I - Lêi nãi ®Çu
T¨ng tr-ëng kinh tÕ vµ l¹m ph¸t lµ hai vÊn ®Ò c¬ b¶n vµ lín trong
kinh tÕ vÜ m«. Sù t¸c ®éng qua l¹i cña t¨ng tr-ëng kinh tÕ vµ l¹m ph¸t
hÕt søc phøc t¹p vµ kh«ng ph¶i lóc nµo còng tu©n theo nh÷ng qui t¾c
kinh tÕ . L¹m ph¸t lµ mét vÊn ®Ò kh«ng ph¶i xa l¹ vµ lµ mét ®Æc diÓm
cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ vµ ë mçi thêi k× kinh tÕ víi c¸c møc t¨ng
tr-ëng kinh tÐ kh¸c nhau sÏ cã nh÷ng møc l¹m ph¸t phï hîp. Do vËy
vÊn ®Ò l¹m ph¸t vµ ¶nh h-ëng cña l¹m ph¸t tíi t¨ng tr-ëng kinh tÕ lµ
mét ®Ò tµi rÊt hÊp dÉn, ®Æc biÖt trong bèi c¶nh ViÖt Nam ®ang trong qu¸
tr×nh héi nhËp vµ ph¸t triÓn kinh tÕ hiÖn nay vÊn ®Ò nµy cµng trë nªn
cÇn thiÕt. ViÖc x¸c ®Þnh mèi quan hÖ t¨ng tr-ëng kinh tÕ vµ l¹m ph¸t ®·
vµ ®ang thu hót sù chó ý cña nhiÒu nhµ kinh tÕ. Môc ®Ých chÝnh lµ ph©n
tÝch ®Ó kh¼ng ®Þnh vµ tiÕn tíi x¸c lËp mèi quan hÖ ®Þnh h-íng gi÷a t¨ng
tr-ëng kinh tÕ víi l¹m ph¸t vµ cã thÓ sö dông l¹m ph¸t lµ mét trong c¸c
c«ng cô qu¶n lý kinh tÕ vÜ m«. §Ó thóc ®Èy t¨ng tr-ëng kinh tÕ th×
®-¬ng nhiªn c¸c gi¶i ph¸p ®iÒu hµnh vÜ m« ®-a ra lµ nh»m n©ng cao
l¹m ph¸t cña nÒn kinh tÕ nÕu nh- chóng cã quan hÖ thuËn víi nhau vµ
do vËy c¸c gi¶i ph¸p nh- cung øng tiÒn, ph¸ gi¸ ®ång néi tÖ… sÏ ®-îc
xem xÐt ë møc ®é hîp lý. Cßn kh«ng, c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch
ph¶i c©n nh¾c c¸c gi¶i ph¸p vÜ m« ®Ó thóc ®Èy t¨ng tr-ëng kinh tÕ vµ
yÕu tè l¹m ph¸t trë thµnh thø yÕu. MÆc dï vÉn ph¶i duy tr× møc ®é kiÓm
so¸t. ë n-íc ta trong bèi c¶nh ®æi míi kinh tÕ d-íi sù l·nh ®¹o cña
1
§¶ng, vÊn ®Ò l¹m ph¸t kh«ng nh÷ng lµ mét tiªu thøc kinh tÕ mµ cßn
kiÕn mang ý nghÜa chÝnh trÞ n÷a. Em
2
II - Néi dung
Ch-¬ng I: Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ l¹m ph¸t
I. Kh¸i niÖm
§· cã rÊt nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ l¹m ph¸t vµ mçi quan
®iÓm ®Òu cã sù ch¾c ch¾n vÒ luËn ®iÓm vµ nh÷ng lý luËn cña m×nh.
Theo L.V.chandeler, D.C cliner víi tr-êng ph¸i l¹m ph¸t gi¸ c¶
th× kh¼ng ®Þnh :l¹m ph¸t lµ sù t¨ng gi¸ hµng bÊt kÓ dµi h¹n hay ng¾n
h¹n , chu kú hay ®ét xuÊt.
