Tài liệu Kc057 lợi nhuận

TiÓu luËn Kinh tÕ ChÝnh trÞ Anh 4 - K38B KTNT Më ®Çu ViÖt Nam - mét ®Êt n-íc ®-îc c¶ thÕ giíi biÕt ®Õn víi nh÷ng chiÕn c«ng vang déi trªn mÆt trËn b¶o vÖ tæ quèc ë vµi thËp kú tr-íc. Cßn hiÖn nay tr-íc ng-ìng cöa cña thÕ kû 21 - ViÖt Nam ®ang lµ mét n-íc thuéc nhãm nghÌo nhÊt thÕ giíi, víi thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng-êi trªn d-íi 300 USD. Nh÷ng chiÕn th¾ng trªn mÆt trËn kh«ng thÓ lµm ra ®-îc chiÕn c«ng vÒ kinh tÕ, s¸ch l-îc chiÕn tr-êng kh«ng thÓ lµ chiÕn l-îc vÒ kinh tÕ. Mét thêi chóng ta ®· ngé nhËn xem lîi nhuËn lµ c¸i g× ®ã lµ ph¹m trï kh«ng cã ë CNXH, chóng ta ®· cho r»ng s¶n xuÊt lµ chØ ®Ó phôc vô chø kh«ng ph¶i v× lîi Ých v× môc ®Ých lîi nhuËn. Ngµy nay trong thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH chóng ta ®ang ®Èy nhanh qu¸ tr×nh CNH - H§H ®Êt n-íc ®-a nÒn kinh tÕ vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr-êng trong nÒn kinh tÕ hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn cã sù ®iÒu tiÕt vÜ m« cña nhµ n-íc th× lîi nhuËn lµ th-íc ®o nh¹y c¶m ®Ó xem xÐt ®¸nh gi¸ sù tån t¹i vµ sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp; NÕu doanh nghiÖp (DN) ®ã lµm ¨n thua lç th× thÞ tr-êng sÏ lo¹i doanh nghiÖp ®ã ra khái s©n khÊu kinh tÕ, vµ nÕu ng-îc l¹i th× doanh nghiÖp ®ã tiÕp tôc ph¸t triÓn. Lîi nhuËn ph¶i thùc sù tõ n¨ng suÊt - chÊt l-îng - hiÖu qu¶ trong s¶n xuÊt - kinh doanh ch©n chÝnh, tõ tµi n¨ng qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh (KD) hiÖn ®¹i mµ t¹o ra gi¸ trÞ lîi nhuËn vÒ c¶ kinh tÕ, v¨n ho¸ - mét truyÒn thèng v¨n ho¸ cèt c¸ch cña ng-êi ViÖt Nam. H¬n bao giê hÕt, lîi nhuËn (P) lµ sù sèng cßn cña doanh nghiÖp, lµ ®éng lùc ph¸t triÓn. Bëi thÕ nªn em chän ®Ò tµi:"Nguån gèc, b¶n chÊt cña lîi nhuËn trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng" Trong bµi viÕt nµy em sÏ tr×nh bµy mét sè lý luËn vÒ : "Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ lîi nhuËn vµ vai trß cña nã trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng" §Ò tµi nµy gåm: Ch-¬ng 1: Nguån gèc vµ b¶n chÊt cña lîi nhuËn Ch-¬ng 2: Vai trß cña lîi nhuËn Ch-¬ng 3: KÕt luËn NguyÔn §¨ng Th«ng 1 TiÓu luËn Kinh tÕ ChÝnh trÞ Anh 4 - K38B KTNT Néi dung Ch-¬ng I Nguån gèc vµ b¶n chÊt cña lîi nhuËn 1/ Nguån gèc cña lîi nhuËn: 1.1. C¸c quan ®iÓm tr-íc M¸c vÒ lîi nhuËn. Lîi nhuËn xuÊt hiÖn tõ l©u nh-ng ®Õn khi cã giai cÊp th× lîi nhuËn víi ®-îc bµn ®Õn víi t- c¸ch lµ mét ph¹m trï kinh tÕ. Tr-íc M¸c kh«ng ph¶i c¸c quan ®iÓm ®Òu thèng nhÊt, ®Òu ®óng ®¾n mµ c¸c tr-êng ph¸i ®Òu cè g¾ng bµo ch÷a cho quan ®iÓm cña hä. 1.1.1. Chñ nghÜa träng th-¬ng: Ra ®êi trong thêi kú tan r· cña chÕ ®é phong kiÕn vµ thêi kú tÝch luü nguyªn thuû cña CNTB, khi kinh tÕ hµng hãa vµ ngo¹i th-¬ng ph¸t triÓn. Nh÷ng ng-êi theo chñ nghÜa träng th-¬ng rÊt coi träng th-¬ng nghiÖp vµ cho r»ng lîi nhuËn th-¬ng nghiÖp chÝnh lµ kÕt qu¶ cña sù trao ®æi kh«ng ngang gi¸, lµ sù lõa g¹t. Theo hä kh«ng mét ng-êi nµo thu ®-îc lîi nhuËn mµ kh«ng lµm thiÖt h¹i cho kÎ kh¸c, trong trao ®æi ph¶i cã mét bªn lîi vµ mét bªn thiÖt. Nh÷ng ng-êi theo chñ nghÜa träng th-¬ng coi tiÒn lµ ®¹i biÓu duy nh©t cña cña c¶i, lµ tiªu chuÈn ®Ó ®¸nh gi¸ sù giµu cã cña mçi quèc gia. Hä cho r»ng khèi l-îng tiÒn tÖ chØ cã thÓ gia t¨ng b»ng con ®-êng ngo¹i th-¬ng. Trong ho¹t ®éng ngo¹i th-¬ng ph¶i cã chÝnh s¸ch siªu (mua Ýt, b¸n nhiÒu) ®iÒu ®ã ®-îc thÓ hiÖn trong c©u nãi cña Montchritren "Néi th-¬ng lµ èng dÉn ngo¹i th-¬ng lµ b¸y b¬m, muèn t¨ng cña c¶i ph¶i cã ngo¹i th-¬ng ®Ó nhËp dÇn cña c¶i cña ngo¹i th-¬ng". 1.1.2 Chñ nghÜa träng n«ng: Còng nh- chñ nghÜa träng th-¬ng, chñ nghÜa träng n«ng xuÊt hiÖn trong khu«n khæ qu¸ ®é tõ chÕ ®é phong kiÕn sang chÕ ®é TBCN nh-ng ë giai ®o¹n kinh tÕ ph¸t triÓn tr-ëng thµnh h¬n. Vµo gi÷a TK 18 T©y ©u ®· ph¸t triÓn theo con ®-êng TBCN vµ ë Anh cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp b¾t ®Çu. ë Ph¸p vµ mét sè n-íc T©y ©u c«ng tr-êng thñ c«ng còng ph¸t triÓn vµ ¨n s©u vµo c¶ trong n«ng nghiÖp lÉn c«ng nghiÖp. Néi dung c¬ b¶n cña chñ NguyÔn §¨ng Th«ng 2 TiÓu luËn Kinh tÕ ChÝnh trÞ Anh 4 - K38B KTNT nghÜa träng n«ng lµ gi¶i phãng kinh tÕ n«ng d©n tho¸t khái phong kiÕn ®Ó ph¸t triÓn n«ng nghiÖp theo kiÓu TBCN. VÒ lîi nhuËn hä cho r»ng P th-¬ng nghiÖp ch¼ng qua lµ do nhê vµo c¸c kho¶n tiÕt kiÖm chi phÝ th-¬ng m¹i, vµ theo hä cho r»ng th-¬ng m¹i chØ ®¬n thuÇn lµ viÖc ®æi gi¸ trÞ nµy lÊy gi¸ trÞ kh¸c ngang nh- thÕ mµ th«i vµ trong qu¸ tr×nh trao ®æi ®ã, nÕu xÐt d-íi h×nh th¸i thuÇn tuý th× c¶ ng-êi mua vµ ng-êi b¸n ®Òu kh«ng ®-îc lîi hoÆc mÊt g× c¶. Th-¬ng nghiÖp kh«ng sinh ra cña c¶i, trao ®æi kh«ng sinh ra ®-îc g× c¶ kh«ng lµm cho tµi s¶n t¨ng lªn. Khi phª ph¸n chñ nghÜa träng th-¬ng C.M¸c ®· viÕt trong bé T- b¶n (quyÓn I tËp 1):"Ng-êi ta trao ®æi nh÷ng hµng ho¸ víi gi¸ hµng ho¸ hoÆc hµng ho¸ víi tiÒn tÖ cã cïng gi¸ trÞ víi hµng ho¸ ®ã, tøc lµ trao ®æi ngang gi¸, râ rµng lµ kh«ng ai rót ra ®-îc trong l-u th«ng nhiÒu gi¸ trÞ h¬n sè gi¸ trÞ bá vµo trong ®ã. VËy gi¸ trÞ thÆng d- tuyÖt nhiªn kh«ng thÓ h×nh thµnh ra ®-îc". Nh- vËy hä ®· h¬n chñ nghÜa Träng th-¬ng ë chç lµ chØ ra ®-îc l-u th«ng (trao ®æi) kh«ng sinh ra cña c¶i. 1.1.3. Kinh tÕ chÝnh trÞ häc t- s¶n cæ ®iÓn Anh: Chñ nghÜa träng th-¬ng vµ b¾t ®Çu tan r· ngay ë TK 17. Cuèi TK 18 ë Anh Ph¸p häc thuyÕt kinh tÕ cæ ®iÓn xuÊt hiÖn. Vµo thêi kú nµy, sau khi tÝch luü ®-îc khèi l-îng tiÒn lín, giai cÊp t- s¶n tËp trung vµo lÜnh vùc s¶n xuÊt. V× vËy c¸c c«ng tr-êng thñ c«ng trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp diÔn ra m¹nh mÏ. DiÔn ra