TiÓu luËn KTCT
C«ng nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam
Lêi nãi ®Çu
Héi nghÞ ®¹i biÓu toµn quèc ban chÊp hµnh trung -¬ng §¶ng
gi÷a nhiÖm kú kho¸ VII (1-1990) ®· nhËn ®Þnh r»ng:
“ MÆc dï cßn nhiÒu yÕu kÐm ph¶i kh¾c phôc nh÷ng thµnh tùu
quan träng ®· ®¹t ®-îc, ®· vµ ®ang t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò ®-a ®Êt
n-íc sang mét thêi kú ph¸t triÓn míi ®Èy tíi mét b-íc c«ng nghiÖp
ho¸- hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc”
C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ sÏ gióp chóng ta lùc míi ®Ó
t¨ng tr-ëng nhanh tèc ®é ph¸t triÓn, kh«ng nh÷ng thÕ nhê cã hiÖn
®¹i ho¸ chóng ta cã ®iÒu kiÖn ®i t¾t, ®ãn ®Çu ®ã lµ bµi to¸n tæng
hîp ®Ó gi¶i bµi to¸n ph¸t triÓn ®Êt n-íc.
Nghiªn cøu c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc trong nÒn
kinh tÕ lµ mét vÊn ®Ò bøc xóc, nãng báng trong nhiÒu n¨n nay vµ
®-îc ®«ng ®¶o c¸c nhµ nghiªn cøu, trong ®ã cã ®éi ngò sinh viªn
quan t©m. Nghiªn cøu nh»m nhËn thøc râ tõ ®ã ®-a ra nh÷ng gi¶i
ph¸p nh»m ph¸t huy sö dông tèi ®a mäi nguån lùc trong n-íc vµ
tranh thñ sù ñng hé quèc tÕ phôc vô sù c«ng nghiÖp ho¸ -hiÖn ®¹i
ho¸ .
Cïng víi sù nç lùc cè g¾ng chung cña toµn §¶ng, toµn d©n
trong c«ng cuéc kh«i phôc vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. Lµ mét c«ng d©n
t-¬ng lai cña ®Êt n-íc, em mong muèn ®-îc gãp phÇn nhá bÐ cña
m×nh nghiªn cøu c¸c vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ c«ng nghÞªp ho¸- hiÖn ®¹i
ho¸ ë ViÖt Nam.
1
TiÓu luËn KTCT
C«ng nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam
I . c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ g× ?
Tõ tr-íc tíi nay, cã nhiÒu ®Þnh nghÜa kh¸c nhau vÒ c«ng
nghiÖp ho¸. VËy nªn hiÓu ph¹m trï nµy nh- thÕ nµo?
Quan niÖm ®¬n gi¶n nhÊt vÒ c«ng nghiÖp ho¸ cho r»ng “ c«ng
nghiÖp ho¸ lµ ®-a ®Æc tÝnh c«ng nghiÖp cho mét ho¹t ®éng, trang bÞ
( cho mét vïng, mét n-íc), c¸c nhµ m¸y, c¸c lo¹i c«ng nghiÖp...”
Quan niÖm mang tÝnh triÕt tù nµy ®-îc h×nh thµnh trªn c¬ së kh¸i
qu¸t qu¸ tr×nh h×nh thµnh lÞch sö c«ng nghiÖp ho¸ ë c¸c n-íc T©y
¢u, B¾c Mü.
Nghiªn cøu ®Þnh nghÜa ph¹m trï c«ng nghiÖp ho¸ cña c¸c nhµ
kinh tÕ Liªn X« (cò) ta thÊy trong cuèn gi¸o khoa kinh tÕ chÝnh trÞ
cña Liªn X« ®-îc dÞch sang tiÕng ViÖt Nam 1958, ng-êi ta ®· ®Þnh
nghÜa “ c«ng nghiÖp ho¸ XHCN lµ ph¸t triÓn ®¹i c«ng nghiÖp, tr-íc
hÕt lµ c«ng nghiÖp nÆng, sù ph¸t triÓn Êy cÇn thiÕt cho viÖc c¶i t¹o
toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n trªn c¬ së kü thuËt tiªn tiÕn.”
Quan ®iÓm c«ng nghiÖp ho¸ lµ qu¸ tr×nh x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®¹i
c«ng nghiÖp, tr-íc hÕt lµ c«ng nghiÖp nÆng cña c¸c nhµ kinh tÕ häc
Liªn X« ®· ®-îc chóng ta tiÕp nhËn thiÕu sù ph©n tÝch khoa häc ®èi
víi ®iÒu kiÖn cô thÓ cña n-íc ta. Cuèn “ Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt” ®· gi¶i
thÝch c«ng nghiÖp ho¸ lµ qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn s¶n xuÊt c¬ khÝ
lín trong tÊt c¶ c¸c ngµnh cña nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ ®Æc biÖt
c«ng nghiÖp nÆng, dÇn tíi sù t¨ng nhanh tr×nh ®é trang bÞ kü thuËt
cho lao ®éng vµ n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng. Trªn thùc tÕ, qu¸
tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc nh÷ng n¨m 60, ta ®·
2
TiÓu luËn KTCT
C«ng nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam
m¾c ph¶i sai lÇm ®ã, kÕt qu¶ lµ nÒn kinh tÕ vÉn kh«ng tho¸t khái
nÒn c«ng nghiÖp l¹c hËu, n«ng nghiÖp l¹c hËu, kÕt cÊu h¹ tÇng yÕu
kÐm... MÆc dï kh«ng ®¹t ®-îc môc tiªu nh-ng còng chÝnh nhê
c«ng nghiÖp ho¸ mµ n-íc ta ®É x©y dùng ®-îc mét sè c¬ së vËt
chÊt kü thuËt nhÊt ®Þnh, t¹o ra tiÒm lùc vÒ kinh tÕ-quèc phßng,
phôc vô chiÕn tranh, ®¶m b¶o ®-îc phÇn nµo ®êi sèng nh©n d©n.
N¨m 1963, tæ chøc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cña Liªn hiÖp quèc
( UNIDO) ®· ®-a ra mét ®Þnh nghÜa: “ c«ng nghiÖp ho¸ lµ mét qu¸
tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ, trong qu¸ tr×nh nµy, mét bé phËn ngµy cµng
t¨ng c¸c nguån cña c¶i quèc d©n ®-îc ®éng viªn ®Ó ph¸t triÓn c¬
cÊu kinh tÕ nhiÒu ngµnh ë trong n-íc víi kü thuËt hiÖn ®¹i. §Æc
®iÓm cña c¬ cÊu kinh tÕ nµy lµ cã mét bé phËn lu«n thay ®æi ®Ó s¶n
xuÊt ra t- liÖu s¶n xuÊt, hµng tiªu dïng vµ cã kh¶ n¨ng ®¶m b¶o
cho toµn bé nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn víi nhÞp ®é cao, ®¶m b¶o ®¹t tíi
sù tiÕn bé cña nÒn kinh tÕ vµ x· héi.” Theo quan ®iÓm nµy, qu¸
tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ nh»m thùc hiÖn nhiÒu môc tiªu chø kh«ng
ph¶i chØ nh»m mét môc tiªu kinh tÕ-kü thuËt.
