Lêi më ®Çu
D-íi chÕ ®é t- b¶n chñ nghÜa, giai cÊp c«ng nh©n cßn ®-îc
gäi lµ giai cÊp v« s¶n, lµ giai cÊp hoµn toµn kh«ng cã t- liÖu s¶n
xu¸t, ph¶i b¸n søc lao ®éng cho nhµ t- b¶n ®Ó kiÕm sèng. Lµ giai
cÊp g¾n liÒn víi s¶n xuÊt ®¹i c«ng nghiÖp vµ ®-îc nÒn c«ng nghiÖp
rÌn luyÖn, giai cÊp c«ng nh©n cã tÝnh tæ chøc, kû luËt cao vµ cã
®iÒu kiÖn thuËn lîi tËp hîp lùc l-îng, biÓu thÞ søc m¹nh cña m×nh.
Lµ giai cÊp bÞ ¸p bøc, bãc lét, cã lîi Ých ®èi lËp trùc tiÕp víi giai
cÊp t- s¶n, giai cÊp c«ng nh©n kiªn quyÕt ®Êu tranh chèng giai cÊp
t- s¶n, cã kh¶ n¨ng ®oµn kÕt víi quÇn chóng lao ®éng bÞ ¸p bøc bãc
lét trong cuéc ®Êu tranh chung.
Cïng víi sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña s¶n xuÊt ®¹i c«ng
nghiÖp, giai cÊp c«ng nh©n kh«ng ngõng lín lªn vÒ mÆt sè l-îng vµ
chÊt l-îng. Do lîi Ých ®èi lËp cña giai cÊp t- s¶n, giai cÊp c«ng
nh©n kh«ng ngõng ®Êu tranh chèng giai cÊp t- s¶n. Cuéc ®Êu tranh
Êy dÉn ®Õn h×nh thµnh ý thøc giai cÊp vµ chÝnh ®¶ng cña giai cÊp
c«ng nh©n. Th«ng qua chÝnh ®¶ng tiªn phong cña m×nh, giai cÊp
c«ng nh©n l·nh ®¹o cuéc ®Êu tranh giµnh chÝnh quyÒn tiÕn hµnh
1
cuéc c¶i biÕn c¸ch m¹ng ®èi víi x· héi kh«ng cã giai cÊp, do ®ã,
giai cÊp c«ng nh©n tù xo¸ bá víi t- c¸ch lµ mét giai cÊp.
Trong t²c phÈm “Tuyªn ng«n cña §°ng Céng s°n” C.M²c v¯
¡ngghen cã viÕt:
“Sù ph¸t triÓn cña nÒn ®¹i c«ng nghiÖp ®· ph¸ sËp d-íi ch©n
giai cÊp t- s¶n chÝnh ngay c¸i nÒn t¶ng trªn ®ã giai cÊp t- s¶n ®·
x©y dùng lªn chÕ ®é s¶n xuÊt vµ chiÕm h÷u nã…Sù sôp ®æ cña giai
cÊp t- s¶n vµ th¾ng lîi cña giai cÊp v« s¶n lµ tÊt yÕu nh- nhau…“
I.
C¬ së lý luËn
1. Sù ph¸t triÓn cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi lµ mét
qu¸ tr×nh lÞch sö tù nhiªn.
LÞch sö ph¸t triÓn cña x· héi ®· tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n nèi
tiÕp nhau tõ thÊp ®Õn cao. T-¬ng øng víi mçi giai ®o¹n lµ mét h×nh
th¸i kinh tÕ - x· héi. Sù vËn ®éng thay thÕ nhau cña c¸c h×nh th¸i
kinh tÕ - x· héi trong lÞch sö ®Òu do t¸c ®éng cña quy luËt kh¸ch
2
quan, ®ã lµ qu¸ tr×nh lÞch sö tù nhiªn cña x· héi. Marx viÕt "T«i coi
sù ph¸t triÓn cña nh÷ng h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi lµ mét qu¸ tr×nh
lÞch sö tù nhiªn".
C¸c mÆt c¬ b¶n hîp thµnh mét h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi: lùc
l-îng s¶n xuÊt quan hÖ s¶n xuÊt vµ kiÕn tróc th-îng tÇng t¸ch rêi
nhau, mµ liªn hÖ biÖn chøng víi nhau h×nh thµnh nªn nh÷ng quy
luËt phæ biÕn cña x· héi. Do t¸c ®éng cña quy luËt kh¸ch quan ®ã,
mµ c¸c h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi vËn ®éng vµ ph¸t triÓn thay thÕ
nhau tõ thÊp lªn cao trong lÞch sö nh- mét qu¸ tr×nh lÞch sö tù nhiªn
kh«ng phô thuéc vµ ý trÝ, nguyÖn väng chñ quan cña con ng-êi.
Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn lÞch sö tù nhiªn cña x· héi cã nguån gèc
s©u xa ë sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt.
