Bµi tËp m«n häc
¶nh h-ëng cña chÝnh s¸ch kinh tÕ - x·
héi ®èi víi
m«i tr-êng ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp
Bµi lµm
Ngµy nay KH vµ CN ®· chiÕm mét vÞ trÝ quan träng,
trë thµnh lùc l-äng s¶n xuÊt trùc tiÕp, lµ ®éng lùc c¬ b¶n
cho ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, gãp phÇn më réng kh¶ n¨ng
s¶n xuÊt, thóc ®Èy qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ chuyÓn dÞch c¬
cÊu kinh tÕ. Kh«ng nh÷ng thÕ nã cßn t¸c ®éng trùc tiÕp vµ
thóc ®Èy qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸, h-íng tíi x· héi th«ng tin
vµ nÒn kinh tÕ tri thøc. §èi víi n-íc ta, víi mét xuÊt ph¸t
®iÓm thÊp, c«ng nghÖ thiÕt bÞ l¹c hËu trong khi cuéc c¸ch
m¹ng KH vµ CN trªn thÕ giíi ®ang diÔn ra víi tèc ®ä hÕt
søc nhanh chãng va s©u réng, qua tr×nh toµn cÇu ho¸ ®ang
ngµy mét gia t¨ng th× viÖc ph¸t triÓn KH vµ CN cïng víi
gi¸o dôc vµ ®µo t¹o lµ quèc s¸ch hµng ®Çu ®Ó ph¸t triÓn
kinh tÕ x· héi, n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý cña Nhµ n-íc vµ
tiÒm lùc l·nh ®¹o cña §¶ng.
NhËn tøc râ tÇm quan träng cña KH & CN trong thêi
gian qua chÝnh s¸ch vÒ KH &CN nø¬c ta cã nh÷ng chuyÓn
biÕn tÝch cùc gãp phÇn quan träng trong viÖc n©ng cao chÊt
l-îng, n¨g lùc c¹nh tranh cña s¶n phÈm hµng ho¸ ; ®µo t¹o
nguån nh©n lùc; thóc ®Èy kinh tÕ - x· héi , gi÷ g×n vµ ph¸t
huy b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc.
i. nh÷ng chuyÓn ®æi tÝch cùc trong
chÝnh s¸ch kh & cn ë n-íc ta trong thêi
gian võa qua
1.XÐt trªn tæng thÓ cña hÖ thèng KHCN
- ChuyÓn tõ chÝnh s¸ch dùa trªn quan ®IÓm Nhµ n-íc
®éc quyÒn vÒ ho¹t ®éng KH & CN ®Õn mét chÝnh s¸ch dùa
2
trªn quan ®iÓm mäi thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu ®ãng vai trß
nh÷ng t¸c nh©n tham gia vµo ho¹t ®éng KH &CN .
-Trong néi dung c¸c chÝnh s¸ch ®· dµnh mèi quan t©m
®¸ng kÓ tíi ph¸t triÓn c«ng nghÖ.Trong hÖ thèng chØ sè khoa
häc c«ng nghÖ ®· xuÊt hiÖn m«t vµi chØ sè vÒ c«ng nghÖ
trong ®ã cã chØ sè vÒ tû lÖ phÇn tr¨m c«ng nghÖ ®-îc ®æi
míi.
- X¸c ®Þnh râ viÖc ph¸t triÓn KH vµ CN lµ tr¸ch nhiÖm
cña c¸c ngµnh, c¸c ®Þa ph-¬ng, mét sè nhiÖm vô nghiªn
cøu c«ng nghÖ kh«ng cßn lµ bé phËn trong ch-¬ng tr×nh
träng ®iÓm cña Nhµ n-íc, mµ lµ bé phËn kÕ ho¹ch ph¸t triÓn
s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c Bé. Nhµ n-íc chØ cßn n¾m mét
sè ch-¬ng tr×nh nghiªn cøu c«ng nghÖ chuÈn bÞ cho sù ph¸t
triÓn dµI h¹n cña ®Êt n-íc, nh- nh÷ng nghiªn cøu vÒ c«ng
nghÖ th«ng tin, c«ng nghÖ sinh häc, vËt liÖu míi, tù ®éng
ho¸. Thùc hiÖn chñ tr-¬ng chuyÓn ®æi tõ mét chÝnh s¸ch
3
Cho khoa häc sang mét chÝnh s¸ch B»ng khoa häc.
.
2.Nh÷ng thay ®æi trong chÝnh s¸ch vµ qu¶n lý ho¹t
®éng nghiªn cøu vµ triÓn khai ( Research and
Develoment- R & D )
2.1 Thay ®æi c¬ cÊu XH cña c¸c tæ chøc còng nhc¬ cÊu cña chÝnh c¸c tæ chøc R & D.
- ChuyÓn tõ viÖc chØ cã Nhµ n-íc tiÕn hµnh ho¹t ®éng
R & D sang viÖc cho phÐp thµnh lËp c¸c tæ ch-cs R & D
thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ.
- ChuyÓn tõ viÖc chØ cho phÐp c¸c c¬ quan nghiªn cøu
khoa häc ho¹t ®éng víi mét chøc n¨ng nghiªn cøu khoa häc
( R ) cßn c¸c ho¹t ®«ng triÓn khai thùc nghiÖm ( D ) th×
kh«ng thuéc chøc n¨ng cña c¸c c¬ quan nghiªn cøu sang
viÖc cho phÐp c¸c c¬ quan nghiªn cøu KH cña Nhµ n-íc
®-îc tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng triÓn khai, ®-îc ký kÕt vµ thùc
4
hiÖn nh÷ng hîp ®ång kinh tÕ ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò
KH vµ nghiªn cøu víi c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt.
2.2 §a d¹ng ho¸ nguån tµi chÝnh cung cÊp cho tæ
chøc.
- C¸c chÝnh s¸ch vÒ c¬ cÊu nguån tµi chÝnh ®· dÇn
dÇn cã nh÷ng thay ®æi c¨n b¶n. Ng©n s¸ch Nhµ n-íc kh«ng
cßn lµ nguån duy nhÊt mµ cßn cã c¸c nguån tõ c¸c xÝ
nghiÖp c«ng nghiÖp còng nh- nhiÒu lo¹i ®èi t¸c kh¸c nhau
trong x· héi. Sù më réng quan hÖ hîp t¸c Quèc tÕ lµm xuÊt
hiÖn nhiÒu nguån tµI trî tõ c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ, c¸c tæ
cøc quèc tÕ , c¸c tæ chøc nh©n ®¹o. NhiÒu nguån tµI trî
ChÝnh phñ còng bæ sung thªm nh÷ng nguån lùc quan träng
cho c¸c tæ chøc R & D. Ngoµi ra, trong mét sè tr-êng hîp,
c¸ tæ chøc R & D vÒ c«ng nghÖ ®· m¹nh d¹n sö dông vèn
vay ®Ó thùc hiÖn nh÷nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt thö ®Ó lµm chñ
c«ng nghÖ tr-íc khi bµn giao cho s¶n xuÊt.
2.3 CÊu tróc l¹i tæ chøc R & trong ®ã cã D
5
-§· tiÕn hµnh “ s¾p xÕp l¹i ” c¸c viÖn nghiªn cøu ,
trong ®ã cã viÖc x¸c ®Þnh mét sè viÖn ®-îc ng©n s¸ch Nhµ
n-íc bao cÊp. Cßn l¹i c¸c viÖn ph¶I tù t×m kiÕm c¸c hîp
®ång vµ c¸c nguån tµi trî kh¸c nhau ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn.
3.§æi míi chÝnh s¸ch vÒ qu¶n lý c«ng nghÖ
ViÖc qu¶n lý c«ng nghÖ ®-îc bæ sung phï hîp ®Æc
®iÓm cña kinh tÕ thÞ tr-êng. Néi dung qu¶n lý c«ng nghÖ
kh«ng chØ cßn giíi h¹n trong ph¹m vi “ 3 mÆt c«ng t¸c “ (
Ban hµnh vµ qu¶n lý viÖc thùc hiÖn c¸c tiªu chuÈn kü thuËt
trong s¶n xuÊt ; Qu¶n lý ®o l-êng ; Qu¶n lý chÊt l-îng s¶n
phÈm ) nh- tr-íc kia, mµ ®· ®-îc më réng thªm nhiÒu chØ
tiªu nh-: kiÓm so¸t c«ng nghÖ theo c¸c tiªu chuÈn vÒ tÝnh
tiªn tiÕn vµ « nhiÔm m«i tr-êng; ®¸nh gi¸ c«ng nghÖ theo tû
lÖ s¶n phÈm cã thÓ giµnh thÕ m¹nh c¹nh tranh trong n-íc vµ
trªn thÞ tr-êng thÕ giíi...
