu lµ CNTBNN . LªNin cã nãi r»ng: “ CNTB t nh©n ®ãng vai trß trî thñ cho CNXH , cã thÓ sö dông CNTB t nh©n ®Ó xóc tiÕn CNXH . Nhng, muèn kh«ng thay ®æi b¶n chÊt cña m×nh, Nhµ níc v« s¶n chØ cã thÓ thõa nhËn cho CNTB ®îc ph¸t triÓn trong mét chõng mùc nµo ®ã vµ chØ víi ®iÒu kiÖn lµ th¬ng nghiÖp t nh©n vµ t b¶n t nh©n ph¶i phôc tïng sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ níc, ph¶i t×m c¸ch híng chóng vµo con ®êng cña CNTBNN b»ng mét tæ chøc cña Nhµ níc vµ nh÷ng biÖn ph¸p cã tÝnh chÊt nhµ níc tõ bªn trªn. Trong mét níc mµ CNTB tiÓu t s¶n chiÕm u thÕ, hµng ho¸ chØ cã thÓ cã ®îc tõ n«ng d©n, tõ n«ng nghiÖp. Vµ nh vËy chØ cã n«ng s¶n hµng ho¸ nµy trao ®æi víi n«ng s¶n hµng ho¸ kh¸c, ®iÒu ®ã sÏ kh«ng kÝch thÝch n«ng d©n, n«ng nghiÖp ph¸t triÓn. SV: NguyÔn ThÞ Thanh Kinh tÕ chÝnh trÞ GVHD: Mai H÷u Thùc Ph¶i cã nh÷ng hµng ho¸ mµ n«ng d©n cÇn. Mµ muèn cã nh÷ng hµng ho¸ ®ã ph¶i dùa vµo sù ph¸t triÓn thñ c«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp. Nhng trong mét níc bÞ tµn ph¸ kiÖt quÖ sau 7 n¨m chiÕn tranh, tuyÖt ®¹i ®a sè nh©n d©n lµ n«ng d©n còng bÞ ph¸ s¶n, sÏ kh«ng gi¶i quyÕt ®îc ngay vÊn ®Ò nµy nÕu kh«ng cã sù gióp ®ì cña t b¶n níc ngoµi díi h×nh thøc kh¸c nhau cña CNTBNN . LªNin ®· ®i ®Õn kÕt luËn CNTBNN lµ thø CNTB “ cã lîi vµ cÇn thiÕt”, lµ “ ®iÒu ®¸ng mong ®îi” . 4/Chñ nghÜa t b¶n nhµ níc trong nhµ níc v« s¶n: ý nghÜa, h×nh thøc, b¶n chÊt, vµ h¹n chÕ 4.1/Thùc hµnh CNTBNN ë Céng hoµ X«-viÕt th× cã lîi nh thÕ nµo vµ cho ai? LªNin kh¼ng ®Þnh r»ng: CNTBNN lµ mét bíc tiÕn to lín dï cho chóng ta ph¶i tr¶ mét kho¶n lín h¬n hiÖn nay, bëi v× tr¶ “ häc phÝ” lµ mét viÖc ®¸ng gi¸, v× c¸i ®ã cã Ých cho c«ng nh©n, v× chiÕn th¾ng ®îc t×nh tr¹ng hçn ®én, t×nh tr¹ng kinh tÕ tan hoang vµ hiÖn tîng láng lÎo lµ c¸i quan träng h¬n hÕt, v× tiÕp tôc ®Ó t×nh tr¹ng v« chÝnh phñ cña nh÷ng ngêi t h÷u nhá lµ mét mèi nguy lín nhÊt, ®¸ng sî nhÊt, nã sÏ lµm cho chóng ta bÞ diÖt vong( nÕu chóng ta kh«ng chiÕn th¾ng nã) mét c¸ch døt kho¸t, cßn tr¶ mét kho¶n lín h¬n cho CNTBNN th× ®iÒu Êy kh«ng nh÷ng kh«ng lµm cho chóng ta bÞ diÖt vong, tr¸i l¹i cã thÓ ®a chóng ta ®Õn CNXH b»ng con ®êng ch¾c ch¾n nhÊt. Chõng nµo mµ giai cÊp c«ng nh©n häc ®îc c¸ch gi÷ g×n trËt tù Nhµ níc chèng t×nh tr¹ng v« chÝnh phñ cña t h÷u nhá, chõng nµo mµ giai cÊp c«ng nh©n häc ®îc c¸ch s¾p ®Æt tæ chøc s¶n xuÊt víi qui m« lín toµn quèc, trªn c¬ së CNTBNN, th× khi Êy tÊt c¶ nh÷ng con ¸t chñ bµi ®Òu n»m trong tay c«ng nh©n vµ sÏ b¶o ®¶m cho CNXH ®îc cñng cè. SV: NguyÔn ThÞ Thanh Kinh tÕ chÝnh trÞ GVHD: Mai H÷u Thùc CNTBNN kh«ng ph¶i lµ chÝnh s¸ch “ ®éc tho¹i”, “ cöa quyÒn”. B¶n th©n CNTBNN chÝnh ®· lµ sù “ kÕthîp, liªn hîp, phèi hîp Nhµ níc X«-viÕt, nÒn chuyªn chÝnh v« s¶n, víi chñ nghÜa t b¶n”. Vµ ®¬ng nhiªn sÏ kh«ng cã CNTBNN , nÕu kh«ng cã nh÷ng ®iÒu kiÖn cho hä, ®iÒu kiÖn Êy, theo LªNin, chÝnh lµ “ cèng vËt”. Trong ®iÒu kiÖn trªn thÕ giíi chØ cã mét chÝnh quyÒn X«-viÕt, xung quanh lµ c¶ mét hÖ thèng c¸c níc t b¶n, muèn tån t¹i, chÝnh quyÒn X«-viÕt kh«ng thÓ bá qua sù thËt Êy. “ HoÆc lµ chiÕn th¾ng toµn bé giai cÊp t s¶n ngay lËp tøc, hoÆc ph¶i nép cèng vËt”. Khi thùc hiÖn t« nhîng, râ rµng lµ nhµ t b¶n thu ®îc lîi nhuËn kh«ng ph¶i th«ng thêng mµ “ bÊt thêng”, “ siªu ng¹ch” hoÆc cã ®îc lo¹i nguyªn liÖu mµ hä kh«ng t×m ®îc hoÆc khã t×m ®îc b»ng c¸ch kh¸c. §iÒu nµy rÊt cã ý nghÜa thùc tiÔn vµ ®Æc biÖt cã ý nghÜa ®èi víi níc ta hiÖn nay khi thùc hµnh CNTBNN. Nhµ t b¶n ®îc lËp l¹i. ®îc du nhËp kh«ng ph¶i v× lîi Ých cñng cè chÝnh quyÒn X«viÕt, mµ v× lîi Ých cña b¶n th©n hä. §èi víi Nhµ níc v« s¶n th× sù dung n¹p vµ du nhËp CNTB sÏ mang l¹i nh÷ng lîi Ých c¬ b¶n vµ l©u dµi. Sù ph¸t triÓn cña CNTB do Nhµ níc v« s¶n kiÓm so¸t vµ ®iÒu tiÕt cã thÓ ®Èy nhanh sù ph¸t triÓn ngay tøc kh¾c nÒn n«ng nghiÖp. Nhê viÖc t¨ng nhanh lùc lîng s¶n xuÊt trong n«ng nghiÖp mµ æn ®Þnh x· héi, tho¸t ra khái khñng ho¶ng, tho¸t ra t×nh c¶nh gi¶m sót “ tÝn nhiÖm cña n«ng d©n®èi víi chÝnh quyÒn X«viÕt, kh¾c phôc t×nh tr¹ng trém c¾p cña c«ng nÆng nÒ vµ n¹n ®Çu c¬ nhá trµn lan . B»ng sù du nhËp CNTB tõ bªn ngoµi mµ t¨ng nhanh lùc lîng s¶n xuÊt,t¨ng lªn ngay hoÆc trong mét thêi gian ng¾n. NÕu du nhËp ®îc CNTB th× sÏ cã thÓ c¶i thiÖn ®îc nhanh chãng t×nh tr¹ng s¶n xuÊt, ®êi sèng cña c«ng nh©n vµ n«ng d©n, nÒn ®¹i SV: NguyÔn ThÞ Thanh Kinh tÕ chÝnh trÞ GVHD: Mai H÷u Thùc c«ng nghiÖp X«-viÕt sÏ ®îc kh«i phôc. §ã lµ c¸i lîi c¬ b¶n, cÊp thiÕt nhÊt cña giai cÊp v« s¶n khi míi giµnh ®îc chÝnh quyÒn. CNTBNN lµ c«ng cô ®Ó liªn hîp nÒn s¶n xuÊt nhá l¹i, kh¾c phôc t×nh tr¹ng ph©n t¸n vµ ®Êu tranh chèng tÝnh tù ph¸t tiÓu t b¶n vµ TBCN. CNTBNN lµ sù liªn hîp nÒn s¶n xuÊt nhá l¹i, bëi v× CNTB lµ xu híng