G.G. Mtrukhin l¹i cho r»ng : Trong ®êi sèng, tæng møc gi¸ c¶
t¨ng tr-íc hÕt th«ng qua viÖc t¨ng gi¸ kh«ng ®ång ®Òu ë tõng nhãm
hµng ho¸ vµ rót cuéc dÉn tíi viÖc t¨ng gi¸ c¶ nãi chung. Víi ý nghÜa
nh- vËy cã thÓ xem sù mÊt gi¸ cña ®ång tiÒn lµ l¹m ph¸t. ¤ng còng chØ
râ: l¹m ph¸t, ®ã lµ h×nh thøc trµn trÒ t- b¶n mét c¸ch tiÒm tµng ( tù ph¸t
hoÆc cã dông ý) lµ sù ph©n phèi l¹i s¶n phÈm x· héi vµ thu nhËp quèc
d©n th«ng qua gi¸ c¶ gi÷a c¸c khu vùc cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi,
c¸c ngµnh kinh tÕ vµ c¸c giai cÊp, c¸c nhãm d©n c- x· héi.
ë møc bao qu¸t h¬n P.A.Samuelson vµ W.D.Nordhaus trong cuèn
“Kinh tÕ häc” ®± ®îc dÞch ra tiÕng viÖt, xuÊt b°n n¨m 1989 cho r´ng
l¹m ph¸t xÈy ra khi møc chung cña gi¸ c¶ chi phÝ t¨ng lªn.
Víi luËn thuyÕt “L³m ph²t lu th«ng tiÒn tÖ “ J.Bondin v¯ M.
Friendman l¹i cho r»ng l¹m ph¸t lµ ®-a nhiÒu tiÒn thõa vµo l-u th«ng
3
lµm cho gi² c° t¨ng lªn. M.Friedman nãi “ l³m ph²t ë mäi lóc moÞ n¬i
®Òu lµ hiÖn t-îng cña l-u th«ng tiÒn tÖ. L¹m ph¸t xuÊt hiÖn vµ chØ cã
thÓ xuÊt hiÖn khi nµo sè l-îng tiÒn trong l-u th«ng t¨ng lªn nhanh h¬n
so víi s°n xuÊt”
Nh- vËy, tÊt c¶ nh÷ng luËn thuyÕt, nh÷ng quan ®iÓm vÒ l¹m ph¸t
®· nªu trªn ®Òu ®-a ra nh÷ng biÓu hiÖn ë mét mÆt nµo ®ã cña l¹m ph¸t,
vµ theo quan ®iÓm cña t«i vÒ vÊn ®Ò nµy sau khi nghiªn cøu mét sè luËn
thuyÕt ë trªn th× nhËn thÊy ë mét khÝa c¹nh nµo ®ã cña l¹m ph¸t th×: khi
mµ l-îng tiÒn ®i vµo l-u th«ng v-ît møc cho phÐp th× nã dÉn ®Õn l¹m
ph¸t, ®ång tiÒn bÞ mÊt gi¸ so víi tÊt c¶ c¸c lo¹i hµng ho¸ kh¸c.
2. Kh¸i niÖm l¹m ph¸t trong ®iÒu kiÖn hiÖn ®¹i
Trong ®iÒu kiÖn hiÖn ®¹i khi mµ nÒn kinh tÕ cña mét n-íc lu«n
®-îc g¾n liÒn víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi th× biÓu hiÖn cña l¹m ph¸t ®-îc
thÓ hiÖn qua mét sè yÕu tè míi.
a. Sù mÊt gi¸ cña c¸c loai chøng kho¸n cã gi¸.
Song song víi sù t¨ng gi¸ c¶ cña c¸c loai hµng ho¸, gi¸ trÞ c¸c lo¹i
chøng kho¸n cã gi¸ trÞ bÞ sôt gi¶m nghiªm träng, V× viÖc mua tÝn phiÕu
lµ nh»m ®Ó thu c¸c kho¶n lîi khi ®¸o h¹n. Nh-ng v× gi¸ trÞ cña ®ång
tiÒn sôt gi¶m nghiªm träng nªn ng-êi ta kh«ng thÝch tÝch luü tiÒn theo
h×nh thøc mua tÝn phiÕu n÷a. Ng-êi ta tÝch tr÷ vµng vµ ngo¹i tÖ.
b. Sù gi¶m gi¸ cña ®ång tiÒn so víi ngo¹i tÖ vµ vµng.
Trong ®iÒu kiÖn më réng quan hÖ quèc tÕ, vµng vµ ngo¹i tÖ m¹nh
®-îc coi nh- lµ tiÒn chuÈn ®Ó ®o l-êng sù mÊt gi¸ cña tiÒn quèc gia.
§ång tiÒn cµng gi¶m gi¸ so víi vµng vµ USD bao nhiªu nã l¹i t¸c ®éng
4
n©ng gi¸ hµng ho¸ lªn cao bÊy nhiªu. ë ®©u ng-êi ta b¸n hµng dùa trªn
c¬ së “qui ®æi” gi² v¯ng hoÆc ngo³i tÖ m³nh ®Ó b²n m¯ kh«ng c¨n cø
vµo tiÒn quèc gia n÷a (tiÒn giÊy do Ng©n hµng Nhµ n-íc ph¸t hµnh)
c. L¹m ph¸t cßn thÓ hiÖn ë chç khèi l-îng tiÒn ghi sæ t¨ng vät
nhanh chãng.
Bªn c¹nh khèi l-îng tiÒn giÊy ph¸t ra trong l-u th«ng. Nh-ng ®iÒu
cÇn chó ý lµ khi khèi l-îng tiÒn ghi sæ t¨ng lªn cã nghÜa lµ khèi l-îng
tÝn dông t¨ng lªn, nã cã t¸c ®éng lín ®Õn sù t¨ng tr-ëng cña nÒn kinh
tÕ. Nh- vËy l¹m ph¸t trong ®iÒu kiÖn hiÖn ®¹i cßn cã nghÜa lµ sù gia
t¨ng c¸c ph-¬ng tiÖn chi tr¶ trong ®ã cã khèi l-îng tÝn dông ng¾n h¹n
gia t¨ng nhanh
d. L¹m ph¸t trong ®iÒu kiÖn hiªn ®¹i cßn lµ chÝnh s¸ch cña Nhµ
n-íc
Nh»m kÝch thÝch s¶n xuÊt, chèng l¹i n¹n thÊt nghiÖp, bï ®¾p c¸c
chi phÝ thiÕu hôt cña ng©n s¸ch.
3. C¸c Lo¹i h×nh cña l¹m ph¸t
Còng nh- ë trªn ®· cã rÊt nhiÒu c¸ch hiÓu ë c¸c gãc ®é kh¸c nhau
vÒ l¹m ph¸t th× ë phÇn nµy còng nh- vËy ng-êi ta cã thÓ ph©n lo¹i l¹m
ph¸t theo nhiÒu tiªu chÝ kh¸c nhau.
C¨n cø vµo møc ®é ng-êi ta chia lam ba lo¹i
- L¹m ph¸t võa ph¶i :Loai l¹m ph¸t nµy xÈy ra víi møc t¨ng
chËm cña gÝa c¶ ®-îc giíi h¹n ë møc ®é mét con sè hµng n¨m (tøc lµ >
10%). Trong ®iÒu kiÖn l¹m ph¸t thÊp gÝa c¶ t-¬ng ®èi thay ®æi chËm vµ
®-îc coi nh- lµ æn ®Þ
5
- L¹m ph¸t phi m· :Møc ®é t¨ng cña gÝa c¶ ®· ë hai con sè trë
lªn hµng n¨m trë lªn. L¹m ph¸t phi m· g©y t¸c h¹i nghiªm träng trong
nÒn kinh tÕ. §ång tiÒn mÊt gi¸ mét c¸ch nhanh chãng-l·i suÊt thùc tÕ
gi¶m xuèng d-íi 0 (cã n¬i l·i suÊt thùc tÕ gi¶m xuèng tíi 50-100/n¨m),
nh©n d©n tr¸nh gi÷ tiÒn mÆt.
