Tài liệu Kc059 đầu tư nước ngoài

PhÇn më ®Çu ViÖt Nam ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng cã sù ®iÒu tiÕt cña nhµ n-íc. Trong nh÷ng n¨m qua,ViÖt Nam ®· ®¹t ®-îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ trong ph¸t triÓn kinh tÕ: tèc ®é t¨ng tr-ëng kinh tÕ cao trong nhiÒu n¨m, gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò l-¬ng thùc, t¨ng nhanh kim ng¹ch xuÊt khÈu..Tuy nhiªn, ViÖt Nam còng cßn ®ang ph¶i ®èi phã víi nh÷ng th¸ch thøc to lín trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Còng nh- c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn kh¸c, ViÖt Nam thiÕu vèn, thÞ tr-êng , c«ng nghÖ vµ nh÷ng kinh nghiÖm trong qu¶n lý ®Ó x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. §Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi ( Foreign Direct Investment – FDI ) lµ mét h×nh thøc cña ®Çu t- n-íc ngoµi ®ãng vai trß quan träng ®èi víi t¨ng tr-ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn. §Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi vµ ®i kÌm víi nã lµ sù chuyÓn giao vÒ vèn, c«ng nghÖ, thÞ tr-êng vµ c¸c kinh nghiÖm trong qu¶n lý ®¸p øng nhu cÇu cña c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn, ®ång thêi gãp phÇn t¹o viÖc lµm cho ng-êi lao ®éng. Víi viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t- n-íc ngoµi, trong h¬n 10 n¨m qua ViÖt Nam ®· thu hót ®-îc l-îng vèn ®Çu t- ®¨ng ký ®¹t h¬n 36 tû USD. §©y lµ nguån lùc quý b¸u ®Ó x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam. §Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi ®· t¹o viÖc lµm cho hµng v¹n lao ®éng, gãp phÇn vµo t¨ng GDP vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu.N-íc ta ®· vµ ®ang tiÕn hµnh tõng b-íc héi nhËp nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi.Bªn c¹nh viÖc tiÕp tôc thóc ®Èy quan hÖ song ph-¬ng vÒ c¸c mÆt th-¬ng m¹i, ®Çu t- vµ trao ®æi trªn nhiÒu lÜnh vùc kh¸c theo h-íng ®a d¹ng ho¸, ®a ph-¬ng ho¸ , tõng b-íc ®¶m b¶o thùc hiÖn quyÒn tù do hîp t¸c kinh doanh víi n-íc ngoµi ®èi víi mäi doanh nghiÖp , n-íc ta tham gia ®Çy ®ñ h¬n vµo c¬ chÕ ®a ph-¬ng nh»m thu hót tèi ®a nguån lùc bªn ngoµi cho ph¸t triÓn, thóc ®Èy c¶i c¸ch thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr-êng. V× thÕ, trong bèi c¶nh tù do ho¸ th-¬ng m¹i vµ toµn cÇu ho¸ nÒn kinh tÕ thÕ giíi t¹o nhiÒu c¬ héi cho ViÖt Nam ph¸t triÓn.§Ó cã thÓ tËn dông ®-îc c¸c c¬ héi, chóng ta ph¶i chñ ®éng héi nhËp, x©y dùng chiÕn l-îc c¬ cÊu thÝch øng vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®Ó nÒn kinh tÕ n-íc ta g¾n kÕt ngµy cµng m¹nh h¬n,dÇn trë thµnh mét thùc thÓ h÷u c¬ cña kinh tÕ khu vùc vµ kinh tÕ thÕ giíi. 1 Ch-¬ng 1 Lý luËn xuÊt khÈu t- b¶n 1.1 B¶n chÊt cña xuÊt khÈu t- b¶n : XuÊt khÈu t- b¶n lµ xuÊt khÈu gi¸ trÞ ra n-íc ngoµi ( ®Çu t- t- b¶n ra n-íc ngoµi) nh»m môc ®Ých bãc lét gi¸ trÞ thÆng d- vµ c¸c nguån lîi kh¸c ë c¸c n-íc nhËp khÈu t- b¶n. Lªnin kh¼ng ®Þnh r»ng , xuÊt khÈu t- b¶n kh¸c vÒ nguyªn t¾c víi xuÊt khÈu hµng hãa vµ lµ qu¸ tr×nh ¨n b¸m b×nh ph-¬ng. Vµo cuèi thÕ kû XIX ®Çu thÕ kû XX, xuÊt khÈu t- b¶n trë thµnh phæ biÕn v×: Mét lµ , trong mét sè Ýt n-íc ph¸t triÓn ®· tÝch luü ®-îc mét khèi l-îng lín t- b¶n kÕch xï vµ mét bé phËn ®· trë th¯nh “ t­ b°n thõa ” do kh«ng t×m ®-îc n¬i ®Çu t- cã tû suÊt lîi nhuËn cao ë trong n-íc. Hai lµ, kh¶ n¨ng xuÊt khÈu t- b¶n xuÊt hiÖn do nhiÒu n-íc l¹c hËu vÒ kinh tÕ bÞ l«i cuèn vµo sù giao l-u kinh tÕ thÕ giíi, nh-ng l¹i rÊt thiÕu t- b¶n. C¸c n-íc ®ã gi¸ ruéng ®Êt l¹i t-¬ng ®èi h¹ , tiÒn l-¬ng thÊp , nguyªn liÖu rÎ, nªn tû suÊt lîi nhuËn cao. Ba lµ, chñ nghÜa t- b¶n cµng ph¸t triÓn th× m©u thuÉn kinh tÕ – x· héi cµng gay g¾t. XuÊt khÈu t- b¶n trë thµnh biÖn ph¸p lµm gi¶m møc gay g¾t ®ã. 1.2 C¸c h×nh thøc vµ hËu qu¶ cña xuÊt khÈu t- b¶n : XuÊt khÈu t- b¶n tån t¹i d-íi nhiÒu h×nh thøc, nÕu xÐt c¸ch thøc ®Çu tth× cã ®Çu t- trùc tiÕp vµ ®Çu t- gi¸n tiÕp  §Çu t- trùc tiÕp lµ h×nh thøc xuÊt khÈu t- b¶n ®Ó x©y dùng nh÷ng xÝ nghiÖp míi hoÆc mua l¹i nh÷ng xÝ nghiÖp ®ang ho¹t ®éng ë n-íc nhËn ®Çu t-, biÕn nã thµnh mét chi nh¸nh cña c«ng ty mÑ. C¸c xÝ nghiÖp míi ®-îc h×nh thµnh th-êng tån t¹i d-íi d¹ng hçn hîp song ph-¬ng, nh-ng còng cã nh÷ng xÝ nghiÖp mµ toµn bé sè vèn lµ cña mét c«ng ty n-íc ngoµi  §Çu t- gi¸n tiÕp lµ h×nh thøc xuÊt khÈu t- b¶n d-íi d¹ng cho vay thu l·i. Th«ng qua c¸c ng©n hµng t- nh©n hoÆc c¸c trung t©m tÝn dông quèc tÕ vµ quèc gia, t- nh©n hoÆc c¸c nhµ t- b¶n cho c¸c n-íc kh¸c vay vèn theo nhiÒu h¹n ®Þnh kh¸c nhau ®Ó ®Çu t- vµo c¸c ®Ò ¸n ph¸t triÓn kinh tÕ. Ngµy nay, h×nh thøc 2 nµy cßn ®-îc thùc hiÖn b»ng viÖc mua tr¸i kho¸n hay cæ phiÕu cña c¸c c«ng ty ë n-íc nhËp khÈu t- b¶n. NÕu xÐt theo chñ së h÷u, cã xuÊt khÈu t- b¶n nhµ n-íc vµ xuÊt khÈu tb¶n t- nh©n  XuÊt khÈu t- b¶n nhµ n-íc lµ h×nh thøc xuÊt khÈu t- b¶n mµ nhµ n-íc ts¶n lÊy t- b¶n tõ ng©n quü cña m×nh ®Çu t- vµo n-íc nhËp khÈu t- b¶n, hoÆc viÖn trî hoµn l¹i hay kh«ng hoµn l¹i ®Ó thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ vµ qu©n sù. VÒ kinh tÕ, xuÊt khÈu t- b¶n nhµ n-íc th-êng h-íng vµo c¸c ngµnh thuéc kÕt cÊu h¹ tÇng ®Ó t¹o m«i tr-êng thuËn lîi cho ®Çu t- t- b¶n t- nh©n. VÒ chÝnh trÞ, viÖn trî cña nhµ n-íc t- s¶n nh»m cøu v·n chÕ ®é chÝnh trÞ th©n cËn ®ang bÞ lung lay hoÆc t¹o ra mèi liªn hÖ phô thuéc l©u dµi. VÒ qu©n sù , viÖn trî cña nhµ n-íc t- s¶n nh»m l«i kÐo c¸c n-íc phô thuéc vµo c¸c khèi qu©n sù hoÆc buéc c¸c n-íc nhËn viÖn trî ph¶i ®-a qu©n tham chiÕn chèng n-íc kh¸c, cho n-íc xuÊt khÈu lËp c¨n cø qu©n sù trªn l·nh thæ cña m×nh hoÆc ®¬n thuÇn ®Ó b¸n vò khÝ.  