Cßn theo quan niÖm míi phï hîp víi ®iÒu kiÖn n-íc ta th×
c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh
tÕ g¾n liÒn víi ®æi míi c«ng nghÖ, x©y dùng c¬ cÊu vËt chÊt-kü
thuËt, lµ qu¸ tr×nh chuyÓn nÒn s¶n xuÊt x· héi tõ tr×nh ®é c«ng nghÖ
thÊp sang tr×nh ®é c«ng nghÖ cao h¬n, nhê ®ã mµ t¹o ra sù t¨ng
tr-ëng bÒn v÷ng vµ cã hiÖu qu¶ cña toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n.
3
TiÓu luËn KTCT
C«ng nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam
Nãi tãm l¹i ®ã lµ sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt tõ thÊp ®Õn
cao, tõ ch-a hoµn thiÖn ®Õn hoµn thiÖn. Thùc hiÖn c«ng nghiÖp
ho¸ lµ nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi, ®-a n-íc ta theo kÞp c¸c
n-íc tiªn tiÕn trªn thÕ giíi.
II. Muèn tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i
ho¸ ta ph¶i lµm g×?
Sù thµnh c«ng cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸
®ßi hái ngoµi m«i tr-êng chÝnh trÞ æn ®Þnh, ph¶i cã c¸c nguån lùc
cÇn thiÕt nh-: nguån lùc con ng-êi, vèn, tµi nguyªn thiªn nhiªn, c¬
së vËt chÊt kü thuËt, vÞ trÝ ®Þa lý, nguån lùc n-íc ngoµi. C¸c nguån
lùc nµy cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau, cïng tham gia vµo qu¸ tr×nh
c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ nh-ng møc ®é t¸c ®éng vµ vai trß
cña chóng ®èi víi toµn bé qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸
kh«ng gièng nhau, trong ®ã nguån lùc con ng-êi lµ yÕu tè quyÕt
®Þnh.
Vai trß cña nguån lùc con ng-êi quan träng nh- thÕ nµo
®· ®-îc chøng minh trong lÞch sö kinh tÕ cña nh÷ng n-íc t- b¶n
ph¸t triÓn nh- NhËt B¶n, Mü,... nhiÒu nhµ kinh doanh n-íc ngoµi
khi ®Õn tham quan NhËt B¶n th-êng chØ chó ý ®Õn kü thuËt, m¸y
mãc vµ coi ®ã lµ nguyªn nh©n t¹o nªn “ kú tÝch NhËt B¶n” . Nh-ng
hä ®· nhÇm, chÝnh ng-êi NhËt B¶n còng kh«ng quan niÖm nh- vËy.
Ng-êi NhËt cho r»ng kü thuËt vµ c«ng nghÖ cã vai trß rÊt to lín
nh-ng kh«ng ph¶i lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh nhÊt. YÕu tè quyÕt ®Þnh
nhÊt dÉn ®Õn thµnh c«ng cña hä lµ con ng-êi. Cho nªn hä ®· tËp
4
TiÓu luËn KTCT
C«ng nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam
trung cao ®é vµ cã nh÷ng chÝnh s¸ch ®éc ®¸o ph¸t triÓn yÕu tè con
ng-êi.
Ngµy nay ®èi víi nh÷ng n-íc l¹c hËu ®i sau, kh«ng thÓ ph¸t
triÓn nhanh chãng nÕu kh«ng tiÕp thu nh÷ng tiÕn bé khoa häc-kü
thuËt vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i cña c¸c n-ícph¸t triÓn. Nh-ng kh«ng
ph¶i cø nhËp c«ng nghÖ tiªn tiÕn b»ng mäi gi¸ mµ kh«ng cÇn tÝnh
®Õn yÕu tè con ng-êi. CÇn nhí r»ng, c«ng nghÖ tiªn tiÕn cña n-íc
ngoµi khi ®-îc tiÕp thu sÏ ph¸t huy t¸c dông tèt hay bÞ l·ng phÝ,
thËm chÝ bÞ ph¸ ho¹i lµ hoµn toµn phô thuéc vµo yÕu tè con ng-êi
khi sö dông chóng. NhiÒu c«ng ty chØ chó ý ®æi míi kü thuËt vµ
c«ng nghÖ nh-ng v× kh«ng chó ý ®Õn yÕu tè con ng-êi nªn ®Òu thÊt
b¹i. ¤ng Victor S.L.Tan, gi¸m ®èc cña Ohostate University ®· viÕt:
“ §iÒu mØa mai lín nhÊt cßn lµ ë chç, trong cã nhiÒu c«ng ty ®· cè
thùc hiÖn ®æi míi, nh-ng l¹i cã Ýt c«ng ty thùc hiÖn ®ñ møc ®Ó ®¹t
tíi thµnh c«ng. NhiÒu c«ng cuéc ®æi míi ®· tiÕn hµnh nh-ng thÊt
b¹i v× c¸c c«ng ty ®ã ®· kh«ng ®-a vµo cÊu t¹o cña kÕ ho¹ch ®æi
míi hoÆc ch-¬ng tr×nh ®æi míi cña hä mét nh©n tè khã nhÊt ®Ó
thµnh c«ng- con ng-êi.”
Nh- mäi quèc gia kh¸c trªn thÕ giíi, sù nghiÖp c«ng
nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam còng ph¶i phô thuéc vµo
nguån lùc con ng-êi vµ do nguån lùc nµy quyÕt ®Þnh. Bëi v×:
_ Thø nhÊt, c¸c nguån lùc kh¸c nh- vèn, tµi nguyªn thiªn nhiªn, vÞ
trÝ ®Þa lý... tù nã chØ tån t¹i d-íi d¹ng tiÒm n¨ng. Chóng chØ ph¸t
5
TiÓu luËn KTCT
C«ng nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam
huy t¸c dông vµ cã ý nghÜa tÝch cùc x· héi khi ®-îc kÕt hîp víi
nguån lùc con ng-êi th«ng qua ho¹t ®éng cã ý thøc cña con ng-êi.
