Lêi Më §Çu
ViÖt Nam xuÊt ph¸t tõ mét n-íc n«ng nghiÖp l¹c hËu, tr×nh ®é ph¸t triÓn,
KTXH ë møc thÊp h¬n rÊt nhiÒu so víi n-íc kh¸c. Víi tèc ®é ph¸t triÓn nhanh
chãng cña c¸c n-íc ph¸t triÓn, th× kho¶ng c¸ch kinh tÕ ngµy cµng d·n ra.V× vËy
nhiÖm vô ph¸t triÓn kinh tÕ cña n-íc ta trong nh÷ng n¨m tíi lµ v-ît qua t×nh
tr¹ng cña mét n-íc nghÌo, n©ng cao møc sèng cña nh©n d©n vµ tõng b-íc héi
nhËp vµo quü ®¹o kinh tÕ ThÕ Giíi.
TÝnh tÊt yÕu cña XKTB víi h×nh thøc cao cña nã lµ h×nh thøc ®Çu t- trùc
tiÕp n-íc ngoµi lµ xu thÕ ph¸t triÓn cña thêi ®¹i. ViÖt Nam còng kh«ng n»m
ngoµi trong luËt ®ã nh-ng vÊn ®Ò ®Æt ra lµ thu hót FDI nh- thÕ nµo.
Víi môc tiªu x©y dùng n-íc ta thµnh mét n-íc c«ng nghiÖp vµ tiÕn hµnh
c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ víi môc tiªu l©u dµi lµ c¶i biÕn n-íc ta thµnh
mét n-íc c«ng nghiÖp cã c¬ së vËt chÊt kü thuËt hiÖn ®¹i, c¬ cÊu kinh tÕ phï hîp
… céng víi thùc hiÖn môc tiªu æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trong ®ã cã viÖc
n©ng cao GDP b×nh qu©n ®Çu ng-êi lªn hai lÇn nh- ®¹i héi VII cña §¶ng ®· nªu
ra. Muèn thùc hiÖn tèt ®iÒu ®ã cÇn ph¶i cã mét l-îng vèn lín. Muèn cã l-îng
vèn lín cÇn ph¶i t¨ng c-êng s¶n xuÊt vµ thùc hµnh tiÕt kiÖm. Nh-ng víi t×nh
h×nh cña n-íc ta th× thu hót vèn ®Çu t- n-íc ngoµi còng còng lµ mét c¸ch tÝch
luü vèn nhanh cã thÓ lµm ®-îc. §Çu t- n-íc ngoµi nãi chung vµ ®Çu t- trùc tiÕp
nãi riªng lµ mét ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i cã vÞ trÝ vai trß ngµy cµng quan
träng, trë thµnh xu thÕ cña thêi ®¹i. §ã lµ kªnh chuyÓn giao c«ng nghÖ, thóc ®Èy
qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, t¹o thªm viÖc lµm vµ thu nhËp, n©ng cao
tay nghÒ cho ng-êi lao ®éng, n¨ng lùc qu¶n lý, t¹o nguån thu cho ng©n s¸ch…
Trªn c¬ së thùc tr¹ng cña ®Çu t- n-íc ngoµi t¹i ViÖt Nam, ta còng cÇn
ph¶i chó ý tíi vÊn ®Ò tÝnh tiªu cùc cña ®Çu t- TTNN. Còng kh«ng ph¶i lµ mét
n-íc thô ®éng ®Ó mÊt dÇn vÞ thÕ mµ xem vèn §TNN lµ quan träng nh-ng vèn
trong n-íc trong t-¬ng lai ph¶i lµ chñ yÕu.
NhËn thøc ®óng vÞ trÝ vai trß cña ®Çu t- n-íc ngoµi lµ hÕt søc cÇn thiÕt.
ChÝnh phñ còng ®· ban hµnh chÝnh s¸ch ®Çu t- n-íc ngoµi vµo ViÖt Nam. §ång
thêi t¹o mäi ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi. Chóng ta b»ng
nh÷ng biÖn ph¸p m¹nh vÒ c¶i thiÖn m«i tr-êng ®Çu t-, kinh doanh… ®Ó thu hót
®Çu t- n-íc ngoµi. Víi ph-¬ng ch©m cña chóng ta lµ ®a thùc hiÖn ®a d¹ng ho¸,
®a ph-¬ng ho¸ hîp t¸c ®Çu t- n-íc ngoµi trªn c¬ së hai bªn cïng cã lîi vµ t«n
träng lÉn nhau. B»ng nh÷ng biÖn ph¸p cô thÓ ®Ó huy ®éng vµ sö dông cã hiÖu
qu¶ vèn §TTTNN trong tæng thÓ chiÕn l-îc ph¸t triÓn vµ t¨ng tr-ëng kinh tÕ lµ
mét thµnh c«ng mµ ta mong ®îi.
1
Ch-¬ng mét
Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi
I. XuÊt khÈu t- b¶n:
1. Kh¸i niÖm xuÊt khÈu t- b¶n:
Trong thÕ kû XIX diÔn ra qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung T- B¶n m¹nh mÏ.
C¸c n-íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn ®· tÝch luü ®-îc nh÷ng kho¶n TB khæng lå ®ã
lµ tiÒn ®Ò cho xuÊt khÈu T- B¶n vµ ®Õn giai ®o¹n chñ nghÜa ®éc quyÒn, xuÊt
khÈu T- B¶n lµ mét ®Æc ®iÓm næi bËt cã tÇm quan träng ®Æc biÖt, vµ trë thµnh sù
cÇn thiÕt cña chñ nghÜa T- B¶n. §ã lµ v× T- B¶n tµi chÝnh trong qu¸ tr×nh ph¸t
triÓn ®· xuÊt hiÖn c¸i gäi lµ "T- B¶n thõa". Thõa so víi tû suÊt, lîi nhuËn sÏ cao
h¬n. Trong lóc ë nhiÒu n-íc kinh tÕ l¹c hËu cÇn T- B¶n ®Ó më mang kinh tÕ vµ
®æi míi kü thuËt, nh-ng ch-a tÝch luü T- B¶n kÞp thêi. VËy thùc chÊt xuÊt khÈu
T- B¶n lµ ®em T- B¶n ra n-íc ngoµi, nh»m chiÕm ®-îc gi¸ trÞ thÆng d- vµ c¸c
nguån lîi kh¸c ®-îc t¹o ra ë c¸c nguån lîi kh¸c ®-îc t¹o ra ë c¸c n-íc nhËp
khÈu T- B¶n.
Ta ®· thÊy r»ng viÖc xuÊt khÈu T- B¶n lµ "T- B¶n thõa" xuÊt hiÖn trong
c¸c n-íc tiªn tiÕn. Nh-ng thùc chÊt vÊn ®Ò ®ã lµ mang tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan
cña mét hiÖn t-îng kinh tÕ khi mµ qu¸ tr×nh tÝch luü vµ tËp trung ®· ®¹t ®Õn mét
®é nhÊt ®Þnh sÏ xuÊt hiÖn nhu cÇu ra n-íc ngoµi. §©y còng lµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn
søc s¶n xuÊt cña x· héi v-¬n ra ThÕ Giíi, tho¸t khái khu©n khæ chËt hÑp cña
quèc gia, h×nh thµnh quy m« s¶n xuÊt trªn ph¹m vi quèc tÕ. Theo Lª Nin "C¸c
n-íc xuÊt khÈu T- B¶n hÇu nh- bao giê còng cã kh¶ n¨ng thu ®-îc mét sè "lîi"
nµo ®ã" [29,90]. ChÝnh ®Æc ®iÓm nµy lµ nh©n tè kÝch thÝch c¸c nhµ T- B¶n cã
tiÒm lùc h¬n trong viÖc thùc hiÖn ®Çu t- ra n-íc ngoµi. Bëi v× khi mµ nÒn c«ng
nghiÖp ®· ph¸t triÓn, ®Çu t- trong n-íc kh«ng cßn cã lîi nhuËn cao n÷a. MÆt
kh¸c c¸c n-íc l¹c hËu h¬n cã lîi thÕ vÒ ®Êt ®ai, nguyªn liÖu, tµi nguyªn nh©n
c«ng…l¹i ®-a l¹i cho nhµ ®Çu t- lîi nhuËn cao, æn ®Þnh, tin cËy vµ gi÷ vÞ trÝ ®éc
quyÒn
Theo Lª Nin " XuÊt khÈu t- b¶n" lµ mét trong n¨m ®Æc ®iÓm kinh tÕ cña
chñ nghÜa ®Õ quèc, th«ng qua xuÊt khÈu t- b¶n, c¸c n-íc t- b¶n ph¸t triÓn
thùc hiÖn viÖc bãc lét ®èi víi c¸c n-íc l¹c hËu vµ th-êng lµ thuéc ®Þa cña nã:
Nh-ng «ng kh«ng phñ nhËn vai trß cña nã. Trong thêi kú ®Çu cña chÝnh quyÒn
X« ViÕt, Lª Nin chñ tr-¬ng sö dông ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi vµ khi ®-a ra
"ChÝnh s¸ch kinh tÕ míi" ®· nãi r»ng nh÷ng ng-êi céng s¶n ph¶i biÕt lîi dông
nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ vµ khoa häc kü thuËt cña chñ nghÜa T- B¶n th«ng qua
h×nh thøc kinh tÕ vµ khoa häc kü thuËt cña chñ nghÜa T- B¶n th«ng qua h×nh
thøc " Chñ nghÜa T- B¶n nhµ n-íc" ®· nãi r»ng nh÷ng ng-êi céng s¶n ph¶i biÕt
lîi dông nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ vµ khoa häc kü thuËt cña chñ nghÜa t- b¶n
th«ng qua h×nh thøc "chñ nghÜa t- b¶n nhµ n-íc". Theo quan ®iÓm nµy nhiÒu
n-íc ®· "chÊp nhËn phÇn nµo sù bãc lét cña chñ nghi· t- b¶n ®Ó ph¸t triÓn kinh
tÕ, nh- thÕ cã thÓ cßn nhanh h¬n lµ sù vËn ®éng tù th©n cña mçi n-íc. Tuy nhiªn
viÖc "xuÊt khÈu t- b¶n" ph¶i tu©n theo ph¸p luËt cña c¸c n-íc ®Õ quèc v× hä cã
2
søc m¹nh kinh tÕ, cßn ngµy nay th× tu©n theo p¸hp luËt, sù ®iÒu hµnh cña mçi
quèc gia nhËn ®Çu t-.
2. C¸c h×nh thøc xuÊt khÈu t- b¶n.
Gåm c ã hai h×nh thøc chÝnh:
XuÊt khÈu t- b¶n cho vay: lµ h×nh thøc cho chÝnh phñ hoÆc do t- nh©n vay
nh»m thu ®-îc tû suÊt cao.
XuÊt khÈu t- b¶n ho¹t ®éng: lµ ®em t- b¶n ra n-íc ngoµi, më mang xÝ
nghiÖp tiÕn hµnh s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ hµng ho¸, trong ®ã cã gi¸ trÞ thÆng d- t¹i
n-íc nhËp khÈu.
§Çu t- ho¹t ®éng gåm cã ®Çu t- trùc tiÕp vµ ®Çu t- gi¸n tiÕp.
§Çu t- trùc tiÕp: lµ ®Çu t- chñ yÕu mµ chñ ®Çu t- n-íc ngaßi ®Çu t- toµn
bé hay phÇn ®ñ lín vèn ®Çu t- cña c¸c dù ¸n nh»m dµnh quyÒn ®iªï hµnh h¹¬c
tham gia ®iÒu hµnh c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt hoÆc kinh doanh dÞch vô, th-¬ng
m¹i.
§Çu t- gi¸n tiÕp lµ h×nh thøc ®Çu t- quan träng, trong ®ã chñ ®Çu t- n-íc
ngoµi ®Çu t- b»ng h×nh thøc mua cæ phÇn cña c¸c C«ng ty së t¹i (ë møc khèng
chÕ nhÊt ®Þnh) ®Ó thu lîi nhuËn mµ kh«ng tham gia ®iÒu hµnh trùc tiÕp ®èi t-îng
mµ hä bá vèn ®Çu t-. Vèn nµy ®-îc tr¶ b»ng tiÒn gèc lÉn lîi tøc d-íi h×nh thøc
tiÒn tÖ hay d-íi h×nh thøc hµng ho¸.
Cßn ®èi víi h×nh thøc xuÊt khÈu cho vay th× cã xuÊt khÈu t- b¶n cho vay
dµi h¹n vµ xuÊt khÈu t- b¶n cho vay ng¾n h¹n. Gèm cã.
Thø nhÊt: XuÊt khÈu m¸y mãc, thiÕt bÞ c«ng nghÖ tõ c¸c n-íc ph¸t triÓn
sang c¸c n-íc nhËn ®Çu t-.