Lùc l-îng s¶n xuÊt, mét mÆt cña ph-¬ng thøc s¶n xuÊt, lµ yÕu
tè b¶o ®¶m tÝnh kÕ thõa trong sù ph¸t triÓn lªn cña x· héi qui ®Þnh
khuynh h-íng ph¸t triÓn tõ thÊp. Quan hÖ s¶n xuÊt lµ mÆt thø hai
cña ph-¬ng thøc s¶n xuÊt biÓu hiÖn tÝnh gi¸n ®o¹n trong sù ph¸t
triÓn cña lÞch sö. Nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt lçi thêi ®-îc xo¸ bá vµ
®-îc thay thÕ b»ng nh÷ng kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt míi cao h¬n vµ
h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi míi cao h¬n ra ®êi. Nh- vËy, sù xuÊt hiÖn,
sù ph¸t triÓn cña h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi, sù chuyÓn biÕn tõ h×nh
3
th¸i ®ã lªn h×nh th¸i cao h¬n ®-îc gi¶i thÝch tr-íc hÕt b»ng sù t¸c
®éng cña quy luËt vÒ sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt
vµ tr×nh ®é cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Quy luËt ®ã lµ khuynh h-íng tù
t×m ®-êng cho m×nh trong sù ph¸t triÓn thay thÕ c¸c h×nh th¸i kinh
tÕ - x· héi. Nghiªn cøu con ®-êng tæng qu¸t cña sù ph¸t triÓn lÞch
sö ®-îc quy ®Þnh bëi quy luËt chung cña sù vËn ®éng cña nÒn s¶n
xuÊt vËt chÊt chóng ta nh×n thÊy logic cña lÞch sö thÕ giíi.
Thùc tÕ lÞch sö loµi ng-êi ®· tr¶i qua c¸c h×nh th¸i kinh tÕ x·
héi: céng s¶n nguyªn thuû, chiÕm h÷u n« lÖ, phong kiÕn, t- b¶n chñ
nghÜa. Sau khi x©y dùng häc thuyÕt h×nh th¸i kinh tÕ x· héi, C.M¸c
®· vËn dông häc thuyÕt ®ã vµo ph©n tÝch x· héi t- b¶n, v¹ch râ c¸c
quy luËt vËn ®éng, ph¸t triÓn cña x· héi vµ ®· ®i ®Õn dù b¸o sù ra
®êi cïa h×nh th¸i kinh tÕ x· héi cao h¬n, h×nh th¸i céng s¶n chñ
nghÜa mµ giai ®o¹n ®Çu lµ chñ nghÜa x· héi.
V¹ch ra con ®-êng tæng qu¸t cña lÞch sö, ®iÒu ®ã cã nghÜa lµ
gi¶i thÝch ®-îc râ rµng sù ph¸t triÓn x· héi trong mçi thêi ®iÓm cña
qu¸ tr×nh lÞch sö. LÞch sö cô thÓ v« cïng phong phó, cã hµng lo¹t
nh÷ng yÕu tè lµm cho qu¸ tr×nh lÞch sö ®a d¹ng vµ th-êng xuyªn
biÕn ®æi, kh«ng thÓ xem xÐt qu¸ tr×nh lÞch sö nh- mét ®-êng th¼ng.
4
Theo quan ®iÓm cña chñ nghÜa duy vËt lÞch sö, nh©n tè quyÕt
®Þnh qu¸ tr×nh lÞch sö, xÐt ®Õn cïng lµ nÒn s¶n xuÊt ®êi sèng thùc
hiÖn. Nh-ng nh©n tè kinh tÕ kh«ng ph¶i lµ nh©n tè duy nhÊt quyÕt
®Þnh c¸c nh©n tè kh¸c nhau cña kiÕn tróc th-îng tÇng ®Òu cã ¶nh
h-ëng ®Õn qu¸ tr×nh lÞch sö. NÕu kh«ng tÝnh ®Õn sù t¸c ®éng lÉn
nhau cña c¸c nh©n tè ®ã th× kh«ng thÊy hµng lo¹t nh÷ng sù ngÉu
nhiªn mµ tÝnh tÊt yÕu kinh tÕ xuyªn qua ®Ó tù v¹ch ra ®-êng ®i cho
m×nh. V× vËy ®Ó hiÓu lÞch sö cô thÓ th× cÇn thiÕt ph¶i tÝnh ®Õn tÊt c¶
c¸c nh©n tè b¶n chÊt cã tham gia trong qu¸ tr×nh t¸c ®éng lÉn nhau
®ã.
Cã nhiÒu nguyªn nh©n lµm cho qu¸ tr×nh chung cña lÞch sö
thÕ giíi cã tÝnh ®a d¹ng, ®iÒu kiÖn cña m«i tr-êng ®Þa lý cã ¶nh
h-ëng nhÊt ®Þnh ®Õn sù ph¸t triÓn x· héi. §Æc biÖt ë buæi ban ®Çu
cña sù ph¸t triÓn x· héi, th× ®iÒu kiÖn cña m«i tr-êng ®Þa lý lµ mét
trong nh÷ng nguyªn nh©n quy ®Þnh qu¸ tr×nh kh«ng ®ång ®Òu cña
lÞch sö thÕ giíi, cã d©n téc ®i lªn, cã d©n téc trÝ tuÖ l¹c hËu. Còng
kh«ng thÓ kh«ng tÝnh ®Õn sù t¸c ®éng cña nh÷ng yÕu tè nh- Nhµ
n-íc, tÝnh ®éc ®¸o cña nÒn v¨n ho¸ cña truyÒn thèng cña hÖ tt-ëng vµ t©m lý x· héi vv…®èi víi tiÕn tr×nh lÞch sö.
5
§iÒu quan träng trong lÞch sö lµ sù ¶nh h-ëng lÉn nhau gi÷a
c¸c d©n téc. Sù ¶nh h-ëng ®ã cã thÓ diÔn ra d-íi nh÷ng h×nh thøc
rÊt kh¸c nhau tõ chiÕn tr¸nh vµ c-íp ®o¹t ®Õn viÖc trao ®æi hµng
ho¸ vµ giao l-u v¨n ho¸. Nã cã thÓ ®-îc thùc hiÖn trong tÊt c¶ c¸c
lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi tõ kinh tÕ, khao häc - kü thuËt ®Õn hÖ
t- t-ëng. Trong ®iÒu kiÖn cña thêi ®¹i ngµy nay, cã nh÷ng n-íc
ph¸t triÓn kü thuËt rÊt nhanh chãng, nhê n¾m v÷ng vµ sö dông
nh÷ng thµnh tùu khoa häc - kü thuËt cña c¸c n-íc kh¸c. ¶nh h-ëng
cña ý thøc ®· cã mét ý nghÜa lín lao trong lÞch sö.