Bëi lÏ, con ng-êi lµ nguån lùc duy nhÊt biÕt t- duy, cã trÝ tuÖ vµ cã
ý chÝ, biÕt “ lîi dông” c¸c nguån lùc kh¸c, g¾n chóng kÕt l¹i víi
nhau, t¹o thµnh mét søc m¹nh tæng hîp, cïng t¸c ®éng vµo qu¸
tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. C¸c nguån lùc kh¸c lµ nh÷ng
kh¸ch thÓ chÞu sù c¶i t¹o, khai th¸c cña con ng-êi, hÕt th¶y chóng
®Òu phôc vô cho nhu cÇu, lîi Ých cña con ng-êi, nÕu con ng-êi biÕt
c¸ch t¸c ®éng vµ chi phèi. V× thÕ trong c¸c yÕu tè cÊu thµnh lùc
l-îng s¶n xuÊt, ng-êi lao ®éng lµ yÕu tè quan träng nhÊt, lµ “ lùc
l-îng s¶n xuÊt hµng ®Çu cña toµn nh©n lo¹i” .
Ch¼ng h¹n nh- vèn còng lµ mét nguån lùc ®Ó tiÕn hµnh c«ng
nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ nh-ng vèn chØ trë thµnh nguån lùc quan
träng vµ cÊp thiÕt cña sù ph¸t triÓn khi nã n»m trong tay nh÷ng
ng-êi biÕt sö dông ®óng môc ®Ých vµ cã hiÖu qu¶ cao.
T-¬ng tù nh- vËy, sù giµu cã vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ
nh÷ng -u thÕ vÒ vÞ trÝ ®Þa lý còng sÏ mÊt ý nghÜa nÕu chñ nh©n cña
nã kh«ng cã n¨ng lùc khai th¸c.
Ngµy nay tr-íc xu h-íng quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ, sù
hîp t¸c ®Çu t- n-íc ngoµi còng lµ nguån lùc quan träng, nã t¹o ra
“ c¸i hÝch” kinh tÕ, nhÊt lµ víi c¸c n-íc cã ®iÓm xuÊt ph¸t thÊp,
nh-ng søc m¹nh cña “ c¸i hÝch” nµy ®Õn ®©u, t¸c ®éng tÝch cùc cña
nã nh- thÕ nµo cßn tuú thuéc vµo yÕu tè con ng-êi khi tiÕp nhËn
nguån lùc ®ã.
6
TiÓu luËn KTCT
C«ng nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam
XÐt ®Õn cïng nÕu thiÕu sù hiÖn diÖn cña trÝ tuÖ vµ lao ®éng
cña con ng-êi th× mäi nguån lùc ®Òu trë nªn v« nghÜa thËm chÝ
kh¸i niÖm “ nguån lùc” còng kh«ng cßn lý do g× ®Ó tån t¹i.
_ Thø hai, c¸c nguån lùc kh¸c lµ h÷u h¹n, cã thÓ bÞ khai th¸c c¹n
kiÖt, trong khi ®ã nguån lùc con ng-êi l¹i lµ v« tËn. Nã kh«ng chØ
t¸i sinh vµ tù s¶n sinh vÒ mÆt sinh häc mµ cßn tù ®æi míi kh«ng
ngõng, ph¸t triÓn vÒ chÊt trong con ng-êi x· héi, nÕu biÕt ch¨m lo,
båi d-ìng vµ khai th¸c hîp lý. §ã lµ c¬ së lµm cho n¨ng lùc nhËn
thøc vµ ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con ng-êi ph¸t triÓn nh- mét qu¸
tr×nh v« tËn xÐt trªn b×nh diÖn céng ®ång nh©n lo¹i. Nhê vËy con
ng-êi ®· tõng b-íc lµm chñ tù nhiªn, s¸ng t¹o, kh¸m ph¸ ra nhiÒu
nguån tµi nguyªn míi, nhiÒu c«ng cô s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ h¬n, ®-a
x· héi chuyÓn qua c¸c nÒn v¨n minh tõ thÊp ®Õn cao.
_ Thø ba, trÝ tuÖ con ng-êi cã søc m¹nh v« cïng to lín mét khi nã
®-îc vËt thÓ ho¸, trë thµnh lùc l-îng s¶n xuÊt trùc tiÕp. Dù b¸o vÜ
®¹i nµy cña C.M¸C ®· vµ ®ang trë thµnh hiÖn thùc. Sù ph¸t triÓn
nh- vò b·o cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc-kü thuËt vµ c«ng nghÖ
hiÖn ®¹i ®ang dÉn nÒn kinh tÕ cña c¸c n-íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn
vËn ®éng ®Õn nÒn kinh tÕ cña trÝ tuÖ. Giê ®©y søc m¹nh cña trÝ tuÖ
®· ®¹t ®Õn møc mµ nhê nã con ng-êi cã thÓ s¸ng t¹o ra nh÷ng
ng-êi m¸y “ b¾t ch-íc” hay “ pháng theo” nh÷ng ®Æc tÝnh trÝ tuÖ cña
chÝnh con ng-êi. Râ rµng lµ b»ng nh÷ng kü thuËt c«ng nghÖ hiÖn
®¹i do chÝnh bµn tay khèi ãc con ng-êi lµm ra mµ ngµy nay nh©n
7
TiÓu luËn KTCT
C«ng nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam
lo¹i ®ang chøng kiÕn nh÷ng biÕn ®æi thÇn kú trong lÞch sö ph¸t
triÓn cña m×nh.
_ Thø t-, kinh nghiÖm cña nhiÒu n-íc vµ thùc tiÔn cña chÜnh n-íc
ta cho thÊy sù thµnh c«ng cña c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ phô
thuéc chñ yÕu vµo viÖc ho¹ch ®Þnh ®-êng lèi, chÝnh s¸ch còng nhtæ chøc thùc hiÖn, nghÜa lµ phô thuéc vµo n¨ng lùc nhËn thøc vµ
ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con ng-êi. §èi víi nh÷ng nÒn kinh tÕ n«ng
nghiÖp ch-a c«ng nghiÖp ho¸ th× mÆt sè l-îng cña nguån nh©n lùc
cã tÇm quan träng ®Æc biÖt v× nã qui ®Þnh quy m« cña thÞ tr-êng.
Nh-ng khi tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ th× mÆt chÊt l-îng, c¬ cÊu vµ
c¬ chÕ sö dông nguån nh©n lùc l¹i quan träng h¬n. C¬ cÊu lao ®éng
cÇn cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ph¶i bao gåm: c¸c chÝnh kh¸ch,
c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, c¸c häc gi¶, c¸c nhµ kinh doanh,
c¸c nhµ kü thuËt vµ c«ng nghÖ, c¸c c«ng nh©n lµnh nghÒ... kh«ng
cã c¸c chÝnh kh¸ch, c¸c häc gi¶ tµi ba th× khã cã thÓ cã ®-îc nh÷ng
chiÕn l-îc, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn ®óng ®¾n; kh«ng cã c¸c nhµ kinh
doanh lçi l¹c th× còng sÏ kh«ng cã ng-êi sö dông mét c¸ch cã hiÖu
qu¶ c¸c nguån vèn, nh©n lùc, c«ng nghÖ. Sù thiÕu v¾ng hay kÐm
cái cña mét trong c¸c bé phËn cÊu thµnh nh©n lùc trªn ®©y sÏ cã
h¹i cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc.