XuÊt khÈu t- b¶n t- nh©n lµ h×nh thøc xuÊt khÈu t- b¶n do t- b¶n t- nh©n thùc hiÖn . Ngµy nay, h×nh thøc nµy chñ yÕu do c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia tiÕn hµnh th«ng qua ho¹t ®éng ®Çu t- kinh doanh. H×nh thøc xuÊt khÈu t- b¶n t- nh©n cã ®Æc ®iÓm lµ th-êng ®-îc ®Çu t- vµo c¸c ngµnh kinh tÕ cã vßng quay t- b¶n ng¾n vµ thu ®-îc lîi nhuËn ®éc quyÒn cao. XuÊt khÈu t- b¶n tnh©n lµ h×nh thøc chñ yÕu cña xuÊt khÈu t- b¶n, cã xu h-íng t¨ng nhanh , chiÕm tû lÖ cao trong tæng t- b¶n xuÊt khÈu . NÕu nh÷ng n¨m 70 cña thÕ kû XX, xuÊt khÈu t- b¶n t- nh©n ®¹t trªn 50% th× ®Õn nh÷ng n¨m 80 cña thÕ kû nµy nã ®· ®¹t tû lÖ 70% trong tæng t- b¶n xuÊt khÈu. NÕu xÐt vÒ c¸ch thøc ho¹t ®éng , cã c¸c chi nh¸nh cña c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia , ho¹t ®éng tµi chÝnh tÝn dông cña c¸c ng©n hµng hay c¸c trung t©m tÝn dông vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ, trong ®ã, ho¹t ®éng d-íi h×nh thøc chuyÓn giao c«ng nghÖ lµ biÖn ph¸p chñ yÕu mµ c¸c n-íc xuÊt khÈu t- b¶n th-êng sö dông ®Ó khèng chÕ nÒn kinh tÕ cña c¸c n-íc nhËp khÈu t- b¶n. 3 XuÊt khÈu t- b¶n vÒ thùc chÊt lµ h×nh thøc më réng quan hÖ s¶n xuÊt t- b¶n chñ nghÜa trªn ph¹m vi quèc tÕ, lµ sù bµnh tr-êng thÕ lùc cña t- b¶n tµi chÝnh nh»m bãc lét nh©n d©n lao ®éng thÕ giíi, lµm cho c¸c n-íc nhËp khÈu t- b¶n bÞ bãc lét gÝa trÞ thÆng d-, c¬ cÊu kinh tÕ quÌ quÆt, lÖ thuéc vµo nÒn kinh tÕ n-íc t- b¶n chñ nghÜa. Tõ ®ã lµm cho m©u thuÉn kinh tÕ – x· héi gia t¨ng. 1.3 Nh÷ng biÓu hiÖn míi cña xuÊt khÈu t- b¶n trong giai ®o¹n ph¸t triÓn hiÖn nay cña chñ nghÜa t- b¶n Ngµy nay , trong ®iÒu kiÖn lÞch sö míi, xuÊt khÈu t- b¶n ®· cã sù biÕn ®æi lín . Thø nhÊt lµ h-íng xuÊt khÈu t- b¶n ®· cã sù thay ®æi c¬ b¶n. Tr-íc kia, luång t- b¶n xuÊt khÈu chñ yÕu tõ c¸c n-íc t- b¶n ph¸t triÓn sang c¸c n-íc kÐm ph¸t triÓn ( chiÕm tû träng trªn 70% ). Nh-ng nh÷ng thËp kû gÇn ®©y ®¹i bé phËn dßng ®Çu t- l¹i ch¶y qua l¹i gi÷a c¸c n-íc t- b¶n ph¸t triÓn víi nhau. Tû träng xuÊt khÈu t- b¶n gi÷a ba trung t©m t- b¶n chñ nghÜa t¨ng nhanh, ®Æc biÖt dßng ®Çu t- ch¶y m¹nh theo h-íng tõ NhËt B¶n vµo Mü vµ T©y ¢u, còng nh- tõ T©y ¢u ch¶y sang Mü lµm cho luång xuÊt khÈu t- b¶n vµo c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn gi¶m m¹nh, thËm chÝ chØ cßn 16,8%(1996) vµ hiÖn nay kho¶ng 30%. Tr-íc t×nh h×nh ®ã, nhiÒu nhµ lý luËn t- s¶n cho r»ng, xuÊt khÈu t- b¶n kh«ng cßn lµ thñ ®o¹n vµ ph-¬ng tiÖn mµ c¸c n-íc giµu dïng ®Ó bãc lét c¸c n-íc nghÌo. Theo hä, xuÊt khÈu t- b¶n ®· trót bá b¶n chÊt cò cña nã vµ trë thµnh h×nh thøc hîp t¸c cïng cã lîi trong mèi quan hÖ quèc tÕ.Sù hîp t¸c nµy diÔn ra chñ yÕu gi÷a c¸c n-íc t- b¶n ph¸t triÓn víi nhau. §ã lµ quan niÖm hoµn toµn sai lÇm. Nh- ®· biÕt , cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ ®· t¹o ra nh÷ng biÕn ®æi nh¶y vät trong sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Vµo nh÷ng n¨m 80 cña thÕ kû XX, nhiÒu ngµnh c«ng nghiÖp míi ra ®êi vµ ph¸t triÓn thµnh c¸c ngµnh mòi nhän nh- : ngµnh c«ng nghÖ sinh häc, ngµnh chÕ t¹o vËt liÖu míi, ngµnh b¸n dÉn vµ vi ®iÖn tö, ngµnh vò trô vµ ®¹i d-¬ng...Nh÷ng ngµnh nµy cã thiÕt bÞ vµ quy tr×nh c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, tiªu tèn Ýt nguyªn , nhiªn vËt liÖu. 4 Trong nÒn kinh tÕ gi÷a c¸c n-íc t- b¶n ph¸t triÓn ®· diÔn ra sù biÕn ®æi c¬ cÊu c¸c ngµnh s¶n xuÊt mòi nhän cã hµm l-îng khoa häc kü thuËt cao. Sù xuÊt hiÖn nh÷ng ngµnh nghÒ míi ®· t¹o ra nhu cÇu ®Çu t- hÊp dÉn v× trong thêi gian ®Çu nã t¹o ra lîi nhuËn siªu ng¹ch rÊt cao. ViÖc tiÕp nhËn kü thuËt míi chØ diÔn ra ë c¸c n-íc t- b¶n ph¸t triÓn v× c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn cã h¹ tÇng kinh tÕ x· héi l¹c hËu , kh«ng phï hîp, t×nh chÝnh trÞ kÐm æn ®Þnh, søc mua kÐm, tû suÊt lîi nhuËn cña t- b¶n ®Çu t- kh«ng cßn cao nh- tr-íc ( cßn víi n-íc ®ang ph¸t triÓn nh-ng ®· trë thµnh Nics th× tû träng cña luång t- b¶n xuÊt khÈu vÉn lín: chiÕm 80% tæng t- b¶n xuÊt khÈu cña c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn). MÆt kh¸c thêi gian nµy, xu h-íng liªn kÕt c¸c nÒn kinh tÕ ë c¸c trung t©m t- b¶n chñ nghÜa ph¸t triÓn rÊt m¹nh. HÖ qña cña ho¹t ®éng nµy bao giê còng h×nh thµnh c¸c khèi kinh tÕ víi nh÷ng ®aä luËt b¶o hé rÊt kh¾t khe. §Ó nhanh chãng