Kh«ng thÓ hiÓu ®-îc tÝnh ®éc ®¸o cña c¸c riªng biÖt nÕu
kh«ng tÝnh ®Õn sù ph¸t triÓn kh«ng ®ång ®Òu cña sù ph¸t triÓn lÞch
sö thÕ giíi mét d©n téc nµy tiÕn lªn phÝa tr-íc, mét sè d©n téc kh¸c
l¹i ngõng trÖ, mét sè n-íc do hµng lo¹t nh÷ng nguyªn nh©n cô thÓ
l¹i bá qua mét h×nh th¸i kinh tÕ- x· héi nµo ®ã. §iÒu ®ã chøng tá lµ
sù kÕ tôc thay thÕ c¸c h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi kh«ng gièng nhau ë
tÊt c¶ c¸c d©n téc.
Tuy nhiªn, trong toµn bé tÝnh ®a d¹ng cña lÞch sö cña c¸c d©n
téc kh¸c nhau th× trong mçi thêi kú lÞch sö cô thÓ vÉn cã khuynh
h-íng chñ ®ä nhÊt ®Þnh cña sù ph¸t triÓn x· héi. §Ó x¸c ®Þnh ®Æc
6
tr-ng cña giai ®o¹n nµy hay giai ®o¹n kh¸c cña lÞch sö thÕ giíi phï
hîp víi khuynh h-íng lÞch sö chñ ®¹o ®ã lµ kh¸i niÖm thêi ®¹i lÞch
sö.
2. §Êu tranh giai cÊp lµ ®éng lùc ph¸t triÓn cña x· héi cã
c¸c giai cÊp ®èi kh¸ng
Nghiªn cøu phÐp biÖn chøng nãi chung, quy luËt thèng nhÊt
vµ ®Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp nãi riªng, chóng ta thÊy r»ng,
m©u thuÉn nãi chung vµ ®Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp lµ nguån
gèc, ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn. Nguån gèc cña sù ph¸t triÓn x· héi
lµ do sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt, lµ sù thay thÕ c¸c ph-¬ng thøc s¶n
xuÊt khi lùc l-îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn ®Õn møc m©u thuÉn gay g¾t
víi quan hÖ s¶n xuÊt lçi thêi.
Trong x· héi cã giai cÊp ®èi kh¸ng, do lîi Ých cña m×nh, giai
cÊp thèng trÞ ®· duy tr×, b¶o vÖ quan hÖ s¶n xuÊt cò b»ng tÊt c¶ søc
m¹nh hiÖn cã, ®Æc biÖt dïng bé m¸y nhµ n-íc thèng trÞ ®Ó chèng
l¹i lùc l-îng cña c¸c giai cÊp míi ®¹i diÖn cho lùc l-îng s¶n xuÊt
tiªn tiÕn. V× vËy muèn thay ®æi quan hÖ s¶n xuÊt cò b»ng quan hÖ
s¶n xuÊt míi më ®-êng cho lùc l-îng s¶n xuÊt tiÕp tôc ph¸t triÓn
ph¶i g¹t bá sù c¶n trë cña giai cÊp thèng trÞ, ph¶i th«ng qua cuéc
7
®Êu tranh giai cÊp. Râ rµng, m©u thuÉn gi÷a lùc l-îng s¶n xuÊt vµ
quan hÖ s¶n xuÊt ®-îc biÓu hiÖn vÒ mÆt x· héi lµ cuéc ®Êu tranh
giai cÊp gi÷a giai cÊp ®¹i diÖn cho lùc l-îng s¶n xuÊt míi vµ giai
cÊp thèng trÞ muèn duy tr× quan hÖ s¶n xuÊt cò, ®Ó b¶o vÖ lîi Ých
cña chóng. Song, v× giai cÊp thèng trÞ cã c¶ bé m¸y quyÒn lùc nhµ
n-íc ®Ó chèng l¹i c¸c lùc l-îng tiÕn bé, cho nªn cuéc ®Êu tranh
giai cÊp Êy dÉn tíi c¸ch m¹ng x· héi. C¸ch m¹ng x· héi – “c²i
®Çu tiªn cña lÞch sö Êy” dÉn ®Õn xo² bá chÕ ®é x± héi chò, xo² bá
giai cÊp thèng trÞ vµ quan hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ, thiÕt lËp chÕ ®é
míi, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó quan hÖ s¶n xuÊt míi ra ®êi ph¸t triÓn, trë
thµnh quan hÖ s¶n xuÊt chi phèi, thèng trÞ, më ®-êng cho lùc l-îng
s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Bëi vËy, ®Êu tranh giai cÊp cã ý nghÜa lµ ®éng
lùc lín cña sù ph¸t triÓn x· héi, nã lµ mét ph-¬ng thøc c¬ b¶n ®Ó
gi¶i quyÕt m©u thuÉn gi÷a lùc l-îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt,
x¸c lËp ph-¬ng thøc s¶n xuÊt míi, thóc ®Èy tiÕn bé x· héi. Cã thÓ
nãi r»ng, ®Êu tranh giai cÊp trong mçi thêi kú lÞch sö cã c¸c giai
cÊp ®èi kh¸ng ®Òu xuÊt ph¸t tõ kinh tÕ vµ nh»m gi¶i quyÕt vÊn ®Ò
kinh tÕ, tõ ®ã kÐo theo nh÷ng vÊn ®Ò kh¸c vµ th«ng qua ®ã thóc ®Èy
x· héi ph¸t triÓn.
8
§Êu tranh giai cÊp lµ ph-¬ng tiÖn, ®iÒu kiÖn chø kh«ng ph¶i
lµ môc ®Ých, môc ®Ých cña ®Êu tranh giai cÊp lµ lµm cho s¶n xuÊt
ph¸t triÓn, kinh tÕ ph¸t triÓn, x· héi tiÕn bé, x¸c lËp mét h×nh th¸i
kinh tÕ – x· héi míi tiÕn bé, thay thÕ cho h×nh th¸i kinh tÕ x· héi
cò ®· lçi thêi.
§èi víi ng-êi céng s¶n, lý t-ëng cña hä lµ ®Êu tranh nh»m
tiÕn tíi xo¸ bá giai cÊp bãc lét cuèi cïng trong lÞch sö, thùc hiÖn tù
do, b×nh ®¼ng, b¸c ¸i trªn thùc tÕ. Song ®ã lµ mét qu¸ tr×nh lÞch sö
l©u dµi, tr¶i qua c¸c b-íc gËp ghÒnh, quanh co, chø kh«ng ph¶i lµ
con ®-êng th¼ng t¾p, dÔ dµng.
§Êu tranh giai cÊp lµ mét trong nh÷ng ®éng lùc ph¸t triÓn
quan träng cña x· héi cã giai cÊp, nh- C.M¸c vµ ¡ngghen nãi, nã
lµ mét ®ßn bÈy vÜ ®¹i cña cuéc c¸ch m¹ng x· héi hiÖn ®¹i…. Nhu
cÇu ngµy cµng t¨ng cña con ng-êi, sù ph¸t triÓn cña khoa häc, kü
thuËt vµ c«ng nghÖ, c¶ nh÷ng nh©n tè, vÒ t- t-ëng, ®¹o ®øc …. ®Òu
lµ nh÷ng ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn x· héi. §Êu tranh giai cÊp lµ
mét ®éng lùc c¬ b¶n cña sù ph¸t triÓn cña x· héi cã c¸c giai cÊp ®èi
kh¸ng
3. Sø mÖnh lÞch sö cña giai cÊp c«ng nh©n
9
Chñ nghÜa M¸c Lªnin kh«ng coi giai cÊp c«ng nh©n chØ lµ
giai cÊp chÞu nhiÒu ®au khæ, “®²ng ®îc cøu vít” m¯ chÝnh l¯ giai
cÊp cã sù mÖnh lÞch sö hÕt søc to lín lµ xo¸ bá chÕ ®é bãc lét tb¶n chñ nghÜa – chÕ ®é bãc lét cuèi cïng trong x· héi loµi ng-êi,
thùc hiÖn sù chuyÓn ho¸ tõ x· héi t- b¶n lªn x· héi x· héi chñ
nghÜa.
Theo M¸c vµ ¡ngghen, sø mÖnh lÞch sö Êy kh«ng ph¶i do ý
muèn chñ quan cña giai cÊp c«ng nh©n hoÆc do sù ¸p ®Æt cña c¸c
nhµ t- t-ëng, mµ do nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸ch quan quy ®Þnh. Hai «ng
viÕt: “VÊn ®Ò kh«ng ph°i ë chç hiÖn nay ngêi v« s°n n¯o ®ã, thËm
chÝ toµn bé giai cÊp v« s¶n, coi c¸i g× lµ môc ®Ých cña m×nh. VÊn ®Ò
lµ ë chç giai cÊp v« s¶n thùc ra lµ g×, vµ phï hîp víi sù tån t¹i Êy
cña b°n th©n nã, giai cÊp v« s°n buéc ph°i l¯m g× vÒ mÆt lÞch sö”
Giai cÊp c«ng nh©n lµ giai cÊp ®-îc nÒn ®¹i c«ng nghiÖp
“tuyÓn lùa” t¯ tÊt c° c²c giai cÊp v¯ tÇng líp lao ®éng trong d©n c
mµ chñ yÕu lµ n«ng d©n. Sù ra ®êi cña giai cÊp c«ng nh©n g¾n liÒn
víi nÒn s¶n xuÊt ®¹i c«ng nghiÖp vµ chØ trë thµnh mét giai cÊp æn
®Þnh khi s¶n xuÊt ®¹i c«ng nghiÖp ®· thay thÕ vÒ c¬ b¶n nÒn s¶n
xuÊt thñ c«ng.
10
Cïng víi sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña s¶n xuÊt ®¹i c«ng
nghiÖp, giai cÊp c«ng nh©n kh«ng ngõng lín lªn vÒ mÆt sè l-îng vµ
chÊt l-îng. Do lîi Ých ®èi lËp cña giai cÊp t- s¶n, giai cÊp c«ng
nh©n kh«ng ngõng ®Êu tranh chèng giai cÊp t- s¶n. Cuéc ®Êu tranh
Êy dÉn ®Õn h×nh thµnh ý thøc giai cÊp vµ chÝnh ®¶ng cña giai cÊp
c«ng nh©n. Th«ng qua chÝnh ®¶ng tiªn phong cña m×nh, giai cÊp
c«ng nh©n l·nh ®¹o cuéc ®Êu tranh giµnh chÝnh quyÒn tiÕn hµnh
cuéc c¶i biÕn c¸ch m¹ng ®èi víi x· héi kh«ng cã giai cÊp, do ®ã,
giai cÊp c«ng nh©n tù xo¸ bá víi t- c¸ch lµ mét giai cÊp.