Qua toµn bé ph©n tÝch trªn cã thÓ kÕ luËn r»ng nguån lùc con
ng-êi lµ nguån lùc cã vai trß quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng cña sù
nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc. Do vËy, muèn c«ng
nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ thµnh c«ng th× ph¶i ®æi míi c¬ b¶n c¸c
8
TiÓu luËn KTCT
C«ng nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam
chÝnh s¸ch ®Çu t- cho c¸c ngµnh khoa häc, v¨n ho¸, gi¸o dôc, y tÕ
ë ViÖt Nam nh»m ph¸t triÓn nguån lùc con ng-êi cho c«ng nghiÖp
ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. §©y lµ nhiÖm vô lín nhÊt vµ khã kh¨n nhÊt trong
c«ng cuéc ®æi míi hiÖn nay.
III . Con ng-êi ViÖt Nam cã thùc hiÖn ®-îc vai
trß ®ã kh«ng? V× sao?
Cã rÊt nhiÒu n-íc trªn thÕ giíi ®· thùc hiÖn thµnh c«ng c«ng
cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc víi nguån lùc chñ ®¹o
lµ con ng-êi. VËy trong c«ng cuéc ®æi míi ë ViÖt Nam h«m nay,
Víi nh÷ng thÕ m¹nh vµ nh÷ng h¹n chÕ cña m×nh con ng-êi ViÖt
Nam cã thùc hiÖn ®-îc vai trß cña m×nh hay kh«ng?
Tr-íc hÕt ta t×m hiÓu xem nguån nh©n lùc cña ViÖt Nam cã
nh÷ng ®Æc ®iÓm g× ®Ó ph¸t huy vµ nh÷ng h¹n chÕ g× cÇn ph¶i kh¾c
phôc.
Nh÷ng thÕ m¹nh ph¶i nãi ®Õn ®ã lµ:
_ Thø nhÊt, ë ViÖt Nam hiÖn nay cã lùc l-îng lao ®éng dåi dµo víi
36,5 triÖu ng-êi trong ®é tuæi lao ®éng, dù b¸o ®Õn n¨m 2000 con
sè nµy sÏ lµ 45,6 triÖu ng-êi.
_ Thø hai, ViÖt Nam cã tû träng t-¬ng ®èi cao vÒ lao ®éng trÎ,
phÇn lín cã häc vÊn phæ th«ng, ngay c¶ ë n«ng th«n. §©y lµ mét
tiÒn ®Ò quan träng t¹o ®iÒu kiÖn tiÕp thu c¸c kiÕn thøc kü n¨ng
nghÒ nghiÖp, kÓ c¶ nh÷ng ngµnh nghÒ míi. Lùc l-îng lao ®éng cã
tr×nh ®é chuyªn m«n, nghiÖp vô ®-îc ®µo t¹o t-¬ng ®èi lín (so víi
9
TiÓu luËn KTCT
C«ng nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam
c¸c n-íc cã thu nhËp nh- n-íc ta). HiÖn t¹i n-íc ta cã trªn 9000
tiÕn sÜ vµ phã tiÕn sÜ, trªn 800000 ng-êi cã tr×nh ®é ®¹i häc cao
®¼ng, trªn 2 triÖu c«ng nh©n kü thuËt. §©y lµ ®iÒu kiÖn quan träng
cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn khoa häc, tiÕp thu, lµm chñ vµ thÝch nghi
víi c¸c c«ng nghÖ nhËp tõ n-íc ngoµi, kÓ c¶ c«ng nghÖ cao.
_ Thø ba, chóng ta cã mét l-îng t-¬ng ®èi lín ng-êi ViÖt sèng ë
n-íc ngoµi, tËp trung chñ yÕu ë ch©u ¢u, ch©u Mü vµ ¤xtraylia;
trong ®ã tØ lÖ ng-êi cã tr×nh ®é cao vÒ chuyªn m«n vµ nghiÖp vô lµ
®¸ng kÓ ( trªn 300000 ng-êi). §©y lµ mét nguån lùc quan träng
gãp phÇn ph¸t triÓn ®Êt n-íc, lµ cÇu nèi gi÷a ViÖt Nam vµ thÕ giíi
vÒ mÆt chuyÓn giao tri thøc, c«ng nghÖ vµ c¸c quan hÖ quèc tÕ.
_ Thø t-, ®ã lµ b¶n tÝnh hiÕu häc, th«ng minh cÇn cï lao ®éng cña
con ng-êi ViÖt Nam. TruyÒn thèng ®ã cÇn ®-îc nu«i d-ìng vµ ph¸t
huy lµm c¬ së cho viÖc n¾m b¾t, tiÕp thu vµ vËn dông mét c¸ch
nhanh chãng, s¸ng t¹o nh÷ng ph¸t minh, s¸ng kiÕn khoa häc cña
nh©n lo¹i phôc vô cho sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi cña ®Êt
n-íc. TÝnh céng ®ång, ý thøc tr¸ch nhiÖm víi céng ®ång ®-îc ph¸t
huy m¹nh mÏ sÏ cã thÓ hç trî ®¾c lùc kh«ng chØ cho viÖc truyÒn b¸
tay nghÒ, kinh nghiÖm nghÒ nghiÖp mµ cßn cã thÓ gióp nhau c¶ vÒ
vèn liÕng, t¹o dùng vµ ph¸t triÓn c¬ nghiÖp, hç trî nhau t×m kiÕm
c«ng ¨n viÖc lµm, gãp phÇn lµm gi¶m søc Ðp vÒ lao ®éng hiÖn nay.
D©n téc ViÖt Nam cßn cã truyÒn thèng biÕt chÞu ®ùng gian khæ ®Ó
tiÕt kiÖm, tÝch luü cho ®Çu t- më réng, t¹o dùng c¬ ®å cho m×nh vµ
cho nÒn kinh tÕ n-íc nhµ nãi chung.
