Tài liệu Kc064 cnh - hđh

Lêi nãi ®Çu Tõ §¹i héi §¶ng lÇn thø VIII ®Õn nay §¶ng ta lu«n x¸c ®Þnh c«ng nghiÖp ho¸ lµ nhiÖm vô trung t©m cña thêi kú qu¸ ®é. Thùc hiÖn nhiÖm vô ®ã trong nh÷ng n¨m qua, nhÊt lµ nh÷ng n¨m ®æi míi chóng ta ®· thu ®-îc nhiÒu thµnh tùu quan träng t¹o ra thÕ vµ lùc míi chuyÓn sang mét thêi kú ph¸t triÓn cao h¬n ®Èy tíi mét b-íc c«ng nghiÖp ho¸ n-íc nhµ. Tuy nhiªn trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ nh÷ng n¨m tr-íc ®©y do nhiÒu nguyªn nh©n trong ®ã cã nguyªn nh©n nãng véi chñ quan, ®èt nãng giai ®o¹n chóng ta ®· m¾c ph¶i mét sè khuyÕt ®iÓm sai lÇm mµ NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng lÇn thø VI vµ thø VII ®· v¹ch ra. Muèn tiÕp tôc ph¸t huy thµnh tÝch, kh¾c phôc yÕu kÐm ®Èy lïi nguy c¬ tôt hËu vÒ kinh tÕ, sím ®-a ®Êt n-íc ra khái t×nh tr¹ng mét n-íc nghÌo, c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©nm t¨ng c-êng tiÒm lùc quèc phßng an ninh, cñng cè v÷ng ch¾c ®éc lËp vµ chñ quyÒn quèc gia, t¹o ®iÒu kiÖn cho lùc l-îng s¶n xuÊt ra ®êi phï hîp víi quan hÖ s¶n xuÊt míi th× kh«ng cßn con ®-êng nµo kh¸c lµ chóng ta ph¶i ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. VÊn ®Ò c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ mét vÊn ®Ò rÊt réng bao hµm nhiÒu mÆt néi dung. Trong ph¹m vi bµi viÕt nµy em xin ®Ò cËp ®Õn c¸c néi dung sau: I. Sù cÇn thiÕt ph¶i tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸. 1. C«ng nghiÖp ho¸ lµ xu h-íng mang tÝnh quy luËt cña c¸c n-íc ®i lªn tõ nÒn s¶n xuÊt nhá lªn nÒn s¶n xuÊt lín. 2. TÝnh tÊt yÕu ph¶i tiÕn hµnh ®ång thêi c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ cña n-íc ta vµ mét sè ®Þnh nghÜa: II. Mét sè vÊn ®Ò vÒ thùc tiÔn vµ lý luËn trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸. 1. Lý luËn: a. §iÒu kiÖn vµ hoµn c¶nh. b. Nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n khi tiÕn hµnh. 1 c. Ph-¬ng h-íng, môc tiªu néi dung cña c«ng nghiÖp ë ViÖt Nam. d. Nh÷ng yªu cÇu n¶y sinh khi thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam. 2. Thùc tiÔn. Vai trß chØ ®¹o ho¹t ®éng cña thùc tiÔn. (thùc tiÔn kiÓm nghiÖm) b. Tæng kÕt, hÖ thèng, kh¸i qu¸t ho¸ chØ ®¹o cña thùc tiÔn. III. ý kiÕn t¸c gi¶ 1. Gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ cña n-íc ta hiÖn nay. 2. Nh÷ng vÊn ®Ò cÇn l-u ý khi thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸. 2 A. PhÇn më ®Çu HiÖn nay trªn thÕ giíi ®ang diÔn ra cuéc ch¹y ®ua ph¸t triÓn kinh tÕ rÊt s«i ®éng, c¸c n-íc nhanh chãng thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ nh»m ®-a kinh tÕ ph¸t triÓn trong ®ã con ng-êi lµ vÞ trÝ trung t©m. Muèn vËy c¸c n-íc kh«ng cßn con ®-êng nµo kh¸c lµ ph¶i thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸. Do vËy vÊn ®Ò c«ng nghiÖp ho¸ lµ vÊn ®Ò chung mang tÝnh toµn cÇu khiÕn mäi ng-êi ®Òu ph¶i quan t©m nghiªn cøu nã. Thùc tÕ lÞch sö ®· chøng minh r»ng, ph¸t triÓn kinh tÕ lµ quy luËt kh¸ch quan cña tån t¹i vµ ph¸t triÓn x· héi loµi ng-êi vµ bÊt cø ë giai ®o¹n nµo, ë bÊt kú ®Êt n-íc nµo kh«ng lo¹i trõ c¸c n-íc giµu m¹nh vÒ kinh tÕ suy ®Õn cïng ®Òu ®-îc b¾t ®Çu vµ quyÕt ®Þnh ph¸t triÓn kinh tÕ nghÜa lµ ph¶i b¾t ®Çu tõ ph-¬ng thøc s¶n xuÊt. VÊn ®Ò kh¸ch nhau gi÷a c¸c n-íc chØ lµ ë môc tiªu, néi dung vµ c¸ch thøc ph¸t triÓn, cã sù kh¸c nhau vÒ tèc ®é vÒ hiÖu qu¶ vµ trªn thùc tÕ chØ mét sè Ýt n-íc c«ng nghiÖp ho¸ thµnh c«ng. Nh- ta ®· biÕt mçi ph-¬ng thøc s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh ®Òu cã c¬ së vËt chÊt kü thuËt t-¬ng øng. C¬ së vËt chÊt kü thuËt cña mét x· héi nhÊt ®Þnh th-êng ®-îc hiÓu lµ toµn bé vËt chÊt cña lùc l-îng s¶n xuÊt cïng víi kÕt cÊu cña x· héi ®· ®¹t ®-îc tr×nh ®é x· héi t-¬ng øng. C¬ së vËt chÊt kü thuËt cña mét x· héi tån t¹i trong ph¹m vi c¸c quan hÖ s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh nªn nã mang dÊu Ên vµ chÞu sù t¸c ®éng cña c¸c quan hÖ s¶n xuÊt trong viÖc tæ chøc qu¸ tr×nh c«ng nghÖ. Trong c¬ cÊu x· héi v× vËy kh¸i niÖm c¬ së vËt chÊt kü thuËt g¾n bã chÆt chÏ víi c¸c h×nh thøc x· héi cña nã. §Æc tr-ng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña ph-¬ng thøc tr-íc thêi c«ng nghiÖp t- b¶n cßn thñ c«ng l¹c hËu. Cßn c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña nÒn s¶n xuÊt lín, hiÖn ®¹i chØ cã thÓ lµ nÒn c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i c©n ®èi phï hîp dùa trªn tr×nh ®é khoa häc kü thuËt c«ng nghÖ ngµy cµng cao. §Ó cã c¬ së vËt chÊt vµ kü thuËt nh- vËy c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn cÇn ph¶i tiÕn hµnh 3 c«ng nghiÖp ho¸. N-íc ta thuéc vµo nhãm ®ang ph¸t triÓn, lµ mét trong nh÷ng n-íc nghÌo nhÊt thÕ giíi, n«ng nghiÖp l¹c hËu cßn ch-a tho¸t khái x· héi truyÒn thèng ®Ó sang "X· héi v¨n m×nh c«ng nghiÖp". Do ®ã kh¸ch quan ph¶i tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ lµ néi dung, ph-¬ng thøc lµ con ®-êng ph¸t triÓn nhanh cã hiÖu qu¶. §èi víi n-íc ta qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ cßn g¾n chÆt víi hiÖn ®¹i ho¸, nã lµm cho x· héi chuyÓn tõ x· héi truyÒn thèng sang