Khi nghiªn cøu qu¸ tr×nh h×nh thµnh ý thøc giai cÊp v« s¶n,
chñ nghÜa M¸c – Lªnin cho r»ng cuéc ®Êu tranh cña giai cÊp c«ng
nh©n ®Çu tiªn n¶y sinh mét c¸ch tù ph¸t theo b¶n n¨ng. §iÒu ®ã cÇn
thiÕt nh Lªnin nãi: “NÕu c«ng nh©n kh«ng tù gi°i phãng m×nh th×
ch¼ng ai gi¶i phãng cho hä c¶. Nh-ng … chØ cã b¶n n¨ng th«i th×
ch¼ng ®i ®îc xa. Cho nªn ph°i n©ng b°n n¨ng ®ã th¯nh ý thøc”.
V× vËy, viÖc rÌn luyÖn ý thøc giai cÊp ch©n chÝnh cña giai cÊp
c«ng nh©n lµ qu¸ tr×nh ®Êu tranh th-êng xuyªn vµ quyÕt liÖt gi÷a
hai hÖ t- t-ëng t- s¶n vµ v« s¶n. Muèn th¾ng lîi ®-îc trong sù
nghiÖp nµy, ph¶i lµm cho giai cÊp c«ng nh©n vµ phong trµo c«ng
nh©n thÊm nhuÇn lý luËn khoa häc cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin.
11
NhiÖm vô nµy ph¶i do ®¶ng cña giai cÊp c«ng nh©n lÊy chñ nghÜa
M¸c – Lªnin lµm hÖ t- t-ëng cña m×nh ®¶m nhËn. ChØ cã mét
®°ng nh vËy míi cã kh° n¨ng “®a v¯o trong phong tr¯o c«ng
nh©n tù ph¸t nh÷ng ý t-ëng x· héi chñ nghÜa thËt râ rÖt, g¾n phong
trµo ®ã víi nh÷ng t- t-ëng x· héi x· h«i chñ nghÜa… nh÷ng tt-ëng nµy ph¶i ®¹t tíi tr×nh ®é hiÖn ®¹i.
Trong cuéc ®Êu tranh ®Ó giµnh chÝnh quyÒn vµ l·nh ®¹o x·y
dùng x· héi míi, giai cÊp c«ng nh©n kh«ng cã vò khÝ nµo quan
träng h¬n lµ tæ chøc. H×nh thøc tæ chøc cao nhÊt cña giai cÊp c«ng
nh©n lµ ®¶ng céng s¶n.Khi kh«ng cã mét ®¶ng theo häc thuyÕt c¸ch
m¹ng vµ khoa häc cña chñ nghÜa M¸c Lªnin th× kh«ng nh÷ng giai
cÊp c«ng nh©n kh«ng v-¬n tíi cuéc ®Êu tranh giai cÊp cã ý thøc,
mµ còng kh«ng thÓ trë thµnh giai cÊp l·nh ®¹o quÇn chóng lao ®éng
bÞ ¸p bøc, bãc lét lËt ®æ giai cÊp t- s¶n, c¶i t¹o x· héi theo chñ
nghÜa x· héi.
4. Sù ph¸t triÓn biÖn chøng cña lÞch sö
12
LÞch sö thÕ giíi ®· tr¶i qua nh÷ng b-íc tiÕn lín, vÜ ®¹i vµ c¶
nh÷ng b-íc lïi lín lµ mét sù thËt, lµ biÖn chøng, ®óng víi quan
®iÓm cña chñ nghÜa duy vËt.
Kh«ng chØ cã chñ nghÜa x· héi tr¶i qua b-íc lïi lín mµ chñ
nghÜa t- b¶n còng cã nh÷ng b-íc lïi t-ëng nh- kh«ng thÓ tiÕn lªn
®-îc. Sau th¾ng lîi cña cuéc c¸ch m¹ng t- s¶n Ph¸p 1789, sau
nh÷ng th¾ng lîi nh»m ph¸t triÓn chñ nghÜa t- b¶n ra toµn ch©u ¢u,
c¸ch m¹ng t- s¶n tho¸i trµo, triÒu ®¹i Buèc®«ng ®· phôc tÝch. N¨m
1830, råi n¨m 1848 laÞo tiÕp tôc cuéc c¸ch m¹ng t- s¶n. Råi l¹i ®Õn
Lui B«nap¸ct¬ lªn ng«i hoµng ®Õ n-íc Ph¸p. Nh-ng råi chÕ ®é
phong kiÕn còng kh«ng thÓ kÐo lïi ®-îc lÞch sö. §Õn 1870, rèt cuéc
c¸ch m¹ng t- s¶n Ph¸p ®· th¾ng lîi hoµn toµn. Nh÷ng quan hÖ tb¶n chñ nghÜa ®· chiÕn th¾ng quan hÖ s¶n xuÊt phong kiÕn.
Ngµy nay còng vËy, nh÷ng thµnh tùu cña chñ nghÜa x· héi më
®Çu tõ C¸ch m¹ng Th¸ng M-êi Nga vÜ ®¹i n¨m 1971, sÏ m·i m·i
më ®Çu mét thêi ®¹i míi, thêi ®¹i th¾ng lîi cña chñ nghÜa x· héi,
cña nh÷ng t- t-ëng tù do – b×nh ®¼ng – b¸c ¸i thùc sù chø kh«ng
cßn trªn danh nghÜa nh- d-íi thêi cña chñ nghÜa t- b¶n. Du quanh
co, phøc t¹p, nh÷ng t- t-ëng cña C¸ch m¹ng Th¸ng M-êi vµ cña
Lªnin vÒ quyÒn tù quyÕt cña c¸c d©n téc vµ sù gi¶i phãng con ng-êi
13
khái ¸p bøc, bãc lét cña chñ nghÜa t- b¶n sÏ nhÊt ®Þnh chiÕn th¾ng.