viÖc t-íc ®o¹t ruéng ®Êt cña n«ng d©n, h×nh thµnh hai giai cÊp v« s¶n vµ chñ chiÕm h÷u ruéng ®Êt. MÆt kh¸c sù tån t¹i cña chÕ ®é phong kiÕn kh«ng chØ k×m h·m sù ph¸t triÓn cña CNTB, mµ cßn lµm s©u s¾c h¬n m©u thuÉn trong giai cÊp quý téc vµ trong giai cÊp nµy dÇn dÇn còng bÞ t- s¶n ho¸. ChÝnh sù chuyÓn ®æi lÜnh vùc s¶n xuÊt nªn nã ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng lý thuyÕt ®óng soi ®-êng mµ Chñ nghÜa träng n«ng vµ träng th-¬ng kh«ng ®¸p øng ®-îc. Do ®ã kinh tÕ chÝnh trÞ häc t- s¶n cæ ®iÓn ra ®êi. William Petty ( 1623 - 1687): Lµ nhµ kinh tÕ häc ng-êi Anh ®-îc M¸c ®¸nh gi¸ lµ cha ®Î cña kinh tÕ chÝnh trÞ häc cæ ®iÓn. ¤ng t×m thÊy ph¹m trï ph¹m trï ®Þa t« mµ chñ nghÜa träng th-¬ng ®· bá qua vµ «ng ®Þnh nghÜa ®Þa t« lµ sè chªnh lÖch gi÷a gi¸ cña s¶n phÈm vµ chi phÝ s¶n xuÊt (bao gåm tiÒn l-¬ng, gièng m¸...). VÒ lîi tøc «ng nãi trong cuèn "Bµn vÒ tiÒn tÖ" NguyÔn §¨ng Th«ng 3 TiÓu luËn Kinh tÕ ChÝnh trÞ Anh 4 - K38B KTNT lµ lîi tøc lµ sè tiÒn th-ëng tr¶ cho sù ¨n tiªu, coi lîi tøc còng nh- tiÒn thuª ruéng. Adam Smith (1723 - 1790): Theo «ng th× lîi nhuËn lµ "kho¶n khÊu trõ thø hai" vµo s¶n phÈm lao ®éng. Theo c¸ch gi¶i thÝch cña «ng th× lîi nhuËn, ®Þa t«, vµ lîi tøc còng chØ lµ h×nh th¸i kh¸c nhau cña gi¸ trÞ do c«ng nh©n t¹o ra thªm ngoµi tiÒn l-¬ng. Davit Recardo (1772 - 1823) quan niÖm r»ng lîi nhuËn lµ gi¸ trÞ thõa ra ngoµi tiÒn c«ng. ¤ng kh«ng biÕt ®Õn ph¹m trï gi¸ trÞ thÆng d- nh-ng tr-íc sau nhÊt qu¸n quan ®iÓm lµ gi¸ trÞ do c«ng nh©n t¹o nªn lín h¬n sè tiÒn c«ng hä ®-îc h-ëng. Nh- vËy «ng ®· nªu ra ®-îc nguån gèc bãc lét. 1.1.4. Quan ®iÓm cña kinh tÕ häc hiÖn ®¹i: Tõ nh÷ng n¨m 70 cña TK 19 trë ®i nÒn kinh tÕ t- b¶n x· héi ho¸ cao CNTB ®· chuyÓn tõ giai ®o¹n chñ nghÜa t- b¶n tù do c¹nh tranh sang giai ®o¹n t- b¶n ®éc quyÒn. NhiÒu hiÖn t-îng kinh tÕ míi xuÊt hiÖn mµ häc thuyÕt cña tr-êng ph¸i cæ ®iÓn kh«ng gi¶i thÝch ®-îc. H¬n thÕ n÷a lóc nµy chñ nghÜa M¸c ra ®êi trong ®ã cã kinh tÕ chÝnh trÞ M¸c xÝt nãi riªng mµ nã lµ ®èi t-îng phª ph¸n cña t- t-ëng t- s¶n. Tr-íc bèi c¶nh ®ã ®ßi hái ph¶i cã lý thuyÕt soi ®-êng ®Ó b¶o vÖ cho giai cÊp t- s¶n kinh tÕ chÝnh trÞ hiÖn ®¹i ra ®êi. Jona Bates Clark (1847 - 1938) lµ nhµ kinh tÕ häc ng-êi Mü, «ng chia kinh tÕ häc ra thµnh:Kinh tÕ tæng hîp, kinh tÕ tÜnh vµ kinh tÕ ®éng. Theo «ng, tiÒn l-¬ng cña c«ng nh©n b»ng s¶n phÈm "giíi h¹n" cña lao ®éng, lîi tøc b»ng s¶n phÈm giíi h¹n cña t- b¶n, ®Þa t« b»ng s¶n phÈm giíi h¹n cña ®Êt ®ai. PhÇn cßn l¹i lµ thÆng d- cña ng-êi sö dông c¸c yÕu tè s¶n xuÊt hay lµ lîi nhuËn cña nhµ kinh doanh. VËy theo «ng lîi nhuËn lµ phÇn thÆng dcña ng-êi sö dông c¸c yÕu tè s¶n xuÊt. Alfred arshall (1842 - 1924) lµ nhµ kinh tÕ häc ng-êi Anh. ¤ng cho r»ng: Lîi tøc lµ c¸i gi¸ ph¶i tr¶ cho viÖc sö dông t- b¶n. Nã ®¹t ®-îc ë møc cung vµ cÇu t- b¶n. NÕu tiÕt kiÖm nhiÒu sÏ t¨ng t- b¶n vµ sÏ gi¶m lîi tøc. cßn lîi nhuËn lµ tiÒn thï lao thuÇn tuý thuÇn tuý cho n¨ng khiÕu qu¶n lý kinh doanh, sö dông T- b¶n vµ n¨ng lùc tæ chøc ho¹t ®éng c«ng nghiÖp. ¤ng cho r»ng trong kinh doanh cã hai lo¹i ng-êi ®ã lµ nh÷ng ng-êi c¸ch NguyÔn §¨ng Th«ng 4 TiÓu luËn Kinh tÕ ChÝnh trÞ Anh 4 - K38B KTNT t©n vµ nh÷ng ng-êi thñ c-ô. Do ®ã mçi lo¹i sÏ thu ®-îc lîi nhuËn kh¸c nhau. Khi ®i sau ph©n tÝch lîi nhuËn «ng cho r»ng: Nh÷ng sù b×nh ®¼ng cña tØ suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n hµng n¨m trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c nhau do ®ã c¸c tØ lÖ kh¸c nhau vÒ sè l-îng thiÕt bÞ, sè l-îng tiÒn c«ng, cho chi phÝ vÒ vËt liÖu, gi¸ c¶ ruéng ®Êt. Lîi nhuËn tiªu mçi ®ît vay vèn quay trë l¹i phô thuéc vµo thêi gian vµ tæng sè lao ®éng cÇn thiÕt cho sù hoµn vèn. NÕu lîi nhuËn lµ mét yÕu tè cña gi¸ cung b×nh th-êng th× thu nhËp sinh ra tõ t- b¶n ®· ®Çu t- phô thuéc vµo cÇu t-¬ng ®èi vÒ c¸c s¶n phÈm cña nã. John Maynard Keyness (1884 - 1946) lµ nhµ kinh tÕ häc ng-êi Anh ®ång thêi lµ nhµ ho¹t ®éng x· héi. J.Keynes cho r»ng nhµ t- b¶n lµ ng-êi cã t- b¶n cho vay, hä sÏ thu ®-îc l·i suÊt. Cßn doanh nh©n lµ ng-êi ®i vay tb¶n ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt kinh doanh, do ®ã hä sÏ thu ®-îc mét kho¶n tiÒn lêi trong t-¬ng lai vµ «ng gäi lµ "thu nhËp t-¬ng lai". §ã chÝnh lµ phÇn chªnh lÖch gi÷a sè tiÒn b¸n hµng víi phÝ tæn cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt ra hµng ho¸. Paul A.Samuelson. ¤ng lµ ng-êi s¸ng lËp ra khoa kinh tÕ häc cña tr-êng §¹i häc Massachusetts. ¤ng cho r»ng lîi nhuËn chÞu sù chi phèi cña thÞ tr-êng. Trong hÖ thèng thÞ tr-êng, mçi lo¹i hµng hãa, mçi lo¹i dÞch vô ®Òu cã gi¸ c¶ cña nã. Gi¸ c¶ mang l¹i thu nhËp cho hµng ho¸ mang ®i b¸n. NÕu mçi lo¹i hµng ho¸ nµo ®ã mµ cã ®«ng ng-êi mua th× ng-êi b¸n sÏ t¨ng gi¸ lªn do ®ã sÏ thóc ®Èy ng-êi s¶n xuÊt lµm ra nhiÒu hµng ho¸ ®Ó thu ®-îc nhiÒu lîi nhuËn. Khi cã nhiÒu hµng ho¸ ng-êi b¸n mu«n b¸n nhanh ®Ó gi¶i quyÕt hµng hãa cña m×nh nªn gi¸ l¹i h¹ xuèng ng-êi s¶n xuÊt cã xu h-íng sn¶ xuÊt Ýt hµng ho¸ h¬n vµ gi¸ l¹i ®-îc ®Èy lªn. Nh- vËy trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng lîi nhuËn lµ ®éng lùc chi phèi ho¹t ®éng cña ng-êi kinh doanh. Lîi nhuËn ®-a c¸c doanh nghiÖp ®Õn c¸c khu vùc s¶n xuÊt hµng ho¸ mµ ng-êi tiªu dïng cÇn nhiÒu h¬n, bá qua khu vùc Ýt ng-êi tiªu dïng. Lîi nhuËn ®-a c¸c doanh nghiÖp ®Õn viÖc sö dông c¸c tiÕn bé kü thuËt vµo trong s¶n xuÊt. HÖ thèng thÞ tr-êng lu«n ph¶i dïng lç l·i ®Ó quyÕt ®Þnh ba vÊn ®Ò: C¸i g×, nh- thÕ nµo vµ cho ai. Nãi tíi thÞ tr-êng vµ c¬ chÕ thÞ tr-êng NguyÔn §¨ng Th«ng 5 TiÓu luËn Kinh tÕ ChÝnh trÞ Anh 4 - K38B KTNT lµ ph¶i nãi ®Õn c¹nh tranh v× nã võa lµ m«i tr-êng võa mang tÝnh quy luËt cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸. 