Tài liệu Kc067 cổ phần hoá dn

®Ò c-¬ng Kinh tÕ chÝnh trÞ §Ò tµi : Cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ Më ®Çu : ®Æt vÊn ®Ò vÒ tÝnh tÊt yÕu cña vÊn ®Ò cæ phÇn ho¸ : + §ßi hái cña lÝ luËn + §ßi hái cña thùc tiÔn + C¨n cø vµo chñ tr-¬ng ®-êng lèi vµ chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n-íc Néi dung: I. Chñ lÝ luËn cña nghÜa Marx-Lenin vÒ së h÷u vµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ 1 B¶n chÊt cña së h÷u 2 Vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ Nhµ n-íc 2.1 B¶n chÊt cña thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ n-íc 2.2 §Æc ®iÓm vai trß cña kinh tÕ Nhµ n-íc : .VÒ së h÷u .VÒ c¸c ngµnh kinh tÕ mòi nhän .VÒ h-íng ph¸t triÓn II. Doanh nghiÖp Nhµ N-íc thùc tr¹ng vµ vÊn ®Ò ®Æt ra 1 1 Vai trß cña doanh nghiÖp Nhµ n-íc trong nÒn kinh tÕ n-íc ta hiÖn nay 2 Thùc tr¹ng ho¹t ®éng cña hÖ thèng doanh nghiÖp Nhµ n-íc 2.1 Thùc tr¹ng ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc 2.2 Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng trªn 2.3 Nh÷ng v-íng m¾c cÇn gi¶i quyÕt III. Cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ n-íc lµ gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó ®æi míi ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc hiÖn nay 1. C¸c quan ®iÓm vÒ cæ phÇn ho¸ cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam 2 T×nh tr¹ng cæ phÇn ho¸ ë ViÖt Nam hiÖn nay 2.1 B¶n chÊt cña cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ n-íc 2.2 Qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ n-íc ë ViÖt Nam 2.3 Nh÷ng gi¶i ph¸p thóc ®Èy qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ n-íc KÕt luËn : Rót ra kÕt qu¶ chñ yÕu cña ®Ò ¸n ®· ®Ò cËp vµ kiÕn nghÞ cña c¸ nh©n vÒ vÊn ®Ò cæ phÇn ho¸. më ®Çu 2 Kinh tÕ Nhµ n-íc mµ thµnh phÇn chñ yÕu lµ c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc(DNNN) ®ang ®ãng mét vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ quèc d©n hiÖn nay .Nh-ng bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu vµ ®ãng gãp to lín cña c¸c DNNN trong suèt qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ n-íc ta th× hiÖn nay c¸c DNNN ®ang ph¶i ®èi ®Çu víi nhiÒu khã kh¨n thö th¸ch nh-: t×nh tr¹ng lµm ¨n thua lç, c«ng nghÖ l¹c hËu ,søc c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng kÐm ,yÕu kÐm trong qu¶n lý tµi s¶n còng nh- nh©n lùc ....Th× mét yªu cÇu cÊp thiÕt ®Æt ra lµ lµm sao ph¶i n¨ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ cña c¸c DNNN mµ vÉn gi÷ v÷ng vai trß chñ ®¹o cña DNNN trong nÒn kinh tÕ quèc d©n . Mét gi¶i ph¸p ®óng ®¾n ®-a ra tõ ®Çu nh÷ng n¨m 90 cña thÕ kû20,dùa trªn quan ®iÓm cña chñ nghÜa Mac-Lªnin còng nh- quan ®iÓm cña §¶ng vµ ChÝnh phñ ta chÝnh lµ cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN .Trong nghÞ quyÕt Héi nghÞ trung -¬ng §¶ng lÇn thø 2 kho¸ VII(111991)nªu râ :” ChuyÓn mét sè doanh nghiÖp quèc doanh cã ®iÒu kiÖn thµnh c«ng ty cæ phÇn vµ thµnh lËp mét sè c«ng ty quèc doanh cæ phÇn míi, ph¶i lµm thÝ ®iÓm chØ ®¹o chÆt chÏ ,rót kinh nghiÖm chu ®¸o tr-íc khi më réng ph¹m vi thÝch hîp “ .B¾t ®Çu thùc hiÖn cæ phÇn hãa DNNN tõ n¨m 1992 sau h¬n 10 n¨m thùc hiÖn th× qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ DNNN ®· thu ®-îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ 3 nh-ng còng kh«ng Ýt v-íng m¾c cÇn nh÷ng biÖn ph¸p kh¾c phôc kÞp thêi ®Ó tiÕp tôc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh cæ phÇn hãa ë n-íc . néi dung ! Doanh nghiÖp Nhµ n-íc thùc tr¹ng vµ vÊn ®Ò ®Æt ra : 1. Vai trß cña doanh nghiÖp Nhµ n-íc trong nÒn kinh tÕ n-íc ta hiÖn nay Doanh nghiÖp nh- ®· nãi ë trªn chØ lµ mét bé phËn cña kinh tÕ Nhµ n-íc nh-ng l¹i lµ bé phËn chÝnh yÕu ,lµ ph-¬ng tiÖn ,c«ng cô lùc l-îng ®i ®Çu më ®-êng cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ . 4 C¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc võa lµ chñ thÓ tham gia kinh doanh ,lµ lùc l-îng trùc tiÕp t¹o c¬ së vËt chÊt cho x· héi ,võa lµ lùc l-îng nßng cèt ®Ó Nhµ n-íc dÉn d¾t më ®-êng cho cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cïng ph¸t triÓn .Nh- vËy ®©y lµ hÖ thèng c¸c doanh nghiÖp do Nhµ n-íc thµnh lËp vµ lµm chñ së h÷u võa lµ nh÷ng ®¬n vÞ kinh tÕ tù chñ ®éc lËp võa lµ lùc l-îng kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n-íc .Lµ chñ thÓ kinh tÕ .c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc ph¶i ho¹t hiÖu qu¶ ®Ó ®ãng gãp tÝch cùc cho ng©n s¸ch Nhµ n-íc,®¶m b¶o gia t¨ng nguån lùc kinh tÕ mµ Nhµ n-íc ®· ®Çu t- cho c¸c doanh nghiÖp nµy .Lµ lùc l-îng kinh tÕ vÜ m« c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc ph¶i gãp phÇn t¹o ra m«i tr-êng ,tiÒn ®Ò thuËn lîi cho s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp kh¸c ,l«i cuèn c¸cdoanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c vµo quÜ ®¹o ®i lªn chñ nghÜa x· héi .Vi ph¹m hai chøc n¨ng trªn hÖ thèng doanh nghiÖp Nhµ n-íc ch¼ng nh÷ng kh«ng gãp phÇn thóc ®Èy kinh tÕ Nhµ n-íc t¨ng tr-ëng mµ cßn lµm suy yÕu lùc l-îng kinh tÕ lµm gi¶m vai trß qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ n-íc . Vai trß cña doanh nghiÖp Nhµ n-íc g¾n víi viÖc tham gia vµo ho¹t ®éng kinh tÕ cña Nhµ n-íc .Vai trß nµy thÓ hiÖn trªn ba khÝa 5 c¹nh :kinh tÕ ,chÝnh trÞ ,x· héi .Néi dung ba vai trß nµy ®-îc thÓ hiÖn nh- sau : - Lµ c«ng cô chñ yÕu t¹o ra søc m¹nh vËt chÊt ®Ó Nhµ n-íc gi÷ v÷ng sù æn ®Þnh x· héi ®iÒu tiÕt vµ h-íng dÉn nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa - Më ®-êng ,hç trî c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ph¸t triÓn ,thóc ®Èy sù t¨ng tr-ëng vµ ph¸t triÓn nhanh cña toµn bé nÒn kinh tÕ . - §¶m nhËn c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng cã tÝnh chiÕn l-îc ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi .Cung øng c¸c hµng ho¸ vµ dÞch vô thiÕt yÕu ,nhÊt lµ trong lÜnh vùc kÕt cÊu h¹ tÇng( giao th«ng , thuû lîi ,®iÖn n-íc ,th«ng tin liªn l¹c,v.v..), x· héi ( gi¸o dôc ,y tÕ ,v.v..) vµ an ninh ,quèc phßng . - Lµ lùc l-îng xung kÝch t¹o ra sù thay ®æi c¬ cÊu kinh tÕ ,thóc ®Èy nhanh viÖc øng dông tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ nh»m thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc . - Lµ lùc l-îng ®èi träng trong c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng trong vµ ngoµi n-íc ,chèng sù phô thuéc vµo n-íc ngoµi vÒ kinh tÕ trong ®iÒu kiÖn më cña héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi . 2. Thùc tr¹ng ho¹t ®éng cña hÖ thèng doanh nghiÖp Nhµ n-íc 6 2.1 Thùc tr¹ng ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc : 2.1.1 Nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®-îc: C¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc (DNNN) ë n-íc ta ®· cã lÞch sö h¬n 50 n¨m ph¸t triÓn vµ cã nh÷ng ®ãng gãp to lín vµo sù nghiÖp x©y dùng vµ b¶o vÖ tæ quèc trong c¸c giai ®o¹n lÞch sö .Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y thùc hiÖn ®-êng lèi ®æi míi cña §¶ng c¸c DNNN ®· kh«ng ngõng ®æi míi ,s¾p xÕp tæ chøc l¹i .Sè doanh nghiÖp ®· gi¶m ®i nhiÒu ,tõ h¬n 12 000 doanh nghiÖp nay chØ cßn h¬n 5 000 doanh nghiÖp nh-ng vÉn lµ mét lùc l-îng kinh tÕ m¹nh ë n-íc ta hiÖn nay :n¨m 1999 c¸c DNNN lµm ra 40,2% GDP trªn 50% gi¸ trÞ xuÊt khÈu,®ãng gãp 39,25% tæng nép ng©n s¸ch Nhµ n-íc. Tõ ®Çu thËp niªn 90 §¶ng vµ Nhµ n-íc ta ®· thùc thi nhiÒu biÖn ph¸p ®æi míi c¬ chÕ chÝnh s¸ch ®Ó doanh nghiÖp tù chñ trong c¬ chÕ thÞ tr-êng .Tõ n¨m 1991 tíi nay ChÝnh phñ ®· thùc hiÖn ba ®ît s¾p xÕp l¹i doanh nghiÖp Nhµ n-íc. §ît thø nhÊt (1990-1993), ®ît thø hai (1994-1997), ®ît thø ba (1998-nay) trong ®ã thùc hiÖn viÖc s¸p nhËp, gi¶i thÓ ,ph¸ s¶n doanh nghiÖp Nhµ n-íc yÕu kÐm thua lç kÐo dµi ®Ó khu vùc Nhµ n-íc cã c¬ cÊu vµ qui m« hîp lý .KÕt qu¶ 3 ®ît s¾p xÕp ®æi míi nãi trªn lµ tÝch cùc ,hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp Nhµ n-íc ®-îc t¨ng lªn vµ kh«ng g©y hËu 7 qu¶ xÊu cho x· héi .Sè doanh nghiÖp gi¶m 55% vÒ sè l-îng chñ yÕu lµ doanh nghiÖp nhá do ®Þa ph-¬ng qu¶n lý. C¬ cÊu doanh nghiÖp hîp lý h¬n cã t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung vèn ,h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thªm mét sè doanh nghiÖp míi cã c«ng nghÖ vµ tr×nh ®é cao h¬n ,cã søc c¹nh tranh tèt h¬n .Sè doanh nghiÖp cã vèn tõ 1 tû ®ång trë xuèng ®· gi¶m tõ gÇn 50%( n¨m 1994) xuèng cßn 18,2% (n¨m 2000) ;sè doanh nghiÖp cã vèn trªn 10 tû t¨ng tõ 10% lªn 25%; vèn b×nh qu©n cña mét doanh nghiÖp t¨ng tõ 3,3 tû ®ång lªn 22 tû ®ång. Qua s¾p xÕp l¹i khu vùc doanh nghiÖp Nhµ n-íc ph¸t triÓn c¬ b¶n t-¬ng ®èi æn ®Þnh vµ gãp phÇn quan träng cho nguån thu ng©n s¸ch Nhµ n-íc . Thùc hiÖn QuyÕt ®Þnh sè 90/TTg,91/TTg cña Thñ t-íng ChÝnh phñ vµ nghÞ ®Þnh sè39/CP ban hµnh §iÒu lÖ mÉu vµ ho¹t ®éng cña tæng c«ng ty Nhµ n-íc, theo luËt doanh nghiÖp Nhµ n-íc ®Ó n¨ng cao hiÖu qu¶ vµ nhu cÇu tËp trung ph¸t triÓn doanh nghiÖp vµo mét sè ngµnh träng ®iÓm ,then chèt trªn c¬ së s¾p xÕp l¹i 250 liªn hiÖp xÝ nghiÖp vµ tæng c«ng .Sau nhiÒu lÇn s¸p nhËp vµ chuyÓn ®æi ®Õn nay cã 17 tæng c«ng ty 91 vµ 77 tæng c«ng ty 90 ®ang ho¹t ®éng tËp trung vµo c¸c ngµnh then chèt cña nÒn kinh tÕ .C¸c tæng