chiÕm lÜnh thÞ tr-êng, c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia ®· biÕn c¸c doanh nghiÖp chi nh¸nh cña m×nh thµnh mét bé phËn cÊu thµnh cña khèi kinh tÕ míi nh»m tr¸nh ®ßn thuÕ quan nÆng cña c¸c ®¹o luËt b¶o hé. NhËt vµ T©y ¢u ®· tÝch cùc ®Çu t- vµo thÞ tr-êng Mü b»ng c¸ch ®ã. Sù biÕn ®éng vÒ ®Þa bµn vµ tû träng ®Çu t- cña c¸c n-íc t- b¶n ph¸t triÓn kh«ng lµm cho b¶n chÊt cña xuÊt khÈu t- b¶n thay ®æi , mµ chØ lµm cho h×nh thøc vµ xu h-íng cña xuÊt khÈu t- b¶n thªm phong phó vµ phøc t¹p h¬n. Sù xuÊt hiÖn c¸c ngµnh míi cã hµm l-îng khoa häc- c«ng nghÖ cao ë c¸c n-íc tb¶n ph¸t triÓn bao giê còng dÉn ®Õn cÊu t¹o h÷u c¬ cña t- b¶n t¨ng cao vµ ®iÒu ®ã tÊt yÕu dÉn ®Õn tû suÊt lîi nhuËn cã xu h-íng gi¶m xuèng. HiÖn t-îng thõa t- b¶n t-¬ng ®èi, hÖ qu¶ cña sù ph¸t triÓn ®ã lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái. Bªn c¹nh ®ã, sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña c¸c thiÕt bÞ quy tr×nh c«ng nghÖ míi ®· dÉn ®Õn sù lo¹i bá c¸c thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ l¹c hËu ra khái qu¸ tr×nh s¶n xuÊt trùc tiÕp ( do bÞ hao mßn h÷u h×nh vµ v« h×nh ). §èi víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®ang ph¸t triÓn, nh÷ng t- liÖu s¶n xuÊt nµy rÊt cã Ých vµ vÉn lµ kü thuËt míi mÎ. Nh»m môc ®Ých thu lîi nhuËn ®éc quyÒn cao, c¸c tËp ®oµn t- b¶n ®éc quyÒn ®-a c¸c thiÕt bÞ ®ã sang c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn d-íi h×nh thøc chuyÓn giao c«ng nghÖ. Râ rµng, khi chñ nghÜa ®Õ quèc cßn tån t¹i th× xuÊt 5 khÈu t- b¶n tõ c¸c n-íc t- b¶n ph¸t triÓn sang c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn lµ ®iÒu kh«ng tr¸nh khái. XÐt trong mét giai ®o¹n ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh , cã thÓ diÔn ra sù thay ®æi tû träng t- b¶n ®Çu t- vµo khu vùc nµo ®ã cña thÕ giíi, nh-ng ph©n tÝch mét thêi kú dµi h¬n cña quy m« thÕ giíi cho thÊy: xuÊt khÈu t- b¶n vÉn lµ vò khÝ chñ yÕu mµ t- b¶n ®éc quyÒn sö dông ®Ó bµnh tr-íng ra n-íc ngoµi. T×nh tr¹ng nî nÇn cña c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn ë ch©u ¸, Phi , Mü Latinh lµ thùc tÕ chøng minh cho kÕt luËn trªn. Thø hai lµ chñ thÓ xuÊt khÈu t- b¶n cã sù thay ®æi lín , trong ®ã vai trß c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia trong xuÊt khÈu t- b¶n ngµy cµng to lín, ®Æc biÖt lµ trong FDI . MÆt kh¸c, ®· xuÊt hiÖn nhiÒu chñ thÓ xuÊt khÈu t- b¶n tõ c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn mµ næi bËt lµ c¸c Nics ch©u ¸. Thø ba lµ h×nh thøc xuÊt khÈu t- b¶n rÊt ®a d¹ng, sù ®an quyÖn gi÷a xuÊt khÈu t- b¶n vµ xuÊt khÈu hµng ho¸ t¨ng lªn. Ch¼ng h¹n, trong ®Çu t- trùc tiÕp xuÊt hiÖn nh÷ng h×nh thøc míi nh- BOT,BT...sù kÕt hîp gi÷a xuÊt khÈu t- b¶n víi c¸c hîp ®ång bu«n b¸n hµng ho¸, dÞch vô, chÊt x¸m kh«ng ngõng t¨ng lªn. Thø t- lµ sù ¸p ®Æt mang tÝnh thùc d©n trong xuÊt khÈu t- b¶n ®· ®-îc gì bá dÇn vµ nguyªn t¾c cïng cã lîi ®-îc ®Ò cao. Ngµy nay , xuÊt khÈu t- b¶n lu«n thÓ hiÖn kÕt qu¶ hai mÆt. Mét mÆt, nã lµm cho c¸c quan hÖ t- b¶n chñ nghÜa ®-îc ph¸t triÓn vµ më réng ra trªn ®Þa bµn quèc tÕ, gãp phÇn thóc ®Èy nhanh chãng qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng vµ quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ cña nhiÒu n-íc; lµ mét trong nh÷ng nh©n tè cùc kú quan träng t¸c ®éng tõ bªn ngoµi vµo lµm cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ vµ t¸i c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë c¸c n-íc nhËp khÈu t- b¶n ph¸t triÓn nhanh chãng . Song mÆt kh¸c, xuÊt khÈu t- b¶n vÉn ®Ó l¹i cho c¸c quèc gia nhËp khÈu t- b¶n, nhÊt lµ víi c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn nh÷ng hËu qu¶ nÆng nÒ nh-: nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn mÊt c©n ®èi vµ lÖ thuéc, nî nÇn chång chÊt do bÞ bãc lét qu¸ nÆng nÒ. Song ®iÒu nµy tuú thuéc mét phÇn rÊt lín vµo vai trß qu¶n lý cña nhµ n-íc ë c¸c n-íc nhËp khÈu t- b¶n. Lîi dông mÆt tÝch cùc cña xuÊt khÈu t- b¶n , nhiÒu n-íc ®· më réng viÖc tiÕp nhËn ®Çu t- ®Ó ®Èy m¹nh 6 qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ë nø¬c m×nh. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i biÕt vËn dông mÒm dÎo,linh ho¹t , nguyªn t¾c cïng cã lîi, lùa chän ph-¬ng ¸n thiÕt thùc, ®Ó khai th¸c nguån lùc quèc tÕ cã hiÖu qu¶. 7 Ch-¬ng 2 §Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi – Xu h-íng quan träng ®èi víi c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn 2.1 §Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi 2.1.1 §Æc ®iÓm ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi §Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi ( Foreign Direct Investment – FDI ) lµ h×nh thøc ®Çu t- n-íc ngoµi. Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña nã lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh quèc tÕ vµ ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ . Trªn thùc tÕ cã nhiÒu c¸ch nh×n nhËn kh¸c nhau vÒ ®Çu t- n-íc ngo¯i.Theo hiÖp héi luËt quèc tÕ (1966) “ §Çu t­ n­íc ngoµi lµ sù di chuyÓn vèn tõ n-íc cña ng-êi ®Çu t- sang n-íc cña ng-êi sö dông nh-ng kh«ng ph¶i ®Ó mua hµng tiªu dïng cña n-íc nµy mµ dïng ®Ó chi phÝ cho c¸c ho¹t ®éng cã tÝnh chÊt kinh tÕ x± héi ”. Theo luËt §Çu t­ n­íc ngo¯i ViÖt Nam ban h¯nh n¨m 1987 vµ ®-îc bæ sung ho¯n thiÖn sau ba lÇn söa ®æi “ §Çu t­ n­íc ngo¯i lµ viÖc c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n n-íc ngoµi trùc tiÕp ®-a vµo ViÖt Nam vèn b»ng tiÒn n-íc ngoµi hoÆc bÊt kú tµi s¶n nµo ®-îc chÝnh phñ ViÖt Nam chÊp nhËn ®Ó hîp t¸c kinh doanh trªn c¬ së hîp ®ång hoÆc thµnh lËp xÝ nghiÖp liªn doanh hay xÝ nghiÖp 100% vèn n­íc ngo¯i” Qua xem xÐt c¸c ®Þnh nghÜa vÒ ®Çu t- n-íc ngoµi cã thÓ rót ra mét sè ®Æc tr-ng c¬ b¶n cña ®Çu t- n-íc ngoµi nh- sau: Mét lµ , sù di chuyÓn vèn tõ n-íc nµy sang n-íc kh¸c . Hai lµ , vèn ®-îc huy ®éng vµo c¸c môc ®Ých thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ vµ kinh doanh. MÆc dï cã nhiÒu kh¸c biÖt vÒ quan niÖm nh-ng nh×n chung FDI ®-îc xem xÐt nh- mét ho¹t ®éng kinh doanh, ë ®ã cã c¸c yÕu tè di chuyÓn vèn quèc tÕ vµ kÌm theo nã bao gåm c¸c yÕu tè kh¸c . C¸c yÕu tè ®ã kh«ng chØ bao gåm sù kh¸c biÖt vÒ quèc tÞch cña c¸c ®èi t¸c tham gia vµo qu¸ tr×nh kinh 8 doanh,sù kh¸c biÖt v¨n ho¸ , luËt ph¸p mµ cßn lµ sù chuyÓn giao c«ng nghÖ , thÞ tr-êng tiªu thô... Theo luËt §Çu t- n-íc ngoµi cña ViÖt Nam, FDI cã thÓ ®-îc hiÓu nh- lµ viÖc c¸c tæ chøc, c¸c c¸ nh©n trùc tiÕp n-íc ngoµi ®-a vµo ViÖt Nam vèn b»ng tiÒn hay bÊt cø tµi s¶n nµo ®-îc chÝnh phñ ViÖt Nam chÊp nhËn ®Ó hîp t¸c víi bªn ViÖt Nam hoÆc tù m×nh tæ chøc c¸c ho¹t ®éng kinh doanh trªn l·nh thæ ViÖt Nam .D-íi gãc ®é kinh tÕ cã thÓ hiÓu FDI lµ h×nh thøc di chuyÓn vèn quèc tÕ trong ®ã ng-êi së h÷u ®ång thêi lµ ng-êi trùc tiÕp tham gia qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh ho¹t ®éng sö dông vèn ®Çu t-.VÒ thùc chÊt, FDI lµ sù ®Çu t- cña c¸c c«ng ty ( c¸ nh©n) nh»m x©y dùng c¸c c¬ së, chi nh¸nh ë n-íc ngoµi vµ lµm chñ toµn bé hay tõng phÇn c¬ së ®ã. §Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi cã c¸c ®Æc ®iÓm sau: Thø nhÊt , c¸c chñ ®Çu t- ph¶i ®ãng gãp mét khèi l-îng vèn tèi thiÓu theo quy ®Þnh cña tõng quèc gia. LuËt §Çu t- n-íc ngoµi cña ViÖt Nam quy ®Þnh chñ ®Çu t- n-íc ngoµi ph¶i ®ãng gãp tèi thiÓu 30% vèn ph¸p ®Þnh cña dù ¸n. Thø hai , sù ph©n chia quyÒn qu¶n lý c¸c doanh nghiÖp phô thuéc vµo møc ®é ®ãng gãp vèn. NÕu ®ãng gãp 10% vèn th× doanh nghiÖp hoµn toµn do chñ ®Çu t- n-íc ngoµi ®iÒu hµnh vµ qu¶n lý. Thø ba , lîi nhuËn cña c¸c chñ ®Çu t- phô thuéc vµo kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh vµ ®-îc ph©n chia theo tû lÖ gãp vèn sau khi nép thuÕ vµ tr¶ lîi tøc cæ phÇn. Thø t- , FDI ®-îc thùc hiÖn th«ng qua viÖc x©y dùng doanh nghiÖp míi, mua l¹i toµn bé hoÆc tõng phÇn doanh nghiÖp ®ang ho¹t ®éng hoÆc s¸t nhËp c¸c doanh nghiÖp víi nhau. Thø n¨m , FDI kh«ng chØ g¾n liÒn víi di chuyÓn vèn mµ cßn g¾n liÒn víi chuyÓn giao c«ng nghÖ, chuyÓn giao kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm qu¶n lý vµ t¹o ra thÞ tr-êng míi cho c¶ phÝa ®Çu t- vµ phÝa nhËn ®Çu t-. Thø s¸u , FDI hiÖn nay g¾n liÒn víi c¸c ho¹t ®éng kinh doanh quèc tÕ cña c¸c c«ng ty ®a quèc gia. 9 §Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi cã thÓ ®-îc ph©n chia theo nhiÒu tiªu thøc kh¸c nhau: NÕu c¨n cø tÝnh chÊt ph¸p lý cña ®Çu t- n-íc ngoµi trùc tiÕp cã thÓ chia ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi thµnh c¸c lo¹i hîp ®ång vµ hîp t¸c kinh doanh , doanh nghiÖp liªn doanh,doanh nghiÖp 100% vèn n-íc ngoµi. Ngoµi ra cßn cã thªm h×nh thøc ®Çu t- kh¸c ®ã lµ hîp ®ång x©y dùng – kinh doanh- chuyÓn giao (BOT). Trong c¸c h×nh thøc trªn th× doanh nghiÖp liªn doanh vµ doanh nghiÖp 100% vèn lµ h×nh thøc ph¸p nh©n míi vµ luËt ViÖt Nam gäi chung lµ xÝ nghiÖp cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi. NÕu c¨n cø vµo tÝnh chÊt ®Çu t- cã thÓ chia FDI thµnh hai lo¹i ®Çu t- tËp trung trong khu chÕ xuÊt vµ ®Çu t- ph©n t¸n. Mçi lo¹i ®Çu t- trªn ®Òu cã ¶nh h-ëng ®Õn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, c¬ cÊu c«ng nghiÖp ë tõng quèc gia. NÕu c¨n cø vµo qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt cã thÓ chia ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi thµnh ®Çu t- vµo nghiªn cøu vµ triÓn khai, ®Çu t- vµo cung øng nguyªn liÖu, ®Çu t- vµo s¶n xuÊt, ®Çu t- vµo tiªu thô s¶n phÈm.. NÕu c¨n cø vµo lÜnh vùc ®Çu t- cã thÓ chia FDI thµnh c¸c lo¹i nh- ®Çu tc«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp , dÞch vô .. Theo luËt §Çu t- n-íc ngoµi cña ViÖt Nam, c¸c h×nh thøc ®Çu t- n-íc ngoµi vµo ViÖt Nam bao gåm 3 h×nh thøc nh- sau:  Hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh  Doanh nghiÖp liªn doanh  Doanh nghiÖp 100% vèn n-íc ngoµi . Hµng ®æi hµng – Ph-¬ng thøc ®Çu t- thu hót n-íc ngoµi quan träng ®èi víi