vµ lµ kÕt qu¶ ph¸t triÓn, tù ph¶t cña nÒn s¶n xuÊt nhá. XÐt vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn th× CNTBNN vÒ kinh tÕ cao h¬n rÊt nhiÒu so víi nÒn kinh tÕ tiÓu n«ng. NÕu ph¸t triÓn ®îc CNTBNN th× chÝnh quyÒn X«-viÕt sÏ t¨ng cêng ®îc nÒn ®¹i s¶n xuÊt ®èi lËp víi nÒn tiÓu s¶n xuÊt, nÒn s¶n xuÊt tiÕn ®èi lËp víi nÒn s¶n xuÊt thñ c«ng, nã t¨ng thªm s¶n phÈm mµ nã thu ®îc cña ®¹i c«ng nghiÖp, cñng cè ®îc nh÷ng quan hÖ kinh tÕ do Nhµ níc ®iÒu chØnh, ®èi lËp víi nh÷ng quan hÖ kinh tÕ tiÓu t s¶n v« chÝnh phñ.CNTBNN , v× lÏ Êy, trë thµnh c«ng cô ®Ó ®Êu tranh chèng tÝnh tù ph¸t TBCN, tÝnh tù ph¸t tiÓu t s¶n, chèng tÖ ®Çu c¬, ®îc coi lµ kÎ thï chÝnh cña CNXH, ë níc tiÓu n«ng tiÕn lªn CNXH. CNTBNN cßn lµ c«ng cô ®Ó kh¾c phôc ®îc “kÎ thï chÝnh trong néi bé ®Êt níc, kÎ thï cña c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ cña chÝnh quyÒn X«-viÕt. H¬n n÷a, Nhê CNTBNN mµ t¹m thêi lµm dÞu nh÷ng m©u thuÉn kinh tÕ- x· héi. M©u thuÉn c¬ b¶n, xuyªn suèt qu¸ tr×nh tån t¹i cña CNTB lµ m©u thuÉn gi÷a tr×nh ®é vµ tÝnh x· héi ho¸ s¶n xuÊt ngµy cµng cao víi chÕ ®é chiÕm h÷u kiÓu TBCN ®èi víi t liÖu s¶n xuÊt. Vai trß cña CNTBNN tõ sau chiÕn tranh thÕ giíi thø hai tíi nay lµ ®iÒu chØnh nh÷ng m©u thuÉn ®ã lµm cho quan hÖ chiÕm h÷u kiÓu TBCN mang nh÷ng h×nh thøc míi, cao h¬n ®Ó thÝch øng víi tr×nh ®é x· héi ho¸ cña lùc lîng s¶n xuÊt ngµy cµng t¨ng, lµm cho nh÷ng m©u thuÉn vèn cã cña CNTB tuy kh«ng xo¸ SV: NguyÔn ThÞ Thanh Kinh tÕ chÝnh trÞ GVHD: Mai H÷u Thùc h¼n ®îc, nhng gi¶m bít tÝnh ®èi kh¸ng vµ gay g¾t ®Ó gi¶m nhÑ c¸c có sèc vµ khñng ho¶ng kinh tÕ , dÉn tíi bïng næ x· héi. CNTBNNcßn lµ sù chuÈn bÞ vËt chÊt ®Çy ®ñ nhÊt cho chñ nghÜa x· héi. Víi tiÒm lùc kinh tÕ lín m¹nh , nhµ níc trë thµnh mét nh©n tè quyÕt ®Þnh cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt TBCN CNTBNN cßn ®îc xem lµ c«ng cô ®Êu tranh chèng chñ nghÜa quan liªu vµ nh÷ng lÖch l¹c quan liªu chñ nghÜa.Th«ng qua CNTB vµ CNTBNN mµ giai cÊp c«ng nh©n cã thÓ häc tËp ®îc c¸ch qu¶n lý mét nÒn s¶n xuÊt lín, tæ chøc ®îc mét nÒn s¶n xuÊt lín. Khi Êy, giai cÊp v« s¶n Nga, so víi bÊt cø giai cÊp v« s¶n ë c¸c níc ph¸t triÓn nµo kh¸c lµ giai cÊp tiªn tiÕn h¬n vÒ chÕ ®ä chÝnh trÞ cña níc m×nh vµ vÒ søc m¹nh cña chÝnh quyÒn c«ng n«ng.Còng qua ®©y mµ häc tËp ®îc c¸ch qu¶n lý cña “nh÷ng ngêi tæ chøc th«ng