Thø hai: XuÊt khÈu trùc tiÕp, gäi lµ ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi cã 3 d¹ng.
+ N-íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn ®Çu t- vµo c¸c n-íc c«ng nghiÖp tp
+ Nowcs c«ng nghiÖp ph¸t triÓn ®Çu t- vµo n-íc c«ng nghiÖp kÐm ph¸t
triÓn
+ §Çu t- gi÷a c¸c n-íc kÐm ph¸t triÓn
II. Kh¸i niÖm vèn ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi.
1. Kh¸i niÖm vèn ®Çu t-.
Ho¹t ®éng ®Çu t- lµ qu¸ tr×nh huy ®éng vµ sö dông mäi nguån vèn phôc
vô s¶n xuÊt, kinh doanh nh»m s¶n xuÊt s¶n phÈm hay cung cÊp dÞch vô ®¸p øng
nhu cÇu tiªu dïng c¸ nh©n vµ x· héi.
Nguån vèn ®Çu t- cã thÓ lµ nh÷ng tµi s¶n hµng ho¸ nh- tiÒn vèn, ®Êt ®ai,
nhµ cöa, m¸y mãc, thiÕt bÞ, hµng ho¸ hoÆc tµi s¶n v« h×nh nh- b»ng s¸ng chÕ,
ph¸t minh, nh·n hiÖu hµng ho¸, bÝ quyÕt kü thuËt, uy tÝn kinh doanh, bÝ quyÕt
th-¬ng m¹i… C¸c doanh nghiÖp cã thÓ ®Çu t- b»ng cæ phÇn, tr¸i phiÕu, c¸c
quyÒn së h÷u kh¸c nh- quyÒn thÕ chÊp, cÇm cè hoÆc c¸c quyÒn cã gi¸ trÞ vÒ mÆt
kinh tÕ nh- c¸c quyÒn th¨m dß, khai th¸c, sö dông nguån thiªn nhiªn.
Thêi kú ®Çu thÕ kû XX, theo quan ®iÓm cña LªNin th× lo¹i sö dông vèn
mét c¸ch ¸p ®Æt d-íi d¹ng ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi vÒ thùc chÊt lµ kho¶n chi
phÝ mµ c¸c n-íc t- b¶n bá ra ®Ó cñng cè ®Þa vÞ trong chiÕn h÷u thuéc ®Þa vµ cuèi
cïng lµ nh»m ®¹t ®-îc lîi nhô©n cao h¬n.
Theo ph©n tÝch ®¸nh gi¸ cña LªNin th× sù ph¸t triÓn cña ®Çu t- trùc tiÕp
n-íc ngoµi lu«n g¾n víi lÞch sö ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t- banr. XuÊt ph¸t tõ
3
®iÒu kiÖn chÝnh trÞ, kinh tÕ, x· héi cña thÕ giíi lóc bÊy giê mµ Lªnin cho r»ng
lo¹i vèn ®-îc sö dông d-íi s¹ng ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi lµ c«ng cô bãc lét, lµ
h×nh thøc chiÕm ®o¹t cña chñ nghÜa t- b¶n. Vµ theo quan niÖm cñaR.Nurkse
quan niÖm, dï "®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi tr-íc hÕt phôc vô cho lîi Ých cña c¸c
n-íc c«ng nghiÖp xuÊt vèn chø ch-a ph¶i n-íc nhËn vèn"{32, 26} tuy nhiªn lµ
nh©n tè quan träng, lµ gi¶i ph¸p tÝch cùc ®Ó cho nÒn kinh tÕ chËm ph¸t triÓn cã
thÓ "v-¬n tíi thÞ tr-êng míi". MÆc dï, ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi lµ nguån cung
cÊp mét l-îng vèn ®¸ng kÓ cho c«ng nghiÖp ho¸, cho t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng,
t¨ng thu nhËp…. lµm ph¸ vì sù khÐp kÝn cña vßng luÈn quÈn, nh-ng nã kh«ng
ph¶i lµ tÊt c¶ mµ nã chØ ph¸t huy t¸c dông khi kh¶ n¨ng tÝch luü vèn b»ng con
®-êng tiÕt kiÖm néi bé cña mét n-íc ®¹t tíi møc nhÊt ®Þnh. Còng nh- R.Nurkes,
quan ®iÓm cña A. Samuelson coi vèn lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh ®¶m b¶o cho ho¹t
®éng cã n¨ng suÊt cao, hay nãi c¸ch kh¸c, vèn lµ yÕu tè cã søc m¹nh nhÊt cã thÓ
lµm cho "vßng luÈn quÈn" dÔ bÞ ph¸ vì. Theo quan ®iÓm cña hai «ng nhÊn
m¹nh, ®a sè c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn ®Òu thiÕu vèn, møc thu nhËp thÊp, chØ ®ñ
sèng ë møc tèi thiÓu, do ®ã kh¶ n¨ng tÝch luü h¹n chÕ vµ ®Ó "tÝch luü vèn cÇn
ph¶i hy sinh tiªu dïng trong nhiÒu thËp kû". V× vËy A.Samuelson ®Æt vÊn ®Ò: §èi
víi n-íc nghÌo, nÕu cã nhiÒu trë ng¹i nh- vËy nh- vËy ®èi víi viÖc cÊm thµnh tb¶n do nguån tµi chÝnh trong n-íc, t¹i sao kh«ng dùa nhiÒu h¬n vµo nh÷ng
nguån vèn n-íc ngoµi?
2. Kh¸i niÖm vÒ ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi (FDI)
a. Kh¸i niÖm
VÒ mÆt kinh tÕ: FDI lµ mét h×nh thøc ®Çu t- quèc tÕ ®Æc tr-ng bëi qu¸
tr×nh di chuyÓn t- b¶n tõ n-íc nµy qua n-íc kh¸c. FDI ®-îc hiÓu lµ ho¹t ®éng
kinh doanh, mét d¹ng kinh doanh quan hÖ kinh tÕ cã quan hÖ quèc tÕ. VÒ ®Çu tquèc tÕ lµ nh÷ng ph-¬ng thøc ®Çu t- vèn, t- s¶n ë n-íc ngoµi ®Ó tiÕn hµnh s¶n
xuÊt kinh doanh dÞch vô víi môc ®Ých t×m kiÕm lîi nhuËn vµ nh÷ng môc tiªu
kinh tÕ, x· héi nhÊt ®Þnh.
VÒ mÆt nhËn thøc: Nh©n tè n-íc ngoµi ë ®©y kh«ng chØ thÓ hiÖn ë sù kh¸c
biÖt ë sù kh¸c biÖt quèc tÞch hoÆc vÒ l·nh thæ c- tró th-êng xuyªn cña c¸c bªn
tham gia ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi mµ cßn thÓ hiÖn ë sù di chuyÓn t- b¶n b¾t
buéc ph¶i v-ît qua tÇm kiÓm so¸t quèc gia.
V× vËy, FDI lµ ho¹t ®éng kinh doanh quèc tÕ dùa trªn c¬ së qu¸ tr×nh di
chuyÓn t- b¶n gi÷a c¸c quèc gia chñ yÕu lµ do c¸c ph¸p nh©n vµ thÓ nh©n thùc
hiÖn theo nh÷ng h×nh thøc nhÊt ®Þnh trong ®ã chñ ®Çu t- tham gia trùc tiÕp vµo
qu¸ tr×nh ®Çu t-.
Mét sè nhµ lý luËn kh¸c l¹i cho r»ng ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi vÒ thùc
chÊt lµ h×nh thøc kÐo dµi "chu kú tuæi thä s¶n xuÊt", "chu kú tuæi thä kü thuËt"
vµ "néi bé ho¸ di chuyÓn kÜ thuËt". B¶n chÊt kü thuËt cña ®Çu t- trùc tiÕp n-íc
ngoµi lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò thu hót sù chó ý cña nhiÒu nhµ lý luËn. Tuy cßn
cã sù kh¸c nhau vÒ c¬ së nghiªn cøu, vÒ ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch vµ ®èi t-îng
xem xÐt…Nh-ng quan ®iÓm cña c¸c nhµ lý luËn gÆp nhau ë chç: trong nÒn kinh
tÕ hiÖn ®¹i cã mét sè yÕu tè liªn quan ®Õn kü thuËt s¶n xuÊt kinh doanh ®· buéc
4
nhiÒu nhµ s¶n xuÊt ph¶i lùa chän ph-¬ng thøc ®Çu t- trùc tiÕp ra n-íc ngoµi nhlµ ®iÒu kiÖn tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña m×nh.
b) §Æc ®iÓm cña ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi
Trong nh÷ng thËp kû gÇn ®©y, ho¹t ®éng ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi t¨ng
lªn m¹nh mÏ vµ cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau ®©y:
* C¬ cÊu ®Çu t- thay ®æi theo h-íng tËp trung vµo lÜnh vùc c«ng nghiÖp
chÕ biÕn vµ dÞch vô.
Sù ph¸t triÓn kinh tÕ lu«n lu«n ®Æt ra vÊn ®Ò lµ ph¶i dÞch chuyÓn c¬ cÊu
kinh tÕ theo h-íng hiÖn ®¹i ho¸ vµ phï hîp víi xu thÕ héi nhËp víi nÒn kinh tÕ.
D-íi t¸c ®éng cña khoa häc c«ng nghÖ, ngµy cµng cã nhiÒu ngµnh kinh tÕ ra ®êi
vµ ph¸t triÓn nhanh chãng, nhiÒu lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh míi ra ®êi thay
thÕ cho lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh tr-íc ®©y. HiÖn nay mét c¬ cÊu ®-îc coi lµ
hiÖn ®¹i lµ c¬ cÊu kinh tÕ trong ®ã c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ dÞch vô
chiÕm mét tû lÖ lín. T¹i sao trong c¬ cÊu ®Çu t- vÉn lùa chän tèi -u vµo hai
ngµnh nµy mµ kh«ng ph¶i lµ ngµnh c«ng nghiÖp nÆng,…Bëi v× cã nh÷ng nguyªn
nh©n sau. Thø nhÊt, cïng víi sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña lùc l-îng s¶n xuÊt, ®êi
sèng vËt chÊt ngµy mét n©ng cao, v× vËy mµ nhu cÇu vÒ c¸c lo¹i dÞch vô phôc vô
®êi sèng vµ s¶n xuÊt kinh doanh t¨ng lªn m¹nh mÏ, nhÊt lµ dÞch vô kü thuËt, tµi
chÝnh, du lÞch, ®ßi hái ngµnh dÞch vô ph¶i ®-îc ph¸t triÓn t-¬ng øng. Thø hai,
ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn lµ ngµnh cã nhiÒu ph©n ngµnh, mµ nh÷ng ph©n
ngµnh ®ã thuéc c¸c lÜnh vùc mòi nhän cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc - c«ng
nghÖ, nh- ®iÖn tö, th«ng tin liªn l¹c, vËt liÖu míi… Thø ba, do ®Æc tÝnh kü thuËt
cña hai ngµnh nµy lµ dÔ dµng thùc hiÖn sù hîp t¸c. VÝ dô nh- ngµnh c«ng nghiÖp
chÕ t¹o cã nh÷ng quy tr×nh c«ng nghÖ cã thÓ ph©n chia ra nhiÒu c«ng ®o¹n vµ tuú
theo thÕ m¹nh cña mçi n-íc cã thÓ ph©n chia ra nhiÒu c«ng ®o¹n vµ tuú theo thÕ
m¹nh cña mçi n-íc cã thÓ thùc hiÖn mét trong nh÷ng kh©u mµ hai ngµnh nµy
cho phÐp nhµ ®Çu t- thu ®-îc lîi nhuËn cao, ®ì gÆp rñi ro h¬n vµ nhanh chãng
thu håi vèn ®Çu t-. V× vËy mµ hÇu hÕt c¸c n-íc ®Òu tËp trung mäi cè g¾ng ®iÒu
kiÖn thuËn lîi ®Ó thu hót ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi vµo hai ngµnh nµy. XuÊt
ph¸t tõ yªu cÇu ph¸t triÓn mét c¬ cÊu kinh tÕ hiÖn ®¹i theo h-íng CNH mµ chÝnh
phñ cña nhiÒu n-íc ®ang ph¸t triÓn ®· dµnh nhiÒu -u ®·i cho nh÷ng n-íc ngoµi
®Çu t- vµo hai ngµnh nµy, ®iÒu ®ã t¹o ra søc hÊp dÉn m¹nh mÏ ®Çu t- trùc tiÕp
n-íc ngoµi.