1.2. Häc thuyÕt gi¸ trÞ thÆng d- (m) vµ lîi nhuËn (P) cña C.M¸c 1.2.1. Häc thuyÕt gi¸ trÞ thÆng d-: Sù t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d- (m): C. M¸c lµ ng-êi ®Çu tiªn ®-a ra häc thuyÕt m mét c¸ch râ rµng, s©u s¾c, khoa häc víi m«n kinh tÕ chÝnh trÞ häc. m lµ phÇn gi¸ trÞ mµ ng-êi c«ng nh©n s¸ng t¹o ra vµ bÞ nhµ t- b¶n chiÕm kh«ng. §Ó thÊy râ ®iÒu ®ã ta ®-a ra bµi to¸n. Gi¶ ®Þnh ®Ó s¶n xuÊt 10 kg sîi cÇn 10kg b«ng, gi¸ trÞ 10 kg b«ng lµ 10.000®. §Ó biÕn sè b«ng thµnh sîi, 1ng-êi c«ng nh©n ph¶i lao ®éng trong 6h vµ hao mßn m¸y mãc lµ 2.000®, gi¸ trÞ lao ®éng 1 ngµy cña c«ng nh©n lµ 6.000®, trong 1h c«ng nh©n t¹o ra gi¸ trÞ lµ 1000®. Cuèi cïng ta gi¶ ®Þnh toµn bé b«ng ®· chuyÓn thµnh sî. NÕu ng-êi c«ng nh©n lµm viÖc trong 6h th× kh«ng t¹o ra ®-îc thÆng d-. Trªn thùc tÕ nhµ t- b¶n b¾t c«ng nh©n ph¶i lµm viÖc h¬n 6h, gi¶ sö lµ 9h T- b¶n øng tr-íc TiÒn mua b«ng Hao mßn m¸y mãc Gi¸ trÞ cña SP (15kg) 15000® 3000® TiÒn mua søc lao ®éng 6000® Gi¸ trÞ b«ng chuyÓn thµnh sîi Gi¸ trÞ m¸y mãc chuyÓn vµo sîi 15000® 3000® Gi¸ trÞ do c«ng nh©n t¹o ra 1000x9= 9000® 24000® 27000® VËy khi b¸n s¶n phÈm nhµ t- b¶n sÏ thu ®-îc: 2700® - 24000® = 3000®. Sè tiÒn nµy gäi lµ lîi nhuËn, ë ®©y C.M¸c ®· v¹ch trÇn bé mÆt bãc lét cña chñ nghÜa t- b¶n, ®· chøng minh thÆng d- lµ do c«ng nh©n t¹o ra vµ bÞ nhµ t- b¶n chiÕm kh«ng vµ thêi gian lao ®éng cña c«ng nh©n t¹o ra vµ bÞ nhµ t- b¶n chiÕm kh«ng vµ thêi gian lao ®éng cña c«ng nh©n cµng nhiÒu th× m t¹o ra cµng cao. NÕu nh- c«ng nh©n kh«ng t¹o ra m th× nhµ t- b¶n kh«ng ®-îc g× v× vËy nhµ t- b¶n kh«ng muèn më réng s¶n xuÊt lµm cho nÒn kinh tÕ kh«ng ph¸t triÓn vµ ng-îc l¹i c«ng nh©n t¹o ra cµng nhiÒu gi¸ trÞ thÆng d- th× nhµ t- b¶n tÝch cùc më réng s¶n xuÊt. Ngoµi ra C.M¸c cßn ®-a ra ph¹m trï thÆng d- t-¬ng ®èi vµ m siªu ng¹ch (thÆng d- t-¬ng ®èi dùa trªn NguyÔn §¨ng Th«ng 6 TiÓu luËn Kinh tÕ ChÝnh trÞ Anh 4 - K38B KTNT n©ng cao ng©n s¸ch lao ®éng t-¬ng ®èi cßn thÆng d- siªu ng¹ch dùa trªn n©ng cao ng©n s¸ch lao ®éng c¸ biÖt. 1.2.2. Lîi nhuËn (P) C¬ së h×nh thµnh vµ lîi nhuËn: Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt gi÷a gi¸ trÞ h×nh thµnhvµ chi phÝ s¶n xuÊt TBCM lu«n lu«n cã sù chªnh lÖch, cho nªn tb¶n khi b¸n hµng ho¸, nhµ t- b¶n kh«ng nh÷ng bï ®¾p ®ñ sè ®· øng ra, mµ cßn thu ®-îc mét sè tiÒn lêi nganh b»ng, víi m. Sè tiÒn nµy ®-îc gäi lµ 1... VËy gi¸ trÞ thÆng d- ®-îc so víi toµn bé t- b¶n øng tr-íc, ®-îc quan niÖm lµ con ®Î cña t- b¶n toµn bé t- b¶n øng tr-íc, xÏ mang h×nh th¸i chuyÓn ho¸ thµnh lîi nhuËn. gt=c+v+m= k+m = k+P. Tuy nhiªn gi÷a lîi nhuËn vµ gi¸ trÞ thÆng d- kh«ng ph¶i lµ hoµn toµn ®ång nhÊt, gi÷a chóng cã sù kh¸c nhau. VÒ mÆt l-îng: NÕu hµng b¸n ®óng gi¸ trÞ th× m=P. gi÷a m vµ P gièng nhau ®ã lµ cã chung nguån gèc lµ kÕt qu¶ lao ®éng kh«ng c«ng cña c«ng nh©n lµ thuª. VÒ mÆt chÊt: gi¸ trÞ thÆng d- ph¶n ¸nh nguån gèc sinh ra tõ t- b¶n l-u ®éng, cßn lîi nhuËn ®-îc xem lµ toµn bé t- b¶n øng tr-íc ®Î ra. Do ®ã lîi nhuËn ®· che dÊu quan hÖ bãc lét cña chñ nghÜa t- b¶n, che ®Ëy nguån gèc thËt cña nã. §iÒu ®ã thÓ hiÖn: Mét lµ:Sù h×nh thµnh chi phÝ s¶n xuÊt t- b¶n chñ nghÜa ®· xo¸ nhoµ sù kh¸c nhau gi÷a t- b¶n cè ®Þnh vµ t- b¶n l-u ®éng, nªn lîi nhuËn sinh ra trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nhê bé phËn t- b¶n l-u ®éng thay thÕ b»ng søc lao ®éng, b©y giê l¹i trë thµnh con ®Î cña toµn bé t- b¶n øng tr-íc. Hai lµ: Do chi phÝ s¶n xuÊt t- b¶n chñ nghÜa lu«n nhá h¬n chi phÝ s¶n xuÊt thùc tÕ, cho nªn nhµ t- b¶n chØ cÇn b¸n hµng ho¸ cao h¬n chi phÝ s¶n xuÊt t- b¶n chñ nghÜa vµ cã thÓ thÊp h¬n gi¸ trÞ hµng ho¸ (chi phÝ thùc tÕ) lµ ®· cã l·i råi. ChÝnh sù kh«ng nhÊt trÝ vÒ l-îng gi÷a lîi nhuËn vµ gi¸ trÞ thÆng d- ®· che dÊu b¶n chÊt bãc lét cña chñ nghÜa t- b¶n. NguyÔn §¨ng Th«ng 7 TiÓu luËn Kinh tÕ ChÝnh trÞ Anh 4 - K38B KTNT TØ suÊt lîi nhuËn: Nhµ t- b¶n kh«ng thÓ cam chÞu víi viÖc bá ra mét kho¶n t- b¶n lín mµ l¹i thu ®-îc lîi nhuËn thÊp. Trªn thùc tÕ, nhµ t- b¶n kh«ng chØ quan t©m ®Õn lîi nhuËn mµ cßn quan t©m nhiÒu h¬n ®Õn tØ suÊt lîi nhuËn. TØ suÊt lîi nhuËn lµ tØ sè tÝnh theo phÇn tr¨m gi÷a gi¸ trÞ thÆng dvµ toµn bé t- b¶n øng tr-íc. m m P' = k . 100% = c+v . 100% TØ suÊt lîi nhuËn cho biÕt nhµ t- b¶n ®Çu t- vµo ®©u lµ cã lîi , cho biÕt "®øa con ®Î cña t- b¶n øng tr-íc" lín hay kh«ng, tØ suÊt lîi nhuËn chØ râ møc ®é lêi l·i cña viÖc ®Çu t- t- b¶n. Møc lîi nhuËn cao th× lîi nhuËn cao vµ tØ suÊt (lîi nhuËn cao. Do ®ã nã lµ ®éng lùc cña nÒn s¶n xuÊt t- b¶n, lµ yÕu tè cña sù c¹nh tranh, lµ sù thÌm kh¸t v« h¹n cña nhµ t- b¶n. Sù h×nh thµnh tØ suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n: Chóng ta ®· biÕt r»ng, trong c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kh¸c nhau do ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt (®iÒu kiÖn kü thuËt, tæ chøc s¶n xuÊt, tr×nh ®é tay nghÒ tnh©n...) kh¸c nhau, cho nªn hµng ho¸ cã gi¸ trÞ c¸ biÖt kh¸c nhau, nh-ng trªn thÞ tr-êng c¸c hµng ho¸ ®Òu ph¶i b¸n theo mét gi¸ trÞ thèng nhÊt, b¸n theo gi¸ trÞ thÞ tr-êng. Do ®ã lîi nhuËn thu ®-îc ®em l¹i còng kh¸c nhau nh-ng thùc ra trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, c¸c nhµ t- b¶n kh«ng dÔ ®øng nh×n c¸c nhµ t- b¶n kh¸c thu ®-îc lîi nhuËn cao h¬n m×nh, mµ hä sÏ di chuyÓn t- b¶n cña m×nh vµo c¸c ngµnh kh¸c ®Ó t×m kiÕm lîi nhuËn vµ v« t×nh c¸c nhµ t- b¶n ®· c¹nh tranh nhau ®Ó giµnh giËt nhau phÇn lîi nhuËn. Qu¸ tr×nh c¹nh tranh®ã ®· lµm cho tØ suÊt lîi nhuËn ®-îc chia ®Òu (b×nh qu©n ho¸ tØ suÊt lîi nhuËn), vµ gi¸ trÞ hµng ho¸ ®· chuyÓn ho¸ thµnh gi¸ trÞ s¶n xuÊt. Nh- chóng ta ®· biÕt, do c¸c xÝ nghiÖp trong néi bé tõng ngµnh, còng nh- c¸c ngµnh cã cÊu t¹o h÷u c¬ cña t- b¶n kh«ng gièng nhau, cho nªn ®Ó thu ®-îc nhiÒu lîi nhuËn th× c¸c nhµ t- b¶n ph¶i chän nh÷ng ngµnh nµo cã tØ suÊt lîi nhuËn cao ®Ó ®Çu t- vèn. Gi¶ sö cã 3 nhµ t- b¶n ë 3 ngµnh s¶n xuÊt kh¸c nhau, t- b¶n ë mçi ngµnh ®Òu b»ng 100 tØ suÊt gi¸ trÞ thÆng d- ®Òu lµ 100%. Tèc ®é chu chuyÓn ë c¸c ngµnh ®Òu nh- nhau. T- b¶n øng tr-íc ®Òu chuyÓn hÕt gi¸ trÞ vµo s¶n xuÊt. Nh-ng do cÊu t¹o h÷u c¬ cña t- b¶n ë tõng ngµnh kh¸c nhau, nªn tØ suÊt lîi nhuËn kh¸c nhau nªn lîi nhuËn thu ®-îc còng kh¸c nhau. NguyÔn §¨ng Th«ng 8 TiÓu luËn Kinh tÕ ChÝnh trÞ Anh 4 - K38B KTNT Nhµ t- b¶n kh«ng thÓ b»ng lßng, ®øng yªn nh÷ng ngµnh cã tØ suÊt lîi nhuËn thÊp. Trong tr-êng hîp nµy c¸c nhµ t- b¶n ë ngµnh c¬ khÝ sÏ di chuyÓn tb¶n cña m×nh sang ngµnh da, lµm cho s¶n xuÊt cña ngµnh da nhiÒu lªn, do ®ã gi¸ s¶n xuÊt cña ngµnh da sÏ h¹ xuèng vµ tØ suÊt lîi nhuËn cña ngµnh nµy còng h¹ xuèng. Ng-îc l¹i, s¶n xuÊt cña ngµnh c¬ khÝ sÏ gi¶m ®i vµ gi¸ nªn cao h¬n gi¸ trÞ, Ngµnh Chi phÝ s¶n xuÊt Khèi l-îng P'% (m) C¬ khÝ 80c + 20v 20 20 DÖt 70c + 30v 30 30 Da 60c + 40v 40 40 vµ do ®ã tØ suÊt lîi nhuËn ë ngµnh c¬ khÝ sÏ t¨ng lªn. Nh- vËy do hiÖn t-îng di chuyÓn t- b¶n tõ ngµnh nµy sang ngµnh kh¸c lµm thay ®æi c¶ tØ suÊt lîi nhuËn c¸ biÖt vèn cã cña c¸c ngµnh. KÕt qu¶ ®· h×nh thµnh nªn tØ suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n. VËy tØ suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n lµ tØ suÊt theo phÇn tr¨m gi÷a tæng gi¸ trÞ thÆng d- trong x· héi t- b¶n vµ tæng t- b¶n x· héi ®· ®Çu t- vµo tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc c¸c ngµnh cña nÒn s¶n xuÊt t- b¶n chñ nghÜa: m P' =  (c +v) . 100% P': TØ suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n m: Tæng gi¸ trÞ thÆng d- trong XHTB  (c +v): Tæng TBXH ®· ®Çu t- C.M¸c viÕt"... Nh÷ng tØ suÊt lîi nhuËn h×nh thµnh trong nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt kh¸c nhau, lóc ®Çu rÊt kh¸c nhau. Do ¶nh h-ëng cña c¹nh tranh nh÷ng tØ lÖ lîi nhuËn kh¸c nhau ®ã ®-îc c©n b»ng thµnh tØ suÊt lîi nhuËn chung, ®ã lµ con sè trung b×nh cña tÊt c¶ c¸c lo¹i tØ suÊt lîi nhuËn kh¸c nhau. Lîi nhuËn cña mét t- b¶n cã mét l-îng nhÊt ®Þnh thu ®-îc, c¨n cø theo tØ suÊt lîi nhuËn chung ®ã, kh«ng kÓ cÊu t¹o h÷u c¬ cña nã nh- thÕ nµo, gäi lµ lµ lîi nhuËn b×nh qu©n". Lý luËn lîi nhuËn b×nh qu©n cho thÊy, mét mÆt mäi sù cè g¾ng cña c¸c nhµ t- b¶n ®Òu ®em l¹i lîi Ých chung cho giai cÊp t- s¶n, mÆt kh¸c c¸c nhµ t- b¶n c¹nh tranh nhau ®Ó ph©n chia gi¸ trÞ thÆng d-. C.M¸c nãi "C¸c nhµ NguyÔn §¨ng Th«ng 9 TiÓu luËn Kinh tÕ ChÝnh trÞ Anh 4 - K38B KTNT t- b¶n nh×n nhau b»ng haicon m¾t, mét con m¾t thiÖn c¶m, mét con m¾t ¸c c¶m". Sù h×nh thµnh tØ suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n vµ lîi nhuËn b×nh qu©n ®· che dÊu h¬n n÷a thùc chÊt bãc lét cña cña chñ nghÜa t- b¶n. 1.3. C¸c h×nh thøc cña lîi nhuËn: Nh- ta ®· biÕt gi¸ trÞ thÆng d- vµ lîi nhuËn kh«ng hoµn toµn ®ång nhÊt nh-ng gi÷a chóng ®Òu cã chung nguån gèc lµ tõ lao ®éng thÆng d-. Ng-êi t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d- lµ c«ng nh©n vµ ng-êi t×m ra gi¸ trÞ thÆng dl¹i lµ c¸c nhµ t- b¶n. Gi¸ trÞ thÆng d- rÊt râ rµng nh-ng nã ®-îc che ®Ëy bëi lîi nhuËn vµ nã tån t¹i trong x· héi t- b¶n bëi c¸c h×nh th¸i sau: 1.3.1. Lîi nhuËn c«ng nghiÖp: VÒ b¶n chÊt lµ phÇn gi¸ trÞ do c«ng nh©n t¹o ra vµ bÞ nhµ t- b¶n chiÕm kh«ng vµ phÇn gi¸ trÞ nµy b¸n trªn thÞ tr-êng thu ®-îc mét sè tiÒn lêi sau khi trõ ®i chi phÝ s¶n xuÊt. Ngµy lao ®éng cña c«ng nh©n ®-îc chia lµm hai phÇn: mét phÇn lµm ra gi¸ trÞ t-¬ng øng víi tiÒn l-¬ng vµ chi phÝ s¶n xuÊt, phÇn cßn l¹i t×m ra gi¸ trÞ thÆng d-. V× thÌm muèn lîi nhuËn nªn nhµ tb¶n lu«n t×m mäi c¸ch t¨ng phÇn lao ®éng thÆng d- (t¨ng thêi gian lao ®éng, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng). Thêi gian lao ®éng cµng nhiÒu th× nhµ tb¶n thu ®-îc lîi nhuËn cµng lín vµ lîi nhuËn c«ng nghiÖp lµ h×nh th¸i gÇn nhÊt, dÔ thÊy nhÊt víi gi¸ trÞ thÆng d- vµ lîi nhuËn c«ng nghiÖp lµ h×nh thøc chung, lín nhÊt cña c¸c lo¹i lîi nhuËn. V× vËy lîi nhuËn c«ng nghiÖp ®-îc xem lµ ®éng lùc m¹nh mÏ nhÊt ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt. 1.3.2. Lîi nhuËn th-¬ng nghiÖp. Trong l-u th«ng, trao ®æi kh«ng t¹o ra gi¸ trÞ nh-ng nhµ t- b¶n th-¬ng nghiÖp lµm nhiÖm vô l-u th«ng hµng ho¸ mét trong nh÷ng kh©u quan träng cña s¶n xuÊt hµng ho¸. ChÝnh v× vËy hä ph¶i thu ®-îc lîi nhuËn. Nh×n bÒ ngoµi d-êng nh- lîi nhuËn th-¬ng nghiÖp lµ do l-u th«ng mµ cã, nh-ng xÐt vÒ b¶n chÊt th× lîi nhuËn th-¬ng nghiÖp lµ mét phÇn gi¸ trÞ thÆng d- mµ nhµ t- b¶n chñ nghÜa nh-êng cho nhµ t- b¶n chñ nghÜa. Nhµ t- b¶n chñ nghÜa ph¶i nh-êng cho nhµ t- b¶n chñ nghÜa mét phÇn gi¸ trÞ thÆng d- cña m×nh v× nã ®¶m ®-¬ng mét kh©u qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nã tiªu thô ®-îc mét khèi l-îng hµng ho¸ lín cña t- b¶n chñ nghÜa, lµm cho nhµ t- b¶n chñ nghÜa r¶nh tay s¶n xuÊt tøc lµ t- b¶n chñ nghÜa gãp phÇn s¸ng t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d-. H¬n n÷a t- b¶n chñ nghÜa kinh doanh hµng ho¸ cho nªn nã ph¶i cã lîi NguyÔn §¨ng Th«ng 10 TiÓu luËn Kinh tÕ ChÝnh trÞ Anh 4 - K38B KTNT nhuËn. VËy nhµ t- b¶n nh-êng cho nhµ t- b¶n chñ nghÜa b»ng c¸ch nµo? §ã lµ nhµ t- b¶n chñ nghÜa mua hµng ho¸ cña nhµ t- b¶n chñ nghÜa víi gi¸ thÊp h¬n gi¸ trÞ vµ b¸n l¹i trªn thÞ tr-êng b»ng gi¸ trÞ, nghÜa lµ t- b¶n chñ nghÜa ®· cã lîi nhuËn. VÒ thùc chÊt ®©y lµ sù ph©n chia gi¸ trÞ thÆng dgi÷a t- b¶n chñ nghÜa - t- b¶n chñ nghÜa theo tØ suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n, nghÜa lµ nhµ t- b¶n chñ nghÜa hay t- b¶n träng n«ng chØ h-ëng mét phÇn lîi nhuËn theo tØ suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n. 1.3.3. Lîi nhuËn ng©n hµng Ng©n hµng lµ c¬ quan kinh doanh tiÒn tÖ lµ ng-êi m«i giíi gi÷a ng-êi ®i vay vµ ng-êi cho vay. Do ®o t- b¶n ng©n hµng lµ t- b¶n kinh doanh tiÒn tÖ, t- b¶n ng©n hµng còng tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. V× vËy lîi nhuËn ng©n hµng lµ lîi nhuËn thu ®-îc do ho¹t ®éng vµ nã chÝnh lµ lîi nhuËn b×nh qu©n. Chªnh lÖch gi÷a lîi tøc cho vay vµ lîi tøc nhËn göi trõ ®i nh÷ng kho¶n chi phÝ cÇn thiªt vÒ nghiÖp vô ng©n hµng, céng víi kho¶n thu nhËp kh¸c vÒ kinh doanh tiÒn tÖ h×nh thµnh nªn lîi nhuËn ng©n hµng. 1.3.4. T- b¶n cho vay vµ lîi tøc. T- b¶n cho vay ®· xuÊt hiÖn tõ l©u, sím h¬n c¶ t- b¶n chñ nghÜa, ®ã lµ t- b¶n cho vay nÆng l·i nh-ng t- b¶n cho vay d-íi chñ nghÜa t- b¶n kh¸c víi t- b¶n cho vay nÆng l·i bëi v× t- b¶n c ho vay lµ mét bé phËn cña t- b¶n chñ nghÜa ®-îc t¸ch ra. Bëi v× trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt th× lu«n cã mét l-îng tiÒn nhµn rçi ch-a ®-îc sö dông vµ t- b¶n cho vay ®¶m ®-¬ng vô huy ®éng sè tiÒn nµy ®Ó c¸c nhµ t- b¶n kh¸c cÇn tiÒn h¬n vay, thùc hiÖn ®Ó s¶n xuÊt vµ hä thu ®-îc lîi nhuËn gäi lµ lîi tøc cho vay. Lîi tøc lµ mét phÇn lîi nhuËn b×nh qu©n, mµ nhµ t- b¶n ®i vay ph¶i tr¶ cho nhµ t- b¶n cho vay c¨n cø vµo mãn tiÒn mµ nhµ t- b¶n ®i vay ®-a cho nhµ t- b¶n ®i vay sö dông vµ sù tho¶ thuËn cña hai bªn. VÒ nguån gèc lîi tøc lµ mét phÇn gi¸ trÞ thÆng d- do c«ng nh©n s¸ng t¹o ra trong lÜnh vùc s¶n xuÊt, do ®ã lîi tøc còng ho¹t ®éng theo quy ®Þnh tØ suÊt lîi tøc. Z Z' = TB cho vay . 100% Z: Lîi tøc Z': tØ suÊt lîi tøc VÒ ®Æc ®iÓm qu¸ tr×nh cho vay ®ã lµ ng-êi sö dông cã quyÒn së h÷u vµ quyÒn sö dông t¸ch rêi nhau. NguyÔn §¨ng Th«ng 11 TiÓu luËn Kinh tÕ ChÝnh trÞ Anh 4 - K38B KTNT 1.3.5. §Þa t«: T- b¶n kh«ng chØ thèng trÞ trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp mµ cßn thÊp trÞ c¶ lÜnh vùc n«ng nghiÖp. Bëi v× tiÕng gäi cña lîi nhuËn lµm cho nhµ t- b¶n cã mÆt ë kh¾lîi nhuËnmäi n¬i, mäi lÜnh vùc. XÐt vÒ b¶n chÊt nhµ t- b¶n kinh doanh nh÷ng thuÕ ruéng ®Êt cña ®Þa chñ nã còng thu ®-îc lîi nhuËn b×nh qu©n, cßn mét phÇn lîi nhuËn siªu ng¹ch n»m ngoµi lîi nhuËn b×nh qu©n ph¶i tr¶ cho ®Þa chñ d-íi h×nh th¸i ®Þa t« t- b¶n. VËy ®Þa t« t- b¶n xÐt vÒ b¶n chÊt lµ mét phÇn gi¸ trÞ thÆng d- siªu ng¹ch ngoµi lîi nhuËn b×nh qu©n cña nhµ t- b¶n kinh doanh ruéng ®Êt tr¶ cho ®Þa chñ d-íi h×nh th¸i ®Þa t«. PhÇn gi¸ trÞ thÆng d- siªu ng¹ch nµy t-¬ng ®èi æn ®Þnh l©u dµi nã kh«ng ®-îc b×nh qu©n ho¸ vµ ®éc quyÒn kinh doanh ruéng ®Êt mµ lîi nhuËn siªu ng¹ch ph¶i chuyÓn ho¸ thµnh ®Þa t« tb¶n. Khi ®i s©u vµo ph©n tÝch ®Þa t« t- b¶n C.M¸c ®· chia thµnh: ®Þa t« chªnh lÖch I, ®Þa t« chªnh lÖch II vµ ®Þa t« tuyÖt ®èi. Theo C.M¸c: ®Þa t« chªnh lÖch I lµ ®Þa t« thu ®-îc trªn nh÷ng ruéng ®Êt mµu mì vµ tèt ruéng gÇn thÞ tr-êng. §Þa t« chªnh lÖch II lµ ®Þa t« do th©m canh mµ cã cßn ®Þa t« tuyÖt ®èi lµ phÇn m siªu ng¹ch do cÊu t¹o h÷u c¬ trong n«ng nghiÖp thÊp h¬n trong c«ng nghiÖp. 2.B¶n chÊt cña lîi nhuËn: Nh- ta ®· biÕt gi¸ trÞ thÆng d- vµ lîi nhuËn kh«ng hoµn toµn ®ång nhÊt nh-ng gi÷a chóng ®Òu cã nguån gèc tõ lao ®éng thÆng d-. Gi¸ trÞ thÆng dlµ phÇn lao ®éng kh«ng c«ng cña c«ng nh©n vµ bÞ nhµ t- b¶n chiÕm ®o¹t cßn lîi nhuËn lµ sè tiÒn ra khi b¸n s¶n phÈm trªn thÞ tr-êng so víi tiÒn bá vµo s¶n xuÊt. §øng vÒ khÝa c¹nh nµo ®ã th× chÝnh gi¸ trÞ thÆng d- t¹o ra lîi nhuËn nã biÓu hiÖn sù bãc lét vµ chøng minh m©u thuÉn cña chñ nghÜa tb¶n mét c¸ch kh¸ chÝnh x¸c, khoa häc. Tr-íc M¸c c¸c nhµ kinh tÕ ®· h×nh dung ra gi¸ trÞ thÆng d- nh-ng hä ch-a cã ®ñ lý luËn ®Ó diÔn ®¹t. Nh-ng ®Õn C.M¸c «ng ®· x©y dùng t-¬ng ®èi hoµn chØnh vÒ ph¹m trï gi¸ trÞ thÆng d- vµ t×m ra nguån gèc thùc sù cña lîi nhuËn. MÆc dï tån t¹i ë h×nh th¸i nµo th× lîi nhuËn vÉn cÇn ph¶n ¸nh quan hÖ bãc lét cña chñ nghÜa t- b¶n vµ ®-îc sinh ra tõ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. NguyÔn §¨ng Th«ng 12 TiÓu luËn Kinh tÕ ChÝnh trÞ Anh 4 - K38B KTNT II. Vai trß cña lîi nhuËn 1. C¬ chÕ cña n-íc ta hiÖn nay. §¶ng vµ nhµ n-íc ta ®· x©y dùng, chóng ta ®ang trong thêi kú ®Çu qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ®ang tiÕn hµnh ®Èy nhanh tiÕn tr×nh CNH - H§H vµ ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn cã sù qu¶n lý ®iÒu tiÕt vÜ m« cña Nhµ n-íc. Nh- chóng ta ®· biÕt sau chiÕn tranh - chóng ta ®· giËp khu«n m« h×nh cña c¸c n-íc XHCN mét c¸ch gi¸o ®iÒu lµm cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn mét c¸ch tr× trÖ. Vµ råi ®Õn nh÷ng n¨m 90 cña thÕ kû 20 hÖ thèng chñ nghia x· héi ë §«ng ¢u bÞ sôp ®æ. Nguyªn nh©n chÝnh cña c¸c ®¶ng lµ ®· ngé nhËn dÉn ®Õn sai lÇm trong lÜnh vùc chÝnh trÞ, ®· lÖch khái nh÷ng nguyªn t¾c quan träng cña chñ nghÜa M¸c -Lª nin. Suy cho cïng ®· vi ph¹m quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp v¬i tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Bëi thÕ ®Ó t¹o tiÒn ®Ò cho chñ nghÜa x· héi §¶ng vµ vµ Nhµ nø¬c ®· x¸c ®Þnh yÕu tè nÒn kinh tÕ lµ ph¶i ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù ®iÒu tiÕt vÜ m« cña nhµ n-íc. §Õn ®©y chóng ta ph¶i ®Æt c©u hái: thÕ th× c¬ chÕ thÞ tr-êng cña chóng ta cã gièng c¬ chÕ thÞ tr-êng cña cña nghÜa t- b¶n hay kh«ng? ph¶i ch¨ng chóng ta ®ang chuyÓn dÇn sang s¶n xuÊt t- b¶n chñ nghÜa? §iÒu nµy cã thÓ lý gi¶i ë bµi tr¶ lêi pháng vÊn cña ®ång chÝ Lª