c«ng ty 8 Nhµ n-íc cã 1 605 c«ng ty thµnh viªn chiÕm 28,4% tæng sè doanh nghiÖp Nhµ n-íc, 65% vèn Nhµ nø¬c ,61%lao ®éng .KÕt qu¶ lµ : - C¸c tæng c«ng ty ®· chi phèi ®-îc c¸c ngµnh c¸c lÜnh vùc qu¶n lý then chèt cña nÒn kinh tÕ. N¨m 2000 c¸c tæng c«ng ty ®· cung cÊp nÒn kinh tÕ quèc d©n 98% s¶n l-îng ®iÖn ,97% s¶n l-îng than ,54% s¶n l-îng xi m¨ng, 52% s¶n l-îng thÐp ,48% s¶n l-îng giÊy ,67% s¶n l-îng thuèc l¸ ,c¸c ng©n hµng ngo¹i th-ong n¾m gi÷ 70%thÞ phÇn vèn vay ....Tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña 17 tæng c«ng ty 91 n¨m 2000lµ 4,7 tû USD ,b»ng 31,9% tæng gi¸ trÞ xuÊt nhËp khÈu cña c¶ n-íc . - Cïng víi ®ã Nhµ n-íc tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ n-íc . Thµnh tùu cña qu¸ tr×nh nµy sÏ ®-îc ®Ò cËp ®Õn ë phÇn sau .Qu¸ tr×nh thùc hiÖn giao b¸n vµ kho¸n kinh doanh cho thuª nh÷ng doanh nghiÖp Nhµ n-íc cã qui m« nhá ,thua lç kÐo dµi th«ng qua viÖc ban hµnh NghÞ ®Þnh sè 103/1999/N§-CP,®Õn th¸ng 5-2001 toµn quèc ®· thùc hiÖn giao ,b¸n ,kho¸n kinh doanh 52 doanh nghiÖp Nhµ n-íc cã vèn Nhµ n-íc d-íi 1 tû ®ång .Theo b¸o c¸o ,so víi tr-íc ®©y tÝnh chung vèn kinh doanh t¨ng 67,3%;doanh thu t¨ng 42,5%,lao ®éng t¨ng12,8%,nép ng©n s¸ch Nhµ n-íc t¨ng 44,55 ,thu nhËp b×nh qu©n cña ng-êi lao ®éng t¨ng 38,7%. 9 Trong h¬n 10 n¨m thùc hiÖn ®æi míi,s¾p xÕp ,ph¸t triÓn DNNN®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc gióp DNNN thÝch øng vµ ho¹t ®éng hiÖu qu¶ trong c¬ chÕ míi .Qua s¾p xÕp l¹i sè doanh nghiÖp gi¶m m¹nh nh-ng tæng gi¸ trÞ tµi s¶n cña c¸c vÉn t¨ng lªn vµ tèc ®é ph¸t triÓn s¶n xuÊt b×nh qu©n hµng n¨m trong 10 n¨m 19922000 cña khu vùc DNNNvÉn duy tr× ë møc 11%.N¨m 2000 c¸cDNNN ®· ®ãng gãp 39,5%GDP ,39,2%tæng thu ng©n s¸ch Nhµ n-íc ,trªn 50% kim ngach xuÊt nhËp khÈu cña c¶ n-íc ,chiÕm 98%c¸c dù ¸n liªn doanh víi n-íc ngoµi .Trong 10 n¨m (19912000) DNNN®· nép thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp gÇn 64 000 tû ®ång. 2.1.2 Nh÷ng h¹n chÕ: Bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu to lín mµ DNNN ®· ®¹t ®-îc th× còng cßn tån t¹i nhiÒu tån t¹i .HiÖn nay mÆc dï ®· qua nhiÒu lÇn tæ chøc s¾p xÕp l¹i ,thùc hiÖn nhiÒu ®æi míi trong c¬ chÕ qu¶n lý ,kÓ c¶ nh÷ng hç trî ,khoanh nî ,xo¸ nî ,cÊp vèn bæ sung ,miÔn gi¶m thuÕ ,cÊp tÝn dông -u ®·i cña Nhµ n-íc nh-ng nh×n chung doanh nghiÖp Nhµ n-íc cßn rÊt nhiÒu khã kh¨n yÕu kÐm :hiÖu qu¶ kinh doanh thÊp vµ cã xu h-íng gi¶m dÇn .N¨m 1995 mét ®ång vèn do doanh nghiÖp Nhµ n-íc t¹o ra ®-îc 3,46 ®ång doanh thu vµ 0,19 ®ång lîi 10 nhuËn ,nh-ng tíi n¨m 1998chØ cßn lµm ®-îc 2,9 ®ång Bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu to lín mµ DNNN ®· ®¹t ®îc th× còng cßn tån t¹i nhiÒu tån t¹i .HiÖn nay mÆc dï ®· qua nhiÒu lÇn tæ chøc s¾p xÕp l¹i ,thùc hiÖn nhiÒu ®æi míi trong c¬ chÕ qu¶n lý ,kÓ c¶ nh÷ng hç trî ,khoanh nî ,xo¸ nî ,cÊp vèn bæ sung ,miÔn gi¶m thuÕ ,cÊp tÝn dông -u ®·i cña Nhµ níc nhng nh×n chung doanh nghiÖp Nhµ níc cßn rÊt nhiÒu khã kh¨n yÕu kÐm :hiÖu qu¶ kinh doanh thÊp vµ cã xu híng gi¶m dÇn .N¨m 1995 mét ®ång vèn