- Siªu l¹m ph¸t:TiÒn giÊy ®-îc ph¸t hµnh µo ¹t, gÝa c¶ t¨ng lªn víi
tèc ®é chãng mÆt trªn 1000 lÇn/n¨m. Siªu l¹m ph¸t lµ thêi k× mµ tèc ®é
t¨ng gi¸ v-ît xa møc l¹m ph¸t phi m· vµ v« cïng kh«ng æn ®Þnh.
C¨n cø vµo nguyªn nh©n chñ yÕu g©y ra l¹m ph¸t ng-êi ta
ph©n biÖt
- L¹m ph¸t ®Ó bï ®¾p c¸c thiÕu hôt cña ng©n s¸ch: §©y lµ
nguyªn nh©n th«ng th-êng nhÊt do sù thiÕu hôt ng©n s¸ch chi tiªu cña
Nhµ n-íc (y tÕ, gi¸o dôc, quèc phßng) vµ do nhu cÇu khuÕch tr-¬ng
nÒn kinh tÕ. Nhµ n-íc cña mét quèc gia chñ tr-¬ng ph¸t hµnh thªm
tiÒn vµo l-u th«ng ®Ó bï ®¾p cho c¸c chi phÝ nãi trªn ®ang thiÕu hôt.
ë ®©y chóng ta thÊy vèn ®Çu t- vµ chi tiªu cña ChÝnh phñ ®-îc bï
®¾p b»ng ph¸t hµnh, kÓ c¶ t¨ng møc thuÕ nã sÏ ®Èy nÒn kinh tÕ ®i vµo
mét thÕ mÊt c©n ®èi vùît qu¸ s¶n l-îng tiÒm n¨ng cña nã. Vµ khi tæng
møc cÇn cña nÒn kinh tÕ v-ît qu¸ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cña nÒn kinh tÕ (v×
c¸c yÕu tè s¶n xuÊt cña mét nÒn kinh tÕ lµ cã giíi h¹n) lóc ®ã cÇu cña
®ång tiÒn sÏ v-ît qu¸ kh¶ n¨ng cung øng hµng ho¸ vµ l¹m ph¸t sÏ xÈy
ra, gÝa c¶ hµng ho¸ t¨ng lªn nhanh chãng.
-L¹m ph¸t do nguyªn nh©n chi phÝ : Trong ®iÒu kiÖn c¬ chÕ thÞ
tr-êng, kh«ng cã quèc gia nµo l¹i cã thÓ duy tr× ®-îc trong mét thêi
6
gian dµi víi c«ng ¨n viªc lµm ®Çy ®ñ cho mäi ng-êi, gÝa c¶ æn ®Þnh vµ
cã mét thÞ tr-êng hoµn toµn tù do.
Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, xu h-íng t¨ng gÝa c¶ c¸c lo¹i hµng ho¸
vµ tiÒn l-¬ng c«ng nh©n lu«n lu«n diÔn ra tr-íc khi nÒn kinh tÕ ®¹t
®-îc mét khèi l-îng c«ng ¨n viÖc lµm nhÊt ®Þnh. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ
chi phÝ s¶n xuÊt ®· ®Èy gÝa c¶ t¨ng lªn ngay c¶ trong c¸c yÕu tè s¶n xuÊt
ch-a ®-îc sö dông ®Çy ®ñ, l¹m ph¸t xÈy ra.
L¹m ph¸t nh- vËy cã nguyªn nh©n lµ do søc ®Èy cña chi phÝ s¶n
xuÊt.