4. ¦u tiªn ph¸t triÓn nh©n lùc cho ho¹t ®éng KH &
CN
6
C¸c chÝnh s¸ch khoa häc vµ c«ng nghÖ ®· chó träng tíi
viÖc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, ®Æc biÖt lµ nh©n lùc cã tr×nh
®é ®¹I häc trë lªn.
II. Nh÷ng thµnh tùu cña KH & CN ®¹t
®-îc do thùc hiÖn nh÷ng chuyÓn ®æi
trong chÝnh s¸ch kh & cn
1. HÖ thèng KH & CN ®-îc duy tr× vµ ph¸t triÓn
§Õn nay n-íc ta ®· cã mét lùc l-îng KH & CN t-¬ng
®èi ®«ng ®¶o víi kho¶ng trªn 1 triÖu c¸n bé tèt nghiÖp ®¹I
häc vµ cao ®¼ng, 10 ngh×n c¸n bé cã tr×nh ®é trªn ®¹I häc,
kho¶ng 1.3 triÖu cã tr×nh ®é trung cÊp kü thuËt vµ kho¶ng
2.8 triÖu c«ng nh©n kü thuËt. Cïng víi ®éi ngò ®«ng ®¶o ®ã
chóng ta ®· x©y dùng ®-îc mét m¹ng l-íi trªn 100 tr-êng
®¹i häc vµ cao ®¼ng, h¬n 500 tæ chøc nghiªn cøu triÓn khai
trªn ph¹m vi c¶ n-íc. C¬ së h¹ tÇng KH & CN nh- c¸c
trung t©m nghiªn cøu, c¸c phßng thÝ nghiÖm, c¸c trung t©m
7
th«ng tin KH & CN, th- viÖn ... còng ®-îc t¨ng c-êng vµ
n©ng cÊp. HÖ thèng qu¶n lý Nhµ n-íc còng ®· ®-îc thiÕt
lËp réng kh¾p tõ TW ®Õn ®Þa ph-¬ng.
2.KH & CN ®· gãp phÇn ®¸ng kÓ trong ph¸t triÓn
KT- XH ®Êt n-íc
Víi tiÒm lùc KH & CN ®· t¹o dùng ®-îc, lùc l-îng
KH & CN n-íc ta trong c¸c c¬ quan nghiªn cøu - triÓn
khai, gi¸o dôc - ®µo t¹o vµ khu vùc s¶n xuÊt, dÞch vô ®· cã
nh÷ng ®ãng gãp quan träng vµo c«ng cuéc ph¸t triÓn KTXH trong h¬n 10 n¨m ®æi míi võa qua.
Khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n nhê b-íc ®æi míi ph-¬ng
ph¸p tiÕp cËn, cËp nhËt kiÕn thøc míi , ®· gãp phÇn vµo viÖc
x©y dùng luËn cø khoa häc cho c¸c chñ tr-¬ng, chÝnh s¸ch,
c¬ chÕ, biÖn ph¸p qu¶n lý cña §¶ng vµ Nhµ n-íc liªn quan
®Õn qu¶n lý vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, v¨n hoa, x· héi cña ®Êt
n-íc.
8
Nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu trong lÜnh vùc khoa häc tù
nhiªn, KH kü thuËt ®· cã nhiÒu ®ãng gãp quan träng trong
ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ ®iÒu
kiÖn tù nhiªn, tµi nguyªn thiªn nhiªn cña ®Êt n-íc ®· gãp
phÇn x©y dùng luËn cø khoa häc cho c¸c ph-¬ng ¸n ph¸t
triÓn vïng vµ l·nh thæ. NhiÒu nghiªn cøu trong lÜnh vùc
n«ng nghiÖp ®· t¹o ra gièng c©y trång, vËt nu«i cã chÊt
l-îng vµ n¨ng suÊt cao, gãp phÇn ®-a n-íc ta tõ nhËp khÈu
l-¬ng thùc trë thµnh mét n-íc xuÊt khÈu l-¬ng thùc...V×
vËy trong nh÷ng n¨m qua, KH & CN viÖt nam ®· gãp phÇn
tiÕp thu, lµm chñ nhanh chãng nhiÒu c«ng nghÖ tiªn tiÕn
®-îc chuyÓn giao tõ n-íc ngoµi ®· phÇn nµo ®ãng gãp cho
ph¸t triÓn søc s¶n xuÊt vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cña
ViÖt nam trong thêi gian qua.
3.Gãp phÇn ph¸t triÓn nh©n lùc KH & CN.