c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn. Hµng ®æi hµng lµ ph-¬ng thøc ®Çu t- mµ gi¸ trÞ cña trang thiÕt bÞ cung cÊp ®-îc hoµn tr¶ b»ng chÝnh s¶n phÈm mµ c¸c trang thiÕt bÞ ®ã lµm ra. Ph-¬ng thøc nµy liªn quan tíi hai hîp ®ång quan hÖ mËt thiÕt víi nhau vµ c©n b»ng nhau vÒ mÆt gi¸ trÞ.Trong mét hîp ®ång, nhµ cung cÊp ®ång ý x©y dùng nhµ m¸y hoÆc cung cÊp c¸c c«ng nghÖ cña nhµ m¸y cho phÝa ®èi t¸c. 10 Trong hîp ®ång kh¸c, nhµ cung cÊp ®ång ý mua l¹i s¶n phÈm mµ c«ng nghÖ ®ã s¶n xuÊt ra víi khèi l-îng t-¬ng øng víi gÝa trÞ thiÕt bÞ mµ nhµ m¸y ®· ®Çu t-. Hµng ®æi hµng cã vai trß quan träng ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn ®Æc biÖt lµ c¸c n-íc ®ang chuyÓn ®æi. Thùc tÕ ®· chØ ra r»ng hµng ®æi hµng cã ý nghÜa quan träng trong ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n gãp phÇn æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, t¹o viÖc lµm cho ng-êi lao ®éng ë c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn. Hµng ®æi hµng lµ ph-¬ng thøc ®Çu t- míi cña c¸c ®èi t¸c n-íc ngoµi vµo ViÖt Nam. 2.1.2 §Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi ë c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn Trong ba thËp kû võa qua, nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®· chøng kiÕn mét sù t¨ng tr-ëng ®¸ng kÓ vÒ luång vèn FDI. Tæng FDI trung b×nh hµng n¨m theo gi¸ trÞ thÞ tr-êng hiÖn nay t¨ng lªn 10 lÇn, tõ 104 tû USD trong nh÷ng n¨m cña thËp kû 60 lªn ®Õn 1173 tû USD vµo cuèi nh÷ng n¨m cña thËp kû 80. FDI ®· tiÕp tôc t¨ng vµ ®¹t 1940 tû USD n¨m 1992. C¸c n-íc ph¸t triÓn chiÕm tõ 68% trong nh÷ng n¨m 60 lªn ®Õn 80% vµo cuèi nh÷ng n¨m 90 trong tæng sè cña phÇn t¨ng lªn cña FDI. XÐt vÒ khuynh h-íng chung, mét trong nh÷ng nÐt næi bËt nhÊt cña FDI lµ viÖc t¨ng nhanh lªn nhanh chãng vµ v÷ng bÒn cña nh÷ng luång FDI tíi c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn. Sau mét giai ®o¹n t-¬ng ®èi ®×nh trÖ diÔn ra sau c¸c cuéc khñng ho¶ng nî vµ mét cuéc suy tho¸i cho tíi gi÷a nh÷ng n¨m 80 (tõ n¨m 1981 - 1985 FDI ®Õn c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn thùc tÕ gi¶m 4%/ n¨m), ®Çu t- vµo c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn ®· kh«i phôc m¹nh mÏ. Trong nh÷ng n¨m cuèi thËp kû 80, FDI t¨ng 17% mét n¨m vµ tiÕp tôc trong nh÷ng n¨m 90.Theo b¸o c¸o cña Liªn Hîp Quèc vµ §Çu t- thÕ giíi n¨m 1994, tæng ®Çu t- FDI vµo c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn ®¹t sè kû lôc lµ 70 tû USD n¨m 1993, t¨ng 125% trong ba n¨m ®Çu cña thËp kû nµy. Ng-îc l¹i FDI vµo c¸c n-íc ph¸t triÓn l¹i gi¶m m¹nh trong nh÷ng n¨m 90. Trong n¨m 1991 , FDI vµo c¸c n-íc OECD gi¶m 31% vµ tiÕp tôc gi¶m thªm 16% n¨m 1992. KÕt qu¶ lµ n¨m 1992 c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn chiÕm 32% tæng FDI, trong khi tû träng trung b×nh lµ 11 24% trong nh÷ng n¨m 70. Tû träng nµy tiÕp tôc t¨ng, ®¹t 40% vµo n¨m 1993. NÕu xu h-íng nµy tiÕp tôc, khèi l-îng FDI hµng n¨m vµo c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn cã thÓ v-ît c¸c n-íc ph¸t triÓn trong thêi gian kh«ng xa. §iÒu nµy cho thÊy cã mét sù thay ®æi c¬ cÊu rÊt lín kh«ng chØ vÒ h×nh thøc cña ®Çu t- mµ cßn cña s¶n xuÊt vµ th-¬ng m¹i sinh ra tõ kÕt qu¶ ®Çu t- nµy. XÐt vÒ mÆt c¬ cÊu, dßng FDI cã xu h-íng t¨ng vµo khu vùc s¶n xuÊt vµ dÞch vô. Trong ®ã khu vùc dÞch vô chiÕm -u thÕ so víi khu vùc s¶n xuÊt. VÝ dô 51% ®Çu t- n-íc ngoµi vµo Mü n¨m 92 lµ vµo khu vùc dÞch vô, so s¸nh víi n¨m 1981 lµ 4%. Con sè nµy ë Anh lµ 40% n¨m 1992 vµ 35% n¨m 1981. N-íc NhËt lµ 56% vµ 53%. Trong khi phÇn lín c¸c ho¹t ®éng dÞch vô tËp trung ë c¸c n-íc ph¸t triÓn, còng cã nh÷ng dÊu hiÖu chØ ra r»ng chÝnh s¸ch tù do ho¸ còng ®· dÉn ®Õn viÖc t¨ng ®¸ng kÓ møc ®©ï t- FDI vµo ngµnh dÞch vô ë c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn. Dßng FDI b×nh qu©n hµng n¨m 1970 – 1992. 70 – 81- 85 86 - 90 1991 1992 80 TÊt c¶ c¸c n-íc (tû USD) 21 50 155 149 126 C¸c n-íc ph¸t triÓn ( tû USD ) 16 36 129 110 86 5 14 26 39 40 Ch©u Phi (%) 13.0 15.3 12.0 7.9 5.1 Ch©u ¸ (%) 60.9 46.2 36.0 39.5 41.0 Ch©u Mü-Latinh (%) 26.1 38.5 52.0 52.6 53.9 C¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn(tû USD) Nguån : Transnational Corporations in World Development : Third survey , United Nations . Sù ph©n bæ vÒ ®Þa lý cho thÊy 10 n-íc ®øng ®Çu vÒ nhËn FDI chiÕm 76% tæng sè FDI vµo thÕ giíi thø ba vµo n¨m 1992, t¨ng lªn so víi 70% trong m-êi n¨m tr-íc nh-ng vÉn thÊp h¬n 81% ®¹t ®-îc cña n¨m 1981. §iÒu nµy cã thÓ 12 gi¶i thÝch bëi sù t¨ng lªn nhanh chãng cña FDI vµo Trung Quèc.NÕu n¨m 1981 khèi l-îng FDI vµo Trung Quèc lµ kh«ng ®¸ng kÓ th× ®Õn n¨m 1992 ®· chiÕm tíi mét phÇn t- t«ng FDI vµo c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn. ChÝnh s¸ch thu hót vµ qu¶n lý FDI cña c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn ®· thay ®æi m¹nh mÏ trong thËp kû tr-íc.HiÖn nay c¸c chÝnh phñ ®Òu khuyÕn khÝch FDI theo mét c¸ch thøc míi ch-a tøng cã