minh vµ cã kinh nghiÖm” trong nh÷ng xÝ nghiÖp hÕt søc to lín thùc sù ®¶m nhËn ®îc viÖc cung cÊp s¶n phÈm cho hµng chôc triÖu ngêi. CNTBNN th«ng qua sù “ du nhËp” cña t b¶n tõ bªn ngoµi lµ h×nh thøc du nhËp tiÕn bé kü thuËt hiÖn ®¹i;qua ®ã mµ hy väng cã ®îc tr×nh ®é trang bÞ cao cña CNTB. NÕu kh«ng lîi dông kü thuËt ®ã th× kh«ng x©y dùng tèt ®îc c¬ së cho nÒn ®¹i s¶n xuÊt cña chÝnh quyÒn X«-viÕt. CNTBNN cßn mang l¹i c¸i lîi lµ, th«ng qua sù ph¸t triÓn ®ã mµ phôc håi ®îc giai cÊp c«ng nh©n. NÕu CNTB ®îc lîi thÕ, th× s¶n xuÊt c«ng nghiÖp còng t¨ng lªn vµ giai cÊp v« s¶n còng theo ®ã mµ lín nhanh lªn. NÕu CNTB ®îc kh«i phôc l¹i th× còng cã nghÜa lµ sÏ kh«i phôc l¹i giai cÊp v« s¶n vµ t¹o ra mét giai cÊp v« s¶n c«ng nghiÖp. Tõ nh÷ng ý nghÜa nãi trªn,ta thÊy ®îc CNTBNN qu¶ thËt lµ “ ®iÒu cã lîi vµ cÇn thiÕt”, “ ®¸ng mong ®îi” trong ®iÒu kiÖn cña chÝnh quyÒn X«-viÕt. SV: NguyÔn ThÞ Thanh Kinh tÕ chÝnh trÞ GVHD: Mai H÷u Thùc 4.2/ Nh÷ng h×nh thøc cña CNTBNN ë X«-viÕt thêi LªNin Khi gi¶i thÝch v× sao dïng danh tõ CNTBNN, LªNin ®· nãi “ ®iÒu mµ t«i lu«n lu«n quan t©m tíi lµ môc ®Ých thùc tiÔn”. Theo LªNin, môc ®Ých thùc tiÔn Êy lµ t×m ra nh÷ng h×nh thøc cô thÓ ®Ó thùc hiÖn. §èi víi LªNin, t tëng vÒ sù thøc phong phó, ®a d¹ng cña nh÷ng h×nh thøc lµ t tëng cña Ngêi mµ ta cÇn qu¸n triÖt. LªNin kh«ng trãi buéc CNTBNN chØ vµo mét h×nh thøc tån t¹i. T tëng cña LªNin lµ : “ë chç nµo cã nh÷ng thµnh phÇn tù do bu«n b¸nvµ nh÷ng thµnh phÇn TBCN nãi chung, th× ë ®ã cã CNTBNN díi h×nh thøc nµy hay h×nh thøc kh¸c, ë tr×nh ®é nµy hay tr×nh ®é nä”. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i t×m ra nh÷ng ph¬ng ph¸p ®óng gióp ta híng sù ph¸t triÓn kh«ng thÓ tr¸nh ®îc cña CNTB vµo con ®êng CNTBNN;lµ ®Æt ra nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho c«ng viÖc Êy, vµ b¶o ®¶m sù chuyÓn biÕn tõ CNTBNN sang CNXH, trong mét t¬ng lai gÇn. Muèn gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy, tríc hÕt, ph¶i h×nh dung thËt râ, xem trong thùc tiÔn, CNTBNN nh thÕ nµo vµ sÏ cã thÓ nh thÕ nµo trong lßng chÕ ®éX«-viÕt cña chóng ta, trong khu«n khæ Nhµ níc X«-viÕt cña chóng ta. Trêng hîp ®¬n gi¶n nhÊt vµ c¸ch mµ chÝnh quyÒn x«-viÕt dïng ®Ó híng bíc ph¸t triÓn cña CNTB vµo con ®êng CNTBNN vµ vÒ c¸ch mµ chÝnh quyÒn x«-viÕt “ du nhËp” CNTBNN lµ chÕ ®é t« nhîng. 