KH & CN ViÖt nam trong nh÷ng n¨m qua còng gãp
phÇn vµo viÖc ®µo t¹o nh©n lùc KH & CN, cung cÊp mét sè
9
l-îng lín nh©n lùc tr×nh ®é trung cÊp, ®¹i häc, trªn ®¹i häc
ë nhiÒu lÜnh vùc chuyªn m«n kh¸c nhau gãp phÇn ph¸t triÓn
kinh tÕ, x· héi, v¨n ho¸... ®Êt n-íc.
4.HÖ thèng qu¶n lý KH & CN cã nh÷ng yÕu tè ®æi
míi.
C¬ chÕ qu¶n lý KH & CN ®· b-íc ®Çu ®æi míi theo
h-íng phï hîp víi c¬ chÕ thÞ tr-êng, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¬
quan NC-TK g¾n kÕt h¬n trong s¶n xuÊt vµ dÞch vô.
iii.nh÷ng tån t¹I cña chÝnh s¸ch KH &
CN
1.Mét sè bÊt cËp vÒ chÝnh s¸ch trªn tæng thÓ.
- ThiÕu sù ph©n cÊp, ph©n c«ng râ rµng, sù ®IÒu hoµ
phèi hîp gi÷a c¸c c¬ quan trong bé m¸y qu¶n lý Nhµ n-íc
vÒ KH & CN, gi÷a c¬ quan qu¶n lý TW vµ ®Þa ph-¬ng dÉn
®Õn chång chÐo chøc n¨ng, quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm,
kh«ng thèng nhÊt trong viÖc ®-a ra c¸c chÝnh s¸ch.
10
- Ph¸t triÓn vÒ nhËn thøc ®èi víi vai trß KH - CN
kh«ng ®ång ®Òu tõ ®ã dÉn ®Õn sù kh«ng ®ång bé trong hÖ
thèng chÝnh s¸ch.
- Ch-a cã chÝnh s¸ch m¹nh mÏ, -u tiªn ®èi víi viÖc
s¸ng t¹o vµ ¸p dông thµnh tùu nghiªn cøu c«ng nghÖ m¹nh
giµnh thÕ c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng.
- Cßn nhiÒu bÊt cËp trong qu¶n lý ho¹t ®éng R & D.
+ ChÝnh s¸ch kinh tÕ ®Æc biÖt lµ chÝnh s¸ch ®Çu t-,
chÝnh s¸ch thuÕ , chÝnh s¸ch tÝn dông, chÝnh s¸ch nhËp khÈu
ch-a khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp tÝch cùc øng dông c¸c
thµnh tùu khoa häc & c«ng nghÖ.
+ C¸c chÝnh s¸ch vÓ tµi chÝnh ®èi víi ho¹t ®éng R & D
cßn nhiÒu bÊt cËp; thiÕu phèi hîp ®ång bé, ch-a quan t©m
®Õn phÇn con ng-êi, phÇn th«ng tin , phÇn tæ chøc: Vèn ®Çu
t- thÊp; ch-a cã chÝnh s¸ch phï hîp; c¸c chÝnh s¸ch ®· ®æi
11
míi nh-ng cßn chËm;ch-a h×nh thµnh hÖ thèng qu¶n lý KH
& CN phï hîp víi c¬ chÕ thÞ tr-êng...
+ ChÝnh s¸ch nguån nh©n lùc ch-a t¹o ra biÕn ®æi
m¹nh vÒ chÊt l-îng c¸n bé KH & CN phï hîp víi tr×nh ®é
ph¸t triÓn chung trªn thÕ giíi.
2.Nh÷ng tån t¹i vµ yÕu kÐm vÒ KH & CN n-íc ta
do nh÷ng tån t¹i trong chÝnh s¸ch KH & CN t¹o ra
-Tr×nh ®é l¹c hËu vÒ c«ng nghÖ cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt
- §éi ngò c¸n bé KH & CN kh¸ ®«ng nh-ng cßn h¹n
chÕ vÒ n¨ng lùc, bÊt hîp lý vÒ c¬ cÊu, ch-a ®¸p øng ®-îc
yªu cÇu cña c«ng cuéc ®æi míi, ®Èy m¹nh CNH - H§H ®Êt
n-íc.
- M¹ng l-íi c¬ quan NC & TK cña n-íc ta cßn nhiÒu
bÊt hîp lý
- HÖ thèng dÞch vô KH & CN cßn yÕu kÐm.