x· héi hiÖn ®¹i lµm biÕn ®æi c¨n b¶n bé mÆt cña x· héi trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc kinh tÕ, x· héi, chÝnh trÞ... HiÖn nay ®Êt n-íc ta cßn nghÌo (thuéc nhãm thø 3 th× viÖc c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ lµ con ®-êng tÊt yÕu. Tõ §¹i héi §¶ng VI cña §¶ng x¸c ®Þnh ®©y lµ thêi kú ph¸t triÓn míi - Thêi kú "§Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc" ®Þnh h-íng ph¸t triÓn nh»m môc tiªu "X©y dùng n-íc ta thµnh mét n-íc c«ng nghiÖp cã c¬ së vËt chÊt kü thuËt hiÖn ®¹i, c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý, quan hÖ s¶n xuÊt tiÕn bé, phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt, ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cao, quèc phßng an ninh v÷ng ch¾c, d©n giµu n-íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh. §Ó gãp phÇn nghiªn cøu vÒ c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ trong khu«n khæ bµi viÕt nµy em xin ®Ò cËp ®Õn "Ph©n tÝch nh÷ng néi dung vµ tiÒn ®Ò cña c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ë n­íc ta hiÖn nay” 4 B. Néi dung I. Sù cÇn thiÕt ph¶i tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸. 1. C«ng nghiÖp ho¸ lµ xu h-íng mang tÝnh quy luËt cña c¸c n-íc ®i tõ nÒn s¶n xuÊt nhá ®i lªn mét nÒn s¶n xuÊt lín. §Ó cã mét x· héi nh- ngµy nay kh«ng ph¶i do tù nhiªn mµ cã , nã do qu¸ tr×nh tÝnh luü vÒ l-îng ngay tõ khi loµi ng-êi xuÊt hiÖn th× s¶n xuÊt th« s¬, ®êi sèng kh«ng æn ®Þnh, c¬ së vËt chÊt hÇu nh- kh«ng cã g× nh-ng tr¶i qua sù nç lùc cña con ng-êi t¸c ®éng vµo giíi tù nhiªn, c¶i biÕn nã th«ng qua lao ®éng, tr¶i qua nhiÒu th¨ng trÇm cña lÞch sö giêi ®©y con ng-êi ®· t¹o ra ®-îc nh÷ng thµnh c«ng ®¸ng kÓ. Thµnh tùu ®¹t ®-îc lµ do quy luËt ph¸t triÓn do tù th©n vËn ®éng cña con ng-êi trong toµn x· héi. Ngµy nay c«ng cuéc x©y dùng c¸c n-íc ®· cè g¾ng rÊt nhiÒu trong cuéc c¹nh tranh chay ®ua vÒ kinh tÕ. ThÓ hiÖn lµ c¸c chÝnh s¸ch, ®-êng lèi vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ ngµy mét toµn diÖn h¬n, vÒ c¸c mÆt quan hÖ s¶n xuÊt, lùc l-îng s¶n xuÊt, nÒn v¨n ho¸ vµ con ng-êi cña x· héi ®ã. C«ng nghiÖp ho¸ chÝnh lµ con ®-êng vµ b-íc ®i tÊt yÕu ®Ó t¹o ra c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho nÒn s¶n xuÊt hiÖn ®¹i. X©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho nÒn s¶n xuÊt lín hiÖn ®¹i còng lµ mét quy luËt chung, phæ biÕn ®èi víi tÊt c¶ c¸c n-íc. Tuy nhiªn tuú tõng n-íc kh¸c nhau, do ®iÓm xuÊt ph¸t tiÕn lªn kh¸c nhau, môc tiªu ph¸t triÓn kh«ng gièng nhau nªn c¸ch thøc tiÕn hµnh c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho nÒn s¶n xuÊt lín, hiÖn ®¹i kh«ng gièng nhau. §èi víi nh÷ng n-íc cã nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn nh- n-íc ta hiÖn nay (nÒn s¶n xuÊt nhá, kü thuËt thñ c«ng lµ chñ yÕu...) c«ng nghiÖp ho¸ lµ qu¸ tr×nh mang tÝnh quy luËt, tÊt yÕu ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn nh»m t¹o ra c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho nÒn s¶n xuÊt lín hiÖn ®¹i. Cã tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ chóng ta míi: - X©y dùng ®-îc c¬ së vËt chÊt- kü thuËt cho chñ nghÜa x· héi ë n-íc ta. 5 - Míi tiÕn hµng t¸i s¶n xuÊt më réng n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña nh©n d©n, míi tÝch luü vÒ l-îng míi ®Ó x©y dùng thµnh c«ng nÒn s¶n xuÊt lín x· héi chñ nghÜa. - Míi t¨ng c-êng ph¸t triÓn lùc l-îng giai cÊp c«ng nh©n. - Míi cñng cè quèc phßng gi÷ v÷ng an ninh chÝnh trÞ, trËt tù an toµn x· héi. - Míi gãp phÇn x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn v¨n ho¸ d©n téc, x©y dùng con ng-êi míi ë ViÖt Nam. Nh- vËy c«ng nghiÖp ho¸ lµ xu h-íng mang tÝnh quy luËt c¶ c¸c n-íc ®i tõ mét nÒn s¶n xuÊt nhá sang nÒn s¶n xuÊt lín. 2. TÝnh tÊt yÕu ph¶i tiÕn hµnh ®ång thêi c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ cña n-íc ta. Sau chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø hai, nhiÒu n-íc dï th¾ng hay b¹i ®Òu trë thµnh n-íc kiÖt quÖ ®· trë thanh mét trong nh÷ng nguyªn nh©n cho b-íc khëi ®éng cña cuéc khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. Cã thÓ chia cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt hiÖn ®¹i thµnh hai giai ®o¹n. - Giai ®o¹n thø nhÊt b¾t ®Çu tõ nh÷ng n¨m 40 ®Õn gi÷a nh÷ng n¨m 70. Giai ®o¹n nµy sö dông khoa häc kü thuËt ®Ó hiÖn ®¹i ho¸ c¸c c«ng cô s¶n xuÊt, ph¸t triÓn kinh tÕ theo h-íng më réng vµ t¨ng thªm c¸c yÕu tè s¶n xuÊt. Thùc chÊt ®©y lµ giai ®o¹n b¾t ®Çu ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt c¶ vÒ con ng-êi vµ c«ng cô s¶n xuÊt. B×nh qu©n t¨ng tr-ëng kinh tÕ hµng n¨m ë c¸c n-íc kinh tÕ ph¸t triÓn lµ 5,6%. Tèc ®é t¨ng tr-ëng nµy ®-îc gi÷ nguyªn trong vßng 20 n¨m kÓ tõ n¨m 1950 ®Õn 1970. - Giai ®o¹n hai b¾t ®Çu vµo nh÷ng n¨m 70 trë ®i vµ cho ®Õn nay vÉn ®ang tiÕp tôc rÊt m¹nh mÏ. Giai ®o¹n nµy lµ thùc hiÖn cuéc c¸ch m¹ng víi qui m« lín vµ toµn diÖn trªn lùc l-îng s¶n xuÊt trªn c¬ së ¸p dông c¸c thµnh tùu khoa häc - kü thuËt, ®æi míi toµn bé bé m¸y s¶n xuÊt hiÖn hµnh trªn c¬ së sö dông nh÷ng ph-¬ng tiÖn