* HiÖn t-îng hai chiÒu trong ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi
Tõ nh÷ng n¨m 70 vµ ®Çu nh÷ng n¨m 80 trë l¹i ®©y, ®· xuÊt hiÖn hiÖn
t-îng hai chiÒu, tøc lµ hiÖn t-îng mét n-íc võa tiÕp nhËn ®Çu t- võa ®Çu t- ra
n-íc ngoµi. §iÓn h×nh nh- Mü, c¸c n-íc thuéc nhãm G7, c¸c n-íc c«ng nghiÖp
míi (NICs)… nhËn vèn ®Çu t- nhiÒu vµ trùc tiÕp ®Çu t- lín. ë c¸c n-íc NICs lµ
nh÷ng n-íc tiÕp nhËn ®Çu t- trùc tiÕp nhiÒu nhÊt tõ Mü vµ NhËt B¶n. §µi Loan
vµ Hång K«ng lµ hai trong sè 10 n-íc ®Çu.
5
3. Môc tiªu vµ c¸c yÕu tè ®¶m b¶o cho CNH, H§H cña ViÖt Nam
ViÖt Nam khi tiÕn hµnh CNH vÒ thùc chÊt lµ thùc hiÖn sù chuyÓn biÕn tõ
mét nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp l¹c hËu sang nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp ph¸t triÓn.
ViÖt Nam ®· tiÕn hµnh CNH tõ nh÷ng n¨m 60 theo ph-¬ng thøc "-u tiªn ph¸t
triÓn c«ng nghiÖp nÆng ®ång thêi ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp nhÑ".
Vµ mét thêi gian sau ®ã (1976) lµ "-u tiªn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nÆng mét c¸ch
hîp lý trªn c¬ së ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp nhÑ. M« h×nh CNH cæ
®iÓn - m« h×nh x©y dùng mét hÖ thèng c«ng nghiÖp hoµn chØnh, khÐp kÝn, lµm c¬
së cho mét nÒn kinh tÕ ®éc lËp, tù chñ. Trong ®iÒu kiÖn cña nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t
triÓn, l¹c hËu th× kh¶ n¨ng tÝch luü kh«ng cã vµ ph¶i dùa vµo sù viÖn trî cña Liªn
X« vµ c¸c n-íc XHCN. víi sè viÖn trî( h¬n 1 tû USD/ n¨m) ph¶i chia cho nhiÒu
nhu cÇu kh¸c nhau nªn hiÖu ®Çu t- thÊp vµ c¬ cÊu kinh tÕ ViÖt Nam mÊt c©n ®èi
dÉn ®Õn khñng ho¶ng nghiªm träng. §Õn ®¹i héi lÇn thø VI (1986) chñ tr-¬ng
thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi míi toµn diÖn trong ®ã cã viÖc x©y dùng mét sè tiÒn ®Ò
cÇn thiÕt cho ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ trong ®iÒu kiÖn míi. §Õn ®¹i héi lÇn
VII xña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam th× vÊn ®Ò c«ng nghiÖp ho¸ theo h-íng hiÖn
®¹i "Ph¸t trتn lùc l-îng s¶n xuÊt, c«ng nghiÖp ho¸ theo h-íng hiÖn ®¹i g¾n víi
ph¸t triÓn mét nÒn n«ng nghiÖp toµn diÖn lµ nhiÖm vô träng t©m". Héi nghÞ lÇn
thø 7 cña ban chÊp hµnh Trung -¬ng §¶ng céng s¶n ViÖt Nam kho¸ VII ®· biªn
th¶o kü vÒ vÊn ®Ò tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ víi ®Æc tr-ng lµ: C«ng nghiÖp ho¸
trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, víi xu h-íng ph©n c«ng lao ®éng quèc
tÕ, khu vùc ho¸, toµn cÇu ho¸, c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®ang trë thµnh phæ biÕn vµ
diÔn ra víi tèc ®é cao, c«ng nghiÖp ho¸ phaØ ®i ®«i víi hiÖn ®¹i ho¸.
a) Bèi c¶nh kinh tÕ quèc tÕ.
ViÖt Nam khi tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ trong ®iÒu kiÖn khu
vùc ho¸, toµn cÇu ho¸ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ trë thµnh xu thÕ phæ biÕn vµ diÔn ra
mét c¸ch m¹nh mÏ vµ thêi gian nµy nhiÒu n-íc tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ thµnh
c«ng, vµ ®©y lµ c¬ së ®Ó n-íc ta tham kh¶o, lùa chän nh÷ng m« h×nh kinh
nghiÖm vµ c¸ch thøc phï hîp ®Ó vËn dông vµo c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸.
MÆt kh¸c, thÕ giíi ngµy nay ®ang chøng kiÕn sù ph¸t triÓn ch-a tõng cã trong
lÞch sö vÒ khoa häc kü thuËt c«ng nghÖ. ViÖt Nam còng nh- c¸c n-íc ®ang ph¸t
triÓn kh¸c cã thÓ tiÕp cËn ®-îc nh÷ng kü thuËt tiªn tiÕn mµ th-êng tèn thêi gian,
chi phÝ t×m tßi, nghiªn cøu, thö nghiÖm. Vµ ViÖt Nam lùa chän sao cho phï hîp
víi yªu cÇu cña c«ng nghiÖp ho¸ cña n-íc m×nh vµ tÝnh kinh tÕ tøc lµ nhanh
chãng øng dông ®-îc vµo s¶n xuÊt vµ ®-a l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao.
Qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ ®· gióp ViÖt Nam t¨ng thu hót ®Çu t- n-íc ngoµi,
viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc vµ gi¶i quyÕt ®-îc vÊn ®Ò nî quèc tÕ. §iÒu nµy ®·
gãp phÇn æn ®Þnh c¸n c©n thu chi ng©n s¸ch tËp trung nguån lùc cho tr-¬ng tr×nh
ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi trong n-íc. Tham gia héi nhËp kinh tÕ còng gãp phÇn
cho ta tiÕp thu khoa häc c«ng nghÖ tiªn tiÕn, ®µo t¹o c¸n bé qu¶n lý, vµ c¸n bé
kinh tÕ. §iÒu nµy gãp phÇn lµm chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h-íng phï hîp
víi c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc.
NÕu xÐt ë ph¹m vi hÑp h¬n, ViÖt Nam n»m trong vïng Ch©u ¸- Th¸i B×nh
D-¬ng hiÖn ®ang lµ khu vùc kinh tÕ n¨ng ®éng, cã tèc ®é t¨ng tr-ëng t-¬ng ®èi
6
cao, cã nhiÒu n-íc thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ thµnh c«ng, t¹o ra mét sù chuyÓn
dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ theo h-íng tÝch cùc. Ch©u ¸Th¸i B×nh D-¬ng hiÖn ®ang lµ khu vùc cã sù h×nh thµnh mét tæ chøc hîp t¸c
kinh tÕ cã hiÖu qu¶ nh- AITA, APEC…. C¸c tæ chøc nµy lµ ®iÒu kiÖn quan träng
®Ó ph¸ bá nh÷ng h¹n chÕ, c¶n trë, kh«ng nh÷ng trong lÜnh vùc mËu dÞch, mµ nã
cßn lµ c¬ së më ®-êng cho sù dÞch chuyÓn vèn, c«ng nghÖ vµ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt
quan träng gi÷a c¸c n-íc trong khu vùc.
V× thÕ, ViÖt Nam thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë ®iÓm xuÊt
ph¸t thÊp so víi c¸c n-íc ®i tr-íc tuy cßn ë møc thÊp h¬n nhiÒu vÒ thùc lùc kinh
tÕ néi sinh nh-ng cã bèi c¶nh kinh tÕ quèc tÕ cã nhiÒu thuËn lîi.
b) Môc tiªu vµ c¸c yÕu tè ®¶m b¶o cho sù thµnh c«ng trong c«ng cuéc
c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam.
§èi víi ViÖt nam thùc chÊt "C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ qu¸ tr×nh
chuyÓn ®æi c¨n b¶n, toµn diÖn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh dÞch vô vµ
qu¶n lý kinh tÕ, x· héi vµ sö dông lao ®éng thñ c«ng lµ chÝnh, xong sö dông mét
c¸ch phæ biÕn møc lao ®éng cïng víi c«ng nghÖ, ph-¬ng tÞªn vµ ph-¬ng ph¸p
tiªn tiÕn hiÖn ®¹i, dùa trªn sù ph¸t triÓn cña c«ng nghÖ vµ tiÕn bé khoa häc c«ng
nghÖ, t¹o ra n¨ng suÊt lao ®éng cao. Môc tiªu l©u dµi cña c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn
®¹i ho¸ lµ c¶i biÕn n-íc ta thµnh mét n-íc c«ng nghiÖp cã c¬ së vËt chÊt kü
thuËt hiÖn ®¹i, cã c¬ cÊu kinh tÕ phï hîp, quan hÖ s¶n xuÊt tiÕn bé phï hîp víi
tr×nh ®é ph¸t triÓn cña søc s¶n xuÊt, møc sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cao, quèc
phßng an ninh v÷ng ch¾c, d©n giµu n-íc m¹nh, x· héi c«ng b¨ng v¨n minh"
[62.7].
Môc tiªu trung h¹n lµ ra søc phÊn ®Êu ®-a n-íc ta ®Õn n¨m 2020 c¬ b¶n
trë thµnh mét n-íc c«ng nghiÖp. Tøc lµ mét n-íc cã nÒn kinh tÕ trong ®ã lao
®éng c«ng nghiÖp trë thµnh phæ biÕn.
CNH, H§H lµ mét qu¸ tr×nh biÕn ®æi tõ x· héi n«ng nghiÖp thµnh x· héi
c«ng nghiÖp. §©y lµ sù biÕn ®æi toµn diÖn trªn mäi lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi,
vµ qu¸ tr×nh biÕn ®æi nµy chØ cã thÓ thµnh cong khi nã cã c¸c yÕu tè (c¸c ®iÒu
kiÖn) c¬ b¶n sau:
Thø nhÊt: huy ®éng vµ tËp trung ®-îc mét sè l-îng vèn ®ñ lín vµ tæ chøc
sö dông chóng mét c¸ch cã hiÖu qu¶ ®óng theo yªu cÇu ph¸t triÓn cña nÒn kinh
tÕ CNH, H§H. Vèn nµy cã thÓ ®-îc huy ®éng tõ c¸c nguån trong vµ ngoµi n-íc,
trong ®ã nguån vèn trong n-íc lµ quyÕt ®Þnh vµ nguån vèn tõ n-íc ngoµi cã vÞ
trÞ rÊt quan träng. Trong ®iÒu kiÖn tiÕt kiÖm vµ tÝch luü trong n-íc cßn thÊp, viÖc
huy ®éng vèn cßn khã kh¨n th× viÖc tËn dông mäi kh¶ n¨ng ®Ó thu hót nguån
vèn tõ bªn ngoµi ®-îc ®Æt ra cÊp b¸ch nh- ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt cho thêi kú ®Çu
tiÕn hµnh CNH, H§H.
Thø hai, cã nguån nh©n lùc ®ñ kh¶ n¨ng ®¸p øng c¸c yªu cÇu cña mét nÒn
s¶n xuÊt hiÖn ®¹i. Vèn dÜ xuÊt tõ mét nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn, kü thuËt s¶n
xuÊt l¹c hËu, lao ®éng thñ c«ng lµ chñ yÕu, nguån nh©n lùc cña ta tõ ng-êi lao
®éng gi¶n ®¬n ®Õn nhiÒu c¸n bé qu¶n lý, c¸n bé kü thuËt, nhµ doanh nghiÖp…
®Òu rÊt khã kh¨n, bì ngì khi ®øng tr-íc ®ßi hái vÒ tr×nh ®é vµ n¨ng lùc cña mét
lao ®éng trong nÒn s¶n xuÊt hiÖn ®¹i. Do ®ã, ®Ó ®¸p øng yªu cÇu cña c«ng cuéc
7
CNH, H§H th× viÖc ®Çu t- cho gi¸o dôc, ®µo t¹o ®-îc ®Æt ra nh- mét quèc s¸ch
hµng ®Çu. Thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ viÖc ®µo t¹o vµ ®µo t¹o l¹i, ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i
h×nh vµ h×nh thøc ®µo t¹o lµ mét trong nh÷ng c¸ch thøc ®Ó chóng ta cã thÓ t¹o ra
®-îc mét c¬ cÊu nh©n lùc thÝch hîp, quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng cña c«ng cuéc
CNH, H§H ®Êt n-íc.
Thø ba, cã ®-îc mét hÖ thèng thÓ chÕ kinh tÕ - x· héi ®ång bé, ®óng
h-íng, phï hîp víi ®Æc ®iÓm vµ tr×nh ®é cña lùc l-îng s¶n xuÊt nh»m lµm cho
chÝnh b¶n th©n yªu cÇu cña c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh quyÕt ®Þnh sù
chuyÓn biÕn vÒ c¬ cÊu theo h-íng c¬ cÊu cña mét nÒn kinh tÕ CNH, H§H. Vµ,
sù chuyÓn biÕn nµy còng lµ ®iÒu kiÖn ®Ó cã ®-îc nh÷ng tiÒm lùc khoa häc kü
thuËt vµ c«ng nghÖ thÝch øng víi ®ßi hái cña nÒn kinh tÕ CNH, H§H.