Nh©n lo¹i sÏ tù nguyÖn lùa chän nhiÒu con ®-êng ®i tíi tù do –
b×nh ®¼ng – b¸c ¸i thËt sù. Cã nh×n nhËn lÞch sö nh- vËy th× dï
thÊy Exin h¹ l¸ cê ®á bóa liÒm thay b»ng l¸ cê ba s¾c thêi Nga
hoµng, phñ ®Þnh C¸ch m¹ng Th¸ng M-êi, du thÊy tr-íc nµy 7-111991, con ch¸u dßng hä vua Nga cã trë vÒ chóng ta còng kh«ng
bµng hoµng. Ph¶i ch¨ng ®ã lµ nh÷ng diÔn biÕn lÞch sö, nh-ng råi
tr-íc sau lÞch sö vÇn t×m thÊy con ®-êng ®i cña nã. Ph¶i ch¨ng lÞch
sö vÉn l¾p l¹i quy luËt phñ ®Þnh cña phñ ®Þnh l¹i diÔn ra. L«gÝch
cña sù ph¸t triÓn lµ nh- vËy.
II.
C¬ së thùc tiÔn
1. C¬ së thùc tiÔn
Thùc tiÔn chñ nghÜa t- b¶n vÉn kh«ng gi¶i quyÕt ®-îc c¸c tÖ
n¹n cç h÷u cña nã, nh¸t lµ n¹n thÊt nghiÖpp vµ nÕu tÖ ph©n biÖt
chñng téc vèn lµ ung nhät cña x· héi hiÖn ®¹i, chñ ngh·i t- b¶n
kh«ng t×m c¸ch tiªu diÖt nã, mµ tr¸i l¹i trong nhiÒu lóc nã vÉn dïng
®Ó phôc vô cho quyÒn lîi vÞ kû cña giai cÊp t- s¶n. Ngay c¶ quyÒn
b×nh ®¼ng cña phô n÷ vÉn ®ang l©m vµo t×nh tr¹ng tåi tÖ nhÊt ®Æc
biÖt lµ ë c¸c lÜnh vùc tiÒn c«ng, viÖc lµm vµ c¸c quan hÖ x· héi vµ
14
c¸c ®iÒu kiÖn sinh ho¹t. Mét t×nh tr¹ng n÷a lµ sù ph¸t triÓn cña
khoa häc kü thuËt lµ c¸c ph-¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng hiÖn ®aÞ
vèn lµ s¶n phÈm cña v¨n minh - v¨n ho¸ th× kh«ng hiÕm n¬i ®·
®-îc sö dông ®Ó chèng l¹i v¨n ho¸ v¨n minh v× môc ®Ých th-¬ng
m¹i. Ng-êi ta còng lµm t-ëng vÒ lßng tõ thiÖn cña c¸c chÝnh quyÒn
t- s¶n vµ giíi chñ khi thÊy ®©u ®ã ë hä cã nh÷ng c¶i c¸ch vÒ mÆt
phóc lîi, nh-ng kú thùc ®ã lµ kÕt qu¶ cña nh÷ng cuéc ®Êu tranh
ngµy cµng cã ý thøc cña giai cÊp c«ng nh©n, th-êng lµ do c¸c chÝnh
®¶ng c¸nh t¶ lµm nßng cèt vµ h¬n n÷a ®ã chÝnh lµ ®iÒu mµ giai cÊp
t- s¶n b¾t buéc ph¶i lµm ®Ó b¶o vÖ lîi Ých l©u dµi cña hä.
NÕu trªn c¸c lÜnh vùc kinh tÕ - x· héi chñ nghÜa t- b¶n hiÖn
®¹i lu«n t×m ®ñ c¸ch ®Ó ®iÒu chØnh vµ thÝch nghi víi nh÷ng ®iÒu
kiÖn míi nh»m v-ît qua nh÷ng cuéc khñng ho¶ng, t×m con ®-êng
ph¸t triÓn, th× trong lÜnh vùc chÝnh trÞ còng vËy. Bµi häc lÞch sö cho
thÊy, vÊn ®Ò lín nhÊt ®èi víi c¸c Nhµ n-íc t- s¶n lµ ng¨n chÆn
®-îc c¸c c¬n b·o t¸p c¸ch m¹ng th-êng ph¸t sinh do sù bÊt m·n
cao ®é cña giai c©p c«ng nh©n, hoÆc tiÕp theo nh÷ng thêi kú hçn
lo¹n cña x· héi, mµ trong ®ã giai cÊp t- s¶n x©u xÐ lÉn nhau ®Ó bßn
rót x-¬ng tuû cña nh©n d©n lao ®éng. Giai cÊp t- s¶n vµ ®ang cè
g¾ng xoa dÞu m©u thuÉn c¬ b¶n nµy b»ng mäi thñ ®o¹n. Mét khi
15
quyÒn lîi vÞ kû cña giai cÊp t- s¶n bÞ ®ông ch¹m th× kÓ c¶ chñ nghÜa
t- b¶n Nhµ n-íc hay c¸c mÆt trËn liªn minh d-íi c¸c tªn gäi kh¸c,
cuèi cïng ®Òu tan vì. Râ rµng vÊn ®Ò kh«ng thÓ ®-îc gi¶i quyÕt
nÕu nh- mÉu thuÉn c¬ b¶n Êy kh«ng ®-îc gi¶i quyÕt.