Kh¶ Phiªu tæng bÝ thtrung -¬ng §¶ng "Chóng t«i chØ häc hái nh÷ng mÆt tèt cña chñ nghÜa tb¶n ®· thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh qu¶n lý cßn nh÷ng mÆt xÊu cña nã th× chóng t«i lo¹i bá" v¶ l¹i Lªnin còng ®· tõng nãi "vÒ kinh nghiÖm qu¶n lý th× chñ nghÜa x· héi ph¶i c¾p cÆp ®i häc chñ nghÜa t- b¶n" 2. Lîi nhuËn lµ môc tiªu lµ ®éng lùc cña doanh nghiÖp. Doanh nghiÖp lµ ®¬n vÞ kinh doanh hµng ho¸, dÞch vô theo yªu cÇu cña thÞ tr-êng vµ x· héi ®Ó ®¹t lîi nhuËn tèi ®a vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nhÊt. Mét doanh nghiÖp lµm ¨n cã hiÖu qu¶ lµ doanh nghiÖp ®em l¹i lîi nhuËn cao. Doanh nghiÖp trong c¬ chÕ thÞ tr-êng hiÖn nay vÉn lu«n bÞ thÞ tr-êng thÈm ph¸n vÒ lîi nhuËn, lîi nhuËn lµ yÕu tè ®Ó quyÕt ®Þnh sù tån t¹i cña doanh nghiÖp, lµ ®éng lùc chi phèi ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña ng-êi s¶n xuÊt kinh doanh. Lîi nhuËn ®-a c¸c doanh nghiÖp ®Õn c¸c khu vùc s¶n xuÊt hµng ho¸ mµ ng-êi tiªu cÇn nhiÒu h¬n, bá qua c¸c khu vùc Ýt ng-êi tiªu NguyÔn §¨ng Th«ng 13 TiÓu luËn Kinh tÕ ChÝnh trÞ Anh 4 - K38B KTNT dïng. Lîi nhuËn ®-a c¸c doanh nghiÖp ®Õn viÖc sö dông kü thuËt s¶n xuÊt ®¹t hiÖu qu¶ nhÊt, sö dông nguån vèn hiÖu qu¶ nhÊt, vµ sö dông tèi ®a c¸c nguån lùc ®· cho. Lîi nhuËn lµ môc tiªu ®Ó c¸c nhµ s¶n xuÊt kinh doanh më réng s¶n xuÊt vµ nh- vËy doanh nghiÖp s¶n xuÊt trªn c¬ së, trªn môc tiªu lµ lîi nhuËn. lîi nhuËn lµ tiÕng gäi thiÕt tha cña c¸c nhµ s¶n xuÊt kinh doanh vµ chØ cã lîi nhuËn víi lµ ®éng lùc ®Ó cho hä lµm bÊt cø c¸i g×, bÊt cø n¬i nµo. V× thÕ lîi nhuËn lµ ®éng lùc cña bÊt kú ai trong kinh doanh trªn thÞ tr-êng, lµ môc tiªu cña s¶n xuÊt, dÞch vô. Lîi nhuËn thu ®-îc trªn thÞ tr-êng sÏ tr¶ lêi c©u hái cã nªu tiÕp tôc s¶n xuÊt n÷a hay kh«ng? s¶n xuÊt ra c¸i g×? s¶n xuÊt nh- thÕ nµo vµ s¶n xuÊt cho ai?... Kh«ng cßn n÷a vµ sÏ kh«ng cßn n÷a mét doanh nghiÖp kinh doanh vÉn tiÕp tôc s¶n xuÊt khi hä kh«ng thu ®-îc lîi nhuËn. Khi theo ®uæi môc tiªu cña m×nh, c¸c doanh nghiÖp ph¶i th-êng xuyªn ch¹y theo chi phÝ c¬ häc kh¸c nhau mµ nã cã ®-îc. Chi phÝ c¬ héi sÏ lµ sù bá qua c¬ héi, sau c¬ héi ®· chÞu, kh«ng cã c¸c c¬ héi kh¸c nhau th× còng kh«ng cã chi phÝ c¬ héi. Doanh nghiÖp còng nh- c¸c nhµ kinh tÕ kh¸c ph¶i cè g¾ng hÕt søc m×nh ®Ó ®¹t ®Õn lîi nhuËn tèi ®a. Hä ph¶i lµm g×? ph¶i lùa chän c¸i nµo? s¶n xuÊt nh- thÕ nµo? ph¶n ®èi ra sao? ®ã lµ mét vÊn ®Ò tr¶ lêi rÊt khã mét c¸ch cô thÓ, nh-ng cã ®iÒu ch¾c r»ng nÕu s¶n xuÊt kh«ng cã l·i th× còng gièng nh- quy luËt ®Êu tranh sinh tån cña sinh vËt doanh nghiÖp nµy sÏ bÞ lo¹i khái vò ®µi kinh tÕ vµ doanh nghiÖp kh¸c tiÕp tôc ph¸t triÓn. Trong thÞ tr-êng c¸c doanh nghiÖp lu«n lu«n ph¶i tiÕn lªn, nÕu chØ dõng l¹i ë ®ã th× doanh nghiÖp ®ã cã nguy c¬ bÞ ph¸ s¶n. C¸c doanh nghiÖp ph¶i ngµy cµng më réng, ph¶i lµm cho lîi nhuËn ®Î ra lîi nhuËn th× míi cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn trong m«i tr-êng c¹nh tranh gay go, quyÕt liÖt. Kh«ng cßn nghi ngê g× n÷a lîi nhuËn lµ chØ tiªu ®¸nh gi¸, ph¸n xÐt sù tån t¹i ph¸t triÓn hay diÖt vong cña doanh nghiÖp, vµ lîi nhuËn lµ miÕng måi bÐo bë m¸ch b¶o cho c¸c doanh nghiÖp nªn tiÕp tôc s¶n xuÊt c¸i g×? s¶n xuÊt nh- thÕ nµo vµ s¶n xuÊt cho ai? 3. C¸c nh©n tè ¶nh h-ëng ®Õn lîi nhuËn 3.1. Quy m« s¶n xuÊt hµng ho¸ dÞch vô: Mét doanh nghiÖp muèn lµm ¨n cã hiÖu qu¶ th× ph¶i gi¶i quyÕt tèt 3 vÊn ®Ò: S¶n xuÊt ra c¸i g×? s¶n NguyÔn §¨ng Th«ng 14 TiÓu luËn Kinh tÕ ChÝnh trÞ Anh 4 - K38B KTNT xuÊt nh- thÕ nµo? vµ s¶n xuÊt cho ai ? ba yÕu tè nµy cã quan hÖ biÖn chøng vµ ®an quÖn vµo nhau vµ ®-îc gi¶i quyÕt trong mäi x· héi. S¶n xuÊt ra c¸i g× cho biÕt thÞ tr-êng ®ang cÇn lo¹i hµng ho¸ dÞch vô s¶n xuÊt nh- thÕ nµo cho biÕt c¸c doanh nghiÖp ph¶i tiÕn hµnh s¶n xuÊt b»ng c¸ch nµo ®Ó ®¹t lîi nhuËn tèi ®a v× chi phÝ s¶n xuÊt thÊp nhÊt. S¶n xuÊt cho ai lµ ng-êi ®ang cÇn hµng ho¸ dÞch vô m×nh ®ang tiÕn hµnh s¶n xuÊt, ai lµ ®èi t-îng ®Ó cho m×nh tiÕn hµnh s¶n xuÊt. 3.2. Tæ chøc tiªu thô hµng ho¸ vµ dÞch vô: §©y còng lµ mét kh©u quan träng cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nã ¶nh h-ëng rÊt lín ®Õn viÖc thu lîi nhuËn. Cung cÇu trªn thÞ tr-êng lu«n biÕn ®æi ®ßi hái ng-êi s¶n xuÊt ph¶i xö lý kÞp thêi vµ ®iÒu chØnh ®óng ®¾n. NÕu cung bÐ h¬n cÇu th× tr-íc khi b¸n gi¸ cao th× ph¶i xem ®Õn quy m« s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp... NÕu cung lín h¬n cÇu th× nªn ng-ng ngay s¶n xuÊt vµ di chuyÓn t- b¶n sang ngµnh kh¸c. 3.3. Tæ chøc qu¶n lý ho¹t ®éng kinh tÕ vÜ m«: §©y lµ tµi l·nh ®¹o vµ ph¸n ®o¸n cña l·nh ®¹o doanh nghiÖp sÏ ®Þnh h-íng cho c¸c kÕ ho¹ch, ph-¬ng ¸n s¶n xuÊt thu ®-îc lîi nhuËn. VÊn ®Ò nµy cßn tuú thuéc vµ n¨ng lùc cña tõng ng-êi l·nh ®¹o nh-ng vai trß cña hä cùc kú quan träng trong viÖc mét doanh nghiÖp lùa chän s¶n xuÊt c¸i g× ®Ó thu ®-îc lîi nhuËn còng nh- sù tån t¹i cña doanh nghiÖp. 