kü thuËt vÒ c«ng nghÖ míi kh¸c h¼n 6 vÒ nguyªn t¾c thay thÕ hµng lo¹t c¸c thiÕt bÞ l¹c hËu b»ng c¸c thiÕt bÞ hiÖn ®¹i lµm cho n¨ng suÊt vµ chÊt l-îng s¶n phÈm lªn cao. §©y lµ giai ®o¹n biÕn ®æi h¼n vÒ chÊt cña lùc l-îng s¶n xuÊt ë c¸c n-íc t- b¶n chñ nghÜa th× ®©y lµ thêi kú m©u thuÉn cña lùc l-îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt lªn cao t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ra ®êi cña ph-¬ng thøc s¶n xuÊt míi. Qu¸ tr×nh diÔn ra kh«ng ®ång ®Òu ë c¸c n-íc do nhiÒu nguyªn nh©n dÔ dÉn ®Õn sù chªnh lÖch vÒ kinh tÕ. Trªn thÕ giíi h×nh thµnh 3 nhãm n-íc ®ã lµ c¸c c-êng quèc vÒ kinh tÕ, c¸c n-íc ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn. Sù ph©n chia nµy còng h×nh thµnh nªn c¸c m©u thuÉn c¬ b¶n cña x· héi, vÊn ®Ò c¬ b¶n cña c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn lµ ®-êng lèi ®Êu tranh hoµ b×nh gi¶i quyÕt m©u thuÉn th«ng qua lµm cuéc c¸ch m¹ng vÒ kinh tÕ. ViÖt Nam lµ mét n-íc cã nÒn kinh tÕ nhá, l¹c hËu vÒ khoa häc kü thuËt, lùc l-îng s¶n xuÊt cßn non nít ch-a phï hîp víi quan hÖ s¶n xuÊt cña XHCN. §Ó cã c¬ së kü thuËt cña nÒn s¶n xuÊt lín,kh«ng cßn con ®-êng nµo kh¸c lµ c«ng nghiÖp ho¸, c¬ khÝ ho¸ c©n ®èi vµ hiÖn ®¹i trªn tr×nh ®é khoa häc kü thuËt ph¸t triÓn cao. Muèn vËy c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ ph¸t triÓn tuÇn tù vµ ph¸t triÓn nh¶y vät, cïng mét lóc thùc hiÖn hai cuéc c¸ch m¹ng ®ã lµ chuyÓn lao ®éng th« x¬ sang lao ®éng tù ®éng ho¸ cã sù chØ ®¹o cña nhµ n-íc theo ®Þnh h-íng XHCN. Mét sè ®Þnh nghÜa: * §Þnh nghÜa c«ng nghiÖp ho¸: C«ng nghiÖp ho¸ ®-îc ®Þnh nghÜa vµ cã nhiÒu quan niÖm kh¸c nhau song nã th-êng ®-îc hiÓu lµ mét qu¸ tr×nh g¾n liÒn víi viÖc x¸c ®Þnh mét c¬ cÊukinh tÕ hîp lý, trang bÞ kü thuËt ngµy cµng hiÖn ®¹i cho c¸c ngµnh kinh tÕ nh»m thñ tiªu t×nh tr¹ng l¹c hËu vÒ kinh tÕ x· héi, khai th¸c tèi -u c¸cnguån lùc vµ lîi thÕ, ®¶m b¶o nhÞp ®é t¨ng tr-ëng nhanh vµ æn ®Þnh. 7 Tæ chøc ph¸t triÓn n«ng nghiÖp cña Liªn hîp quèc (UNIDO) ®· ®-a ra ®Þnh nghÜa: “C«ng nghiÖp ho¸ l¯ mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ trong c¸c qu¸ tr×nh nµy mét bé phËn ngµy cµng t¨ng c¸c nguån cña quèc d©n ®-îc ®éng viªn ®Ó ph¸t triÓn c¬ cÊu kinh tÕ, nhiÒu ngµnh ë trong n-íc víi kü thuËt hiÖn ®¹i. §Æc ®iÓm cña c¬ cÊu kinh tÕ nµy lµ ãc mét bé phËn chÕ biÕn lu«n thay ®æi ®Ó s¶n xuÊt ra nh÷ng t- liÖu s¶n xuÊt vµ hµng tiªu dïng cã kh¶ n¨ng ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn víi nhÞp ®é cao, b¶o ®¸mù tiÕn bé vÒ kinh tÕ x· héi. Song dï muèn hay kh«ng c«ng nghiÖp ho¸ ë n-íc ta hiÖn nay tr-íc m¾t nh»m x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt b¶o ®¶m t¨ng tr-ëng kinh tÕ nhanh vµ bÒn v÷ng. Song cã lÏ sÏ lµ thiÕu sãt nÕu chóng ta kh«ng quan t©m gi¶i quyÕt tèt nh÷ng vÊn ®Ò x· héi. Thùc tiÔn n-íc ta vµ kinh nghiÖm cña mét sè n-íc ®ang ph¸t triÓn cho thÊy ngay tõ b-íc ®Çu tiªn cña viÖc ho¹ch ®Þnh chiÕn l-îc vµ ch-¬ng tr×nh ph¸t triÓn nhÊt thiÕt ph¶i ®¶m b¶o tÝnh ®ång bé gi÷a kinh tÕ x· héi, cïng víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ ph¶i x©y dùng nh÷ng mÆt thuéc h¹ tÇng cña ®êi sèng x· héi, t¨ng tr-ëng kinh tÕ ph¶i g¾n liÒn víi tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi, ph¸t triÓn v¨n ho¸ n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n. Qua nh÷ng vÊn ®Ò ph©n tÝch trªn ta cã thÓ ®Þnh nghÜa: C«ng nghiÖp ho¸ lµ mét qu¸ tr×nh lÞch sö tÊt yÕu nh»m t¹o nªn nh÷ng chuyÓn biÕn c¨n b¶n vÒ kinh tÕ – x· héi cña ®Êt n-íc trªn c¬ së khai th¸c cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc vµ lîi thÕ trong n-íc, më réng quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ. X©y dùng c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu ngµnh víi tr×nh ®é khoa häc c«ng nghÖ ngµy cµng hiÖn ®¹i. * HiÖn ®¹i ho¸: Khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i lµ nh©n tè then chèt cña hiÖn ®¹i ho¸. HiÖn ®¹i ho¸ cã néi dung lín vµ phong phó, bao gåm c¸c mÆt kinh tÕ, chÝnh trÞ vµ v¨n ho¸. HiÖn ®¹i ho¸ th-êng ®-îc ®Þnh nghÜa lµ mét qu¸ tr×nh nhê ®ã c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn t×m c¸ch ®¹t ®-îc sù t¨ng tr-ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, tiÕn hµnh c¶i c¸ch chÝnh trÞ vµ cñng cè c¬ cÊu x· héi, nh»m tiÕn tíi mét hÖ thèng kinh tÕ x· héi vµ chÝnh trÞ gièng hÖ thèng cña nh÷ng n-íc ph¸t 8 triÓn hiÖn ®¹i ho¸ c-ìng bøc, dËp khu«n sÏ lµm b¹i ho¹i cho quèc gia v× nã ®èi nghÞch víi b¶n s¾c d©n téc, thï ®Þch víi d©n chñ. II. Mét sè vÊn ®Ò thùc tiÔn lý luËn trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸. 