12
- HÖ thèng gi¸o dôc vµ ®µo t¹o cßn nhiÒu bÊt cËp, chÊt
l-îng cßn thÊp.
- Mèi liªn hÖ gi÷a hÖ thèng KH & CN vµ hÖ thèng KT
- XH cßn yÕu.
-Tèc ®é ®æi míi c«ng nghÖ chËm rÊt nhiÒu so víi tèc
®é ®æi míi c«ng nghÖ trªn thÕ giíi.
iv.Mét sè gi¶I ph¸p hoµn thiÖn chÝnh
s¸ch KH & CN n-íc ta
-Ph©n ®Þnh râ chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n-íc vÒ KH &
CN gi÷a bé KH CN & MT víi c¸c bé qu¶n lý tæng hîp kh¸c
kh¾c phôc hiÖn t-îng chång chÐo m©u thuÉn nhau cña c¸c
chÝnh s¸ch KH & CN.
- C¸c chÝnh s¸ch vÒ chi cho KH & CN cÇn ph¶i theo
thø tù -u tiªn mét c¸ch hîp lý, ®ång thêi ®¶m b¶o t¨ng chi
NSNN cho ho¹t ®éng KH & CN cao h¬n møc t¨ng GDP Ýt
nhÊt lµ 2 lÇn.
13
-Thùc hiÖn x· héi ho¸ ®Çu t- cho KH &CN . KhuyÕn
khÝch c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c tæ chøc c¸ nh©n ®Çu t- tµi
chÝnh cho KH & CN dùa trª c¸c chÝnh s¸ch sau:
+ ChÝnh s¸ch tµi chÝnh khuyÕn khÝch h×nh thµnh tæ
chøc KH & CN trong c¸c doanh nghiÖp, nhÊt lµ c¸c lÜnh vùc
thuéc h-íng -u tiªn, träng ®IÓm.
+ Cho phÕp sö dông lîi nhuËn tr-íc thuÕ ®Ó chi hco
ho¹t ®éng ®æi míi c«ng nghÖ, ®æi míi s¶n phÈm, nghiªn
cøu triÓn khai...
+ ¸p dông chÝnh s¸ch miÔn gi¶m thuÕ nhËp khÈu c¸c
dông cô thiÕt bÞ, vËt t-, tµi liÖu dïng cho ho¹t ®éng KH &
CN. Gi¶m thuÕ VAT, thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt ®èi víi DN
trong giai ®o¹n ®Çu ®ua c«ng nghÖ míi vµo s¶n xuÊt, miÔn
gi¶m thuÕ thu nhËp c¸ nh©n ®èi víi c¸c thu nhËp vÒ ph¸t
minh s¸ng chÕ, mÔn thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp víi c¸c
c¬ së nghiªn cøu khoa häc n«ng nghiÖp sö dông ®Êt n«ng
nghiÖp lµm thÝ nghiÖm.
14
+ Më réng kh¶ n¨ng vai trung vµ dµi h¹n cho c¸c DN
phï hîp víi chu kú ®æi míi c«ng nghÖ cña tõng nghµnh.
- §èi víi chÝnh s¸ch ph¸t triÓn nguån nh©n lùc KH &
CN
+ Thùc hiÖn ®a d¹ng ho¸ h×nh thøc ®µo t¹o nh©n lùc
KH & CN, n©ng cao chÊt l-îng vµ ®æi míi c¬ cÊu ®µo t¹o
nh©n lùc KH & CN.
+ C¶i tiÕn chÝnh s¸ch vÒ thu nhËp ®èi víi c¸n bé KH &
CN, ®¶m b¶o thu nhËp cña c¸n bé KH & CN ®ñ taÝ SX më
réng søc lao ®éng. Cã chÕ ®é th-ëng -u ®·i v¬Ý c¸c c«ng
tr×nh KH cã kh¶ n¨ng øng dông cao trong ®êi sèng XH.
+ Cã c¸c chÕ ®é -u ®·i nh»m thu hót c¸c nhµ khoa häc
VN ë n-íc ngoµi vÒ n-íc tham gia vµo qu¸ tr×nh nghiªn
cøu KH, chuyÓn giao c«ng nghÖ, sö dông c¸c thµnh tùu
khoa häc c«ng nghÖ míi...
15
Hµ Néi, ngµy 21 th¸ng 6 n¨m
2003
Sinh viªn thùc hiÖn
Hoµng TuÊn Anh
16
17
18
19
20
- Xem thêm -