4.2.1/ I« nhîng Theo LªNin: chÕ ®é t« nhîng lµ cÇn thiÕt ®èi víi ®iÒu kiÖn X«viÕt lóc bÊy giê , nhng kh«ng ai nghÜ ®Õn ý nghÜa cña chÕ ®é ®ã. NÕu xÐt vÒ ph¬ng diÖn c¸c chÕ ®é kinh tÕ trong x· héi chóng ta còng nh vÒ mèi quan hÖ gi÷a nh÷ng chÕ ®é Êy víi nhau, th× trong chÕ ®é X«-viÕt, t« nhîng lµ g×? §ã lµ mét giao SV: NguyÔn ThÞ Thanh Kinh tÕ chÝnh trÞ GVHD: Mai H÷u Thùc kÌo, mét sù liªn kÕt, liªn minh gi÷a chÝnh quyÒn Nhµ níc X«-viÕt, nghÜa lµ Nhµ níc v« s¶n, víi CNTBNN, chèng l¹i thÕ lùc tù ph¸t triÓn t h÷u( cã tÝnh chÊt gia trëng vµ tiÓu t s¶n). Ngêi ®îc t« nhîng lµ nhµ t b¶n. Hä kinh doanh theo ph¬ng thøc t b¶n ®Ó lÊy lîi nhuËn: hä ®ång ý tho¶ thuËn víi chÝnh quyÒn v« s¶n ®Ó cèt thu ®îc lîi nhuËn bÊt thêng, lîi nhuËn siªu ng¹ch, hoÆc ®Ó cã ®îc nguyªn liªu mµ hä kh«ng thÓ t×m ®îc hoÆc khã t×m ®îc b»ng c¸ch kh¸c. ChÝnh quyÒn X«-viÕt còng cã lîi: lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn, sè lîng s¶n phÈm t¨ng lªn ngay hoÆc trong mét thêi gian ng¾n nhÊt. Chóng ta cã ch¼ng h¹n, mét tr¨m xÝ nghiÖp, hÇm má, khu rõng. Do thiÕu m¸y mãc, l¬ng thùc vµ ph¬ng tiÖn vËn t¶i, chóng ta kh«ng thÓ khai th¸c tÊt c¶ ®îc. Còng v× lý do Êy mµ chóng ta kh«ng khai th¸c ®îc tèt c¸c khu vùc kh¸c: Do khai th¸c kÐm vµ kh«ng ®Çy ®ñ c¸c xÝ nghiÖp lín, nªn kÕt qu¶ lµ thµnh phÇn tiÓu t h÷u t¨ng lªn vÒ mäi mÆt; kinh tÕ n«ng d©n ë vïng xung quanh bÞ suy yÕu( råi toµn bé nÒn kinh tÕ n«ng d©n còng thÕ), c¸c lùc lîng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp bÞ lung lay, tÝn nhiÖm cña n«ng d©n ®èi víi chÝnh quyÒn X«-viÕt gi¶m sót, t×nh tr¹ng trém c¾p cña c«ng nÆng nÒ vµ n¹n ®Çu c¬ nhá lan trµn( n¹n nµy nguy hiÓm nhÊt),v.v.. Khi “ du nhËp” CNTBNN díi h×nh thøc t« nhîng, ChÝnh quyÒn X«-viÕt t¨ng cêng ®îc nÒn ®¹i s¶n xuÊt ®èi lËp víi nÒn tiÓu s¶n xuÊt, nÒn s¶n xuÊt tiªn tiÕn ®èi lËp víi nÒn s¶n xuÊt l¹c hËu, nÒn s¶n xuÊt c¬ khÝ ho¸ ®èi lËp víi nÒn s¶n xuÊt thñ c«ng, nã t¨ng thªm sè s¶n phÈm mµ nã thu ®îc cña ®¹i c«ng nghiÖp, nã cñng cè ®îc nh÷ng quan hÖ kinh tÕ do Nhµ níc quy ®Þnh ®èi lËp víi nh÷ng quan hÖ tiÓu t s¶n v« chÝnh phñ. Ap dông mét c¸ch cã chõng mùc vµ thËn träng, chÝnh s¸ch t« nhîng nhÊt ®Þnh sÏ gióp chóng ta c¶i thiÖn ®îc nhanh chãng (®Õn mét møc ®é nµo ®ã kh«ng cao l¾m) t×nh tr¹ng s¶n xuÊt, ®êi sèng cña c«ng nh©n vµ n«ng d©n, dÜ nhiªn lµ ph¶i cã mét vµi hy SV: NguyÔn ThÞ Thanh