1. Lý luËn chung: Theo quan niÖm cña c¸c nhµ s¸ng lËp chñ nghÜa M¸c, lÞch sö s¶n xuÊt vËt chÊt cña nh©n lo¹i ®· h×nh thµnh mèi quan hÖ kh¸ch quan, phæ biÕn: Mét mÆt, con ng-êi ph¶i quan hÖ víi giíi tù nhiªn nh»m biÕn ®æi giíi tù nhiªn ®ã, quan hÖ nµy d-îc biÓu hiÖn ë lùc l-îng s¶n xuÊt, mÆt kh¸c, con ng-êi ph¶i quan hÖ víi nhau ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt, quan hÖ nµy ®-îc biÓu hiÖn ë quan hÖ s¶n xuÊt. Lùc l-îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt lµ hai mÆt ®èi lËp biÖn chøng cña mét thÓ thèng nhÊt kh«ng thÓ t¸ch rêi – ph-¬ng thøc s¶n xuÊt – mçi ph-¬ng thøc s¶n xuÊt ®Æc tr-ng cho mét h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi nhÊt ®Þnh, vµ lÞch sö x· héi loµi ng-êi lµ lÞch sö ph¸t triÓn kÕ tiÕp nhau cña c¸c ph-¬ng thøc cò l¹c hËu tÊt yÕu ®-îc thay thÕ b»ng ph-¬ng thøc s¶n xuÊt míi, tiÕn bé h¬n. Trong mçi ph-¬ng thøc s¶n xuÊt th× lùc l-îng s¶n xuÊt ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh. Lùc l-îng s¶n xuÊt ch¼ng nh÷ng lµ th-íc ®o thùc tiÔn cña con ng-êi trong qu¸ tr×nh c¶i t¹o tù nhiªn nh»m b¶o ®¶m sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña x· héi loµi ng-êi mµ cßn lµm thay ®æi quan hÖ gi÷a ng-êi víi ng-êi trong s¶n xuÊt, thay ®æi c¸c quan hÖ x· héi. Tuy nhiªn nÕu lùc l-îng s¶n xuÊt lµ c¸i cÊu thµnh nÒn t¶ng vËt chÊt cña toµn bé lÞch sö nh©n lo¹i, th× quan hÖ s¶n xuÊt lµ c¸i t¹o thµnh c¬ së kinh tÕ x· héi, lµ c¬ së thùc hiÖn ho¹t ®éng s¶n xuÊt tinh thÇn cña con ng-êi cña toµn bé nh÷ng quan hÖ t- t-ëng, tinh thÇn vµ nh÷ng thiÕt chÕ t-¬ng øng trong x· héi. C.M¸c ®· ®-a ra kÕt luËn r»ng: x· héi loµi ng-êi ph¸t triÓn tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n cña sù ph¸t triÓn ®ã lµ sù vËn ®éng theo h-íng tiÕn lªn cña c¸c h×nh thµnh kinh tÕ x· héi, lµ sù thay thÕ h×nh th¸i kinh tÕ nµy b»ng h×nh 9 th¸i kinh tÕ - x· héi kh¸c cao h¬n mµ gèc rÔ s©u xa cña nã lµ sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña lùc l-îng s¶n xuÊt. R»ng sù vËt vµ ph¸t triÓn cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi lµ do t¸c ®éng cña c¸c quy luËt kh¸ch quan. Ph. Ang - ghen kh¼ng ®Þnh "LÞch sö tõ x-a ®Õn nay ®· tiÕn triÓn theo mét qu¸ tr×nh tù nhiªn, vµ vÒ c¨n b¶n còng bÞ chi phèi bëi quy luËt vËn ®éng nh- nhau". DÉu lu«n gi÷ quan niÖm coi sù ph¸t triÓn cña h×nh th¸i kinh tÕ x· héi lµ qu¸ tr×nh lÞch sö tù nhiªn, bÞ chi phèi bëi quy luËt nhnhau vµ "mét x· héi ngay c¶ khi ®· ph¸t hiÖn ra quy luËt tù nhiªn cña sù vËn ®éng cña nã ... còng kh«ng thÓ nµo nhÈy qua c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn tù nhiªn hay dïng s¾c lÖnh ®Ó xo¸ bá nh-ng giai ®o¹n ®ã, song C.M¸c còng cho r»ng "nã cã thÓ rót ng¾n vµ lµm dÞu bít ®-îc nh÷ng c¬n ®au ®Î". §iÒu ®ã cã nghÜa r»ng qu¸ tr×nh lÞch sö tù nhiªn ch¼ng nh÷ng cã thÓ diÔn ra tuÇn tù tõ h×nh thaÝ kinh tÕ x· héi nµy sang h×nh th¸i kinh tÕ x· héi nµo ®ã, trong nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸ch quan vµ hoµn c¶nh lÞch sö cô thÓ. Nh÷ng t- t-ëng c¬ b¶n ®ã trong häc thuyÕt M¸c vÒ h×nh th¸i kinh tÕ x· héi chÝnh lµ c¬ së lý luËn cho phÐp chóng ta kh¼ng ®Þnh sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i ho¸ theo h-íng x· héi chñ nghÜa ë n-íc ta hiÖn nay lµ phï hîp víi quy luËt kh¸ch quan trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña d©n téc ta, cña thêi ®¹i. Ngµy nay, trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi, c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn vÉn ®ang ®-îc coi lµ ph-¬ng h-íng chñ ®¹o, ph¶i tr¶i qua cña c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn. §èi víi n-íc ta, khi nh÷ng t- t-ëng c¬ b¶n trong häc thuyÕt M¸c vÒ h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi ®-îc nhËn thøc l¹i mét c¸ch khoa häc vµ s©u s¾c víi t- c¸ch lµ c¬ së lý luËn cña c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc th× mét mÆt, chóng ta ph¶i ®Èy m¹nh sù nghiÖp nµy trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi ®Ó nhanh chãng t¹o ra lùc l-îng s¶n xuÊt, hiÖn ®¹i cho chÕ ®é x· héi míi. ë ®©y "c«ng nghiÖp ho¸ thùc chÊt lµ x©y dùng c¬ së vËt chÊt - kü thuËt cña chñ nghÜa x· héi. §ã kh«ng chØ ®¬n gi¶n lµ t¨ng thªm tèc ®é vµ tû träng cña s¶n xuÊt c«ng nghiÖp trong nÒn kinh tÕ, mµ lµ qu¸ 10 tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu g¾n víi c¨n b¶n c«ng nghiÖp, t¹o nÒn t¶ng cho sù t¨ng tr-ëng nhanh, hiÖu qu¶ cao vµ l©u bÒn cña toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n. C«ng nghiÖp ho¸ ph¶i ®i ®«i víi hiÖn ®¹i ho¸, kÕt hîp nh÷ng b-íc tiÕn tuÇn tù vÒ c«ng nghÖ víi viÖc tranh thñ nh÷ng c¬ héi ®i t¾t, ®ãn ®Çu, h×nh thµnh nh÷ng mòi nhän ph¸t triÓn theo tr×nh ®é tiªn tiÕn cña khoa häc c«ng nghÖ thÕ giíi. MÆt kh¸c chóng ta ph¶i chó träng x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr-êng vµ theo ®Þnh h-íng XHCN. §©y lµ hai nhiÖm vô ®-îc thùc hiÖn ®ång thêi, chóng lu«n t¸c ®éng, thóc ®Èy hç trî cïng ph¸t triÓn. Bëi lÏ "nÕu c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ t¹o nªn lùc l-îng s¶n xuÊt cÇn thiÕt cho chÕ ®é x· héi míi, th× viÖc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn chÝnh lµ x©y dùng hÖ thèng quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp". Nh- vËy, tõ quan ®iÓm cña C.M¸c vÒ kÕt cÊu chÝnh thÓ cña h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi víi t- c¸ch lµ sù thèng nhÊt biÖn chøng gi÷a lùc l-îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt c¬ së h¹ tÇng kiÕn tróc th-îng tÇng, chóng ta hoµn toµn cã ®ñ c¬ së lý luËn ®Ó kh¼ng ®Þnh r»ng: sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ë n-íc ta hiÖn nay lµ mét cuéc c¸ch m¹ng toµn diÖn, s©u s¾c vµ triÖt ®Ó t¸c ®éng s©u xa ®Õn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc ®êi sèng x· héi ®Ó x©y dùng h×nh th¸i kinh tÕ x· héi ë n-íc ta. NhiÖm vô lín lao mµ cuéc c¸ch m¹ng ®ã ph¶i thùc hiÖn lµ "t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn thiÕt yÕu vÒ vËt chÊt - kü thuËt, vÒ con ng-êi vµ khoa häc c«ng nghÖ, thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, nh»m gãp phÇn huy ®éng vµ sö dông cã hiÖu qu¶ mäi nguån lùc, kh«ng ngõng t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, lµm cho nÒn kinh tÕ t¨ng tr-ëng nhanh vµ bÒn v÷ng, n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ v¨n ho¸ cña nh©n d©n, thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi, b¶o vÖ vµ c¶i thiÖn m«i tr-êng sinh th¸i". a. Tæng kÕt, hÖ thèng, kh¸i qu¸t ho¸ cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸: 11 - Nh- ta ®· biÕt tõ khi chñ nghÜa x· héi ®uîc x©y dùng tÊt c¶ c¸c n-íc XHCN ®Òu thùc hiÖn nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp chung. C¬ chÕ nµy duy tr× mét thêi gian kh¸ dµi vµ ®-îc xem lµ ®Æc tr-ng riªng biÖt cña chñ nghÜa x· héi. ThËt sù th× kh«ng ph¶i nh- vËy. NÒn kinh tÕ tËp chung kh«ng ph¶i lµ s¶n phÈm riªng biÖt cña Chñ nghÜa x· héi, còng n-h nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng kh«ng ph¶i lµ duy nhÊt ®-îc thiÕt lËp trong chñ nghÜa t- b¶n. NÒn kinh tÕ tËp chung ®· ®-îc thiÕt lËp trong chñ nghÜa t- b¶n ®-îc c¸c n-¬c st- b¶n ¸p dông tõ tr-íc khi nhiÒu n-íc x¸c lËp XHCN nh-ng hä ®· xo¸ bá nã ®Ó chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr-êng. Nh-ng c«ng b»ng mµ nãi còng ch-a ph¶i lµ c¸i duy nhÊt ®¶m b¶o sù t ¨ng tr-ëng vµ ph¸t triÓn x· héi theo quan ®iÓm M¸c - Lªnin th× x· héi céng s¶n lµ mét x· héi tiªn tiÕn, con ng-êi cã thÓ "lµm theo n¨ng lùc h-ëng theo nhu cÇu" nh-ng thùc tÕ trong chñ nghi· x· héi cña c¶i x· héi ch-a ®¹t ®Õn møc hÕt søc phong phó, d- thõa vµ c¶ trong giai ®o¹n tiÕp theo, do vËy trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi th× tån t¹i nÒn s¶n xuÊt kinh tÕ hµng ho¸, nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng b-íc ph¸t triÓn cao cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ lÏ ®-¬ng nhiªn. Nh÷ng n¨m võa qua víi viÖc chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ViÖt Nam ®· lµm thÕ giíi ngì ngµng, ca ngîi. Tõ chç chóng ta cßn xa l¹, nay ®· héi nhËp ®-îc víi nÒn kinh tÕ tiªn tiÕn hiÖn ®¹i. TÊt c¶ nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ mµ chóng ta ®· ®¹t ®-îc ®· nãi lªn c«ng cuéc ®æi míi ë n-íc ta lµ cuéc c¸ch m¹ng thËt sù. - §æi míi ë n-íc ta kh«ng chØ giíi h¹n vÒ lÜnh vùc kinh tÕ mµ cßn t¹o ®iÒu kiÖn cho chóng ta nhËn thøc míi chÝnh x¸c h¬n vÒ vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ chñ nghÜa M¸c - lªnin t- t-ëng Hå ChÝ Minh vÒ thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi, tr-íc ®©y ta nhËn thøc ch-a ®óng, h¬n thÕ ta cßn nhËn thøc sai lÇm nghiªm träng ®Çy ¶o t-ëng duy ý chÝ vÒ m×nh. Chóng ta ®· nhËn thøc l¹i vµ ®¸nh gi¸ ®óng sù thËt. Nhê ®æi míi t- duy nhiÒu v¸n ®Ò vÒ c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®-îc nhËn thøc l¹i. - B¶o vÖ vËn dông ph¸t triÓn s¸ng t¹o chñ nghÜa M¸c, t- t-ëng Hå ChÝ Minh. §ã lµ môc tiªu nhiÖm vô kh«ng kÐm phÇn quan träng, lµm sang 12 tá thªm ý nghÜa vai trß c¸ch m¹ng cña c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ cña n-íc ta hiÖn nay. Chñ nghÜa M¸c - lªnin lµ khoa häc vµ lµ mét trong nh÷ng ®Ønh cao cña trÝ tuÖ loµi ng-êi, kh«ng cã ai cã thÓ phñ nhËn r»ng khi lý luËn ®ã ®-îc qu¸n triÖt vµ vËn dông ®óng ®¾n th× nh©n d©n thÕ giíi ®· lµm lªn biÕn cè lÞch sö vÜ ®¹i do vËy §¶ng ta ®· tuyªn bã lÊy chñ nghÜa M¸c - Lªnin, t- t-ëng Hå ChÝ Minh lµm kim chØ nam cho mäi ho¹t ®éng c¸ch m¹ng. - C¸c n-íc t- b¶n chñ nghi· ®· thùc hiÖn thµnh c-êng quèc vÒ kinh tÕ, nh-ng hä l¹i bÊt lùc tr-íc vÊn ®Ò gi¶i quyÕt quanhÖ x· héi hä mang tt-ëng b¶o thñ lÊy hiÖn t-îng che lÊp b¶n chÊt, c«ng cuéc ®æi míi môc ®Ých lµ v× kinh tÕ chø kh«ng ph¶i lµ v× con ng-êi. Mét x· héi vÉn tån t¹i së h÷u t- nh©n vÒ t- liÖu s¶n xuÊt lµ chÝnh th× con ng-êi chØ lµ kÎ lµm thuª lu«n bÞ bãc lét søc lao ®éng cña m×nh kh«ng h-ëng quyÒn cña con ng-êi. HiÖn nay §¶ng ta ®· ®i ®«i víi c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n-íc ph¶i thùc hiÖn môc tiªu "æn ®Þnh chÝnh trÞ, x©y dùng nhµ n-íc ph¸p quyÒn cña d©n, do d©n vµ v× d©n". - Mét môc tiªu cùc kú quan träng thÓ hiÖn râ tÝnh c¸ch m¹ng cña c«ng nghiÖp ho¸ ViÖt Nam ®ã lµ phÊn ®Êu x©y dùng n-íc ta trë thµnh quèc gia c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ "d©n giµu n-íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng vµ v¨n minh". b. §-êng lèi chØ ®¹o: - Néi dung cña c«ng nghiÖp ho¸ ë n-íc ta bao gåm 2 néi dung chñ yÕu lµ trang bÞ kü thuËt vµ c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i cho nÒn kinh tÕ quèc d©n, x©y dùng c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý. - C¸c M¸c nhËn xÐt khoa