10
TiÓu luËn KTCT
C«ng nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam
Nh-ng bªn c¹nh ®ã, nguån nh©n lùc ë ViÖt Nam cã nh÷ng
h¹n chÕ,nh÷ng ®iÓm yÕu kÐm sau ®©y:
_ Thø nhÊt, sè ng-êi lao ®éng ®-îc ®µo t¹o qu¸ Ýt chØ chiÕm 5.5%
d©n sè vµ 11% tæng sè lao ®éng. MÆt b»ng d©n trÝ cßn thÊp, sè n¨m
®i häc cña ng-êi d©n tõ 7 tuæi trë lªn míi ®¹t 4,5 n¨m. §¸ng lo
ng¹i h¬n lµ mÆc dï chóng ta ®· cè g¾ng ®Ó ®¹t ®-îc 88% d©n sè
biÕt ch÷ nh-ng hiÖn nay l¹i ®ang diÔn ra qu¸ tr×nh t¸i mï ch÷, nhÊt
lµ c¸c tØnh miÒn nói (cã x· sè ng-êi mï ch÷ lªn tíi 70%); trong sè
trÎ em ë ®é tuæi ®i häc chØ cã 45% em häc hÕt cÊp I. Sè ng-êi ®-îc
®µo t¹o cã tay nghÒ cao còng nh- ng-êi cã häc vÊn ®¹i häc vµ sau
®¹i häc n¨m 1982 lµ 0,26% n¨m 1993 cßn 0,2%. TØ lÖ nµy ë c¸c
n-íc c«ng nghiÖp míi §«ng nam ¸ lµ 0,6 ®Õn 0,8. Trong 75% lao
®éng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp chØ cã 7% ®-îc ®µo t¹o. V× vËy n¨ng
suÊt lao ®éng thÊp, trong c«ng nghiÖp chØ ®¹t 30% møc trung b×nh
cña thÕ giíi, cßn trong n«ng nghiÖp mét lao ®éng cña ta chØ nu«i
®-îc 3 ®Õn 5 ng-êi, trong khi chØ sè nµy ë c¸c n-íc ph¸t triÓn lµ
20 ®Õn 30 ng-êi. §©y lµ trë ng¹i lín nhÊt khi tiÕn hµnh c«ng
nghiÖp ho¸ trong n«ng nghiÖp trong kinh tÕ n«ng th«n nãi riªng vµ
trong c¶ nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nãi chung.
_Thø hai, ®éi ngò c¸n bé khoa häc trÎ qu¸ Ýt. Qua ®iÒu tra ë 17
tr-êng ®¹i häc th× sè c¸n bé gi¶ng d¹y d-íi 35 tuæi chØ cã 8%.
PhÇn lín nh÷ng tri thøc cã tr×nh ®é trªn ®¹i häc ®ang lµ nh÷ng
chuyªn gia ®Çu ngµnh ®· ë ®é tuæi 55 ®Õn 60. H¬n 60% phã tiÕn sÜ
vµ tiÕn sÜ, h¬n 70% gi¸o s- vµ h¬n 90% gi¸o s- ®Òu ë ®é tuæi
11
TiÓu luËn KTCT
C«ng nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam
nµy.Trong khi ®ã sinh viªn giái sau khi tèt nghiÖp ®Òu kh«ng muèn
ë l¹i tr-êng. V× vËy viÖc chuÈn bÞ cho ®éi ngò trÝ thøc kÕ cËn sÏ gÆp
kh«ng Ýt khã kh¨n.
_Thø ba, viÖc bè trÝ sö dông c¸n bé cßn nhiÒu viÖc bÊt hîp lý gi÷a
c¸c vïng, c¸c ngµnh: 80% c¸n bé khoa häc c«ng nghÖ lµm viÖc t¹i
Hµ Néi, ë thµnh phè Hå ChÝ Minh chØ cã 12%. §a sè c¸c c¸n bé
khoa häc cña ta lµm viÖc trong c¸c viÖn nghiªn cøu, c¸c tr-êng
häc, cßn trong c¸c ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt th× rÊt Ýt Ch¼ng h¹n,
trong c¸c ngµnh n«ng l©m ng- nghiÖp chØ cã 8,1% c¸n bé cã tr×nh
®é ®¹i häc vµ 6,49% c¸n bé cã tr×nh ®é sau ®¹i häc. Trong khi cã
tíi 34% c¸n bé cã tr×nh ®é ®¹i häc vµ 55,47% tr×nh ®é sau ®¹i häc
lµm viÖc trong c¸c ngµnh khoa häc tù nhiªn vµ khoa häc x· héi.
Nh×n vµo mét sè n-íc trong khu vùc, c¸n bé khoa häc lµm viÖc
trong c¸c ngµnh s¶n xuÊt chiÕm tØ lÖ rÊt cao nh- Th¸i Lan: 58%,
HµnQuèc: 48%, NhËt B¶n: 64%. ChÝnh viÖc ph©n bè lùc l-îng lao
®éng kh«ng hîp lý nµy g©y nªn hiÖn t-îng thõa thiÕu gi¶ t¹o, g©y
ra n¹n thÊt nghiÖp ®Æc biÖt trong lao ®éng tri thøc. Qua ®iÒu tra ë
55 tr-êng ®¹i häc cã kho¶ng 14 ngh×n sinh viªn ra tr-êng ch-a cã
viÖc lµm. Ch¼ng h¹n tõ n¨m 1988 ®Õn nay sè sinh viªn tèt nghiÖp ë
19 tr-êng ®¹i häc vµ cao ®¼ng khu vùc Hµ Néi ch-a t×m ®-îc viÖc
lµm t¨ng dÇn tõ 13,4% (n¨m 1988) lªn 35,38% (n¨m 1992). Trong
khi ®ã nhiÒu vïng, nhiÒu miÒn nhÊt lµ miÒn nói vïng s©u vïng xa
l¹i thiÕu c¸n bé khoa häc kü thuËt. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ mét
12
TiÓu luËn KTCT
C«ng nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam
mÆt do sinh viªn ra tr-êng muèn ë l¹i c«ng t¸c t¹i c¸c thµnh phè,
khu c«ng nghiÖp, n¬i kinh tÕ ph¸t triÓn ®Ó cã thu nhËp cao h¬n vµ
®iÒu kiÖn viÖc lµm tèt h¬n, mÆt kh¸c chóng ta ch-a cã chÝnh s¸ch
thu hót ®Ó ®iÒu chØnh sù ph©n bè nµy.
_ Thø t-, thÓ chÊt, søc khoÎ cña thanh niªn ViÖt Nam cßn rÊt nhiÒu
h¹n chÕ. Sù ph¸t triÓn vÒ ph-¬ng diÖn sinh lý vµ thÓ lùc d-êng nhch÷ng l¹i “ sau h¬n 40 n¨m thanh niªn n-íc ta kh«ng cao thªm 1cm
nµo vµ kh«ng c©n nÆng thªm 1kg nµo” , møc duy dinh d-ìng ë trÎ
em d-íi n¨m tuæi lµ 51,5%.
_ Thø n¨m, ng-êi lao ®éng n-íc ta nãi chung ch-a cã nÕp lao
®éng c«ng nghiÖp, quen theo kiÓu s¶n xuÊt nhá, lao ®éng gi¶n ®¬n
cßn gß bã trong nÕp sèng ph-¬ng ®«ng, cha truyÒn con nèi. ChÝnh
v× thÕ mµ cho tíi tËn thÕ kû 20 c«ng cô lµm viÖc ë c¸c bÔ lß rÌn B¾c
Ninh vÉn kh«ng kh¸c bao nhiªu víi c«ng cô ®· rÌn cµy cuèc vµ vò
khÝ ®¸nh giÆc ¢n thêi Th¸nh Giãng, c¸c c« g¸i Hµ §«ng vÉn dÖt
lôa trªn c¸c khung cöi mµ c¸ch ®©y 900 n¨m c¸c c« g¸i triÒu Lý ®·
sö dông.