trong lÞch sö. ViÖc chuyÓn c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ h-íng vÒ thÞ tr-êng vµ c¸c chÝnh s¸ch tù do kinh tÕ ®· thu hót vµ hÊp dÉn h¬n c¸c nhµ ®Çu t-. Nh÷ng cè g¾ng cña chÝnh phñ c¸c n-íc nh»m thu hót c¸c nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi ®Æc biÖt lµ c¸c dù ¸n vµo c¬ së h¹ tÇng vµ c«ng tr×nh phóc lîi theo h×nh thøc BOO hay BOT ®ang t¨ng nhanh. ViÖc thùc hiÖn t- nh©n ho¸ vµ cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n-íc còng lµ m«t ph-¬ng thøc quan träng ®Ó thu hót c¸c nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi. Trong xu h-íng nµy c¸c n-íc Ch©u Mü Latinh dÉn ®Çu c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn.Tõ n¨m 1988 ®Õn 1992 khèi l-îng FDI trÞ gi¸ kho¶ng 8,1 tû USD ®· ®-îc ®-a vµo c¸c n-íc ch©u Mü Latinh bëi h×nh thøc mua cæ phÇn cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc. Khèi l-îng nµy chiÕm 16% tæng FDI ®Çu t- vµo quèc gia nµy. C¸c n-íc §«ng ¢u còng ®· thu hót khèi l-îng ®Çu t- lín vµo lÜnh vùc nµy kho¶ng 5,2 tû USD trong kho¶ng thêi gian tõ n¨m 1988 ®Õn 1992 t-¬ng øng víi 43% trong tæng khèi l-îng ®Çu t- vµo khu vùc. §Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi cña toµn thÕ giíi ®¹t 450 tû USD vµo n¨m 1995. Trong ®ã hai phÇn ba tËp trung vµo c¸c n-íc ch©u ¸. TÇm vãc ngµy cµng lín vµ tÝnh n¨ng ®éng cña c¸c n-íc ch©u ¸ ®· lµm cho ch©u ¸ trë thµnh thÞ tr-êng ®Çu t- quan träng ®èi víi c¸c c«ng ty ®a quèc gia. T×nh h×nh dßng vèn FDI trªn thÕ giíi vµ trong khu vùc hiÖn nay Cã thÓ nãi trong 10 n¨m trë l¹i ®©y, mÆc dï cã mét sè biÕn ®éng song nh×n chung l-îng FDI trªn toµn thÕ giíi cã xu h-íng t¨ng. N¨m 1997, con sè nµy vµo kho¶ng 400 tû USD víi kho¶ng 70% vµo c¸c n-íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn.Theo c¬ quan th-¬ng m¹i vµ ph¸t triÓn cña Liªn Hîp Quèc (UNCTAD), n¨m 1998, tæng l-îng FDI ®¹t 430 tû USD, t¨ng gÇn 10% so víi n¨m 1997 13 nh-ng luång vèn vµo c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn l¹i gi¶m xuèng cßn 111 tû USD so víi 117 tû cña n¨m 1997. Trong khu vùc ch©u ¸, møc ®é c¹nh tranh ®Ó thu hót trë nªn rÊt gay g¾t. Trong sè c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn, Trung Quèc lµ n-íc thµnh c«ng nhÊt víi l-îng ®Çu t- thu hót trung b×nh chiÕm tíi mét nöa tæng sè vèn FDI ®æ vµo c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ sù hÊp dÉn cña mét thÞ tr-êng réng lín vµ c¶i c¸ch kinh tÕ ®¹t ®-îc nhiÒu thµnh tùu næi bËt trong nh÷ng n¨m qua. Do t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng tiÒn tÖ ch©u ¸, n¨m 1998 lµ n¨m ®Çu tiªn kÓ tõ n¨m 1985 tæng vèn vµo khu vùc nµy tuy ®· gi¶m nh-ng kh«ng nhiÒu. Trong ®ã, kh¶ n¨ng øng phã dÉn ®Õn møc ®é ¶nh h-ëng cña tõng n-íc lµ kh¸c nhau. Indonesia vµ Philippines ®øng ®Çu danh s¸ch nhãm n-íc suy gi¶m nguån vèn FDI, trong khi ®ã Hµn Quèc vµ Th¸i Lan , mÆc dï chÞu nhiÒu t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng nhÊt, song vÉn duy tr× ®-îc l-îng vèn lín. Trªn thùc tÕ hai quèc gia nµy ®· tiÕn hµnh nh÷ng c¶i c¸ch s©u réng, ®· ®-îc ®¸nh gi¸ lµ thµnh c«ng c¶ trªn b×nh diÖn nÒn kinh tÕ vÜ m« nãi chung vµ m«i tr-êng ®Çu t- nãi riªng.N¨m 1998, vèn FDI ®¨ng ký cña Th¸i Lan lµ 5,9 tû USD so víi 3,6 tû n¨m 1997 vµ cña Hµn Quèc lÇn l-ît lµ 4,7 tû USD vµ 3,6 tû USD . Cuéc khñng ho¶ng nµy còng lµm gi¶m râ rÖt nguån cung cÊp FDI tõ hai quèc gia cung cÊp FDI lín cña ch©u ¸ lµ NhËt B¶n ,Hµn Quèc vµ mét sè n-íc Nics kh¸c. 2.2 Kinh nghiÖm cña mét sè n-íc trong thu hót vµ sö dông ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi vµo ph¸t triÓn t¨ng tr-ëng kinh tÕ 2.2.1 §Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi ë Trung Quèc §Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi ë Trung Quèc chiÕm mét phÇn t- tæng ®Çu t- vµo c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn, gãp phÇn quan träng vµo ph¸t triÓn kinh tÕ ë c¸c n-íc nµy. Quy m« trung b×nh cña c¸c dù ¸n n¨m 1991 lµ 920000USD, n¨m 1190000USD vµ n¨m 1993 lµ 1310000 USD. Tõ n¨m 1992 b¾t ®Çu cã sù 14 gia t¨ng ®¸ng kÓ trong c¸c dù ¸n võa hoÆc lín víi kü thuËt tiªn tiÕn trong ngµnh ®iÖn, m¸y mãc, ho¸ chÊt, ®iÖn tö, vËt liÖu x©y dùng. C¸c ®Æc khu kinh tÕ vµ khu c«ng nghiÖp ®-îc x©y dùng ngµy cµng nhiÒu. Cho ®Õn nay Trung Quèc vÉn lµ n¬i hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t- vµ Trung Quèc vÉn duy tr× møc t¨ng tr-ëng cao. Tõ n¨m 1995, Trung Quèc ®· khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp trong n-íc vµ c¸c nhµ ®Çu t- cña c¸c n-íc ch©u ¢u thùc hiÖn ph-¬ng thøc hµng ®æi hµng nh»m ph¸t triÓn ngµnh chÕ biÕn n«ng s¶n xuÊt khÈu, gãp phÇn tÝch cùc t¹o viÖc lµm cho ng-êi lao ®éng nhÊt lµ lao ®éng n«ng th«n . §iÒu g× ®· dÉn ®Õn kÕt qu¶ ho¹t ®éng tèt nh- vËy cña Trung Quèc .Bªn c¹nh mét sè nh©n tè thuËn lîi, Trung Quèc ®· cã c¸c biÖn ph¸p thu hót vµ sö dông FDI cho sù ph¸t triÓn mét c¸ch tÝch cùc vµ kÕ ho¹ch. Thø nhÊt , Trung Quèc ®· t¹o ra mét