do doanh nghiÖp Nhµ níc t¹o ra ®îc 3,46 ®ång doanh thu vµ 0,19 ®ång lîi nhuËn ,nhng tíi n¨m 1998chØ cßn lµm ®îc 2,9 ®ång doanh thu vµ 0,14 ®ång lîi nhuËn .Theo ®¸nh gi¸, sè doanh nghiÖp ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶ thua lç chiÕm tíi 20% tæng sè doanh nghiÖp .NÕu tÝnh ®ñ khÊu hao kh«ng cã sù hç trî cña Nhµ níc díi nhiÒu h×nh thøc th× sè doanh nghiÖp lµm ¨n thua lç cßn lín h¬n .Sè doanh nghiÖp cßn l¹i còng ë tr¹ng th¸i kh«ng æn ®Þnh kh«ng v÷ng ch¾c .C«ng nî trong c¸c DNNN hiÖn nay qu¸ lín .HiÖn nay 54,1% gi¸ trÞ tµi s¶n DNNN h×nh thµnh tõ vèn vay ,vèn chiÕm dông .nghÜa lµ doanh nghiÖp cã 1 ®ång th× cã 1,2 ®«ng vèn vay vµ chiÕm dông (theo b¸o Ng-êi lao ®éng ngµy 16/2/2001 ).Nh- vËy th× c¸c doanh nghiÖp ph¶i tr¶ l·i nhiÒu do ®ã 11 hiÖu qu¶ kinh doanh bÞ gi¶m liªn tôc . Nh÷ng yÕu kÐm cßn tån t¹i bao gåm: - §æi míi qu¶n lý Nhµ nøoc ®èi víi DNNNch-a ®¸p øng ®-îc yªu cÇu lµm râ vµ b¶o ®¶m quyÒn qu¶n lý Nhµ n-íc ,quyÒn chñ së h÷u cña Nhµ n-íc ®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó DNNNthùc sù kinh doanh trong c¬ chÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-ãng x· héi chñ nghÜa. - Trong s¾p xÕp l¹i doanh nghiÖp Nhµ n-íc cßn nhiÒu yÕu kÐm .Nh×n chung viÖc s¾p xÕp l¹i DNNNchñ yÕu míi lµ thu gän ®Çu mèi vÒ mÆt sè l-îng .C¬ cÊu vµ chÊt l-îng cßn nhiÒu tån t¹i .N¨m 2000 míi cã 40% doanh nghiÖp ho¹t ®éng thùc sù cã hiÖu qu¶ cßn l¹i 31% ch-a cã hiÖu qu¶ khi l·i ,khi lç,vµ 29% liªn tôc thua lç ; qui m« vèn d-íi 5 tû ®ång chiÕm tíi59,82% trong ®ã cã 18,2%vèn tõ mét tû ®ång trë xuèng . -Nh÷ng tån t¹i yÕu kÐm cña DNNN cßn thÓ hiÖn ë nh÷ng mÆt cô thÓ nh-: + HiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh ,søc c¹nh tranh cña DNNN cßn thÊp ,tèc ®é ph¸t triÓn ch-a cao ,kh«ng Ýt doanh nghiÖp cßn û l¹i vµo sù bao cÊp cña Nhµ n-íc .N¨m 1998 theo ®¸nh gi¸ chung sè doanh nghiÖp kinh doanh ch-a cã hiÖu qu¶ chiÕm kho¶ng 40%.§Õn n¨m 2000 tû lÖ nãi trªn vÉn lµ trªn d-íi 40% trong ®ã sè doanh nghiÖp bÞ 12 lç liªn tôc cßn t¨ng lªn tõ 20% lªn 29%.N¨m 2000 DNNN ®ãng gãp 39,2% tæng thu ng©n s¸ch Nhµ n-íc ,trong ®ã phÇn thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp chØ cã 13,4% . N¨m 2000 mét ®ång vèn Nhµ n-íc cña DNNN lµm ra 0.095 ®ång lîi nhuËn tr-íc thuÕ ,trong khi 1 ®ång vèn cña c«ng ty cæ phÇn ®-îc chuyÓn ®æi tõ DNNNlµm ra 0,19 ®ång . + DNNN qui m« vÉn cßn nhá ,c¬ cÊu cßn nhiÒu bÊt hîp lý ,dµn tr¶i chång chÐo vÒ ngµnh nghÒ vµ tæ chøc qu¶n lý . + C«ng nî cña DNNN ngµy cµng t¨ng,®Çu t- ®æi míi c«ng nghÖ chËm ,tr×nh ®é c«ng nghÖ l¹c hËu ,lao ®éng thiÕu viÖc lµm vµ d«i dcßn lín ,tr×nh ®é qu¶n lý cßn yÕu kÐm . Tãm l¹i, c¸c DNNN ë n-íc ta do yÕu tè lÞch sö ®Ó l¹i ®· vµ ®ang ®ãng gãp vai trß to lín gÇn nh- tuyÖt ®èi trong lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, nh-ng l¹i ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶ vµ ph¸t sinh nhiÒu tiªu cùc. Qu¸ tr×nh chuyÓn ®Êt n-íc sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lÝ cña nhµ n-íc tÊt yÕu ph¶i ®æi míi c¨n b¶n DNNN. §©y lµ m©u thuÉn lín, song b¾t buéc ph¶i kiªn quyÕt ®æi míi, ph¶i cã gi¶i ph¸p vµ b-íc ®i phï hîp víi tr×nh ®é thùc tÕ c¬ së . 