häc lµ ®éng lùc cña c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸". V× môc tiªu d©n giµu, n-íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh, héi nghÞ TW II mét lÇn n÷a nhÊn m¹nh "cïng víi gi¸o dôc vµ ®µo t¹o khoa häc vµ c«ng nghÖ lµ quèc s¸ch hµng ®Çu lµ ®éng lùc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó gi÷ v÷ng ®éc lËp d©n téc, x©y dùng thµnh c«ng chñ nghÜa x· héi, lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸" 13 - X©y dùng c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ lµ mét ho¹t ®éng cã ý thøc, cã kÕ ho¹ch vµ do ®ã tÊt yÕu ph¶i dùa vµo nh©n tè d©n sè vµ nhu cÇu, ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ tiÒm tµng cña ®Êt n-íc, ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ, nguån vèn tÝch lòy quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ. Theo qui luËt cña vËn ®éng th× ®Êu tranh lµ cha ®Î cña vËn ®éng. ë n-íc ta lµ mét n-íc cã nÒn kinh tÕ thÊp th× viÖc tån t¹i 5 thµnh phÇn kinh tÕ lµ tÊt yÕu. 5 thµnh phÇn ®ã lµ: kinh tÕ nhµ n-íc (quèc doanh), kinh tÕ tËp thÓ, kinh tÕ c¸ thÓ, kinh tÕ tnh©n vµ kinh tÕ t- b¶n nhµ n-íc trong ®ã kinh tÕ nhµ n-íc gi÷ vai trß chñ ®¹o d-íi sù l·nh ®¹o cña Nhµ n-íc. ViÖc tån t¹i 5 thµnh phÇn kinh tÕ lµ kh¸ch quan nh-ng kiÓm so¸t ®-îc nh»m ®¶m b¶o c¸c qui luËt cña c¹nh tranh (cã c¹nh tranh míi cã ph¸t triÓn) cña néi bé ngµnh kinh tÕ theo h-íng XHCN. Tæng kÕt: NhËn thøc sai lÇm vÒ chñ nghÜa x· héi vµ vÒ thêi kú qu¸ ®é, tõ nhËn thøc trªn nÒn trong thùc tiÔn kh«ng thÓ dÉn ®Õn nh÷ng sai lÇm n«n nãng trong c¸ch lµm vµ b-íc ®i, thiÕu kÕt hîp hµi hoµ qu¸ tr×nh vËn dông quy luËt tuÇn tù víi qui luËt nh¶y vät, ®Ó t×m ra m« h×nh ph¸t triÓn nhanh, ®-a n-íc ta ph¸t triÓn theo ®Þnh h-íng ®· ®Þnh. - ¸p dông mét c¸ch m¸y mãc m« h×nh "kinh tÕ chØ huy" vµ theo ®ã lµ c¬ chÕ quan liªu bao cÊp mang nÆng tÝnh hiÖn vËt kÐo dµi, chÝnh m« h×nh vµ c¬ chÕ nµy ®· vi ph¹m nghiªm träng qui luËt lîi Ých cña ng-êi lao ®éng vµ cña chñ thÓ kinh tÕ. V« t×nh hay h÷u ý ®· xo¸ ®i nh÷ng mÆt tÝch cùc cña kinh tÕ thÞ tr-êng, lµm k×m h·m sù ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ vµ lùc l-îng s¶n xuÊt. 2. Thùc tiÔn: A. Kinh nghiÖm cña c¸c n-íc ®i tr-íc cho thÊy mäi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ thµnh c«ng cho ®Õn nay ®Òu ®ßi hái ph¶i cã c¸c ®iÒu kiÖn sau ®©y: + Thø nhÊt lµ thÞ tr-êng. LÞch sö nh©n lo¹i ch-a cã mét quèc gia nµo khi c«ng nghiÖp ho¸ mµ kh«ng cÇn ®Õn thÞ tr-êng, vèn, c«ng nghÖ, lao 14 ®éng, tµi nguyªn. C¸c chÝnh s¸ch tù do ho¸ th-¬ng m¹i, gi¸ c¶, tÝn dông ... Lµ cùc kú quan träng trong viÖc më réng thÞ tr-êng trong n-íc cßn thÞ tr-êng ngoµi n-íc, trong thêi kú tr-íc c¸c quèc gia ®· ph¶i dïng chiÕn tranh ®Ó ph©n chia thÞ tr-êng thÕ giíi. Ngµy nay ng-êi ta kh«ng cßn chiÕn tranh mµ vÉn më réng thÞ tr-êng th«ng qua tho¶ thuËn ký kÕt c¸c hiÖp nghÞ th-¬ng m¹i gi÷a c¸c quèc gia trªn c¬ së hai bªn cïng cã lîi. §èi víi ViÖt Nam th× thÞ tr-êng cã ý nghÜa rÊt quan träng, ®ång thêi ViÖt Nam lµ thÞ tr-êng hÊp dÉn cho viÖc ®Çu t- n-íc ngoµi. + Nguån nh©n lùc: §©y lµ mét trong nh÷ng h¹t nh©n cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Thùc tÕ ë c¸c n-íc ®· tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ cho thÊy lµ viÖc x¸c lËp mét c¬ cÊu nguån nh©n lùc thÝch hîp, ®Çu t- tµi chÝnh ®ñ cho gi¸o dôc vµ y tÕ, thùc hiÖn c¬ chÕ thÞ tr-êng trong viÖc sö dông nh©n lùc kÕt hîp víi chÝnh s¸ch -u ®·i. Lµ nguån gèc c¬ b¶n cña thµnh c«ng. §èi víi ViÖt Nam kh«ng cßn con ®-êng nµo kh¸c lµ hîp t¸c trung t©m kü thuËt cã nguån nh©n lùc chÊt l-îng cao ®ång thêi ®Èy m¹nh gi¸o dôc ®µo tµo. + Thø ba lµ c«ng nghÖ vµ vèn: §Ó ph¸t triÓn lùc l-îng s¶n xuÊt phï hîp víi quan hÖ s¶n xuÊt cña XHCN th× kh«ng thÓ kh«ng cÇn ®Õn c«ng nghÖ vµ vèn. Thùc tÕ cho thÊy c¸c n-íc ®i tr-íc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Òu dùa chñ yÕu vµo ph¸t triÓn c«ng nghÖ vµ vèn. §èi víi ViÖt Nam th× thu hót vèn vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn cña n-íc ngoµi lµ cÇn thiÕt ®ång thêi cã chÝnh s¸ch thu hót vèn trong n-íc vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ víi 3 ®Æc tr-ng chñ yÕu trªn m« h×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt nam ph¶i tËn dông tèi ®a lîi thÕ cña nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn cao h¬n, cã chÝnh s¸ch cô thÓ ®óng ®¾n ®Ó ®iÒu chØnh sù vËn ®éng cña c¸c nh©n tè trªn phôc vô ®¾c lùc vµo thùc tiÔn. C. Nh÷ng thuËn lîi khã kh¨n * Nh÷ng khã kh¨n: TiÕn hµnh CNH – H§H theo ®Þnh h-íng XHCN lµ môc tiªu con ®-êng ph¸t triÓn lín nhÊt quan träng nhÊt cña n-íc ta trong giai ®o¹n tíi. 15 Trong thêi kú ®Çu cña CNH – H§H chóng ta cßn ®øng tr-íc nhiÒu ®iÒu míi mÎ, nhËn thøc vÒ CNH, H§H cßn h¹n chÕ bëi n-íc ta võa tho¸t khái hai cuéc chiÕn tranh tµn khèc, ®iÓm xuÊt ph¸t kinh tÕ thÊp tõ mét c¬ cÊu kinh tÕ mÊt c©n ®èi vµ kÕt cÊu h¹ tÇng thÊp kÐm. Vèn lµ ch×a kho¸ lµ nh©n tè quan träng ®Ó thùc hiÖn CNH, H§H thÕ nh-ng kh¶ n¨ng huy ®éng vèn cho qu¸ tr×nh nµy rÊt bÞ h¹n chÕ. HiÖn nay trong tæng sè vèn dïng ®Ó ®Çu tx©y dùng