Thø t-, cã quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i réng r·i vµ hiÖu qu¶. §©y lµ luång
quan träng nh»m thu hót tèt nguån vèn, kü thuËt, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, tri thøc
qu¶n lý tiªn tiÕn vµ kh¶ n¨ng hoµ nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®Ó gi¶m bít
nh÷ng b-íc t×m tßi, thö nghiÖm, tiÕp cËn nhanh nh÷ng tri thøc, thanh tùu tiªn
tiÕn cña thÕ giíi, rót ng¾n nh÷ng b-íc ®i cña c«ng cuéc CNH, H§H.
Thø n¨m, cã mét thÞ tr-êng ®Çy ®ñ, réng kh¾p (kÓ c¶ thÞ tr-êng trong vµ
ngoµi n-íc) vµ hoµn chØnh nh- lµ ®iÒu kiÖn thùc hiÖn c¸c yªu cÇu CNH, H§H.
ThÞ tr-êng lµ ®iÒu kiÖn thùc hiÖn c¸c yªu cÇu CNH, H§H. ThÞ tr-êng lµ ®iÒu
kiÖn v× chØ cã th«ng qua nã th× mäi yÕu tè ®Çu vµo, ®Çu ra míi cã thÓ ®-îc ®¸p
øng vµ phÇn lín c¸c quan hÖ s¶n xuÊt - kinh doanh míi ®-îc gi¶i quyÕt. ThÞ
tr-êng vèn, thÞ tr-êng t- liÖu s¶n xuÊt, thÞ tr-êng kü thuËt - c«ng nghÖ, thÞ tr-êng
lao ®éng…®i vµo ho¹t ®éng cµng hoµn chØnh th× t¸c dông thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t
triÓn còng nh- tiÕn tr×nh hoµn thµnh CNH, H§H cµng cao.
c) Mét sè yªu cÇu vµ nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra cña tiÕn tr×nh CNH, H§H ë
ViÖt Nam ®èi víi ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi.
- Thu hót vèn n-íc ngoµi, mét mÆt gãp phÇn gi¶i quyÕt mét trong nh÷ng
tiÒn ®Ò c¬ b¶n, mang tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh sù khëi ®éng cho sù nghiÖp CNH,
H§H. MÆt kh¸c, lµm ®iÒu kiÖn kÕt hîp c¸c yÕu tè néi lùc ®Ó khai th¸c tèt c¸c
tiÒm n¨ng trong n-íc nh»m thóc ®Èy t¨ng tr-ëng vµ chuyÓn biÕn nÒn kinh tÕ
theo c¬ cÊu cña mét nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp.
- Gãp phÇn ®æi míi c«ng nghÖ, trang bÞ kü thuËt hiÖn ®¹i cho nÒn kinh tÕ
quèc d©n, n©ng cao n¨ng lùc cho ng-êi lao ®éng vµ tiÕp thu kinh nghiÖm qu¶n lý
tiªn tiÕn.
- T¹o thªm nhiÒu viÖc lµm cho ng-êi lao ®éng.
- H×nh thµnh mét thÞ tr-êng ®ång bé, më réng vµ gãp phÇn lµm t¨ng kh¶
n¨ng thanh to¸n cña thÞ tr-êng tiªu thô hµng ho¸, dÞch vô… Më réng giao l-u
quèc tÕ, thóc ®Èy hîp t¸c vµ héi nhËp quèc tÕ, t¨ng xuÊt khÈu.
- Gãp phÇn c¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ, t¹o nguån thu cho ng©n
s¸ch.
Nh÷ng vÊn ®Æt ra:
Thø nhÊt: Mèi quan hÖ vÒ lîi Ých gi÷a c¸c nhµ ®Çu t- víi n-íc chñ nhµ.
Mét dù ¸n ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi chØ cã thÓ thµnh kh¶ thi khi lîi Ých ®-îc
ph©n phèi hîp lý.
8
Thø hai: Quan hÖ gi÷a qu¶n lý vµ lao ®éng - cã thÓ ®ã lµ quan hÖ gi÷a chñ
së h÷u víi lao ®éng lµm thuª.
Thø ba: Mèi quan hÖ gi÷a tiÕp thu, øng dông c«ng nghÖ tiªn tiÕn, thùc
hiÖn chiÕn l-îc "®i t¾t, ®ãn ®Çu" nh»m ®Èy nhanh CNH, H§H víi vÊn ®Ò t¹o
viÖc lµm cho ng-êi lao ®éng.
Thø t-: Mèi quan hÖ gi÷a c¸c doanh nghiÖp cã vÊn ®Ò ®Çu t- n-íc ngoµi
víi c¸c doanh nghiÖp trong n-íc.
III. Vai trß ®Çu t- trùc tiÕp vµo ViÖt Nam
1. Nguån vèn hç trî cho ph¸t triÓn kinh tÕ
Tû lÖ tÝch luü vèn ë n-íc ta cßn ë møc thÊp, lµ mét trë ng¹i lín cho ph¸t
triÓn nÒn kinh tÕ x· héi. Víi môc tiªu "x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ, ®-a
n-íc ta trë thµnh mét n-íc c«ng nghiÖp, -u tiªn ph¸t triÓn lùc l-îng s¶n xuÊt,
®ång thêi x©y dùng quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi ®Þnh h-íng XHCN. Víi l-îng
tÝch luü vèn nµy ViÖt Nam sÏ gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n trë ng¹i. Thu hót FDI lµ
mét h×nh thøc huy ®éng vèn ®Ó hç trî cho nhu cÇu ®Çu t- cña nÒn kinh tÕ. H¬n
thÕ n÷a FDI cßn cã nhiÒu -u thÕ h¬n so víi h×nh thøc huy ®éng kh¸c, vÝ dô viÖc
vay vèn n-íc ngoµi lu«n ®i cïng víi mét møc l·i suÊt nhÊt ®Þnh vµ ®«i khi trë
thµnh g¸nh nÆng cho nÒn kinh tÕ, hoÆc lµ c¸c kho¶n viÖn trî th-êng ®i kÌm víi
®iÒu kiÖn vÒ chÝnh trÞ.
Trong khi ®ã liªn doanh víi n-íc ngoµi, viÖc bá vèn ®Çu t- cña c¸c doanh
nghiÖp trong n-íc cã thÓ gi¶m ®-îc rñi ro vÒ tµi chÝnh. Bëi v×: Thø nhÊt lµ, hä cã
nhiÒu kinh nghiÖm nªn h¹n chÕ vµ ng¨n ngõa ®-îc rñi ro. Hai lµ, trong t×nh
huèng xÝ nghiÖp liªn doanh gi÷a hä víi chóng ta, cã nguy c¬ rñi ro th× c¸c c«ng
ty mÑ sÏ cã c¸c biÖn ph¸p hç trî s¶n xuÊt, tiªu thô s¶n phÈm, trî gióp tµi chÝnh.
Trong t×nh huèng xÊu nhÊt th× hä còng sÏ lµ ng-êi cïng chia sÎ rñi ro víi c¸c
c«ng ty cña c¸c n-íc së t¹i.
FDI vµo ViÖt Nam sÏ t¹o ra c¸c t¸c ®éng tÝch cùc ®èi víi viÖc huy ®éng
c¸c nguån vèn kh¸c nh- ODA, NGO. Nã t¹o ra mét h×nh ¶nh ®Ñp ®¸ng tin cËy
vÒ ViÖt Nam trong c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n n-íc ngoµi. MÆt kh¸c, ngay trong
quan hÖ ®èi néi, FDI cßn cã t¸c dông kÝch thÝch ®èi víi viÖc thu hót vèn ®Çu ttrong n-íc.
TÝch luü vèn ban ®Çu cho c«ng nghiÖp ho¸ b»ng c¸ch khai th¸c tèi ®a
nguån vèn trong n-íc vµ tranh thñ nguån vèn tõ bªn ngoµi lµ phï hîp víi thêi
®¹i hiÖn nay, thêi ®¹i cña sù hîp t¸c vµ liªn kÕt quèc tÕ.
2. ChuyÓn giao c«ng nghÖ míi
Víi chiÕn l-îc x©y dùng ViÖt Nam thµnh n-íc c«ng nghiÖp, theo ®uæi con
®-êng CNH, H§H ®Êt n-íc theo ®Þnh h-íng XHCN, tuy nhiªn kho¶ng c¸ch vÒ
ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ gi÷a c¸c n-íc ph¸t triÓn, nhÊt lµ ViÖt Nam, víi
c¸c n-íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. V× thÕ mét trë ng¹i mét trë ng¹i rÊt lín trªn con
®-êng ph¸t triÓn kinh tÕ lµ tr×nh ®é kü thuËt - c«ng nghÖ l¹c hËu. Tuú vµo hoµn
c¶nh cña mçi n-íc mµ cã c¸ch ®i riªng ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy. ViÖc mµ c¸c
n-íc ®ang ph¸t triÓn tù nghiªn cøu ®Ó ph¸t triÓn khoa häc kü thuËt cho kÞp víi
tr×nh ®é cña c¸c n-íc ph¸t triÓn lµ viÖc khã kh¨n vµ tèn kÐm. Con ®-êng nhanh
nhÊt ®Ó ph¸t triÓn kü thuËt - c«ng nghÖ vµ tr×nh ®é s¶n xuÊt cña c¸c n-íc ®ang
ph¸t triÓn trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay lµ ph¶i biÕt tËn dông ®-îc nh÷ng thµnh tùu kü
9
thuËt - c«ng nghÖ hiÖn ®¹i trªn thÕ giíi, tuy nhiªn møc ®é hiÖn ®¹i ®Õn ®©u cßn
tuú thuéc vµo nhiÒu yÕu tè. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, trªn thÕ giíi cã nhiÒu c«ng
ty cña nhiÒu quèc gia kh¸c nhau cã nhu cÇu ®Çu t- ra n-íc ngoµi vµ thùc hiÖn
chuyÓn giao c«ng nghÖ cho n-íc nµo tiÕp nhËn ®Çu t-. Th× ®©y lµ c¬ héi cho c¸c
n-íc ®ang ph¸t triÓn trong ®ã cã ViÖt Nam cã thÓ tiÕp thu ®-îc kü thuËt - c«ng
nghÖ thuËn lîi nhÊt. Nh-ng kh«ng ph¶i c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn ®-îc "®i xe
miÔn phÝ" mµ hä còng ph¶i tr¶ mét kho¶ng "häc phÝ" kh«ng nhá cho viÖc tiÕp
nhËn chuyÓn giao c«ng nghÖ nµy. ChuyÓn giao c«ng nghÖ còng lµ yªu cÇu tÊt
yÕu cña sù ph¸t triÓn khoa häc kü thuËt. BÊt kú mét tæ chøc nµo muèn thay thÕ
kü thuËt - c«ng nghÖ míi th× còng ph¶i t×m ®-îc "n¬i th¶i" nh÷ng kü thuËt - c«ng
nghÖ cò. ViÖc "th¶i" nh÷ng c«ng nghÖ cò nµy dÔ dµng ®-îc nhiÒu n¬i chÊp nhËn.
Tuy nhiªn c¸c n-íc ph¸t triÓn xem c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn nh- "b·i r¸c", lµ n¬i
th¶i c¸c m¸y mãc l¹c hËu…v× vËy viÖc tiÕp nhËn c«ng nghÖ th«ng qua kªnh FDI
cßn cã vµi vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt. Thø nhÊt, khi tiÕp nhËn m¸y mãc thiÕt bÞ vµo
l¾p ®Æt, x©y dùng, ViÖt Nam cã biÖn ph¸p kiÓm tra chÆt chÏ nªn ®· ®Ó cho n-íc
ngoµi ®-a vµo nhiÒu thiÕt bÞ cò vµ l¹c hËu. Thø hai, rÊt Ýt khi cã sù "khuyÕch t¸n"
c«ng nghÖ tõ nh÷ng ngµnh tiÕp nhËn c«ng nghÖ sang c¸c ngµnh kh¸c cña nÒn
kinh tÕ. Thø ba, n¨ng lùc tiÕp nhËn cña chóng ta cßn yÕu, viÖc lùa chän kü thuËt
cßn nhiÒu lóng tóng, ch-a cã kÕ ho¹ch, quy ho¹ch tæng thÓ, ®«i khi cßn tuú tiÖn
hoÆc thiÕu hiÓu biÕt.
FDI mang l¹i cho n-íc tiÕp nhËn ®Çu t-, nh÷ng kü thuËt c«ng nghÖ tiªn
tiÕn, yÕu tè quan träng ®Ó ph¸t triÓn lùc l-îng s¶n xuÊt.