13 III Cæ phÇn hãa doanh nghiÖp Nhµ n-íc lµ gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó ®æi míi ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc hiÖn nay 1 C¸c quan ®iÓm vÒ cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ n-íc cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam Cæ phÇn ho¸ lµ qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi doanh nghiÖp tõ chç cã mét chñ së h÷u thµnh c«ng ty cæ phÇn cã nhiÒu chñ së h÷u .Cæ phÇn hãa DNNNlµ qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi së h÷u Nhµ n-íc thµnh c«ng ty cæ phÇn trong ®ã Nhµ n-íc vÉn gi÷ t- c¸ch lµ mét cæ ®«ng -vÉn lµ chñ së h÷u mét bé phËn tµi s¶n cña doanh nghiÖp Cæ phÇn ho¸ mét bé phËn doanh nghiÖp nhµ n-íc lµ mét chñ tr-¬ng lín cña §¶ng vµ nhµ n-íc. NghÞ quyÕt héi nghÞ lÇn thø 2 Ban chÊp hµnh Trung -¬ng kho¸ VII ®· nªu râ: ChuyÓn mét sè doanh nghiÖp quèc doanh cã ®iÒu kiÖn thµnh c«ng ty cæ phÊn vµ thµnh lËp mét sè c«ng ty quèc doanh cæ phÇn míi. Ph¶i thÝ ®iÓm chØ ®¹o chÆt chÏ rót kinh nghiÖm chu ®¸o tr-íc khi më réng trong ph¹m vi thÝch hîp. NghÞ quyÕt 10-NQ/ TW ngµy 17/3/1995 cña bé chÝnh trÞ ®· nªu: „ ‟ Thùc hiÖn tõng b-íc v÷ng ch¾c vÒ tæ chøc vÒ cæ phÇn ho¸ mét bé phËn doanh nghiÖp kh«ng cÇn nhµ n-íc ®Çu t- 100% vèn. Tuú tÝnh chÊt lo¹i h×nh doanh nghiÖp mµ tiÕn hµnh b¸n tû lÖ cæ phiÕu cho 14 c«ng nh©n viªn chøc lµm t¹i doanh nghiÖp ®Ó t¹o ®éng lùc bªn trong trùc tiÕp thóc ®Èy ph¸t triÓn vµ b¸n cæ phÇn cho tæ chøc hay c¸ nh©n ngoµi quèc doanh‟ ‟ , Nh- vËy, nghÞ quyÕt cña §¶ng chØ ra môc tiªu, ®ång thêi còng nªu kh¸i qu¸t h×nh thøc, møc ®é vµ ph¹m vi thÝ ®iÓm cæ phÇn doanh nghiÖp nhµ n-íc. NghÞ quyÕt kú häp thø 4 Quèc héi kho¸ IX nhÊn m¹nh „ ‟ §æi míi c¬ b¶n tæ chøc vµ c¬ chÕ qu¶n lý doanh nghiÖp nhµ n-íc. Thùc hiÖn c¸c h×nh thøc cæ phÇn thÝch hîp víi tæ chøc vµ lÜnh vùc s¶n xuÊt ®Ó thu hót thªm c¸c nguån vèn, taä thªm ®éng lùc, ng¨n chÆn tiªu cùc, thóc ®Èy doanh nghiÖp lµm ¨n cã hiÖu qu¶‟ ‟ Thùc hiÖn chñ tr-¬ng cña §¶ng; Quèc héi, ChÝnh phñ ®· ban hµnh c¸c v¨n b¶n ®Ó tæ chøc thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc. C¨n cø c¸c chñ tr-¬ng nªu trªn, c¸n bé ngµnh ®· th«ng b¸o ®Õn tõng doanh nghiÖp ®Ó ®¨ng ký thùc hiÖn thÝ ®iÓm chuyÓn sang c«ng ty cæ phÇn. Dùa vµo sè l-îng doanh nghiÖp nhµ n-íc ®· ®¨ng ký, Chñ TÞch Héi §ång Bé Tr-ëng (naylµ Thñ T-íng ChÝnh Phñ) ®· cã : QuyÕt ®Þnh sè 203/TC ngµy 8/5/1992 chän 7 doanh nghiÖp nhµ n-íc ®-îc cæ phÇn chØ ®¹o thÝ ®iÓm chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn. 15 Bé Tµi chÝnh quyÕt ®Þnh danh s¸ch 19 doanh nghiÖp ®-îc c¸c Bé chØ ®¹o chuyÓn thµnh c«ng tycæ phÇn. Tuy cã 19 doanh nghiÖp nhµ n-íc ®¨ng ký lµm thÝ ®iÓm cæ phÇn ho¸, nh-ng trong qu¸ tr×nh x©y dùng ®Ò ¸n nhiÒu gi¸m ®èc vµ tËp thÓ lao ®éng l¹i xin rót, hoÆc kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ (tÝnh ®Õn 1/9/1998). Danh s¸ch c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc nµy ®· hoµn thµnh viÖc chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn. 2 T×nh tr¹ng cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ n-íc hiÖn nay 2.1 Thùc chÊt cña qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ Trong tiÕn tr×nh chuyÓn ®æi kinh tÕ tõ c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ tr-êng, sù ®a d¹ng h¸o c¸c lo¹i h×nh thøc së h÷u ®· trë thµnh ®ßi hái tÊt yÕu vµ ngµy cµng phæ biÕn trong toµn x· héi. Nh÷ng thµnh tùu cña c«ng cuéc ®æi míi cho phÐp ®«ng ®¶o quÇn chóng c«ng nh©n ngµy cµng râ h¬n r»ng: Bªn c¹nh h×nh thøc së h÷u Nhµ n-íc, c¸c h×nh thøc së h÷u kh¸c ( T- nh©n hay hçn hîp) nÕu ®-îc t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi còng ph¸t huy vai trß tÝch cÆc trong ®êi sèng kinh tÕ. §ång thêi ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u cho phÐp thùc hiÖn triÖt ®Ó nh÷ng nguyªn t¾c kinh tÕ,n©ng cao quyÒn tù chñ tµi chÝnh vµ kh¶ n¨ng tù qu¶n kinh doanh s¶n xuÊt, n©ng cao 16 tinh thÇn tr¸ch nhiÖm còng nh- ®Çu ãc s¸ng t¹o cña ng-êi lao ®éng vµ l·nh ®¹o doanh nghiÖp . - Cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ n-íc ®· kh¾c phôc ®-îc t×nh tr¹ng v« tr¸ch nhiÖm, û l¹i vµ l·ng phÝ cña c¸c thµnh viªn trong doanh nghiÖp.Bëi v× nh÷ng chñ thùc sù cña doanh nghiÖp ®Òu cã quyÒn lîi g¾n liÒn víi sù thµnh b¹i cña doanh nghiÖp. - Cæ phÇn hãa doanh nghiÖp Nhµ n-íc ®· th¸o gì khã kh¨n trong ng©n s¸ch Nhµ n-íc vµ gãp phÇn x©y d-ng thÞ tr-êng vèn lµnh m¹nh phong phó. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, viÖc ®¶m b¶o nÒn kinh tÕ quèc gia v÷ng vµng lµ mét yªu cÇu cùc kú bøc thiÕt, ®Æc biÖt trong hoµn c¶nh nÒn kinh tÕ kh«ng chØ cÇn ®-îc ph©n bæ hîp lý, cã lîi cho viÖc t¸i c¬ cÊu nÒn kinh tÕ quèc d©n mµ tµi s¶n Nhµ n-íc còng cÇn ®-îc sö dông nh»m mang l¹i hiÖu qu¶ ®Çu t- tèi ®a. Cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ n-íc lµ gi¶i ph¸p gióp chÝnh phñ thùc hiÖn ®-îc nh÷ng ®ßi hái thùc tiÔn trªn ®©y.Tµi s¶n doanh nghiÖp Nhµ n-íc nhê cæ phÇn ho¸ thu håi sÏ ®-îc ph©n bè cho nh÷ng dù ¸n quèc gia giµu tÝnh kh¶ thi hoÆc ®Çu t- vµo nh÷ng ngµnh mang l¹i nhiÒu lîi Ých kinh tÕ x· héi quan träng nh»m thóc ®Èy t¨ng tr-ëng kinh tÕ bÒn v÷ng. 17 H¬n n÷a c¸c c«ng ty cæ phÇn d-íi quyÒn ®iÒu hµnh cña chñ nh©n míi, víi ®éng lùc míi trong qu¶n lý doanh nghiÖp,søc m¹nh c¹nh tranh kh«ng ngõng ®-îc cñng cè ®Ó ®¶m b¶o thu hót vèn cæ phÇn cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c, ®Æc biÖt lµ phÇn vèn nhµn rçi trong x· héi. §iÒu ®ã gãp phÇn tÝch cùc cho viÖc h×nh thµnh thÞ tr-êng chøng kho¸n, mét ®iÒu kiÖn quan trong cho viÖc vËn hµnh cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng. - Cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ n-íc t¹o ®éng lùc míi trong qu¶n lý doanh nghiÖp.Cæ phÇn hãa t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn ng-êi lao ®éng, g¾n tr¸ch nhiÖm cña hä víi kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh c¶u doanh nghiÖp, lîi Ých cña hä g¾n liÒn víi lîi Ých cña doanh nghiÖp. Ngoµi