Trong t×nh h×nh ®ã chñ nghÜa t- b¶n cØa l-¬ng l¹i xuÊt ®Çu lé
diÖn. NhiÒu chÝnh trÞ gia, häc gi¶ t- s¶n th-êng nªu ra chiªu bµi x·
héi sÏ biÕn ®æi vÒ c¬ b¶n kh«ng ph¶i bµng ®Êu tranh c¸ch m¹ng mµ
b»ng sù chuyÓn biÕn dÇn nhËn thøc vµ lßng ch¾c Èn cña giai cÊp ts¶n, sè kh¸c th× rªu rao vÒ c¸c kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt nh÷ng m©u
thuÉn gi÷a t- b¶n vµ lao ®éng n»m ngay trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn
nh÷ng nhiÖm vô s¶n xuÊt. NghÜa lµ, theo hä cÇn ph¶i tiÕn hµnh
"cuéc c¶i c¸ch trÝ tuÖ vµ ®¹o ®øc" ngay tr-íc khi giµnh ®-îc chÝnh
quyÒn tõ giai cÊp t- s¶n. TÊt c¶ chØ lµ mÞ d©n bëi trong t×nh h×nh
hiÖn nay mµ giai cÊp t- s¶n ®ang lµm ra søc cñng cè lùc l-îng vµ
s½n sµng tiªu diÖt bÊt cø mét sù ph¶n kh¸ng nµo hay mét ý ®å nµo
®ông tíi sù tån vong cu¶ chÝnh quyÒn t- s¶n.
GÇn ®©y, ng-êi ta còng lu«n bµn luËn nhiÒu vÒ mét yÕu tè
trong nÒn chÝnh trÞ cña c¸c n-íc chñ nghÜa t- b¶n ph¸t triÓn lµ chÕ
®é x· héi d©n chñ ë mét sè n-íc tõng ®-îc coi lµ kiÓu mÉu chÝnh
trÞ cho c¸c n-íc t- b¶n. §óng lµ kh«ng ai phñ nhËn ®-îc mét sè
16
thµnh tùu quan träng vÒ kinh tÕ - x· héi mµ c¸c n-íc µy ®¹t ®-îc vµ
mét thêi t¹o ra c¸i ¶o t-ëng vÒ mét lèi tho¸t cho chñ nghÜa t- b¶n lµ
cã thÓ thay ®æi ®-îc hoµn toµn thùc tr¹ng mµ kh«ng thay ®æi thùc
chÊt nh-ng hiÖn nay t×nh h×nh ®· kh«ng nh- ng-êi ta mong muèn.
Nh-ng vÊn ®Ò cè h÷u cña chñ nghÜa t- b¶n mét thêi ®-îc kho¶ lÊp
nay l¹i næi lªn.
Cuèi cïng nÕu quan s¸t mét c¸c c¸ch kh¸ch quan trªn b×nh
diÖn c¸c mèi quan hÖ quèc tÕ, ng-êi ta kh«ng thÓ thÊy râ sè phËn
cña c¸c n-íc t- b¶n chñ nghÜa ph¸t triÓn nãi riªng vµ vËn mÖnh cña
chñ nghÜa t- b¶n nãi chung. Chñ nghÜa t- b¶n kh«ng thÓ sö dông
m·i nh÷ng biÖn ph¸p ®µn ¸p, khai th¸c hay lîi dông nh- tr-íc ®©y
®èi víi c¸c n-íc thuéc thÕ giíi thø ba. VÞ trÝ vµ quyÒn lîi cua rhä ë
c¸c n-íc thø ba lu«n bÞ ®e do¹. Nh÷ng mãn nî cò liÖu cã m·i lµ
xÝch xiÒng ®èi víi c¸c n-íc thÕ giíi thø ba, khi ngµy cµng nhiÒu
n-íc ®ãi xo¸ nî gi¶m nî hoÆc ho·n tr¶ nî v« thêi h¹n? vµ c¸c Nhµ
n-íc thÕ giíi thø ba liÖu cã cam chÞu m·i nh÷ng cuéc trao ®æi bÊt
b×nh ®¼ng víi c¸c n-íc t- b¶n trong khi hä kh«ng thiÕu c¬ héi
trong trao ®æi víi c¸c n-íc kh¸c vµ gi÷a hä víi nhau? ®iÒu nµy ®·
trùc tiÕp lµm lung lay ®Þa vÞ vµ chi phèi sè phËn cña chñ nghÜa tb¶n.
17
ThËm chÝ, ngay sau sù sôp ®æ cña chñ nghÜa x· héi ë Liªn X«
vµ §«ng ¢u, liÖu sù æn ®Þnh cña chñ nghÜa t- b¶n cã ®ñ søc chøng
tá chñ nghÜa t- b¶n lµ con ®-êng ph¸t triÓn tèi -u cña nh©n lo¹i ?
kh«ng bëi v× chñ nghÜa t- b¶n vÉn kh«ng tho¸t khái nh÷ng c¨n
bÖnh "th©m c¨n cè ®Õ" cña nã, dï "mèi ®e do¹ céng s¶n" t-ëng nhnhÑ ®i. Chñ nghÜa t- b¶n vÉn kh«ng kh¸t väng x©m ph¹m nÒn ®éc
lËp cña c¸c quèc gia, trµ ®¹p quyÒn lîi tù do cña c¸c d©n téc b»ng
®ñ h×nh thøc can thiÖp vò trang th« b¹o cuéc chiÕn K«s«v« - hay
©m m-u diÔn biÕn hoµ m×nh víi nh÷ng cuéc chiÕn trah nhung lôa
kÝch ®éng vµ x« ®Çy c¸c n-íc vµ chÐm giÕt ®Ém mÊu ë kh¾p c¸c
ch©u lôc. Vµ ng-êi ta còng ®ang chøc thùc khèi m©u thuÉn ngµy
cµng lín vµ c¨ng th»ng gi÷a c¸c n-íc t- b¶n ph¸t triÓn trong cuéc
xÊu xÐ giµnh vÞ trÝ hµng ®Çu trong trËt tù thÕ giíi hiÖn nay, m©u
thuÉn ®ã ®ang trë thµnh nguy c¬ ®e do¹ kh«ng nh÷ng chÝnh sè
phËn hä mµ cßn c¶ nh©n lo¹i. §ã lµ b»ng chøng kh«ng g× chèi bá
®-îc.