3. Thóc ®Èy qu¸ tr×nh dÞch chuyÓn c¬ cÊu kinh tÕ
§Ó héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ tham gia tÝch cùc vµo qu¸ tr×nh
liªn kÕt kinh tÕ gi÷a c¸c n-íc trªn thÕ giíi, ®ßi hái tõng quèc gia ph¶i thay ®æi
c¬ cÊu kinh tÕ trong n-íc cho phï hîp víi sù ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. Bëi lÏ,
®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi gãp phÇn thóc ®Èy nhanh chãng qu¸ tr×nh chuyÓn
dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. Bëi v×: 1) Th«ng qua ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi ®· lµm xuÊt
hiÖn nhiÒu lÜnh vùc vµ ngµnh kinh tÕ míi ë n-íc nhËn ®Çu t-. 2) Gióp vµo sù
ph¸t triÓn nhanh chãng tr×nh ®é kü thuËt c«ng nghÖ ë nhiÒu ngµnh kinh tÕ, gãp
phÇn thóc ®Èy t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng ë c¸c ngµnh nµy vµ lµm t¨ng tØ träng cña
nã trong nÒn kinh tÕ. 3) Mét sè ngµnh ®-îc kÝch thÝch ph¸t triÓn bëi ®Çu t- trùc
tiÕp n-íc ngoµi, nh-ng còng sÏ cã nhiÒu ngµnh bÞ mai mét ®i råi ®i ®Õn chç bÞ
xo¸ bá.
VÒ c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ (ë ViÖt Nam) ®-îc thÓ hiÖn ë tû träng cña c¸c
ngµnh trong GDP. Tû träng cña ViÖt Nam trong thêi gian tõ 1990 ®Õn nay cã sù
thay ®æi ®¸ng kÓ. C¸c ngµnh kinh tÕ ®· cã sù chuyÓn biÕn tÝch cùc, tÊt c¶ c¸c
nhãm trong ngµnh ®Òu t¨ng. Do cã sù t¨ng c-êng ®Çu t- nhiÒu h¬n, nhÊt lµ trang
bÞ m¸y mãc thiÕt bÞ, c«ng nghÖ, nÒn s¶n xuÊt c«ng nghiÖp trong thêi gian qua ®·
®¹t tèc ®é nhanh vµ chiÕm tØ träng ngµy cµng t¨ng trong GDP. Trong 9 th¸ng ®Çu
n¨m 1996, gi¸ trÞ s¶n l-îng trong khu vùc cã vèn FDI chiÕm 21,7% tæng s¶n
l-îng c«ng nghiÖp. HiÖn nay khu vùc nµy chiÕm 100% vÒ khai th¸c dÇu th«,
44% vÒ s¶n l-îng thÐp, hÇu hÕt lÜnh vùc l¾p r¸p « t«, xe m¸y, vµ s¶n xuÊt bãng
h×nh lµ do c¸c c¬ së nµy n¾m gi÷. Qua ®©y thÊy vai trß FDI trong s¶n xuÊt c«ng
nghiÖp cña ViÖt Nam hiÖn nay.
10
FDI thùc sù ®· cã vai trß to lín víi sù dÞch chuyÓn c¬ cÊu kinh tÕ th«ng
qua viÖc ®Çu t- nhiÒu h¬n vµo ngµnh c«ng nghiÖp. V× ngµnh c«ng nghiÖp cã
n¨ng suÊt lao ®éng cao nhÊt vµ tû träng lín trong nÒn kinh tÕ, nªn FDI ®· gãp
phÇn to lín vµo t¨ng nhanh tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ quèc d©n.
§Ó trë thµnh mét quèc gia c«ng nghiÖp ho¸ vµo n¨m 2020 vµ ®Ó nÒn kinh
tÕ ViÖt Nam cã thÓ héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi, mét ®ßi hái bøc xóc lµ ph¶i
®Èy nhanh h¬n n÷a qu¸ tr×nh dÞch chuyÓn c¬ cÊu kinh tÕ.
Thóc ®Èy qu¸ tr×nh më cöa vµ héi nhËp cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam víi thÕ
giíi.
Ho¹t ®éng cña ®Çu t- ®· gióp ViÖt Nam më réng h¬n thÞ phÇn n-íc ngoµi.
Gãp phÇn lµm chuyÓn biÕn nÒn kinh tÕ ViÖt Nam theo h-íng cña mét nÒn kinh
tÕ hµng ho¸. §èi víi ViÖt Nam, vèn FDI ®ãng vai trß nh- lùc khëi ®éng, nhmét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn
®¹i ho¸. Mét sè dù ¸n FDI gãp phÇn lµm vùc dËy mét sè doanh nghiÖp ViÖt Nam
®ang trong ®iÒu kiÖn khã kh¨n, s¶n xuÊt ®×nh ®èn nguy c¬ ph¸ s¶n.
11
Ch-¬ng hai
VÊn ®Ò thu hót ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi (FDI)
ë ViÖt Nam
I. Thùc tr¹ng cña ®Çu t- n-íc ngoµi ë ViÖt Nam
1. Tr-íc khi më cöa
ChØ sau hai n¨m sau ngµy thèng nhÊt ®Êt n-íc. Ngµy 18-7-1977 chÝnh phñ
n-íc céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ®· ban hµnh ®iÒu lÖ vÒ ®Çu t- cña
n-íc ngoµi ë CHXHCN ViÖt Nam trong ®ã: "ChÝnh phñ n-íc CHXHCN ViÖt
Nam hoan nghªnh viÖc ®Çu t- cña n-íc ngoµi ë trªn nguyªn t¾c t«n träng ®éc
lËp, chñ quyÒn cña ViÖt Nam vµ hai bªn cïng cã lîi". §Ó khuyÕn khÝch ®Çu tcña n-íc ngoµi vµo ViÖt Nam, b¶n ®iÒu lÖ còng ®· ®-a ra nhiÒu h×nh thøc -u ®·i
®èi víi ®Çu t- cña n-íc ngoµi ë ViÖt Nam vµ ®©y nh- lµ mét tÝn hiÖu tÝch cuùc
rÊt ®¸ng quan t©m. Tuy nhiªn sau khi b¶n ®iÒu lÖ ra ®êi th× kh«ng cã ®èi t¸c nµo
bá tiÒn vµo n¬i ®ang n»m trong t×nh tr¹ng chiÕn tranh, t×nh h×nh an ninh kh«ng
æn ®Þnh. H¬n n÷a t×nh h×nh kinh tÕ ViÖt Nam lóc ®ã rÊt nhiÒu khã kh¨n, s¶n xuÊt
l¹c hËu, c¬ së h¹ tÇng yÕu kÐm, c¸c dÞch vô kh«ng ph¸t triÓn, hÖ thèng ph¸p luËt
võa thiÕu võa kh«ng phï hîp vÒ c¸c th«ng lÖ quèc tÕ, võa quan ®iÓm kh«ng râ
rµng vÒ ®-êng lèi tæng thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ.
2. Sau khi më cöa
Sau khi ban hµnh luËt ®Çu t- n-íc ngoµi t¹i ViÖt Nam 12/1987, n¨m ®Çu
tiªn thùc hiÖn (1988) ®· cã 37 dù ¸n ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi vµo ViÖt Nam
víi tæng sè vèn ®Çu t- lµ 366 triÖu USD. LuËt ®Çu t- n-íc ngoµi t¹i ViÖt Nam ra
®êi phï hîp víi xu h-íng cña sù hîp t¸c nhiÒu mÆt, nhiÒu chiÒu, tuú thuéc lÉn
nhau gi÷a c¸c quèc gia, trªn c¬ së b×nh ®¼ng vµ cïng cã lîi. Tuy nhiªn sau hai
n¨m thùc hiÖn ®Çu t- n-íc ngoµi còng ®· béc lé mét sè quan ®iÓm ch-a phï hîp
víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ vµ th«ng lÖ quèc tÕ. V× vËy chóng ta ®· thùc hiÖn hai lÇn
söa ®æi. LuËt bæ sung thø nhÊt ®-îc quèc héi n-íc céng hoµ x· héi chñ nghÜa
ViÖt Nam th«ng qua ngµy 30-6-1990 vµ luËt söa ®æi thø hai lµ vµo 23-12-1992.
Trªn c¬ së nhËn thøc ngµy cµng ®óng ®¾n vÒ ho¹t ®éng ®Çu t- n-íc ngoµi, chóng
ta ®· cã quan ®iÓm râ rµng vÒ thu hót vµ sö dông nguån lùc bªn ngoµi ®Ó phôc vô
cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ. Chóng ta coi träng
nguån lùc trong n-íc lµ quyÕt ®Þnh, nguån lùc bªn ngoµi lµ quan träng ®èi víi sù
ph¸t triÓn l©u dµi cña nÒn kinh tÕ.
a) T×nh h×nh ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi thêi gian qua
Giai ®o¹n tr-íc 1996: FDI liªn tôc gia t¨ng c¶ vÒ sè dù ¸n vµ vèn ®Çu t-,
®¹t møc kû lôc lµ 8,6 tû USD vÒ tæng sè vèn ®¨ng ký vµo n¨m 1996. Trong giai
®o¹n nµy tèc ®é t¨ng tr-ëng b×nh qu©n hµng n¨m vèn ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi
®¹t kho¶ng 50% mét n¨m. §Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi ®· t¨ng ®¸ng kÓ tõ møc
37 dù ¸n víi tæng sè vèn ®Çu t- ®¨ng ký 342 triÖu USD n¨m 1988 lªn 326 dù ¸n
víi tæng sè vèn ®Çu t- ®¨ng ký 8640 triÖu USD n¨m 1996.
Giai ®o¹n sau 1996: FDI vµo ViÖt Nam liªn tôc gi¶m. Trong giai ®o¹n
1997-2000 vèn ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi gi¶m trung b×nh kho¶ng 24% mét
n¨m. §Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi ®· gi¶m ®¸ng kÓ tõ møc vèn ®Çu t- ®¨ng ký
12
kho¶ng 8,6 tû USD n¨m 1996 xuèng cßn 1,9 tû USD n¨m 2000. Ngoµi ra, trong
giai ®o¹n nµy, cßn cã mét xu h-íng kh¸c rÊt ®¸ng lo ng¹i vµ vèn ®Çu t- gi¶i thÓ
t¨ng cao h¬n nhiÒu so víi giai ®o¹n tr-íc. Tæng sè vèn ®Çu t- gi¶i thÓ giai ®o¹n
1997-2000 kho¶ng 2,56% tû USD so víi 2,69 tû USD cña n¨m tr-íc ®ã céng
l¹i.
TÝnh ®Õn cuèi n¨m 2002 ®· cã h¬n 4500 dù ¸n ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi
(§TTTNN) ®-îc cÊp giÊy phÐp ®Çu t- víi tæng vèn ®¨ng ký vµ t¨ng vèn ®¹t trªn
80 tû USD. Trõ c¸c dù ¸n gi¶i thÓ tr-íc thêi h¹n hoÆc ®· hÕt h¹n ho¹t ®éng, hiÖn
cã trªn 3670 dù ¸n ®ang cã hiÖu lùc, víi tæng vèn ®¨ng ký ®¹t trªn 39 tû USD.
Trong ®ã cã gÇn 2000 dù ¸n ®ang triÓn khai ho¹t ®éng kinh doanh. 980 dù ¸n
®ang trong thêi kú x©y dùng c¬ b¶n vµ lµm c¸c thñ tôc hµnh chÝnh, gÇn 700 dù
¸n ch-a triÓn khai do nhiÒu nguyªn nh©n. Tæng sè vèn ®Çu t- thùc hiÖn cña c¸c
dù ¸n ®· cÊp giÊy phÐp kho¶ng 24 tû USD, trong ®ã vèn thùc hiÖn cña c¸c dù ¸n
cßn hiÖu lùc lµ trªn 21 tû USD. §Çu t- n-íc ngoµi chñ yÕu dùa vµo lÜnh vùc c«ng
nghiÖp vµ x©y dùng víi 66% sè dù ¸n vµ 64,5% vèn thùc hiÖn. LÜnh vùc nµy
còng thu hót tíi trªn 70% sè lao ®éng vµ t¹o ra trªn 90% gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña
khu vùc ®Çu t- n-íc ngoµi. LÜnh vùc dÞch vô chiÕm 21% sè dù ¸n vµ 22,5% vèn
thùc hiÖn, lÜnh vùc n«ng - l©m - ng- nghiÖp chiÕm 13% sè dù ¸n vµ 6% vèn thùc
hiÖn.
VÒ ®Þa bµn ®Çu t- th× ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi tËp trung chñ yÕu vµo
vïng kinh tÕ träng ®iÓm phÝa B¾c vµ vïng kinh tÕ träng ®iÎem ë phÝa Nam.