c¬ b¶n cña nhµ n-íc th× vèn trong n-íc chØ cã 25% cßn 75% lµ vay nî n-íc ngoµi. Qu¶n lý vµ sö dông kÐm hiÖu qu¶ cïng víi tham nhòng sÏ dÉn ®Õn nguy c¬ g¸nh nÆng nî nÇn lín vµ kh¶ n¨ng tr¶ nî khã kh¨n. TiÕp ®ã, bèi c¶nh quèc tÕ vµ khu vùc võa t¹o ra thêi c¬ thuËn lîi võa ®Æt ra nh÷ng thö th¸ch nguy c¬. §Æc biÖt lµ nguy c¬ tôt hËu xa h¬n vÒ kinh tÕ so víi nhiÒu n-íc trong khu vùc vÉn lµ thö th¸ch to lín vµ gay g¾t do ®iÓm xuÊt ph¸t cña ta qu¸ thÊp, l¹i ph¶i ®i lªn trong m«i tr-êng c¹nh tranh quyÕt liÖt (V¨n kiÖn §H§B toµn quèc lÇn thø VII, NXB chÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi 1996, Tr 79). N-íc ta l¹i n»m ë khu vùc ch©u ¸ Th¸i B×nh D-¬ng vµ BiÓn §«ng, n¬i ®ang cã nh÷ng diÔn biÕn phøc t¹p, n¬i ®ang tiÒm Èn mét sè nh©n tè cã thÓ g©y mÊt æn ®Þnh. DÊu Ên cña c¬ chÕ qu¶n lý cò c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung quan liªu bao cÊp ch-a xãa bá hÕt c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n-íc cßn ®ang trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh. Qu¶n lý kinh tÕ x· héi cßn nhiÒu yÕu kÐm, thñ tôc hµnh chÝnh r-êm rµ, bé m¸y hµnh chÝnh cång kÒnh kÐm hiÖu qu¶... cã ¶nh h-ëng kh«ng nhá ®Õn tiÕn tr×nh CNH, H§H ®Õn viÖc thu hót ®Çu t- chuyÓn giao c«ng nghÖ... §Æc biÖt tÖ quan liªu tham nhòng vµ suy tho¸i vÒ phÈm chÊ, ®¹o ®øc cña mét bé phËn c¸n bé ®¶ng viªn... lµm cho c¸c chñ tr-¬ng vµ chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n-íc bÞ thi hµnh sai lÖch dÉn tíi chÖch h-íng ®ã còng lµ m¶nh ®Êt thuËt lîi cho diÔn biÕn hoµ b×nh. * Nh÷ng thuËn lîi. B-íc vµo thêi kú CNH, H§H n-íc ta cã nhiÒu ®iÒu kiÖn thuËn lîi. Trªn thÕ giíi c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ ®ang ph¸t triÓn vµo tr×nh ®é ngµy cµng cao, thóc ®Èy qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ thÕ 16 giíi, quèc tÕ ho¸ nÒn kinh tÕ vµ ®êi sèng x· héi. §©y lµ mét thêi c¬ thuËn lîi cho phÐp chóng ta cã thÓ khai th¸c ®-îc nh÷ng yÕu tè nguån lùc bªn ngoµi (vèn, c«ng nghÖ thÞ tr-êng...) vµ nh÷ng nguån lùc bªn trong cña ®Êt n-íc cã hiÖu qu¶, thùc hiÖn CNH, H§H rót ng¾n, kÕt hîp c¸c b-íc ®i tuÇn tù víi nh¶y vät, võa t¨ng tèc, võa ch¹y tr-íc, ®ãn ®Çu. Nhµ n-íc tiÕn hµnh CNH, H§H ®i sau chóng ta cã lîi thÕ cña con ng-êi ®i sau. Chóng ta cã thÓ tiÕn hµnh ®-îc nh÷ng thÊt b¹i mµ nh÷ng n-íc ®i tr-íc gÆp ph¶i. Lîi dông c¬ héi lµ ®i th¼ng vµo c«ng nghÖ tiªn tiÕn thÝch hîp víi ViÖt Nam, ®¹t ®-îc sù ph¸t triÓn nhanh bÒn v÷ng. §Êt n-íc sau 10 n¨m ®æi míi ®· ra khái khñng ho¶ng kinh tÕ – x· héi nhiÒu tiÒn ®Ó cÇn thiÕt cho CNH, H§H ®· ®-îc t¹o ra, chóng ta ®· vµ ®ang cã nh÷ng thÕ vµ lùc míi, c¶ bªn trong vµ bªn ngoµi ®Ó b-íc vµo mét thêi kú ph¸t triÓn míi. N-íc ta cã vÞ trÝ ®Þa lý kh¸ thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn vµ giao l-u kinh tÕ. N»m trªn b¸n ®¶o §«ng D-¬ng gÇn trung t©m §«ng Nam ¸ ViÑt Nam lµ cöa ngâ ®Çu mèi giao th«ng cña c¸c tuyÕn ®-êng quèc tÕ quan träng, n¬i diÔn ra c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ s«i ®éng vµ ®-îc coi lµ khu vùc ph¸t triÓn n¨ng ®éng nhÊt hiÖn nay. Do ®ã, chóng ta cã ®iÒu kiÖn ®Ó më réng c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i cã ®iÒu kiÖn thu nhËp vµ xö lý th«ng tin nhanh chãng. Sù kiÖn ViÖt Nam trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña ASEAN ngµy 28/7/1995 vµ Mü bá lÖnh cÊm vËn 3/2/1994 më ra mét h-íng ph¸t triÓn míi cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. Chóng ta cã thªm ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó héi nhËp kinh tÕ víi khu vùc vµ thÕ giíi. Bªn c¹nh ®ã t×nh h×nh kinh tÕ chÝnh trÞ tù æn ®Þnh nÒn kinh tÕ hµnh ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n-íc, nguån lùc vËt chÊt ®-îc t¨ng c-êng møc sèng nh©n d©n t¨ng nhanh râ rÖt, s¶n l-îng l-¬ng thùc thùc phÈm ®· t¨ng lªn ®¸ng kÓ; nÕu nh- 1996 n-íc ta xuÊt khÈu g¹o thø 3 trªn thÕ giíi th× ®Õn cuèi 1997 n-íc ta ®· v-ît lªn ®øng thø 2 trªn thÕ giíi xuÊt khÈu g¹o sau Mü, nÒn kinh tÕ b¾t ®Çu cã 17 tÝch luü trong n¨m 1991 – 1995 nhÞp ®é t¨ng hµng n¨m vÒ GNP ®¹t 8,2% vèn ®Çu t- toµn x· héi n¨m 1990 chiÕm 18,8% GNP ®Õn 1995 t¨ng lªn 27,4% GNP. Sù nghiÖp gi¸o dôc ®µo t¹o cña ®Êt n-íc cã nhiÒu tiÕn bé, tr×nh ®é d©n trÝ ®-îc n©ng lªn nhê ®ã cã thÓ tiÕp thu dÔ dµng nh÷ng tiÕn bé khoa häc kü thuËt phôc vô cho qu¸ tr×nh CNH, H§H. Ngoµi ra n-íc ta cßn cã nh÷ng thuËn lîi quan träng kh¸c vµ nã ®-îc coi lµ nguån néi lùc kh«ng thÓ thiÕu ®-îc cho qu¸ tr×nh CNH, H§H: cã chÕ ®é chÝnh s¸ch -u viÖt phï hîp cho tõng ngµnh nghÒ, nguån nh©n lùc dåi dµo, tµi nguyªn thiªn nhiªn ®a d¹ng, phong phó. Nh- vËy qua ph©n tÝch trªn ta thÊy víi nh÷ng tiÒm n¨ng trªn céng víi ®-êng lèi chÝnh s¸ch ®óng ®¾n chóng ta cã thÓ tranh thñ ®-îc thêi c¬ thuËn lîi v-ît qua nh÷ng thö th¸ch, thùc hiÖn th¾ng lîi céng víi ®-êng lèi chÝnh s¸ch ®óng ®¾n chóng ta cã thÓ tranh thñ ®-îc thêi c¬ thuËn lîi v-ît qua nh÷ng thö th¸ch, thùc hiÖn th¾ng lîi c«ng cuéc CNH, H§H ®Êt n-íc thµnh mét n-íc c«ng nghiÖp vµo n¨m 2000. C¨n cø vµo sù ®æi míi thùc sù toµn diÖn vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn cña qu¸ tr×nh CNH ë n-íc ta chia lµm hai giai ®o¹n c¬ b¶n: giai ®o¹n tõ 1960 – 1980 vµ giai ®o¹n 1986 ®Õn nay * Giai ®o¹n 1960 – 1986: §Æc ®iÓm c¬ b¶n cña giai ®o¹n nµy lµ thùc hiÖn mét chiÕn l-îc nhÊt qu¸n ®-îc x¸c ®Þnh tõ §¹i héi §¶ng lao ®éng ViÖt Nam lÇn thø III (9/1960). T¹i ®¹i héi nµy §¶ng ta kh¼ng ®Þnh: NhiÖm vô trung t©m cña c¶ thêi kú qu¸ ®é ë miÒn B¾c n-íc ta lµ c«ng nghiÖp ho¸ XHCN, mµ vÊn ®Ò mÊu chèt lµ -u tiªn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nÆng. Chñ tr-¬ng vÒ c«ng nghiÖp ho¸ lµ: X©y dùng mét nÒn kinh tÕ XHCN c©n ®èi vµ hiÖn ®¹i, kÕt hîp c«ng nghiÖp víi n«ng nghiÖp, lÊy n«ng nghiÖp lµm nÒn t¶ng -u tiªn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nÆng mét c¸ch hîp lý, ®ång thêi ra søc ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp nhÑ... Thùc hiÖn chiÕn l-îc nµy, chóng ta ®· tËp trung mét nguån lùc trong n-íc vµ n-íc ngoµi, tranh thñ viÖn trî, gióp ®ì cña c¸c n-íc XHCN ®Çu t- trang bÞ l¹i vµ x©y dùng míi hµng lo¹t c¸c c¬ së s¶n 18 xuÊt vµ c¸c ngµnh kinh tÕ. ChØ trong mét thêi gian ng¾n chóng ta ®· h×nh thµnh mét c¬ cÊu kinh tÕ ®a ngµnh trong ®ã c¸c ngµnh quan träng nh- c¬ khÝ, luyÖn kim, khai th¸c than... C¬ cÊukinh tÕ ®· cã sù cÊu tróc l¹i, tû träng gi¸ trÞ s¶n phÈm c«ng nghiÖp trong tæng s¶n phÈm, x· héi kh«ng ngõng t¨ng tõ 31,7%(1960) lªn 42,7%(1978). N«ng nghiÖp gi¶m tõ 31,5% xuèng 29,3%khèi l-îng vèn ®Çu t- vµ gi¸ trÞ tµi s¶n cè ®Þnh trong c¸c ngµnh t¨ng nhanh ®Æc biÖt lµ c«ng nghiÖp nÆng. Sau 1975 t×nh h×nh trong vµ ngoµi n-íc cã nhiÒu thay ®æi lín. Tèc ®é t¨ng b×nh qu©n vÒ s¶n phÈm x· héi chØ ®¹t b×nh qu©n 1,4, héi chi ng©n s¸ch 2,1 lÇn trong thêi kú 1976 – 1980. §¹i héi §¶ng lÇn thø V kh¼ng ®Þnh: Néi dung cña c«ng nghiÖp ho¸ XHCN trong 5 n¨m (1981 – 1985) vµ nh÷ng n¨m 80 ta tËp trung søc ph¸t triÓn m¹nh n«ng nghiÖp lµ mÆt trËn hµng ®Çu, ®-a n«ng nghiÖp lªn s¶n xuÊt lín XHCN ra søc ®Èy m¹nh s¶n xuÊt hµng tiªu dïng tiÕp tôc x©y dùng mét sè ngµnh c«ng nghiÖp nÆng quan träng. Nhê kÕt qu¶ cña sù ®iÒu chØnh c¬ cÊu s¶n xuÊt, ®Çu t- nµy ®· ®¹t ®-îc nh÷ng tiÕn ®é ®¸ng kÓ. Tèc ®é t¨ng b×nh qu©n tæng s¶n phÈm x· héi 7,3% thu nhËp quèc d©n t¨ng 6,4%, c«ng nghiÖp 9,5% n«ng nghiÖp 5,1%. Song viÖc ®iÒu chØnh c¬ cÊu s¶n xuÊt diÔn ra chËm, øng dông khoa häc kü thuËt vµ møc ®é ®æi míi trang bÞ kü thuËt thÊp, chËm. NÒn kinh tÕ vÉn khñng ho¶ng t×nh h×nh kinh tÕ vÉn tiÕp tôc khã kh¨n. * Giai ®o¹n tõ 1956 ®Õn nay §©y lµ thêi kú ®æi míi mét c¸ch toµn diÖn vµ ®ång bé c¶ vÒ quan ®iÓm, nhËn thøc còng nh- tæ chøc chñ ®¹o thùc hiÖn CNH ®Êt n-íc. §¹i héiVI kh¼ng ®Þnh: “tiÕp tôc x©y dùng tiÒn ®Ò cÇn thiÕt cho viÖc ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ XHCN trong chÆng ®­êng tiÕp theo” v¯ tr­íc m¾t l¯ trong kÕ ho¹ch 5 n¨m 1986 – 1990, ph¶i thùc sù tËp trung søc ng-êi søc cña vµo viÖc thùc hiÖn cho ®-îc ba môc tiªu vÒ l-¬ng thùc, thùc phÈm, hµng tiªu 19 dïng vµ s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu... Sù chuyÓn h-íng chiÕn l-îc cïng víi nh÷ng thay ®æi trong c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ ®· thu ®-îc nh÷ng hiÖu qu¶ ®¸ng khÝch lÖ. Mét thµnh tùu kh¸c vÒ ®æi míi kinh tÕ lµ chóng ta b-íc ®Çu h×nh thµnh mét nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n-íc. Nhê ®ã trong thêi kú tõ 1986 – 1990 chóng ta ®· ®¹t ®-îc tèc ®é t¨ng b×nh qu©n cña tæng s¶n phÈm x· héi lµ 4,5% thu nhËp quèc d©n 3,9% gi¸ trÞ s¶n l-îng c«ng nghiÖp 3,9%, n«ng nghiÖp 3,8% gi¸ trÞ xuÊt khÈu 28%, nhËp khÈu 8%. Mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu c¬ b¶n ®-îc h×nh thµnh: dÇu má, than ®¸, l©m, h¶i s¶n, g¹o. LÇn ®Çu tiªn sau h¬n 30 n¨m chóng ta gÇn nh- lËp ®-îc c©n®èi gi÷a xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu trong t×nh h×nh nguån viÖn trî tõ Liªn X« vµ c¸c n-íc §«ng ¢u kh«ng cßn n÷a. 3. Néi dung CNH –H§H trong nh÷ng n¨m tíi cuèi thËp kû 90. C«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ lµ qu¸ tr×nh thùc hiÖn g¾n liÒn víi nh÷ng chÆng ®-êng nhÊt ®Þnh. Trong mçi chÆng ®-êng ®ã, CNH – H§H®-îc tiÕn hµnh víi néi dung kh¸c nhau vµ tÊt yÕu ®-îc hoµn thµnh víi tèc ®é kh«ng gièng nhau. a. §Æc biÖt coi träng CNH – H§H n«ng nghiÖp n«ng th«n. - Ph¸t triÓn toµn diÖn n«ng, l©m, ng-, nghiÖp g¾n víi c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng, l©m, thuû s¶n vµ liªn kÕt víi c«ng nghiÖp ë ®« thÞ. - Thùc hiÖn thñy lîi ho¸, ®iÖn khÝ ho¸, c¬ giíi ho¸ vµ hãa häc ho¸. - Ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ, lµng nghÒ truyÒn thèng vµ c¸c ngµnh nghÒ míi bao gåm tiÓu thñ c«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng tiªu dïng, hµng xuÊt khÈu, c«ng nghiÖp khai th¸c vµ chÕ biÕn c¸c nguån nguyªn liÖu phi n«ng nghiÖp, c¸c lo¹i h×nh dÞch vô phôc vô s¶n xuÊt vµ ®êi sèng nh©n d©n. - Hoµn thµnh c¬ b¶n viÖc giao ®Êt, giao rõng cho hé n«ng d©n, ®iÒu chØnh viÖc ph©n bæ vèn vµ huy ®éng thªm nhiÒu nguån vèn cho ph¸t triÓn n«ng, l©m, ng- nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n. b. Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp. 20