ra cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ n-íc lµm thay ®æi mèi quan hÖ gi÷a quyÒn qu¶n lý vµ quyÒn së h÷u tµi s¶n, quan hÖ qu¶n lý vµ quan hÖ ph©n phèi ë c¸c c«ng ty cæ phÇn quyÒn së h÷u vµ quyÒn qu¶n lý ®-îc t¸ch biÖt râ rµng, sù can thiÖp cña c¸c cÊp chÝnh quyÒn tíi doanh nghiÖp ®-îc gi¶m xuèng tíi møc thÊp nhÊt bëi nã kh¼ng ®Þnh vai trß cña héi ®ång qu¶n trÞ-lÇ tæ chøc thay mÆt tÊt c¶ c¸c cæ ®«ng, qu¶n lý víi t- c¸ch lµ ng-êi chñ thùc sù cña doanh nghiÖp 18 Tãm l¹i: Víi nh÷ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n nh- trªn, cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ n-íc thùc sù lµ mét gi¶i ph¸p cÇn thiÕt, quan träng vµ träng t©m cña cuéc c¶i c¸ch doanh nghiÖp Nhµ n-íc . 2.2 Qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ n-íc ë ViÖt Nam : Tõ n¨m 1954 miÒn B¾c n-íc ta b¾t ®Çu kh«i phôc vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ. Mét sè Ýt xÝ nghiÖp cña t- s¶n d©n téc ®-îc c¶i t¹o thµnh c«ng ty cæ phÇn d-íi d¹ng c«ng -t- hîp doanh víi ®iÒu kiÖn Nhµ n-íc l¾m quyÒn qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh s¶n xuÊt. §Õn cuèi nh÷ng n¨m 1960 c¸c xÝ nghiÖp nµy ®-îc chuyÓn thµnh c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh. Cßn ë MiÒn Nam, sau nh÷ng n¨m 1975 do tiÕn hµnh c¶i t¹o c«ng th-¬ng nªn ®· ra ®êi nhiÒu xÝ nghiÖp cæ phÇn. Tõ n¨m 1980 c¸c xÝ nghiÖp ®ã chuyÓn thµnh c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh. Tõ sau §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø 6 ( n¨m1986) thùc hiÖn chñ tr-¬ng ®æi míi qu¶n lý kinh tÕ cña §¶ng vµ Nhµ n-íc lµ ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn. ë n-íc ta ®· xuÊt hiÖn mét sè xÝ nghiÖp c«ng ty cæ phÇn víi quy m« nhá bÐ, tr×nh ®é thÊp nguån vèn do c¸c xÝ nghiÖp ®ãng gãp vµ ®ang trong giai ®o¹n s¬ khai nh-: c«ng ty xuÊt nhËp khÈu thuû s¶n (Seapr odex), xÝ nghiÖp vËn t¶i biÓn H¶i Phßng, c¸c c«ng ty cæ phÇn trong lÜnh vùc ng©n 19 hµng thµnh phè Hå ChÝ Minh, hµng lo¹t c¸c c«ng ty liªn doanh n-íc ngoµi vµ c«ng ty cæ phÇn t- nh©n ho¸.Tõ n¨m 1992 tíi nay ®· thùc hiÖn nh÷ng giai ®oan sau : + Giai ®oµn thÝ ®iÓm (1992 - 1995 ): Trong giai ®o¹n nµy Chñ tÞch Héi ®ång Bé tr-ëng ( nay lµ Thñ t-íng ChÝnh phñ ) ®· ban hµnh QuyÕt ®Þnh sè 202/CT ngµy 8/6/1992 vÒ thÝ ®iÓm chuyÓn mét sè DNNN thµnh c«ng ty cæ phÇn vµ ChØ thÞ sè 84 vÒ viÖc xóc tiÕn thùc hµnh thÝ ®iÓm CPH DNNN vµ c¸c gi¶i ph¸p ®a d¹ng ho¸ h×nh thøc së h÷u ®èi víi c¸c DNNN. Sau 4 n¨m thùc hiÖn, triÓn khai quyÕt ®Þnh sè 202/CT vµ ChØ thÞ sè 84 cña Thñ t-íng ChÝnh phñ (1992 1996) ®· chuyÓn ®-îc 5 DNNN thµnh c«ng ty cæ phÇn Trong sè 5 doanh nghiÖp nãi trªn th× cã 4 doanh nghiÖp thuéc ®Þa bµn TP Hå ChÝ Minh vµ 1 doanh nghiÖp thuéc ®Þa bµn tØnh Long An. + Giai ®o¹n më réng tõ n¨m 1996 ®Õn nay : Trong giai ®o¹n nµy ta cã thÓ t¸c thµnh 2 giai ®o¹n sau: + Giai ®o¹n tõ 5/1996 – 7/1998: Trªn c¬ së ®¸nh gi¸ c¸c -u ®iÓm vµ tån t¹i trong giai ®o¹n triÓn khai thÝ ®iÓm CPH DNNN, ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh sè 28/CP ngµy 20