Trong sè c¸c ®Þa ph-¬ng thu hót m¹nh mÏ ®Çu t- n-íc ngoµi, thµnh phè Hå ChÝ
Minh gi÷ vÞ trÝ hµng ®Çu víi 1224 dù ¸n vµ 10394 triÖu USD vèn ®¨ng ký cßn
hiÖu lùc, tiÕp theo lµ Hµ Néi, §ång Nai vµ B×nh D-¬ng. Khu vùc phÝa B¾c thu
hót ®-îc Ýt h¬n, trong ®ã ®¸ng kÓ lµ Hµ Néi, H¶i Phßng, H¶i D-¬ng, Qu¶ng
Ninh víi tæng sè 634 dù ¸n, 9.625 triÖu USD vèn ®¨ng ký cßn hiÖu lùc.
b) Nh÷ng h×nh thøc ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi t¹i ViÖt Nam.
LuËt ®Çu t- n-íc ngoµi t¹i ViÖt Nam quy ®Þnh cã ba h×nh thøc chñ yÕu lµ:
XÝ nghiÖp liªn doanh , xÝ nghiÖp 100% vèn n-íc ngoµi, hîp t¸c kinh doanh trªn
c¬ së hîp ®ång vµ h×nh thøc ký hîp ®ång x©y dùng- kinh doanh- chuyÓn
giao(BOT). Víi c¸c c¬ quan nhµ n-íc cã thÈm quyÒn ë ViÖt Nam.
+ H×nh thøc xÝ nghiÖp liªn doanh.
§©y lµ h×nh thøc ®Çu t- ®-îc c¸c nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi sö dông nhiÒu
nhÊt trong thêi gian qua, bëi v×:
Mét lµ, hä tranh thñ ®-îc sù hç trî vµ nh÷ng kinh nghiÖm cña c¸c ®èi t¸c
ViÖt Nam trªn thÞ tr-êng mµ hä ch-a quen biÕt.
Hai lµ, c¸c nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi muèn san sÎ rñi ro víi c¸c ®èi t¸c ViÖt
Nam do m«i tr-êng ®Çu t- ViÖt Nam cßn nhiÒu bÊt tr¾c.
Ba lµ, h×nh thøc nµy cã kh¶ n¨ng thuËn lîi h¬n ®Ó c¸c nhµ ®Çu t- n-íc
ngoµi më réng ph¹m vi vµ l·nh thæ ho¹t ®éng kinh doanh so víi h×nh thøc 100%
vèn ®Çu t- n-íc ngoµi.
MÆt kh¸c, nhµ n-íc còng t¹o ®iÒu kiÖn vµ gióp ®ì c¸c doanh nghiÖp trong
n-íc liªn doanh víi n-íc ngoµi nh»m sö dông cã hiÖu qu¶ mÆt b»ng vµ nhµ
x-ëng, m¸y mãc thiÕt bÞ hiÖn cã.
13
HiÖn nay, h×nh thøc nµy chiÕm 66,4% trong tæng sè 815 xÝ nghiÖp liªn
doanh ®· ®-îc cÊp giÊy phÐp, 51% sè vèn ®¨ng ký vµ 30% sè dù ¸n.
+ XÝ nghiÖp 100% vèn ®Çu t- n-íc ngoµi.
H×nh thøc nµy ngµy cµng ph¸t triÓn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, tõ 5% n¨m
1989 ®Õn 27% n¨m 1995 trong tæng sè c¸c dù ¸n ®· ®-îc cÊp giÊy phÐp.
H×nh thøc 100% vèn n-íc ngoµi ®-îc c¸c nhµ ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi
lùa chän ngµy cµng nhiÒu v× nã cã phÇn dÔ thùc hiÖn vµ thuËn lîi h¬n cho hä.
nh-ng b»ng h×nh thøc ®Çu t- nµy, vÒ phÝa n-íc nhËn ®Çu t- th-êng chØ nhËn
®-îc c¸c lîi Ých tr-íc m¾t, vÒ l©u dµi, h×nh thøc ®Çu t- nµy kh«ng høa hÑn nh÷ng
lîi Ých tèt ®Ñp, mµ thËm chÝ n-íc nhËn ®Çu t- cßn ph¶i g¸nh chÞu nhiÒu hËu qu¶
khã l-êng.
Khu chÕ xuÊt, khu c«ng nghiÖp tËp trung, ®Æc khu kinh tÕ, hoÆc ¸p dông
c¸c ho¹t ®éng x©y dùng- vËn hµnh- chuyÓn giao(BOT) hay x©y dùng chuyÓn
giao vËn hµnh (BTO)
HiÖn nay h×nh thøc nµy chiÕm 36% vèn ®¨ng ký vµ 66% sè dù ¸n
+ H×nh thøc hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh.
Lµ h×nh thøc mµ theo ®ã bªn n-íc ngoµi vµ bªn ViÖt Nam cïng nhau thùc
hiÖn mét hîp ®ång ®· ®-îc ký gi÷a hai bªn, quy ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm, quyÒn lîi
vµ nghÜa vô cña mçi bªn trong s¶n xuÊt kinh doanh mµ kh«ng thµnh lËp mét
ph¸p nh©n míi.
H×nh thøc nµy ®· xuÊt hiÖn sím ë ViÖt Nam nh-ng ®¸ng tiÕc cho ®Õn nay
vÉn ch-a hoµn thiÖn ®-îc c¸c qui ®Þnh ph¸p lý cho nã. §iÒu ®ã ®· g©y kh«ng Ýt
khã kh¨n cho viÖc gi¶i thÝch h-íng dÉn vµ vËn dông vµo thùc tÕ.
Lîi dông s¬ hë nµy, mét sè nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi ®· trèn tr¸nh sù qu¶n lý
cña nhµ n-íc, ®Çu t- chui vµo ViÖt Nam. HoÆc khi thùc hiÖn c¸c dù ¸n lín, c¸c
bªn hîp doanh th-êng gÆp khã kh¨n trong viÖc ®iÒu hµnh dù ¸n.
Hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh lµ h×nh thøc dÔ thùc hiÖn vµ cã -u thÕ lín
trong viÖc phèi hîp s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm kü thuËt cao ®ßi hái cã sù kÕt hîp thÕ
m¹nh cña nhiÒu c«ng ty ë nhiÒu quèc gia. §©y còng sÏ lµ xu h-íng hîp t¸c s¶n
xuÊt kinh doanh trong mét t-¬ng lai gÇn, xu h-íng cña sù ph©n c«ng lao ®éng
chuyªn m«n hãa s¶n xuÊt trªn ph¹m vi quèc tÕ.
Vµ h×nh thøc nµy chiÕm 13% vèn ®¨ng ký vµ 4% sè dù ¸n.
c) C¸c ®èi t¸c ®Çu t§èi t¸c ViÖt Nam
Theo qui ®Þnh cña LuËt ®Çu t- n-íc ngoµi (L§TNN) ®· söa ®æi bæ sung
12/1992 th× mäi tæ chøc kinh tÕ ViÖt Nam, kÓ c¶ doanh nghiÖp nhµ n-íc
(DNNN) vµ doanh nghiÖp t- nh©n (DNTN) ®-îc hîp t¸c trùc tiÕp víi n-íc
ngoµi.
Nh-ng thùc tÕ thêi gian qua, hÇu nh- chØ cã c¸c DNNN tham gia hîp t¸c
kinh doanh víi n-íc ngoµi (chiÕm 96% sè dù ¸n vµ 99% tæng sè vèn ®Çu t-).
T×nh h×nh nµy ph¶n ¸nh t×nh tr¹ng thùc tÕ cña c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc
doanh cßn nhá bÐ, tr×nh ®é s¶n xuÊt vµ n¨ng lùc qu¶n lý cßn yÕu kÐm.
V× vËy, vÊn ®Ò ®Æt ra lµ cÇn ph¶i cã chÝnh s¸ch thÝch hîp ®Ó khuyÕn khÝch
ph¸t triÓn DNTN vµ ®ßi hái ph¶i cã sù hç trî cña Nhµ n-íc ®èi víi c¸c DNTN.
§èi t¸c n-íc ngoµi:
14
Thêi kú ®Çu míi thùc hiÖn luËt ®Çu t- n-íc ngoµi chñ yÕu lµ c¸c c«ng ty
nhá, thËm chÝ c¶ c«ng m«i giíi ®Çu t- vµo n-íc ta. phÇn lín lµ c«ng ty thuéc khu
vùc §«ng ¸-TBD vµ T©y- B¾c ©u.
VÒ khu vùc c¸c n-íc ®Çu t- vµo ViÖt Nam th× khu vùc §«ng B¾c ¸(gåm
NhËt B¶n, Hµn Quèc, Hång K«ng) chiÕm 55,4% sè dù ¸n vµ 40,8 vèn ®¨ng ký
cña tÊt c¶ dù ¸n ®ang cßn hiÖu lùc. §Çu t- c¸c n-íc ASEAN vµo ViÖt Nam tõ
n¨m 1997 trë l¹i ®©y cã chiÒu h-íng suy gi¶m do t¸c ®éng cña cuéc khñng
ho¶ng tµi chÝnh- tiÒn tÖ khu vùc vµ nh÷ng h¹n chÕ vÒ kh¶ n¨ng phôc håi kinh tÕ
(Singapore, vÉn gi÷ vÞ trÝ hµng ®Çu víi 236 dù ¸n vµ 7,2 tû USD vèn ®¨ng ký).
§Çu t- c¸c n-íc Ch©u ¢u nh- Ph¸p, Hµ Lan vÉn n»m trong sè 10 n-íc ®Çu tlín nhÊt vµo ViÖt nam, Hoa Kú ®øng ë vÞ trÝ 13 víi h¬n 1,1 tû USD vèn ®¨ng ký
trong n¨m 2002.
d) Thùc tr¹ng ®Çu t- cña mü vµo ViÖt Nam.
TÝnh ®Õn ngµy 31-8-2001, Mü cã dù ¸n cßn hiÖu lùc víi tæng sè vèn ®Çu
t- ®¨ng ký lµ 1058 triÖu USD vµ vèn ®Çu t- thùc hiÖn ®¹t 489,4 triÖu USD, Mü
cã 82 dù ¸n ®Çu t- vµo ngµnh c«ng nghiÖp chiÕm 58,6% tæng sè vèn ®Çu t- lµ
306,2 triÖu USD, tiÕp ®Õn lµ ngµnh dÇu khÝ, c«ng nghiÖp nhÑ, x©y dùng vµ thùc
phÈm. N«ng, l©m nghiÖp cã 16 dù ¸n chiÕm 13,5% tæng vèn ®Çu t-.
Theo h×nh thøc ®Çu t-, Mü cã 83 dù ¸n 100% vèn n-íc ngoµi (chiÕm
64,3% tæng sè dù ¸n), víi tæng sè vèn ®Çu t- lµ 554,3 triÖu USD (chiÕm 52,4%
tæng vèn ®Çu t-); TiÕp theo lµ h×nh thøc liªn doanh cã 33 dù ¸n (25,6%) víi vèn
®Çu t- lµ 369,8 triÖuUSD (34,9%) vµ hîp ®ång hîp t¸c liªn doanh cã 11 dù ¸n
(10,1%) víi tæng vèn ®Çu t- lµ 134,1 triÖu USD (12,7%).
C¸c dù ¸n ®Çu t- cña Mü ®Çu t- t¹i 26 tØnh thµnh phè nh-ng tËp trung chñ
yÕu t¹i thµnh phè HCM víi 37 dù ¸n, víi vèn ®Çu t- lµ 187,5 triÖu USD; Hµ Néi:
22 dù ¸n víi 158,1 triÖu USD vµ §ång Nai víi 14 dù ¸n, víi vèn ®Çu t- lµ 181,4
triÖu USD; 3 ®Þa ph-¬ng nµy chiÕm 56% tæng sè dù ¸n vµ 50% tæng vèn ®Çu tcña Mü t¹i ViÖt Nam. §©y lµ nh÷ng ®Þa bµn cã c¬ së h¹ tÇng vµ ®iÒu kiÖn s¶n
xuÊt kinh doanh tèt h¬n so víi c¸c tØnh thµnh trong c¶ n-íc.
T¸c ®éng cña hiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i ViÖt - Mü ®Õn triÓn väng thu hót ®Çu
t- trùc tiÕp cña Mü vµo ViÖt Nam.