Trªn ®©y lµ nh÷ng ®iÓm trong nguån lùc con ng-êi ë ViÖt
Nam víi nh÷ng thÕ m¹nh còng nh- c¸c mÆt h¹n chÕ. Ph¶i cã nh÷ng
nè lùc phi th-êng b»ng hµnh ®éng thùc tiÔn trong viÖc huy ®éng vµ
sö dông nguån lùc nµy th× c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ míi cã thÓ
thµnh c«ng. §ã còng lµ lý do v× sao nhiÒu nhµ khoa häc kªu gäi
ph¶i tiÕn hµnh mét cuéc “ c¸ch m¹ng con ng-êi” mµ thùc chÊt lµ
c¸ch m¹ng vÒ chÊt l-îng nguån lao ®éng. “ C¸ch m¹ng con ng-êi”
13
TiÓu luËn KTCT
C«ng nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam
víi c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ lµ hai mÆt cña mét qu¸ tr×nh
thèng nhÊt, gi÷a chóng cã mèi quan hÖ biÖn chøng víi nhau. Bëi
vËy, mçi b-íc tiÕn lªn cña cuéc “ c¸ch m¹ng con ng-êi” sÏ ®em l¹i
nh÷ng thµnh tùu to lín cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸
vµ ng-îc l¹i.
IV. §Ó con ng-êi ViÖt Nam thùc hiÖn ®-îc vai
trß ®ã cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch g×?
Thùc chÊt c¨n b¶n cña chñ nghÜa M¸c vÒ con ng-êi lµ sù
ph¸t triÓn tù do cña mçi con ng-êi lµ ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn
tù do cña mäi ng-êi. X· héi loµi ng-êi chØ ®-îc ph¸t triÓn khi ph¸t
triÓn tèi ®a tõng c¸ nh©n. VÊn ®Ò ph¸t triÓn c¸ nh©n kh«ng cßn lµ
vÊn ®Ò lý thuyÕt mµ lµ nhu cÇu thiÕt yÕu trong thùc tiÔn x· héi ta
ngay tõ h«m nay. Cô thÓ ®Ó c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ cÇn ph¶i
tiÕn hµnh mét cuéc “ c¸ch m¹ng con ng-êi” nh»m t¹o ra mét sè
l-îng lín c¸c nhµ khoa häc mét ®éi ngò ®«ng ®¶o c¸c nh©n viªn kü
thuËt cã tr×nh ®é tri thøc t-¬ng ®èi cao vµ nh÷ng ng-êi lao ®éng
lµnh nghÒ. §iÒu ®ã ®ßi hái sù nghiÖp gi¸o dôc båi d-ìng nh©n tµi
ph¶i ph¸t triÓn t-¬ng øng.
Thö nh×n vµo lÞch sö kinh tÕ cña mét sè n-íc t- b¶n ph¸t
triÓn, ta thÊy nãi chung nh÷ng n-íc nµy ®Òu rÊt coi träng c«ng t¸c
gi¸o dôc. Ch¼ng h¹n thêi kú ®Çu sau chiÕn tranh, kinh tÕ NhËt b¶n
bÞ ph¸ ho¹i nÆng nÒ, tµi chÝnh quèc gia v« cïng nguy ngËp nh-ng
chÝnh phñ NhËt b¶n kh«ng hÒ gi¶m chi phÝ gi¸o dôc, tû träng kinh
phÝ gi¸o dôc lu«n chiÕm 20% trë lªn trong kinh phÝ hµnh chÝnh cña
14
TiÓu luËn KTCT
C«ng nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam
NhËt cßn ë Mü n¨m 1985 chi tiªu nhµ n-íc cho gi¸o dôc chiÕm
4,2% GDP vµ chiÕm 12,8% chi tiªu cña nhµ n-íc. Thùc tÕ ®·
chøng minh, ë Mü nÕu ®Çu t- cho gi¸o dôc 1$ th× sÏ l·i 4$, cßn ë
NhËt th× 1$ sÏ l·i 10$.
Thùc ra kh«ng chØ cã c¸c n-íc t- b¶n ph¸t triÓn nh×n thÊy vai
trß cña gi¸o dôc trong ph¸t triÓn kinh tÕ mµ mét sè n-íc §«ng nam
¸ còng ®· nhËn thøc ®-îc vÊn ®Ò nµy. Vµ kÕt qu¶ lµ sù ra ®êi cña
nh÷ng n-íc c«ng nghiÖp míi ë ch©u ¸. Suèt 40 n¨m qua, c¸c n-íc
nµy ®· ®Çu t- cho gi¸o dôc ngµy mét t¨ng. Tû lÖ chi tiªu cho gi¸o
dôc trong ng©n s¸ch nhµ n-íc ë céng hßa TriÒu Tiªn n¨m 1972 lµ
13,9%, n¨m 1981 t¨ng 17,9%, n¨m 1983 t¨ng lªn 21,6%. Trong 30
n¨m tõ 1952 ®Õn 1981 ë §µi Loan tæng gi¸ trÞ s¶n phÈm quèc d©n
t¨ng 26,43 lÇn nh-ng kinh phÝ gi¸o dôc t¨ng h¬n 90 lÇn. HoÆc nhë Singapore, hiÖn nay kinh phÝ gi¸o dôc chiÕm 4% gi¸ trÞ GDP,
mÊy n¨m n÷a sÏ lªn ®Õn kho¶ng 6% ngang víi møc cña c¸c n-íc
ph¸t triÓn ph-¬ng T©y. Nh÷ng con sè, ë mét møc ®é nµo ®ã tù nã
®· gi¶i thÝch r»ng kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn mµ trong mét têi gian dµi
mét lo¹t c¸c n-íc quanh ta ®· v-¬n lªn trë thµnh “ nh÷ng con rång
ch©u ¸” .
§ã lµ do kinh nghiÖm cña c¸c n-íc ®i tr-íc, cßn ë ViÖt
Nam th× sao?
Trong nhiÒu n¨m qua, nhµ n-íc ta ®· chó ý ph¸t triÓn nguån
lùc con ng-êi b»ng nh÷ng chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p kÞp thêi, kh¸ hîp
15
TiÓu luËn KTCT
C«ng nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam
lý tuy kh«ng tr¸nh khái mét sè h¹n chÕ do ®iÒu kiÖn kinh tÕ h¹n
hÑp.