m«i tr-êng kh¸ thuËn lîi vµ æn ®Þnh cho c¸c nhµ ®Çu t-, t¹o ra møc tin cËy cao n¬i hä. Nhê ®ã Trung Quèc ®· thu hót luång ®Çu t- lín, h×nh thøc vµ ®èi t¸c phong phó. M«i tr-êng ®Çu tlu«n ®-îc c¶i thiÖn . Tõ n¨m 1992 c¸c chÝnh quyÒn ®Þa ph-¬ng b¾t ®Çu chñ ®éng h¬n trong viÖc th«ng qua c¸c dù ¸n FDI vµ ®· cung cÊp thªm c¸c dÞch vô x· héi cho c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi. NhËn ra t©m quan träng cña viÖc b¶o hé së h÷u trÝ tuÖ, Trung Quèc ®· ®-a c¸c luËt vÒ b¶n quyÒn , nh·n m¸c, s¸ng chÕ vµ c¸c quy ®Þnh vÒ c¸c phÇn mÒm m¸y tÝnhvµ gia nhËp tæ chøc së h÷u trÝ tuÖ thÕ giíi, C«ng -íc Paris vµ C«ng -íc b¶n quyÒn thÕ giíi ®Ó b¶o vÖ b¶n quyÒn c«ng nghiÖp. C¸c ®iÒu kiÖn c¬ së h¹ tÇng ë c¸c khu vùc tËp trung nhiÒu FDI ®· ®-îc n©ng cÊp, ®Æc biÖt lµ ë c¸c khu vùc kinh tÕ vµ c¸c vïng ph¸t triÓn kinh tÕ vµ c«ng nghiÖp. Thø hai , FDI ë Trung Quèc ®-îc thu hót mét c¸ch cã kÕ ho¹ch. ë giai ®o¹n ®Çu FDI ®-îc khuyÕn khÝch tËp trung vµo s¶n xuÊt c«ng nghiÖp lµ ngµnh cã hÖ sè t¹o viÖc lµm cao tuy nhiªn hä còng ®-a ra nh÷ng h¹n chÕ míi dÇn dÇn ®-îc th¸o bá . Ch¼ng h¹n tõ n¨m 1992 sau 13 n¨m kÓ tõ khi më cöa, Trung Quèc míi më réng lÜnh vùc ®Çu t- trong ngµnh dich vô nh- tµi chÝnh , 15 b¶o hiÓm, bÊt ®éng s¶n, du lÞch, th-¬ng m¹i.. ®Æc biÖt dÞch vô kÕ to¸n, t- vÊn vµ th«ng tin. 2.2.2 §Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi ë Th¸i Lan §Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi ë Th¸i Lan ®· gãp phÇn quan träng vµo ph¸t triÓn kinh tÕ ë n-íc nµy. Cuèi thËp kû 80, Th¸i Lan ®· thu hót kho¶ng 30 tû USD vèn ®Çu t- n-íc ngoµi. Vµo ®Çu nh÷ng n¨m 90, nÒn kinh tÕ Th¸i Lan lu«n gi÷ ë møc t¨ng tr-ëng 8%/ n¨m. Tuy nhiªn võa qua n-íc nµy ®· l©m vµo cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh trÇm träng mµ c¸c nguyªn nh©n chÝnh lµ ®Çu tqu¸ nhiÒu vµo bÊt ®éng s¶n, qu¶n lý vèn n-íc ngoµi qu¸ láng lÎo vµ thu hót vµo nÒn kinh tÕ qu¸ møc so víi kh¶ n¨ng hÊp dÉn vµ sö dông thùc sù. Trong ba n¨m l¹i ®©y, nguån vèn ®æ vµo Th¸i Lan lµ 55 tû USD song hÇu hÕt l¹i ®-îc ®Çu t- vµo bÊt ®éng s¶n vµ mét sè lÜnh vùc kh«ng ph¸t huy ®-îc hiÖu qu¶ . §Çu t- nh÷ng kho¶n khæng lå vµo bÊt ®éng s¶n nh-ng chñ yÕu ®Ó phôc vô tiªu dïng Ýt t¹o ra viÖc lµm cã chÊt l-îng cho nÒn kinh tÕ , víi kh¶ n¨ng sinh lêi thÊp , chØ t¹o cho mäi ng-êi c¶m gi¸c giµu cã nh-ng ®ã chØ lµ sù phån vinh gi¶ t¹o. §iÒu nµy cã nghÜa lµ FDI kh«ng nh»m vµo ph¸t triÓn mµ chØ ®Ó kiÕm chªnh lÖch. ViÖc vay tiÒn n-íc ngoµi víi l·i suÊt thÊp qu¸ dÔ dµng lµm cho c¸c nhµ ®Çu t- ë Th¸i Lan thiÕu chän läc lÜnh vùc kinh doanh. Mét sè lÜnh vùc cã l·i suÊt rÊt thÊp còng ®-îc ®Çu t-. 2.3 Bµi häc rót ra tõ nghiªn cøu kinh nghiÖm cña Trung Quèc vµ Th¸i Lan Tõ vµi thËp niªn trë l¹i ®©y, ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi ®· gãp phÇn kh«ng nhá trong qu¸ tr×nh t¨ng tr-ëng cña nhiÒu n-íc trong ®ã cã c¶ sù thÇn kú ch©u ¸. Sù bïng næ ®Çu t- vµ th-¬ng m¹i ë tÊt c¶ c¸c vïng trªn thÕ giíi trong mÊy n¨m gÇn ®©y lµ c¸c nh©n tè chÝnh gãp phÇn thóc ®Èy qu¸ tr×nh toµn cÇu hãa kinh tÕ ngµy mét lan réng . Khu vùc ch©u ¸ - Th¸i B×nh D-¬ng ®· trë thµnh mét ®iÓm s¸ng trªn b¶n ®å ph©n bæ ®Çu t- cña thÕ giíi víi nhiÒu lîi thÕ vÒ lao ®éng , nguån lùc mµ c¸c nhµ ®Çu t- coi lµ rÊt cã triÓn väng vµ ®Æt nhiÒu 16 niÒm tin. VÒ l©u dµi, chóng ta cÇn ph¶i g¾n viÖc c¶i c¸ch m«i tr-êng ®Çu tvíi c¶i c¸ch toµn bé nÒn kinh tÕ. ViÖc lµm nµy cã t¸c dông m¹nh mÏ h¬n so víi viÖc -u ®·i vµ khuyÕn khÝch riªng lÎ cho c¸c nhµ ®Çu t- ( chñ yÕu chØ ®Ó gi÷ ch©n c¸c nhµ ®Çu t- tr-íc chuyÓn dÞch lîi thÕ c¹nh tranh gi÷a c¸c n-íc). C¶i c¸ch m«i tr-êng ®Çu t- sÏ chØ lµ mét phÇn trong viÖc c¶i c¸ch c¬ cÊu kinh tÕ vµ cã thu hót ®-îc nhiÒu FDI hay kh«ng phô thuéc vµo kÕt qu¶ cña nh÷ng nç lùc c¶i c¸ch Êy.CÇn ph¶i thÊy r»ng nÕu chØ c¶i thiÖn theo h-íng tèt h¬n so víi tr-íc lµ ch-a ®ñ . C¸c nhµ ®Çu t- sÏ chØ ®Çu t- khi cho r»ng c¸c ®iÒu kiÖn cña m«i tr-êng ®· ®ñ tèt ®èi víi hä vµ cã thÓ ®em l¹i lîi nhuËn. Sù æn ®Þnh chÝnh trÞ – x· héi cïng víi chÝnh s¸ch nhÊt qu¸n vµ l©u dµi cña ViÖt Nam trong viÖc héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi vµ nh÷ng lîi thÕ vèn cã vÒ tµi nguyªn , con ng-êi sÏ vÉn lµ nh÷ng thÕ m¹nh cña m«i tr-êng ®Çu tcña ViÖt Nam. Nh- vËy chóng ta cÇn biÕt tËn dông vµ ph¸t huy nh÷ng lîi thÕ ViÖt Nam vÉn sÏ lµ mét thÞ tr-êng hÊp dÉn vµ cã nhiÒu c¬ héi ®Çu t-. 