C¬ héi ®Çu t- trùc tiÕp cña Mü vµo ViÖt Nam thÓ hiÖn ë nh÷ng ®iÓm chÝnh
sau:
Thø nhÊt, víi møc thuÕ suÊt cña nhiÒu mÆt hµng gi¶m tõ 40-60% xuèng
cßn 3%, xuÊt khÈu ViÖt Nam sang Mü sÏ t¨ng. Ng©n hµng ThÕ giíi dù b¸o xuÊt
khÈu ViÖt Nam sang Mü sÏ t¨ng tõ 368 triÖu USD (møc n¨m ngo¸i) lªn 1 tû
USD/n¨m trong vßng 4 n¨m tíi. §iÒu nµy sÏ khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp Mü
®Çu t- vµo ViÖt Nam, ®Æc biÖt cã lîi cho ngµnh s¶n xuÊt quÇn ¸o, giµy dÐp v× c¸c
doanh nghiÖp Mü muèn tËn dông lîi thÕ nh©n c«ng rÎ ë ViÖt Nam "ViÖt Nam
thùc sù lµ n¬i lý t-ëng cho s¶n xuÊt, vµ ®iÒu nµy sÏ cßn trë nªn tèt h¬n trong thêi
gian tíi". §ã lµ lêi ph¸t biÓu cña «ng Lalit Monteiro. (Tæng gi¸m ®èc h·ng Nike
t¹i ViÖt Nam)
Thø hai, HiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i ViÖt - Mü sÏ lµm cho vÞ thÕ cña ViÖt Nam
®-îc n©ng trªn tr-êng quèc tÕ do ®ã sÏ cã mét sè nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi ®Õn ®©y
15
®Ó x©y dùng nhµ m¸y s¶n xuÊt hµng ho¸ xuÊt khÈu ®i Mü vµ nh÷ng nhµ ®Çu tn-íc ngoµi kh¸c ®ang ®Çu t- t¹i ViÖt Nam sÏ cã kÕ ho¹ch s¶n xuÊt.
Thø ba, b»ng nh÷ng cam kÕt thùc hiÖn dÇn viÖc minh b¹ch ho¸, gi¶m thuÕ
xuÊt, bá hµng rµo phi thuÕ quan, cëi më h¬n n÷a cho ®Çu t- n-íc ngoµi, b¶o vÖ
quyÒn së h÷u trÝ tuÖ… M«i tr-êng kinh doanh cña ViÖt Nam ch¾c ch¾n sÏ ngµy
cµng tèt h¬n vµ mäi bªn ®Òu cã lîi. §iÒu ®ã ®ång nghÜa víi ®Çu t- trùc tiÕp cña
Mü vµo ViÖt Nam sÏ t¨ng.
II. Thùc tr¹ng thu hót vèn ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi ë ViÖt
Nam
1. Quy m« nhÞp ®é thu hót vèn ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi t¨ng m¹nh
Tõ khi luËt ®Çu t- n-íc ngoµi t¹i ViÖt Nam cã hiÖu lùc cho ®Õn hÕt ngµy
12 n¨m 2001 th× nhÞp ®é thu hót ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi t¨ng nhanh tõ 1988
®Õn 1995 c¶ vÒ sè l-îng dù ¸n còng nh- vèn ®¨ng ký.
9000
8492.3
8000
7000
6530.8
6000
4649.1
5000
3765.6
4000
3000
2156
2012.4
1322.3
2000
1000
3892
2900
582.5
839
2436
1568
371.8
0
1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
§å thÞ: Vèn ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi t¹i ViÖt Nam
Nh×n vµo b¶ng sè liÖu trªn ta thÊy, vèn ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi ®· ®ãng
gãp mét phÇn kh«ng nhá trong tæng sè vèn tiÕn hµnh CNH, H§H ®Êt n-íc. Tkhi luËt ®Çu t- ra ®êi n¨m 1988 ®· cã 371,8 triÖu USD ®Õn nay con sè ®· t¨ng
lªn hµng ngh×n (n¨m 1996 lµ 8497,3 triÖu USD). Thêi kú ®Çu t¨ng m¹nh nhÊt
vµo nh÷ng n¨m 1993, 1994, 1995 vµ sau ®ã cã xu h-íng gi¶m xuèng vµo nh÷ng
n¨m 1996, 1997, 1998, 1999 vµ ®Õn n¨m 2001, 2002, 2003 ®ang t¨ng lªn cho
thÊy tÝn hiÖu kh¶ quan h¬n.
Sù biÕn ®éng trªn phÇn nµo do t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh
khu vùc ®èi víi ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi vµo ViÖt Nam. PhÇn lín vèn ®Çu tn-íc ngoµi (trªn 70%) vµo ViÖt Nam lµ xuÊt ph¸t tõ c¸c nhµ ®Çu t- ch©u ¸. Khi
c¸c n-íc nµy l©m vµo cuéc khñng ho¶ng th× c¸c nhµ ®Çu t- ë ®©y r¬i vµo t×nh
tr¹ng khã kh¨n vÒ tµi chÝnh, kh¶ n¨ng ®Çu t- gi¶m sót. Mét nguyªn nh©n kh¸c
kh«ng kÐm phÇn quan träng ®ã lµ sù gi¶m sót vÒ kh¶ n¨ng hÊp dÉn do ®iÒu kiÖn
néi t¹i cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. Trong ®ã cã viÖc do gi¶m bít mét sè -u ®·i
trong luËt ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi n¨m 1996 so víi tr-íc.
Sè l-îng vèn cïng ®-îc thÓ hiÖn qua c¸c dù ¸n, quy m« dù ¸n b×nh qu©n
cña thêi kú 1988-2000 lµ 11,44 triÖu USD/1 dù ¸n theo sè l-îng vèn ®¨ng ký.
Tuy nhiªn quy m« dù ¸n theo vèn ®¨ng ký b×nh qu©n n¨m 1999 bÞ nhá ®i mét
16
c¸ch ®ét ngét (5,04 triÖu USD/1 dù ¸n). Quy m« dù ¸n theo vèn ®¨ng ký b×nh
qu©n cña n¨m 1999 chØ b»ng 40,06% quy m« b×nh qu©n thêi kú 1988-2001 vµ
chØ b»ng 28,5% cña n¨m cao nhÊt lµ n¨m 1995. Quy m« vèn b×nh qu©n cña c¸c
dù ¸n míi ®-îc cÊp phÐp trong n¨m 2000 tuy ®· t¨ng lªn, nh-ng sang n¨m 2001
mÆc dï cã thªm dù ¸n víi quy m« ®Çu t- lín (nhµ m¸y ®iÖn Phó Mü III sè vèn
®¨ng ký lµ 412,9 triÖu USD, m¹ng ®iÖn tho¹i di ®éng sè vèn ®¨ng ký 230 triÖu
USD) dù ¸n chÕ biÕn n«ng s¶n phÈm t¹i TP HCM cã vèn ®¨ng ký 120 triÖu
USD…). Nh-ng quy m« vèn b×nh qu©n cña c¸c dù ¸n ®¹t b»ng 97,4% møc b×nh
qu©n n¨m 2000. §iÒu ®ã chøng tá n¨m 2001 cã nhiÒu dù ¸n ®Çu t- trùc tiÕp n-íc
ngoµi vµo ViÖt Nam víi qui m« nhá.
2. C¬ cÊu vèn ®Çu ta) C¬ cÊu vèn ®Çu t- FDI t¹i ViÖt Nam theo vïng l·nh thæ
Trong thêi kú nµy th× vïng §«ng Nam Bé ®· chiÕm h¬n nöa tæng sè vèn
®Çu t- 54%. TiÕp theo lµ §ång b»ng s«ng Hång víi 30%. Cßn c¸c vïng kh¸c th×
con sè nµy lµ rÊt thÊp. Duyªn h¶i Nam Trung Bé lµ 8%. §ång b»ng S«ng Cöu
Long lµ 2%, B¾c Trung Bé (2%) vµ §«ng B¾c (4%). Cßn hai vïng T©y Nguyªn,
T©y B¾c con sè nµy lµ 0%. Qua ®©y ta thÊy tØ lÖ vèn ®Çu t- vµo c¸c vïng kh«ng
®ång ®Òu nhau. TËp trung ë vïng cã c¸c tØnh thµnh phè ph¸t triÓn. Cßn c¸c vïng
kh¸c th× c¬ cÊu vèn lÎ tÎ, Ýt ái. §©y còng lµ ®iÒu bÊt cËp lµm cho ®Êt n-íc ph¸t
triÓn kh«ng ®Òu, g©y nªn kho¶ng c¸ch giµu nghÌo. MÆt kh¸c ë tõng vïng th× tØ lÖ
vèn còng kh¸c nhau. NÕu hai thµnh phè lín lµ Hµ Néi vµ thµnh phè Hå ChÝ
Minh ®· chiÕm h¬n nöa (50,3%) tæng sè vèn ®Çu t- cña c¶ n-íc th× 10 ®Þa
ph-¬ng cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi còng chiÕm tíi 87,8%. Thµnh phè Hå ChÝ Minh
víi sè vèn ®¨ng ký 9991,3 triÖu USD (chiÕm 28,3% tæng vèn ®¨ng ký c¶ n-íc.
Sè liÖu t-¬ng øng cña c¸c ®Þa ph-¬ng nh- sau: Hµ Néi 7763,5 (22%); §ång Nai
34390 (9,7%); Bµ RÞa - Vòng Tµu 2515,9 (7,1%); B×nh D-¬ng vµ B×nh Ph-íc
1677,9 (4,8%); H¶i Phßng 1507,7 (4,3%); Qu¶ng Ng·i 133,0 (3,8%); Qu¶ng
Nam §µ N½ng 1013,7 (2,9%)…
Víi mong muèn thu hót ho¹t ®éng ®Çu t- n-íc ngoµi gãp phÇn lµm
chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ gi÷a c¸c vïng nªn chÝnh phñ ta ®· cã chÝnh s¸ch
khuyÕn khÝch, -u ®·i ®èi víi c¸c dù ¸n ®Çu t- vµo "nh÷ng vïng cã ®iÒu kiÖn kinh
tÕ, x· héi khã kh¨n, miÒn nói, vïng s©u, vïng xa". Tuy vËy, vèn n-íc ngoµi vÉn
®-îc ®Çu t- trùc tiÕp chñ yÕu vµo mét sè ®Þa bµn cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi vÒ kÕt
cÊu h¹ tÇng vµ m«i tr-êng kinh tÕ. Vµ v× thÕ ®Çu t- n-íc ngoµi theo vïng l·nh
thæ ®Ó kÕt hîp ho¹t ®éng nµy víi viÖc khai th¸c tiÒm n¨ng trong n-íc, ®¹t kÕt
qu¶ ch-a cao. §©y còng lµ vÊn ®Ò cÇn ®iÒu chØnh trong thêi gian tíi trong lÜnh
vùc nµy.
b) §TTTNN vµo ViÖt Nam ph©n theo ngµnh kinh tÕ
§å thÞ 2: C¬ cÊu vèn FDI t¹i ViÖt Nam theo ngµnh kinh tÕ
17
T/s¶n; 1%
VH, Y tÕ, GD; 1%
GTVT, b-u ®iÖn; 9%
X©y dùng; 12%
CN; 38%
N/L nghiÖp; 4%
Dvô kh¸c; 21%
TC, N/hµng; 1%
KS, du lÞch; 13%
Nh×n vµo ®å thÞ tÝnh c¶ thêi kú 1988-2001, c¸c dù ¸n ®Çu t- vµo c¸c ngµnh
c«ng nghiÖp chiÕm tØ träng lín c¶ vÒ sè dù ¸n lÉn vèn ®Çu t- (38%), tiÕp ®ã lµ
c¸c lÜnh vùc dÞch vô, kh¸ch s¹n - du lÞch, x©y dùng… cßn c¸c ngµnh tµi chÝnh
ng©n hµng, v¨n ho¸, y tÕ, gi¸o dôc, GTVT, b-u ®iÖn chiÕm con sè nhá. Ta nhËn
thÊy c¬ cÊu vèn ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi vµo ViÖt Nam ®· cã chuyÓn biÕn tÝch
cùc, phï hîp h¬n víi yªu cÇu chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h-íng phï hîp víi
sù nghiÖp CNH- H§H. ë thêi kú ®Çu c¸c dù ¸n tËp trung chñ yÕu vµo lÜnh vùc
kh¸ch s¹n v¨n phßng cho thuª… tõ 1995, 1996 ®Õn nay c¸c dù ¸n ®· tËp trung
vµo lÜnh vùc s¶n xuÊt nhiÒu h¬n. Theo sè liÖu thèng kª trªn ®å thÞ ta nhËn thÊy
r»ng sù phï hîp t-¬ng ®èi cña c¸c chØ sè nµy víi yªu cÇu vÒ c¬ cÊu cña mét nÒn
kinh tÕ hiÖn ®¹i, CNH: C«ng nghiÖp - dÞch vô - n«ng nghiÖp. ViÖt Nam ®i lªn tõ
mét n-íc n«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp lµ mét thÕ m¹nh cña ViÖt Nam, tËp trung
h¬n 75% sè lao ®éng. Vµ n«ng nghiÖp cña ViÖt Nam cã rÊt nhiÒu tiÒm n¨ng ®Ó
khai th¸c. Sù thµnh c«ng cña sù nghiÖp CNH, H§H lµ thùc hiÖn CNH, H§H ë
n«ng th«n, n«ng nghiÖp, ®Ó t¹o ra viÖc lµm, thu nhËp cho mét sè ®«ng lao ®éng
còng nh- t¸c ®éng lµm chuyÓn biÕn ®¸ng kÓ ®Õn s¶n xuÊt vµ ®êi sèng cña ®a sè
d©n c- ViÖt Nam.