Thö ®i s©u vµo mét trong nh÷ng chÝnh s¸ch ®ã- chÝnh s¸ch
ph¸t triÓn gi¸o dôc -®µo t¹o; tõ ®ã rót ra nhËn xÐt, t×m ra b-íc ®i
tiÕp theo ®Ó hoµn thµnh cuéc “ c¸ch m¹ng con ng-êi” ë ViÖt Nam.
Cã thÓ kh¸i qu¸t t×nh h×nh gi¸o dôc ë ViÖt Nam nh- sau:
_ Quy m« gi¸o dôc kh«ng ngõng ®-îc t¨ng lªn, liªn tôc ph¸t triÓn
ë c¸c ngµnh häc vµ cÊp häc. Ch¼ng h¹n, quy m« ®µo t¹o sinh viªn
®¹i häc vµ cao ®¼ng cã nhiÒu biÕn ®éng lín. H×nh thøc ®µo t¹o cao
häc cña ta rÊt phong phó: chÝnh quy tËp trung, t¹i chøc vµ ng¾n
h¹n...Tû lÖ sinh viªn ®¹i häc, cao ®¼ng trong ®é tuæi ®i häc cña
ViÖt Nam lµ 2,3_2,5%, cao h¬n møc 2% cña Trung Quèc nh-ng
thÊp h¬n so víi møc16% cña Th¸i Lan, 40% cña Hµn Quèc.
_ HÖ thèng gi¸o dôc ®-îc më réng: sè tr-êng häc t¨ng nhanh, mçi
lµng x· cã Ýt nhÊt mét tr-êng tiÓu häc hoÆc trung häc c¬ së. Sè
tr-êng phæ th«ng trong c¶ n-íc liªn tôc t¨ng tõ n¨m 1991-1992
®Õn n¨m 1994-1995 lµ 16%. Tr-íc t×nh h×nh ph¶i t¨ng sè l-îng
ng-êi cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao, nhµ n-íc chñ tr-¬ng ph¸t triÓn
hÖ thèng ®µo t¹o ®¹i häc vµ cao ®¼ng. TÝnh ®Õn n¨m 1994, ViÖt
Nam ®· cã 109 tr-êng ®¹i häc, cao ®¼ng vµ ®µo t¹o h¬n 200 ngµnh
häc. Tuy nhiªn so víi tiªu chuÈn quèc tÕ th× hÇu hÕt c¸c tr-êng ®¹i
häc cña ViÖt Nam cßn nhá bÐ.
_ Trong chÝnh s¸ch ph¸t triÓn gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, h×nh thøc gi¸o
dôc t¹i chøc ®-îc nhµ n-íc quan t©m chó ý ®Æc biÖt. HiÖn nay ®·
16
TiÓu luËn KTCT
C«ng nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam
cã kho¶ng 200 trung t©m ®µo t¹o nghÒ theo c¸c ch-¬ng tr×nh ng¾n
h¹n vµ dµi h¹n, nh-ng hµng n¨m míi chØ ®¸p øng ®-îc 15% nhu
cÇu cña ng-êi häc.
_ Hîp t¸c quèc tÕ trong lÜnh vùc gi¸o dôc vµ ®µo t¹o còng ®-îc
ph¸t triÓn. TÝnh ®Õn cuèi n¨m1994, ®· cã 1900 sinh viªn, 394 sinh
viªn cao häc, 715 nghiªn cøu sinh, 298 thùc tËp sinh ®ang häc tËp
nghiªn cøu t¹i 25 n-íc trªn thÕ giíi. §Ó cã vèn ®Çu t- ph¸t triÓn
gi¸o dôc ViÖt Nam ®· kªu gäi c¸c tæ chøc quèc tÕ tµi trî vµ cho
vay vèn. Trong chu kú 1991-1995, UNICEF ®· hç trî 10 triÖu USD
®Ó n©ng cÊp c¸c nhµ trÎ, më thªm c¸c trung t©m d¹y nghÒ. ChÝnh
phñ ViÖt Nam ®· vay cña NhËt B¶n tõ nguån ODA thêi kú 19931995 lµ 1431,02 triÖu yªn, cña ng©n hµng thÕ giíi 70 triÖu USD ®Ó
n©ng cÊp vµ c¶i t¹o mét sè tr-êng häc lôp xôp. Ngoµi ra ng©n hµng
thÕ giíi cßn cam kÕt cho ViÖt Nam vay 60 triÖu USD thêi kú 19951998 ®Ó ®Çu t- ph¸t triÓn tr-êng §H Quèc gia HN vµ §H Quèc gia
thµnh phè HCM. Cã thÓ nãi hîp t¸c trong lÜnh vùc khoa häc vµ
gi¸o dôc lµ tiÒn ®Ò n©ng ®ì ViÖt Nam v-ît qua nh÷ng khã kh¨n vÒ
vèn, kh¾c phôc c¸c mÆt yÕu kÐm vÒ ch-¬ng tr×nh, vÒ c«ng nghÖ
gi¸o dôc, t¨ng c-êng sù hiÓu biÕt gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c n-íc trong
khu vùc.
_ Tõ n¨m 1990, ng©n s¸ch gi¸o dôc cña ViÖt Nam ®· ë møc 1011% tæng ng©n s¸ch hµng n¨m cña nhµ n-íc. So víi nh÷ng n¨m
tr-íc ®©y, ng©n s¸ch nµy ®· t¨ng nh-ng còng míi chØ ®¸p øng ®-îc
50% yªu cÇu cña ngµnh gi¸o dôc. Gi¸ trÞ thùc tÕ b×nh qu©n ®Çu
17
TiÓu luËn KTCT
C«ng nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam
ng-êi vÒ ng©n s¸ch gi¸o dôc cña ViÖt Nam vµo kho¶ng 7,7 USD
chØ b»ng 1/29 cña Hµn Quèc, 1/22 cña Malaixia vµ 1/8 cña Th¸i
Lan.
Tuy nhiªn so víi c¸c n-íc cã thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng-êi
thÊp nh- ViÖt Nam th× nÒn gi¸o dôc ViÖt Nam vÉn ®-îc xÕp vµo
lo¹i kh¸.
MÆc dï vËy sù nghiÖp gi¸o dôc ë ViÖt Nam cßn béc lé mét sè
mÆt yÕu kÐm nh-:
_ M« h×nh gi¸o dôc -®µo t¹o ®a ngµnh vµ chuyªn m«n hÑp ®·
kh«ng thÝch nghi kÞp xu thÕ ®æi míi, kh«ng ph¶n øng nh¹y bÐn
tr-íc yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, ®µo t¹o ngµnh nghÒ kh«ng
t-¬ng xøng víi ®ßi hái kh¾t khe cña thi tr-êng lao ®éng. NhiÒu
n¨m x¶y ra sù mÊt c©n ®èi gi÷a ®µo t¹o vµ sö dông...