17 Ch-¬ng 3 §Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi vµ nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m thu hót ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi vµo ViÖt Nam. 3.1 §Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi víi t¨ng tr-ëng, ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam 3.1.1 FDI – Nguån vèn ®Çu t- ph¸t triÓn quan träng Thu hót vµ sö dông cã hiÖu qña vèn ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi lµ chñ tr-¬ng quan träng cña Nhµ n-íc ViÖt Nam nh»m thùc hiÖn thµnh c«ng ®-êng lèi ®æi míi , ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Tõ n¨m 1987 ®Õn nay, sau h¬n 10 n¨m kiªn tr× thùc hiÖn ®-êng lèi ®æi míi, ViÖt Nam ®· ®¹t ®-îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ trªn tÊt c¶ c¸c mÆt kinh tÕ – x· héi . LuËt §Çu t- n-íc ngoµi ban hµnh n¨m 1987 ®· më ra mét ch-¬ng míi trong ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i cña ViÖt Nam. H¬n m-êi n¨m qua khu vùc kinh tÕ cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi ®· ph¸t triÓn nhanh, tõng b-íc kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ cña m×nh nh- lµ mét bé phËn n¨ng ®éng cña nÒn kinh tÕ , cã tèc ®é t¨ng tr-ëng cao vµ ®ãng gãp ngµy cµng lín vµo ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n-íc vµ thµnh c«ng chung cña c«ng cuéc ®æi míi. Tõ khi “ LuËt §Çu t­ n­íc ngo¯i t³i ViÖt Nam ” cã hiÖu lùc cho ®Õn hÕt th¸ng 12/1999, nhµ n-íc ta ®· cÊp giÊy phÐp cho 2766 dù ¸n ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi víi tæng sè vèn ®¨ng ký lµ 37055,66 triÖu USD.TÝnh b×nh qu©n mçi n¨m chóng ta cÊp phÐp cho 230 dù ¸n víi møc 3087,97 triÖu USD vèn ®¨ng ký. NhÞp ®é thu hót ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi cña ta cã xu h-íng t¨ng nhanh tõ n¨m 1988 ®Õn n¨m 1995 c¶ vÒ sè dù ¸n còng nh- vèn ®¨ng ký.Riªng n¨m 1996 së dÜ cã l-îng vèn ®¨ng ký t¨ng vät lµ do cã hai dù ¸n ®Çu t- vµo lÜnh vùc ph¸t triÓn ®« thÞ ë Hµ Néi vµ thµnh phè Hå ChÝ Minh ®-îc phª duyÖt víi quy m« dù ¸n lín ( h¬n 3 tû USD/ 2 dù ¸n).§èi víi nÒn kinh tÕ cã quy m« nh- cña n-íc ta th× ®©u lµ mét l-îng vèn ®Çu t- kh«ng nhá, nã thùc sù lµ nguån vèn gãp phÇn t¹o ra sù chuyÓn biÕn kh«ng chØ vÒ quy m« ®Çu t- mµ 18 ®iÒu quan träng h¬n l¯ nguån vèn n¯y cã vai trß nh­ “ chÊt xóc t²c ®iÒu kiÖn ” ®Ó viÖc ®Çu t­ cða ta ®³t hiÖu qu° nhÊt ®Þnh . NÕu so víi tæng sè vèn ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n x· héi thêi kú n¨m 1991-1999 th× vèn ®Çu t- x©y dùng c¬ b¶n cña c¸c dù ¸n ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi chiÕm 26,51% vµ l-îng vèn ®Çu t- nµy cã xu h-íng t¨ng lªn qua c¸c n¨m. Vèn ®Çu t- n-íc ngoµi lµ nguån vèn bæ sung quan träng gióp ViÖt Nam ph¸t triÓn mét nÒn kinh tÕ c©n ®èi bÒn v÷ng theo yªu cÇu cña c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ , hiÖn ®¹i ho¸. §Çu t- cña mét sè n-íc vµo ViÖt Nam Stt Tªn c¸c quèc gia vµ l·nh Sè dù Tû lÖ thæ ¸n % Sè vèn ®Çu Tû lÖ t- % 1 Singapore 194 9.8 6368.61 19.2 2 §µi Loan 369 18.7 4354.64 13.1 3 NhËt B¶n 263 13.4 3453.58 10.4 4 Hµn Quèc 213 10.8 3212.92 9.7 5 QuÇn ®¶o Virgin ( Anh ) 69 3.5 2705.89 8.1 6 Hång K«ng 187 9.5 2482.07 7.5 7 Ph¸p 89 4.5 1364.61 4.1 8 Malaysia 61 3.1 1344.08 4.0 9 Th¸i Lan 79 4.0 1087.81 3.3 Hoa Kú 67 3.4 1062.66 3.2 10 Nguån : B¸o c¸o tæng hîp vÒ ®Çu t- n-íc ngoµi , Vô Qu¶n lý Dù ¸n, Bé KH&§T. Mét trong vai trß quan träng cña ho¹t ®éng ®Çu t- n-íc ngoµi trùc tiÕp ®Æc biÖt ®èi víi c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn lµ chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ cho n-íc nhËn ®Çu t-. C¸c nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi th-êng gãp vèn b»ng bÝ quyÕt, c«ng nghÖ cña m×nh hoÆc cña n-íc m×nh vµ sö dông trong c¸c doanh nghiÖp cã ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi. 19 Dßng FDI ®Õn ViÖt Nam tõ nhiÒu n-íc vµ khu vùc trªn thÕ giíi. §Õn 30/04/1998 cã 59 quèc gia vµ l·nh thæ ®Çu t- vµo ViÖt Nam víi tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ, khoa häc c«ng nghÖ vµ ®Æc ®iÓm nh©n v¨n kh¸c nhau, ®· vµ ®ang lµm ®a d¹ng ho¸ kü thuËt c«ng nghÖ cßn nghÌo nµn cña ViÖt Nam. §a sè thiÕt bÞ c«ng nghÖ ®-a vµo ViÖt Nam th«ng qua FDI thuéc lo¹i trung b×nh cña thÕ giíi , tiªn tiÕn h¬n thiÕt bÞ hiÖn cã. §iÒu nµy cã thÓ ®-îc gi¶i thÝch do c¸c ®èi t¸c n-íc ngoµi lín nhÊt chñ yÕu lµ Singapore, §µi Loan, Hång K«ng, Hµn Quèc . Cã thÓ nãi sù ho¹t ®éng cña ®ång vèn cã nguån gèc tõ ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi nh- lµ mét trong nh÷ng ®éng lùc g©y ph¶n øng d©y chuyÒn thóc ®Èy sù ho¹t ®éng cña ®ång vèn trong n-íc. Mét sè chuyªn gia kinh tÕ tÝnh to¸n r»ng cø mét ®ång vèn ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi ho¹t ®éng sÏ lµm cho bèn ®ång vèn trong n-íc ho¹t ®éng theo. 3.1.2 FDI víi ph¸t triÓn ngµnh , vïng kinh tÕ quan träng §Çu t- n-íc ngoµi trùc tiÕp ®Õn nay ®· cã mÆt ë hÇu hÕt c¸c lÜnh vùc, ngay c¶ nh÷ng ngµnh vµ lÜnh vùc ®ßi hái kü thuËt, c«ng nghÖ tiªn tiÕn nhth«ng tin viÔn th«ng, th¨m dß dÇu khÝ, giao th«ng ®-êng bé , cÊp n-íc, s¶n xuÊt l¾p r¸p « t«, xe m¸y, hµng ®iÖn tö, s¶n xuÊt mét sè mÆt hµng tiªu dïng vµ thùc phÈm víi chÊt l-îng cao. ViÖc nµy gióp ViÖt Nam kh«ng mÊt nhiÒu n¨m tù mµy mß t×m kiÕm mµ vÉn ph¸t triÓn ®-îc c¸c ngµnh, lÜnh vùc míi, rót ng¾n ®-îc kho¶ng c¸ch c«ng nghÖ víi thÕ giíi vµ khu vùc. C¬ cÊu vèn FDI thùc hiÖn ph©n theo ngµnh kinh tÕ Thêi gian 1988-1995 1996-1998 1988-1998 g Tæng Ngµnh % Tæng Tæng 20 % Tæng Tæng %