Sù ®æ vì cña §«ng ¢u x· héi chñ nghÜa vµ cña Liªn X« lµ sù
®æ vì cña mät m« h×nh x· héi chñ nghÜa cã mét sè mÆt thÝch hîp ë
mét thêi kú thÝch hîp nh-ng chËm ®æi míi cho phï hîp víi sù tiÕn
ho¸. §©y kh«ng ph¶i lµ sù ph¸ s¶n cña chñ nghÜa x· héi. NÕu chóng
18
ta cho r»ng ®©y lµ sù ®æ vì cña chñ nghÜa x· héi nãi chung, lµ sù
ph¸ s¶n cña häc thuyÕt x· héi chñ nghÜa th× ph¶i ch¨ng chóng ta
cho r»ng lÞch sö ®· ®i tíi sù kÕt thóc vËn ®éng. Thùc ra, lÞch sö lu«n
vËn ®éng, kh«ng tuú thuéc vµo ý muèn cña ai. Mét sè chÝnh kh¸ch,
häc gi¶ t- s¶n muèn kÐo lïi lÞch sö, muèn chñ nghÜa t- b¶n tån t¹i
vÜnh viÔn nh-ng lÞch sö vÉn t×m ra con ®-êng ph¸t triÓn cña nã ®Ó
tiÕn tíi mét x· héi c«ng b»ng, b¸c ¸i thùc sù thay thÕ chñ nghÜa tb¶n. §ã lµ chñ nghÜa x· héi. Mé h×nh chñ nghÜa x· héi cña Liªn X«
tr-íc ®©y lµ mét m« h×nh ®-îc thÓ nghiÖm, kh«ng ®ång nhÊt víi
chñ nghÜa x· héi khoa häc. Tõ khi Liªn X« sôp ®æ ®Õn nay, phong
trµo x· héi chñ nghÜa víi nh÷ng m« h×nh míi nh- m« h×nh cña chñ
nghÜa x· héi mang ®Æc s¾c Trung Quèc, m« h×nh chñ nghÜa x· héi
cña ViÖt Nam ®ang ph¸t triÓn. Nh÷ng t×m tßi s¸ng t¹o míi ®ang
thóc ®Èy phong trµo x· héi chñ nghÜa ®i lªn, kh«ng bÞ gß bã bëi
nh÷ng c«ng thøc cã s½n.
Trong thêi ®¹i ngµy nay, nh©n tè kinh tÕ sù ph¸t triÓn cao cña
lùc l-îng s¶n xuÊt suy cho cïng lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh th¾ng lîi cña
chñ nghÜa x· héi. Song nh©n tè chÝnh trÞ xÐt vÒ mÆt chñ thÓ (chñ
quan ) cña lÞch sö l¹i trë thµnh nh©n tè quyÕt ®Þnh trong b-íc
®-êng ph¸t triÓn cña d©n téc.
19
Vµo gi÷a nh÷ng n¨m 80, kinh tÕ x· héi n-íc ta lÇm vµo cuéc
khïng ho¶ng trÇm träng, chÕ ®é x· héi ë Liªn X« vµ §«ng ¢u ®ang
chao ®¶o. Nh-ng còng chÝnh vµo lóc Êy, §¶ng ta ®· quyÕt ®Þnh
®-êng lèi ®æi míi, chñ tr-¬ng x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ
nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý
cña Nhµ n-íc, theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa, héi nhËp vµ më
cöa víi bªn ngoµi. Mét lÇn n÷a sù kh¼ng ®Þnh cña §¶ng ta vÒ con
®-êng ®i lªn chñ nghÜa x· héi ®· ®-îc thùc tiÔn x¸c nhËn lµ ®óng
®¾n.
Cã thÓ nãi, nh÷ng quyÕt s¸ch cña §¶ng ta ë thêi kú nµy thÓ
hiÖn sù n¨ng ®éng vÒ t- duy lý luËn g¾n liÒn víi sù mÉn c¶m vÒ
thùc tiÔn cïng b¶n lÜnh chÝnh trÞ v÷ng vµng. §ã lµ sù kh¼ng ®Þnh
tÝnh tÊt yÕu cña sù ®æi míi theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa, ®æi
míi ®Ó ph¸t triÓn, ®Ó tho¸t khái t×nh tr¹ng khïng ho¶ng, ®Ó v-ît
qua nh÷ng k×m h·m cña m« h×nh cò - m« h×nh hµnh chÝnh bao cÊp,
®Ó gi¶i phãng vµ khia th¸c mäi tiÒm n¨ng ph¸t triÓn cña x· héi
nh»m thùc hiÖn môc tiªu d©n giµu, n-íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng
v¨n minh. §æi míi kh«ng ph¶i lµ tõ bá chñ nghÜa x· héi, mµ lµ
kh¼ng ®Þnh tÝnh quy luËt cña con ®-êng ph¸t triÓn ®ã lµm cho c«ng
cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi c«ng bõng v¨n minh, ®óng víi quy
20
- Xem thêm -