4. C¸c nh©n tè quyÕt ®Þnh ®Õn lîi nhuËn: C¸i g× quyÕt ®Þnh ®Õn lîi nhuËn ®iÒu ®ã ®-îc nhµ kinh tÕ häc Samelson ®-a ra trong quyÓn kinh tÕ häc (***) §èi víi c¸c nhµ kinh tÕ häc th× lîi nhuËn lµ mét mí hë lín yÕu tè kh¸c nhau vµ râ rµng mét phÇn lîi nhuËn ®-îc b¸o c¸o chØ lµ thu nhËp cña c¸c chñ doanh nghiÖp vÒ lao ®éng cña chÝnh hä hoÆc vèn ®Çu t- cña hä nghÜa lµ c¸c nh©n tè s¶n xuÊt mµ häc cung cÊp. Nh- vËy mét sè c¸i b×nh th-êng ®-îc gäi lµ lîi nhuËn thùc ra chØ lµ tiÒn cho thuª, tiÒn thuª vµ tiÒn c«ng d-íi nh÷ng c¸i tªn kh¸c. TiÒn cho thuª hµm Èn vµ tiÒn c«ng hµm Èm lµ nh÷ng c¸i tªn gäi mµ c¸c nhµ kinh tÕ ®Æt cho tiÒn thu nhËp tõ nh÷ng nh©n tè cña b¶n th©n c«ng ty. NguyÔn §¨ng Th«ng 15 TiÓu luËn Kinh tÕ ChÝnh trÞ Anh 4 - K38B KTNT 4.2. Lîi nhuËn lµ tiÒn th-ëng cho viÖc chÞu m¹o hiÓm: NÕu nh- trong t-¬ng lai hoµn toµn ch¾c ch¾n th× sÏ kh«ng cã c¬ héi cho mét ng-êi trÎ tuæi th«ng minh ®-a ra mét®æi míi c¸ch m¹ng. Kinh tÕ häc hiÖn ®¹i ®-a ra ba lo¹i nguy hiÓm mang l¹i lîi nhuËn, lµ vì nî, chÞu nguy c¬ ®æi míi. Vì nî lµ mét nguy c¬ lu«n ë hai bªn ®-êng ®i lªn cña doanh nghiÖp, nã cã thÓ x¶y ra víi bÊt cø doanh nghiÖp nµo, thËm chÝ c¶ nh÷ng c«ng ty khæng lå. Cßn kho¶n chi phÝ chÞu cho sù nguy c¬ lµ nh÷ng ng-êi ®Çu t- yªu cÇu cã tiÒn th-ëng céng víi thu nhËp ®Ó bï l¹i viÖc hä kh«ng thÝch nguy c¬. §æi míi lµ lo¹i nguy hiÓm thø ba gãp phÇn vµo lîi nhuËn lµ tiÒn th-ëng cho ®æi míi vµ d¸m lµm. 4.3. Lîi nhuËn lµ thu nhËp ®éc quyÒn Lîi nhuËn do s¸ng t¹o ®æi míi dÉn chuyÓn sang ph¹m trï cuèi cïng cña chóng ta. Lîi nhuËn - nhiÒu ng-êi chØ thÝch kh«ng coi nã lµ tiÒn cho thuª hµm Èn hoÆc kho¶n thu v× d¸m chÞu nguy hiÓm trªn thÞ tr-êng c¹nh tranh. H×nh ¶nh trong ®Çu ãc hä vÒ ng-êi thÝch kiÓu tiÒn lêi cã nhiÒu kh¶ n¨ng h¬n lµ h×nh ¶nh mét ng-êi cã thiªn h-íng tÝnh to¸n ranh ma bãc lét b»ng mét c¸ch nµo ®ã nh÷ng ng-êi kh¸c trong céng ®ång. Cã thÓ c¸i mµ nh÷ng ng-êi chØ thÝch nghÜ ®Õn lµ mét lo¹i thø ba hoµn toµn kh¸c vÒ ý nghÜa cña lîi nhuËn: Lîi nhuËn lµ thu nhËp ®éc quyÒn. Mét doanh nghiÖp cã thÓ cã søc m¹nh kinh tÕ lín trªn thÞ tr-êng vµ b¹n lµ ng-êi chØ huy duy nhÊt cña mét b»ng s¸ng chÕ quan träng th× doanh nghiÖp sÏ tr¶ tiÒn b¹n ®Ó ®Æt ra mét c¸i g× ®ã nh»m h¹n chÕ viÖc sö dông nã. NÕu kh¸n gi¶ mª h¬n vÒ tiÕng h¸t cña b¹n th× b¹n h·y nhí r»ng b¹n cµng h¸t nhiÒu th× c¸i gÝa mµ kh¸ch hµng tr¶ cho tiÕng h¸t cña b¹n cµng thÊp. 5. ¶nh h-ëng cña c¬ chÕ thÞ tr-êng ®Õn viÖc thu lîi nhuËn cña doanh nghiÖp. 5.1. C¬ chÕ thÞ tr-êng t¹o ra sù c©n ®èi gi÷a gi¸ c¶ vµ s¶n xuÊt, gi¸ c¶ trªn thÞ tr-êng lµ mÖnh lÖnh cña ng-êi s¶n xuÊt, cña doanh nghiÖp. NÕu doanh nghiÖp n¾m b¾t ®óng thÞ tr-êng th× lîi nhuËn doanh nghiÖp sÏ ®-îc b¶o ®¶m vµ doanh nghiÖp tiÕp tôc tån t¹i trªn thÞ tr-êng gi¸ c¶ lu«n lu«n biÕn ®éng nªn ®ßi hái ph¶i cÇn cã mét hÖ thèng th«ng tin nh¹y c¶m ®Ó n¾m b¾t chÝnh x¸c vµ tõ ®ã ph¶n øng kÞp thêi. NguyÔn §¨ng Th«ng 16 TiÓu luËn Kinh tÕ ChÝnh trÞ Anh 4 - K38B KTNT 5.2. C¬ chÕ thÞ tr-êng t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp di chuyÓn sang ngµnh cã lîi nhuËn cao. C¸c doanh nghiÖp kh«ng chØ quan t©m ®Õn biÕn ®æi lîi nhuËn cña ngµnh m×nh ®ang s¶n xuÊt mµ cÇn ph¶i nghiªn cøu c¶ ë nh÷ng ngµnh kh¸c vµ tiÕng gäi cña lîi nhuËn sÏ quyÕt ®Þnh hä s¶n xu©t c¸i g×. C¬ chÕ thÞ tr-êng t¹o ®iÒu kiÖn cho hä di chuyÓn t- b¶n cña m×nh sang ngµnh cã lîi nhuËn cao. ChÝnh c¬ chÕ thÞ tr-êng ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i v-¬n lªn kh«ng ngõng vµ t×m ®Õn n¬i mµ cã lîi nhuËn cao vµ quyÕt ®Þnh chuyÓn ®æi s¶n xuÊt. 5.3. C¬ chÕ thÞ tr-êng lµm cho c¸c doanh nghiÖp lîi nhuËn c¹nh tranh: C¹nh tranh lµ h×nh thøc ®Êu tranh quyÕt liÖt gi÷a nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt hµng ho¸, ®Ó chiÕm lÜnh thÞ tr-êng nh»m thu lîi nhuËn cao. C¹nh tranh lµm cho chÊt l-îng s¶n phÈm ngµy cµng tèt h¬n, sè l-îng nhiÒu h¬n vµ chi phÝ Ýt h¬n vµ kü thuËt ngµy cµng tiªn tiÕn h¬n. 5.4. C¬ chÕ thÞ tr-êng chän läc c¸c doanh nghiÖp: Lîi nhuËn thu ®-îc hay kh«ng sÏ quyÕt ®Þnh ®Õn sù tån t¹i cña doanh nghiÖp. NÕu doanh nghiÖp thu ®-îc lîi nhuËn trong s¶n xuÊt th× nã sÏ tiÕp tôc tån t¹i vµ nÕu kh«ng thu ®-îc lîi nhuËn th× c¸c doanh nghiÖp ®ã sÏ bÞ xa th¶i ra khái vò ®µi kinh tÕ. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ c¬ chÕ thÞ tr-êng sÏ chän läc cña c¸c doanh nghiÖlîi nhuËnc¸c nhµ kinh tÕ lµm ¨n cã hiÖu qu¶ vµ g¹t bá c¸c nhµ kinh tÕ lµm ¨n kh«ng hiÖu qu¶. 6. HËu qu¶ cña viÖc ch¹y theo lîi nhuËn: Lîi nhuËn lµ môc tiªu cña c¸c doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Nh-ng còng chÝnh vµ ch¹y theo lîi nhuËn mµ c¸c nhµ kinh tÕ ®· ®Ó l¹i hËu qu¶ rÊt lín ®èi víi m«i tr-êng xung quanh. 6.1. §èi víi x· héi Qu¸ tr×nh c¹nh tranh ®Ó thu ®-îc lîi nhuËn cao nã sÏ lµm cho doanh nghiÖlîi nhuËn nµy tiÕp tôc ph¸t triÓn, nh-ng ®ång thêi nã lµm cho doanh nghiÖp kia ph¶i kÌm doanh nghiÖp bÞ ph¸ ¶n trë thµnh nh÷ng ng-êi lµm thuª vµ nghÌo khæ mÆt kh¸c nã g©y t×nh tr¹ng mÊt viÖc lµm cña hµng lo¹t c¸c c«ng nh©n trong doanh nghiÖp ®ã, g©y ra t×nh tr¹ng bÊt æn ®Þnh víi x· héi cã s¸o trén vÒ viÖc lµm, vÒ thu nhËp cña mçi ng-êi. NguyÔn §¨ng Th«ng 17 TiÓu luËn Kinh tÕ ChÝnh trÞ Anh 4 - K38B KTNT §Ó thu ®-îc lîi nhuËn nhiÒu h¬n n÷a c¸c nhµ t- b¶n t×m mäi c¸ch quan chi phÝ s¶n xuÊt, t¨ng thêi gian lao ®éng cña c«ng nh©n lµm thuª, c¾t gi¶m møc l-¬ng, ®iÒu kiÖn sèng vµ sinh ho¹t cña hä lµm cho con ng-êi chØ biÕt lµm viÖc vµ kh«ng cãi thêi gian ®Ó quan t©m ®Õn h¹nh phóc gia ®×nh vµ lµm n¶y sinh c¸c r¹n nøt trong gia ®×nh. TÊt c¶ c¸c thñ ®o¹n chØ ®Ó lµm giµu cho mét sè Ýt ng-êi, hä ®· giµu th× cø giµu lªn cßn nh÷ng ng-êi nghÌo th× ngµy cµng nghÌo h¬n vµ lµm cho x· héi ph©n cÊp, kho¶ng c¸ch giµu nghÌo ngµy cµng c¸ch xa. MÆt kh¸c sù canh tranh g©y ra sù thï ®Þch, ®èi chäi nhau lµm ph¸t sinh c¸c tÖ n¹n x· héi... Ngµy nay trong qu¸ tr×nh c¹nh tranh c¸c doanh nghiÖp ®Òu thÊy hä kh«ng cã lîi do ®ã c¸c doanh nghiÖp cïng s¸t nhËp bÞ vµ trë thµnh nh÷ng tæ chøc ®éc quyÒn khæng lå, c¸c tæ chøc nµy tù quy ®Þnh vÒ gi¸ c¶. Do ®ã nã ph¸ vì c¹nh tranh hoµn h¶o, tøc lµ lµm mÊt tÝnh hiÖu qu¶ vµ ganh ®ua, mÊt hiÖu qu¶ vÒ kinh tÕ. 6.2. §èi víi m«i tr-êng: C¸c doanh nghiÖp chØ quan t©m ®Õn lîi nhuËn mµ kh«ng chó ý ®Õn t¸c ®éng tiªu cùc cña chóng ®Õn m«i tr-êng xung quanh nh- lµm « nhiÔm nguån n-íc, kh«ng khÝ, khai th¸c c¹n kiÖt