_ Cïng víi nã lµ c¬ cÊu ®µo t¹o t¹o kh«ng hîp lý gi÷a ®µo t¹o ®¹i
häc vµ ®µo t¹o nghÒ. Cã dù b¸o cho r»ng t-¬ng lai ViÖt Nam sÏ
thiÕu c¸c nhµ to¸n häc, vËt lý häc vµ c¸c nhµ khoa häc kh¸c. Lùc
l-îng nghiªn cøu c¬ b¶n thiÕu sÏ ng¨n c¶n kh¶ n¨ng tiÕp thu c«ng
nghÖ vµ tri thøc míi.
_ ChÊt l-îng gi¸o dôc còng lµ vÊn ®Ò ®¸ng ph¶i quan t©m. Tr-íc
hÕt cÇn kh¼ng ®Þnh, bé phËn häc sinh giái cña ViÖt Nam kh«ng
thua kÐm c¸c n-íc kh¸c. §iÒu ®ã ®-îc chøng minh qua c¸c kú thi
OLEMPIC Quèc tÕ vÒ to¸n häc, tin häc, vËt lý häc... Nh-ng nh÷ng
n¨m gÇn ®©y chÊt l-îng gi¸o dôc ë nhiÒu cÊp bÞ gi¶m sót, theo sè
liÖu cña Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o cø 1000 häc sinh n¨m häc 1986-
18
TiÓu luËn KTCT
C«ng nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam
1987 th× chØ cã 500 em tèt nghiÖp tiÓu häc. Chñ yÕu lµ do häc sinh
bá häc vµ l-u ban. Nguyªn nh©n lµ do ®êi sèng cña ®«ng ®¶o ®éi
ngò gi¸o viªn thÊp dÉn ®Õn t×nh tr¹ng bá d¹y, ch©n trong ch©n
ngoµi, nh÷ng häc sinh giái kh«ng thÝch nghi vµo s- ph¹m. Theo
®¸nh gi¸ cña Bé GD vµ §T, th× gi¸o viªn kh«ng ®ñ tiªu chuÈn ë
møc 60-70% còng theo thèng kª cña bé th× chØ cã 10% gi¸o viªn
cã nøc sèng t-¬ng ®èi kh¸, 60% cã møc sèng trung b×nh, 30% cã
møc sèng thÊp. Ngoµi ra, chÊt l-îng gi¸o dôc gi¶m sót cßn do t×nh
tr¹ng thiÕt bÞ häc tËp nghÌo nµn, thiÕu thèn, c«ng nghÖ l¹c hËu.
Cã thÓ nãi gi¸o dôc vµ ®µo t¹o ë ViÖt Nam ®ang ®øng tr-íc
nh÷ng th¸ch thøc lín lao, tr-íc yªu cÇu ®æi míi kinh tÕ-x· héi,
tr-íc yªu cÇu c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc, tr-íc søc Ðp
vÒ nguy c¬ tôt hËu so víi c¸c n-íc trong khu vùc. Trong 20 n¨m
tíi, gi¸o dôc ViÖt Nam ph¶i thùc hiÖn ®-îc c¸c môc tiªu s¬ b¶n lµ
n©ng cao mÆt b»ng d©n trÝ, ®µo t¹o nh©n lùc vµ båi d-ìng nh©n tµi
theo h-íng kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ trong thêi gian qua, trªn c¬
së nç lùc cña b¶n th©n vµ kinh nghiÖm, cïng sù gióp ®ì cña c¸c
n-íc ph¸t triÓn.
Muèn vËy nhµ n-íc ph¶i cã c¸c chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p phï
hîp nh-:
_ T¨ng ng©n s¸ch gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, sö dông ng©n s¸ch ®ã mét
c¸ch cã hiÖu qu¶. KÓ tõ n¨m 1996, mçi n¨m ng©n s¸ch gi¸o dôc
ph¶i t¨ng 1% ®Ó ®¹t ®-îc møc trung b×nh cña khu vùc vµo n¨m
2005.
19
TiÓu luËn KTCT
C«ng nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam
_ §ång thêi, nhµ n-íc ph¶i ch¨m lo ®Õn ®êi sèng cña ®éi ngò gi¸o
viªn, c¶i thiÖn chÕ ®é tiÒn l-¬ng, t¨ng phô cÊp cho gi¸o viªn ®Ó
gi¸o viªn cã thÓ n©ng cao vÞ trÝ x· héi cña m×nh.
_ MÆt kh¸c, ph¶i chó ý ®µo t¹o c¸c ngµnh kü thuËt, c«ng nghÖ
nhiÒu h¬n c¶ vÒ chiÒu réng lÉn chiÒu s©u.
_ N©ng cao chÊt l-îng cña c¸c bËc tiÓu häc, lµm tiÒn ®Ò v÷ng ch¾n
cho chÊt l-¬ng cña c¸c cÊp häc tiÕp sau.
Nh÷ng ph©n tÝch trªn ®©y míi chØ ®Ò cËp ®Õn ph¸t triÓn gi¸o
dôc vµ ®µo t¹o - mét yÕu tè mét c¬ së ®Ó con ng-¬i ViÖt Nam cã
thÓ thùc hiÖn vai trß cña m×nh.
V× vËy tån t¹i song song víi ph¸t triÓn gi¸o dôc, nhµ n-íc ta
cßn ph¶i thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô cÊp b¸ch sau ®©y:
_ Mét lµ, c¨n cø vµo yªu cÇu ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh vµ c¸c vïng
l·nh thæ, cÇn tæ chøc bè trÝ l¹i lùc l-îng lao ®éng mét c¸ch hîp lý
trªn ph¹m vi c¶ n-íc theo h-íng ®æi míi c«ng nghÖ, chuyÓn dÞch
c¬ cÊu kinh tÕ, t¹o ra nh÷ng ngµnh kinh tÕ mòi nhän.
_ Hai lµ, cÇn tr¶ l-¬ng ®óng vµ ®ñ cho ng-êi lao ®éng, trong ®ã
chó ý ®Õn ®éi ngò c¸n bé khoa häc. CÇn nhÊn m¹nh r»ng, b¶n th©n
tiÒn l-¬ng kh«ng ®¬n gi¶n chØ lµ viÖc tr¶ c«ng, mµ nã cßn t¸i s¶n
xuÊt ra søc lao ®éng ( nhiÒu hay Ýt), kÝch thÝch nh÷ng phÈm chÊt
(tÝch
cùc
hay
tiªu
cùc)
cña
ng-êi
lao
®éng.
_ Ba lµ, tiÕn hµnh ®µo t¹o båi d-ìng l¹i lùc l-îng lao ®éng hiÖn cã
vµ ®µo t¹o lùc l-îng míi theo chuyªn ngµnh nhÊt ®Þnh. Trong ®ã,
20
- Xem thêm -
.PDF 
26 
3774 
25 