3. T×nh h×nh sö dông vèn ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi
TiÕn ®é thùc hiÖn vèn ®Çu t- cña c¸c dù ¸n.
N¨m
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
Tæng
Vèn thùc hiÖn So víi vèn ®¨ng ký
(triÖu USD)
míi trong n¨m (%)
478
37,49
542
26,74
1097
42,37
2213
59,08
2761
41,79
2837
32,84
3032
62,53
2189
56,17
1933
123,36
2100
105,69
2300
94,42
21482
51,72
Vèn n-íc ngoµi
(triÖu USD)
432
478
871
1936
2363
2447
2768
2062
1758
1900
2100
19115
Vèn trong n-íc
(triÖu USD)
46
64
226
277
398
390
264
127
175
200
200
2367
Nguån: Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam, Kinh tÕ 2001-2002 ViÖt Nam vµ thÕ giíi, tr50.
§Õn hÕt n¨m 2001 tæng sè vèn ®· thùc hiÖn b»ng 51,72% cña tæng sè vèn
®¨ng ký. Trong ®iÒu kiÖn cña ViÖt Nam kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn, kÕt cÊu h¹ tÇng
18
l¹c hËu, c¸c nguån lùc còng nh- chÝnh s¸ch ®èi víi ®Çu t- n-íc ngoµi cßn nhiÒu
biÕn ®éng, thÞ tr-êng ph¸t triÓn ch-a ®Çy ®ñ… th× tû lÖ vèn thùc hiÖn nh- vËy lµ
kh«ng thÊp. §Æc biÖt vµo nh÷ng n¨m (1999, 2000) sè vèn thùc hiÖn lín h¬n sè
vèn ®¨ng ký (123,9%). ë ViÖt Nam, sè vèn thùc hiÖn cña tõng n¨m chñ yÕu lµ
c¸c dù ¸n ®· phª duyÖt tõ tr-íc ®ã v× khi phª duyÖt c¸c dù ¸n ch-a cã ®ñ ®iÒu
kiÖn ®Ó thùc hiÖn ngay v× thÕ so s¸nh sè vèn thùc hiÖn cña tõng n¨m so víi sè
vèn ®¨ng ký cßn l¹i (tæng sè vèn ®¨ng ký tr-íc ®ã trõ ®i sè vèn thùc hiÖn) th× tØ
lÖ vèn thùc hiÖn diÔn biÕn theo xu h-íng thiÕu æn ®Þnh. Tû lÖ nµy t¨ng nhanh tõ
®Çu n¨m 1997 vµ sau ®ã gi¶m dÇn tõ 1998 ®Õn 1999, n¨m 200, 2001 ®· cã biÓu
hiÖn cña xu h-íng t¨ng lªn. NÕu xÐt trªn tæng thÓ ho¹t ®éng ®Çu t- trùc tiÕp
n-íc ngoµi trªn l·nh thæ ViÖt Nam th× tû träng vèn n-íc ngoµi ®ang chiÕm phÇn
lín (9%) trong tæng sè vèn thùc hiÖn. Vµ sè vèn ®ang cã xu h-íng gi¶m xuèng
kÓ tõ n¨m 1996.
Khu chÕ xuÊt vµ khu c«ng nghiÖp lµ lo¹i ®Þa bµn t-¬ng ®èi hÊp dÉn nhµ
®Çu t- trong n-íc còng nh- ngoµi n-íc. Vèn ®Çu t- x©y dùng c¬ së h¹ tÇng lµ
2037,6 triÖu USD.
§Çu t- n-íc ngoµi ë mét sè lÜnh vùc kinh tÕ ®-îc lùa chän:
+ LÜnh vùc dÇu khÝ: thu hót tËp ®oµn kinh tÕ lín cña thÕ giíi tham gia ®Çu
t-.
+ LÜnh vùc c«ng nghiÖp ®iÖn tö: lµ lÜnh vùc c¸c nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi cã
mÆt t-¬ng ®èi sím, vèn thùc hiÖn chiÕm tØ lÖ cao so víi vèn ®¨ng ký. Vèn ®¨ng
ký 615 triÖu USD, vèn thùc hiÖn lµ 60%.
+ LÜnh vùc c«ng nghiÖp « t« vµ xe m¸y: thu hót ®-îc nhiÒu nhµ ®Çu t- næi
tiÕng nh- Toyota, Honda, Suzuki…víi sè vèn thùc hiÖn cña c¸c dù ¸n ®Çu t- s¶n
xuÊt « t« lµ 376 triÖu USD (b»ng 43,12% vèn ®¨ng ký).
+ LÜnh vùc viÔn th«ng: tæng sè vèn ®¨ng ký lµ 2 tû USD.
+ Ho¹t ®éng kinh doanh kh¸ch s¹n du lÞch cã 7585 triÖu USD vèn ®¨ng ký
vµ ®· cã 33,26% (2553 triÖu USD) vèn thùc hiÖn.
+ LÜnh vùc c«ng nghiÖp ho¸ chÊt: tæng sè vèn ®¨ng ký lµ trªn 2 tû USD,
vèn thùc hiÖn ®¹t 682 triÖu USD.
+ LÜnh vùc dÖt may giµy dÐp: vèn ®¨ng ký lµ 2396 triÖu USD, vèn thùc
hiÖn lµ 1079 triÖu USD.
+ LÜnh vùc n«ng - l©m - ng- nghiÖp: Vèn ®¨ng ký lµ 1,86 tû USD vµ vèn
thùc hiÖn lµ 852 triÖu USD.
4. T¸c ®éng tÝch cùc cña ®Çu t- n-íc ngoµi ®èi víi c«ng nghiÖp ho¸- hiÖn
®¹i ho¸.
Thø nhÊt: Vèn ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi lµ nguån vèn quan träng vµ lµ
mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn kiªn quyÕt ®Ó ViÖt Nam thùc hiÖn vµ ®Èy nhanh sù
nghiÖp CNH, H§H ®Êt n-íc.
Thùc tÕ cho thÊy, tõ khi thùc hiÖn chÝnh s¸ch FDI cho ®Õn nay, vèn ®Çu tn-íc ngoµi thùc hiÖn ViÖt Nam b×nh qu©n 1.111,75 triÖu USD/n¨m; vèn ®Çu tx©y dùng c¬ b¶n cña c¸c dù ¸n ®Çu t- n-íc ngoµi b×nh qu©n 16291 tû tû
®ång/n¨m, thêi kú 1991 - 1999.
§èi víi mét nÒn kinh tÕ nh- cña n-íc ta, th× ®©y lµ mét l-îng vèn ®Çu tkh«ng nhá thùc sù lµ nguån vèn gãp phÇn t¹o ra sù chuyÓn biÕn, kh«ng chØ vÒ
19
qui m« mµ cßn cã vai trß nh- "chÊt xóc t¸c - ®iÒu kiÖn" ®Ó viÖc ®Çu t- cña ta ®¹t
®-îc hiÖu qu¶ nhÊt ®Þnh. NÕu so víi tæng vèn ®Çu t- x©y dùng c¬ b¶n x· héi thêi
kú 1991 - 1999 th× vèn ®Çu t- x©y dùng c¬ b¶n cña c¸c dù ¸n FDI chiÕm 26,51%
vµ l-îng vèn ®Çu t- nµy cã xu h-íng t¨ng lªn.
Vèn ®Çu t- n-íc ngoµi lµ nguån vèn bæ sung quan träng, gióp ViÖt Nam
ph¸t triÓn mét nÒn kinh tÕ bÒn v÷ng theo yªu cÇu cña c«ng cuéc CNH - H§H.
Ho¹t ®éng FDI cßn lµ mét trong nh÷ng nguån thu quan träng cho ng©n
s¸ch nhµ n-íc, ®iÒu nµy ®-îc chøng minh th«ng qua sè tiÒn thùc hiÖn nép ng©n
s¸ch nhµ n-íc t¨ng lªn qua c¸c n¨m cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t- n-íc
ngoµi.
VÒ ®Þnh tÝnh, sù ho¹t ®éng cña ®ång vèn cã nguån vèn tõ FDI nh- lµ mét
trong nh÷ng ®éng lùc g©y ph¶n øng d©y chuyÓn lµm thóc ®Èy sù ho¹t ®éng cña
®ång vèn trong n-íc.
Thø hai: Ho¹t ®éng ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi gãp phÇn t¹o nªn n¨ng lùc
s¶n xuÊt míi, ngµnh nghÒ míi, c«ng nghÖ míi, ph-¬ng thøc s¶n xuÊt kinh doanh
míi, lµm cho nÒn kinh tÕ n-íc ta tõng b-íc chuyÓn biÕn theo h-íng kinh tÕ thÞ
tr-êng hiÖn ®¹i.
Khu vùc kinh tÕ cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi lu«n cã chØ sè ph¸t triÓn cña c¸c
thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c, vµ cao h¬n h¼n chØ sè ph¸t triÓn chung cña c¶ n-íc (chØ
sè ph¸t triÓn cña khu vùc cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi n¨m 1997 lµ: 120,75% vµ chØ
sè ph¸t triÓn chung cña c¶ n-íc lµ 108,15%; n¨m 1998 lµ: 116, 88% vµ 105,8%.
Tû träng cña khu vùc kinh tÕ cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi trong GDP còng cã xu
h-íng t¨ng lªn (n¨m 1997 lµ 9,08%; n¨m 1998 lµ 10,12%; 1999 lµ 13,3%).
§èi víi ngµnh c«ng nghiÖp: C¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi
kh«ng nh÷ng chiÕm tû träng cao mµ cßn cã xu h-íng t¨ng lªn ®¸ng kÓ trong
tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña toµn ngµnh c«ng nghiÖp. Tû träng gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña
khu vùc nµy, ®¹t tõ 28,9% n¨m 1997 ®· t¨ng lªn 31,98% n¨m 1998 vµ 34,73%
n¨m 1999. Trong ngµnh c«ng nghiÖp khai th¸c, c¸c doanh nghiÖp cã vãn ®Çu tn-íc ngoµi ®ang cã vÞ trÝ hµng ®Çu víi tû träng 79% gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña toµn
ngµnh. Trong ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn, tû träng nµy chiÕm kho¶ng 22% vµ
cã xu h-íng ngµy cµng t¨ng.
§èi víi ngµnh c«ng nghiÖp: TÝnh ®Õn nay, cã 211 dù ¸n FDI ®ang ho¹t
®éng trong ngµnh víi tæng sè vèn ®¨ng ký h¬n 2 tû USD. §Çu t- n-íc ngoµi ®·
gãp phÇn ®¸ng kÓ n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt cho ngµnh, chuyÓn giao cho lÜnh
vùc nhiÒu gièng c©y, gièng con t¹o ra nhiÒu s¶n phÈm chÊt l-îng cao, gãp phÇn
thóc ®Èy qu¸ tr×nh ®a d¹ng ho¸ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña
n«ng l©m s¶n hµng ho¸. Vèn ®Çu t- n-íc ngoµi cßn gãp phÇn lµm chuyÓn dÞch
c¬ cÊu kinh tÕ n«ng l©m nghiÖp theo yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ CNH - H§H. NÕu
nh- tr-íc ®©y ®Çu t- n-íc ngoµi chØ chñ yÕu tËp trung vµo chÕ biÕn gç, l©m s¶n
th× nh÷ng n¨m gÇn ®©y nhiÒu dù ¸n ®· h-íng vµo c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt gièng,
trång trät, s¶n xuÊt thøc ¨n ch¨n nu«i, mÝa ®-êng, trång rõng…
VÊn ®Ò nh÷ng c«ng nghÖ ®ang ®-îc sö dông ë c¸c doanh nghiÖp cã vèn
®Çu t- n-íc ngoµi hiÖn cßn nh÷ng ý kiÕn ®¸nh gi¸ kh¸c nhau. Nh-ng nÕu ph©n
tÝch theo logic, cïng víi ®¸nh gi¸ thùc tÕ cña mét sè c¬ quan chuyªn m«n th×
thÊy r»ng: C¸c nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi bao giê còng ®Æt lîi nhuËn vµ thêi gian thu
20
- Xem thêm -
.PDF 
33 
123 
120 