c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn nh- kho¸ng s¶n, rõng, biÓn... 7. C¸c gi¶i ph¸p kh¾c phôc hËu qu¶ ch¹y theo lîi nhuËn: a. X©y dùng m«t hÖ thèng chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« nh»m æn ®Þnh qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, thùc hiÖn h-íng dÉn, gi¸m s¸t, khèng chÕ ®èi víi thÞ tr-êng, bæ khuyÕt nh÷ng nh-îc ®iÓm vµ thiÕu sãt cña b¶n th©n kinh tÕ thÞ tr-êng muèn vËy chóng ta ph¶i: - X©y dùng ph¸p luËt, c¸c quy ®Þnh vµ quy chÕ ®iÒu tiÕt. - æn ®Þnh vµ c¶i thiÖn c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ. - T¸c ®éng ®Õn viÖc ph©n bè l¹i nguån lùc - Quy ho¹ch vµ thu hót ®Çu t- më réng s¶n xuÊt. - X©y dùng c¸c chÝnh s¸ch, c¸c ch-¬ng tr×nh t¸c ®éng ®Õn kh©u ph©n phèi l¹i thu nhËp. NguyÔn §¨ng Th«ng 18 TiÓu luËn Kinh tÕ ChÝnh trÞ Anh 4 - K38B KTNT b. X©y dùng hÖ thèng thÞ tr-êng cã tÝnh c¹nh tranh lµnh m¹nh gi¸ c¶ ph¶i do thÞ tr-êng quyÕt ®Þnh, b¶o ®¶m tù do l-u th«ng c¸c lo¹i hµng ho¸ vµ yÕu tè s¶n xuÊt, tÝnh c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh c. X©y dùng hÖ thèng chÝnh s¸ch ph¸p luËt quy ®Þnh vÒ m«i tr-êng, quy ®Þnh møc « nhiÔm cho phÐp. 8. C¸c ph-¬ng ph¸p t¨ng lîi nhuËn: Thùc sù lµ thiÕu sãt nÕu kh«ng ®Ò cËp ®Õn c¸ch t¨ng lîi nhuËn. Lµm thÕ nµo ®Ó t¨ng lîi nhuËn? ®ã lµ c©u hái ®Æt ra víi bÊt kú ai lµm kinh tÕ nh-ng ®Ó tr¶ lêi mét c¸ch cô thÓ th× hÕt søc khã kh¨n. MÆc dï vËy chóng ta còng cã mét sè c¸ch ®Ó t¨ng thªm lîi nhuËn. - Ph¶i lu«n n¾m ®-îc thÞ hiÕu cña kh¸ch hµng, t©m lý ng-êi tiªu dïng. Ngµnh tiÕp thÞ cho thÊy r»ng kh¸ch hµng lu«n t×m mua nh÷ng s¶n phÈm cã chÊt l-îng, h×nh thøc, gi¸ rÎ. Bëi thÕ muèn th¾ng trªn c¹nh tranh cÇn ph¶i tho¶ m·n 3 yÕu tè ®ã trong s¶n phÈm. §Çu t- vµo khoa häc kü thuËt lµ c¸ch tèt nhÊt ®Ó lµm ®-îc ®iÒu ®ã. -C¸c doanh nghiÖp, c¸c nhµ kinh tÕ ph¶i tr¸nh t×nh tr¹ng tån kho, ø ®äng, c¸c ng-êi ho¹ch ®Þnh ph¶i tÝnh to¸n sao cho phï hîlîi nhuËn®Ó huy ®éng tèi ®a nguån lùc ®· cã (vèn, tµi nguyªn thiªn nhiªn, lao ®éng...). Ph¶i t×m ®-îc ®Çu ra cña s¶n phÈm ®Ó x¸c ®Þnh ®Çu vµo. Tõ ®ã cung ra thÞ tr-êng nh÷ng hµng ho¸ vµ dÞch vô mµ thÞ tr-êng ®ang cÇn tr¸nh cung nh÷ng mÆt hµng mµ ng-êi tiªu dïng kh«ng cã xu h-íng tiªu dïng hoÆc cung qu¸ nhiÒu hµng ho¸. - Ngµnh Marketing ®ãng vai trß quan träng trong viÖc b¸n s¶n phÈm nhÊt lµ khi doanh nghiÖp ch-a cã uy tÝn, ch-a phæ biÕn. Tuy nhiªn qu¶ng c¸o ph¶i cã søc thuyÕt phôc, ph¶i cã phÇn hîp lý tr¸nh t×nh tr¹ng qu¶ng c¸o kh«ng ®óng hiÖn thùc. Ngµy nay kh¸ch hµng lµ nh÷ng ng-êi hÕt søc nh¹y c¶m, cã nhiÒu th«ng tin chÝnh x¸c cho nªn chÊt l-îng víi lµ yÕu tè quan träng ®Ó giµnh ®-îc ch÷ "tÝn". Bëi thÕ Marketing ph¶i lu«n lu«n ®i s¸t thùc tÕ s¶n phÈm. - Mét ®iÒu n÷a hÕt søc quan träng ®ã lµ: Tµi c¸ nh©n l·nh ®¹o, «ng chñ ph¶i biÕt quyÕt to¸n, biÕt tÝnh to¸n nªn ®Çu t- vµo ®©u, sè l-îng bao nhiªu, lµm nh- thÕ nµo ®Ó khi b¸n hä thu ®-îc lîi nhuËn. Vµ ®iÒu quan träng h¬n NguyÔn §¨ng Th«ng 19 TiÓu luËn Kinh tÕ ChÝnh trÞ Anh 4 - K38B KTNT lµ ph¶i biÕt n¾m lÊy thêi c¬. Vai trß ngo¹i giao cña «ng chñ ph¶i lµm tèt víi ®èi t¸c còng nh- víi c¸c c«ng nh©n. Nh÷ng c¸i ®ã ¶nh h-ëng rÊt lín ®èi víi viÖc t¨ng lîi nhuËn cña doanh nghiÖp. - §iÒu cuèi cïng vµ còng lµ ®iÒu tèi quan träng nhÊt lµ ph¶i ®Çu t- nhthÕ nµo?§Çu t- vµo ®©u? §Çu t- b»ng c¸ch nµo? C©u tr¶ lêi lµ nÕu muèn t¨ng lîi nhuËn th× chØ cã c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt lµ ®Çu t- vµo khoa häc kü thuËt ®Ó gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt, ®ång thêi t¨ng chÊt l-îng s¶n phÈm. 9. ý nghÜa cña viÖc nghiªn cøu vÒ lîi nhuËn: §èi víi n-íc ta tõ m«t n-íc n«ng nghiÖp ®i lªn s¶n xuÊt lín (s¶n xuÊt hµng ho¸) theo con ®-êng XHCN th× viÖc nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò lîi nhuËn lµ mét viÖc v« cïng quan träng, thùc tÕ ®· chøng minh cã thêi kú chóng ta quan niÖm lµ ph¹m trï lîi nhuËn kh«ng cã trong nÒn s¶n xuÊt XHCN. Chóng ta quªn ®i r»ng chóng ta ®ang s¶n xuÊt ra c¸i g×? s¶n xuÊt nh- thÕ nµo? s¶n xuÊt cho ai? mµ chóng ta chØ quan t©m ®Õn viÖc s¶n xuÊt ®¹t môc tiªu ®· ®Ò ra bÊt chÊlîi nhuËnsù biÕn ®æi cña thÞ tr-êng. Do ®ã kÐo theo nÒn kinh tÕ r¬i vµo t×nh tr¹ng tr× trÖ kÐm ph¸t triÓn h¬n rÊt nhiÒu so víi bªn ngoµi. Ngµy nay, trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ ph¶i nh»m môc tiªu lîi nhuËn. V× vËy t¹i §¹i héi §¶ng lÇn thø VIII chóng ta ®· x©y dùng "Ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý vµ ®iÒu tiÕt vÜ m« cña nhµ n-íc" cho nªn ph¹m trï lîi nhuËn lîi nhuËn lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þnh ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp. Do ®ã nã cã nghÜa sèng cßn kh«ng nh÷ng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp mµ cßn cã ý nghÜa sèng cßn ®èi víi tÊt c¶ c¸c thµnh viªn trong doanh nghiÖp ®ã. §èi víi c¸c doanh nghiÖp th× lîi nhuËn lu«n lu«n lµ môc tiªu phÊn ®Êu, lµ sù khao kh¸t cña c¸c doanh nghiÖp. V× vËy doanh nghiÖp lu«n lu«n t×m c¸ch ®Ó cho doanh nghiÖp m×nh ®¹t ®-îc hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nhÊt. Nh-ng ®Ó ®¹t ®-îc hiÖu qu¶ kinh tÕ th× c¸c doanh nghiÖp ph¶i biÕt gi¶i quyÕt tèt 3 vÊn ®Ò c¬ b¶n cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ ®ã lµ: s¶n xuÊt ra c¸i g×? s¶n xuÊt nh- thÕ nµo? vµ s¶n xuÊt cho ai? MÆc dï vËy dï lùa chän qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña m×nh nh- thÕ nµo cho phï hîp th× c¸c doanh nghiÖp ®Òu ph¶i quan t©m vµ tÝnh to¸n lµm sao ®Ó s¶n xuÊt ®¹t hiÖu qu¶ tèt nhÊt. V× vËy lîi nhuËn lµ th-íc ®o tèt nhÊt, lµ chØ tiªu nh¹y c¶m nhÊt ®Ó ®¸nh gi¸ kÕt NguyÔn §¨ng Th«ng 20