Mét sè nhµ kinh tÕ t- b¶n cho r»ng viÖc ®Èy chi phÝ tiÒn l-¬ng
t¨ng lªn lµ do c«ng ®oµn g©y søc Ðp. Tuy nhiªn mét sè nhµ kinh tÕ kh¸c
cho r»ng chÝnh c«ng ®oµn ë n-íc t- b¶n ®· ®ãng vai trß quan träng
trong viÖc lµm gi¶m tèc ®é t¨ng cña l¹m ph¸t vµ gi÷ kh«ng cho l¹m
ph¸t gi¶m xuèng qu¸ nhanh khi nã gi¶m . V× c¸c hîp ®ång l-¬ng cña
c¸c c«ng ®oµn thuêng lµ dµi h¹n vµ khã thay ®æi.
Ngoµi ra c¸c cuéc khñng ho¶ng vÒ c¸c loai nguyªn liÖu c¬ b¶n
nh- dÇu má, s¾t thÐp...®· lµm cho gi¸ c¶ cña nã t¨ng lªn (v× hiÕm ®i) vµ
®iÒu ®ã ®· ®Èy chi phÝ s¶n xuÊt t¨ng lªn. Nãi chung viÖc t¨ng chi phÝ
s¶n xuÊt do nghiÒu nguyªn nh©n, ngay c¶ viÖc t¨ng chi phÝ qu¶n lý hµnh
chÝnh hay nh÷ng chi phÝ ngoµi s¶n xuÊt kh¸c còng lµm cho chi phÝ s¶n
xuÊt t¨ng lªn vµ do vËy nã ®Èy gÝa c¶ t¨ng lªn.
Cã thÓ nãi nguyªn nh©n ë ®©y lµ s¶n xuÊt kh«ng cã hiÖu qu¶, vèn
bá ra nhiÒu h¬n nh-ng s¶n phÈm thu l¹i kh«ng t¨ng lªn hoÆc t¨ng rÊt
chËm so víi tèc ®é t¨ng cña chi phÝ.
7
- L¹m ph¸t ú : Lµ l¹m ph¸t chØ t¨ng víi mét tû lÖ kh«ng ®æi hµng
n¨m trong mét thêi gian dµi. ë nh÷ng n-íc cã l¹m ph¸t ú xÈy ra, cã
nghÜa lµ nÒn kinh tÕ ë n-íc ®ã cã mét sù c©n b»ng mong ®îi, tû lÖ l¹m
ph¸t lµ tû lÖ ®-îc tr«ng ®îi vµ d-îc ®-a vµo c¸c hîp ®ång vµ c¸c tho¶
thuËn kh«ng chÝnh thøc. Tû lÖ l¹m ph¸t ®ã ®-îc Ng©n hµng Trung
-¬ng, chÝnh s¸ch tµi chÝnh cña Nhµ n-íc, giíi t- b¶n vµ c¶ giíi lao
®éng thõa nhËn vµ phª chuÈn nã. §ã lµ mét sù l¹m ph¸t n»m trong kÕt
cÊu biÓu hiÖn mét sù c©n b»ng trung hoµ vµ nã chØ biÕn ®æi khi cã sù
chÊn ®éng kinh tÕ x¶y ra (tû lÖ ú t¨ng hoÆc gi¶m). NÕu nh- kh«ng cã sù
chÊn ®éng nµo vÒ cung hoÆc cÇu th× l¹m ph¸t cã xu h-íng tiÕp tôc theo
tû lÖ cò.
- L¹m ph¸t cÇu kÐo :L¹m ph¸t cÇu kÐo x¶y ra khi tæng cÇu t¨ng lªn
m¹nh mÏ t¹i møc s¶n l-îng ®· ®¹t hoÆc v-ît qu¸ tiÒm n¨ng. Khi x¶y ra
l¹m ph¸t cÇu kÐo ng-êi ta th-êng nhËn thÊy l-îng tiÒn kh«ng l-u th«ng
vµ khèi l-îng tÝn dông t¨ng ®¸ng kÓ vµ v-ît qu¸ kh¶ n¨ng cã giíi h¹n
cña møc cung hµng hãa. B¶n chÊt cña l¹m ph¸t cÇu kÐo lµ chi tiªu qu¸
nhiÒu tiÒn ®Ó mua mét l-îng cung h¹n chÕ vÒ hµng hãa cã thÓ s¶n xuÊt
®-îc trong ®iÒu kiÖn thÞ tr-êng lao ®éng ®· ®¹t c©n b»ng.
ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ l¹m ph¸t cã thÓ x¶y ra khi môc tiªu c«ng ¨n
viÖc lµm cao. Ngay khi c«ng ¨n viÖc lµm ®Èy ®ñ, thÊt nghiÖp lóc nµo
còng tån t¹i do nh÷ng xung ®ét trªn thÞ tr-êng lao ®éng. Tû lÖ thÊt
nghiÖp khi cã c«ng ¨n viÖc lµm ®Èy ®ñ (tû lÖ thÊt nghiÖp tù nhiªn) sÏ
lín h¬n 0. NÕu Ên ®Þnh mét chØ tiªu thÊt nghiÖp thÊp d-íi tû lÖ thÊt
nghiÖp tù nhiªn sÏ t¹o ra mét ®Þa bµn cho mét tû lÖ t¨ng tr-ëng tiÒn tÖ
cao h¬n vµ l¹m ph¸t ph¸t sinh.Nh- vËy theo ®uæi mét chØ tiªu s¶n phÈm
8
qu¸ cao hay t-¬ng ®-¬ng lµ mét tû lÖ thÊt nghiÖp qu¸ thÊp lµ nguån gèc
sinh ra chÝnh s¸ch tiÒn tÖ l¹m ph¸t.
- L¹m ph¸t chi phÝ ®Èy: Ngay c¶ khi s¶n l-îng ch-a ®¹t møc tiÒm
n¨ng nh-ng vÉn cã thÓ x¶y ra l¹m phÊt ë nhiÒu n-íc, kÓ c¶ ë nh÷ng
n-íc ph¸t triÓn cao. §ã lµ mét ®Æc ®iÓm cña l¹m ph¸t hiÖn t¹i. KiÓu l¹m
ph¸t nµy gäi lµ l¹m ph¸t chi phÝ ®Èy, võa l¹m ph¸t võa suy gi¶m s¶n
lîng, t¨ng thªm thÊt nghiÖp nªn còng gäi l¯ “l³m ph²t ®×nh trÖ”.
C¸c c¬n sèc gi¸ c¶ cña thÞ tr-êng ®Çu vµo, ®Æc biÖt lµ c¸c vËt t- c¬
b¶n: x¨ng, dÇu, ®iÖn... lµ nguyªn nh©n chñ yÕu ®Èy chi phÝ lªn cao,
®-êng AS dÞch chuyÓn lªn trªn. Tuy tæng cÇu kh«ng thay ®æi nh-ng gi¸
c¶ l¹i t¨ng lªn vµ s¶n l-îng gi¶m xuèng. Gi¸ c¶ s¶n phÈm trung gian
(vËt t-) t¨ng ®ét biÕn th-êng do c¸c nguyªn nh©n nh- thiªn t¹i, chiÕn
tranh, biÕn ®éng chÝnh trÞ kinh tÕ...
L¹m ph¸t chi phÝ còng cã thÓ lµ kÕt qu¶ cña chÝnh s¸ch æn ®Þnh
n¨ng ®éng nh»m thóc ®Èy mét møc c«ng ¨n viÖc lµm cao. Nã x¶y ra do
nh÷ng có sèc cung tiªu cùc hoÆc do viÖc c¸c c«ng nh©n ®ßi t¨ng l-¬ng
cao h¬n g©y nªn
C¨n cø vµo qu¸ tr×nh béc lé hiÖn h×nh l¹m ph¸t ng-êi ta ph©n
biÖt
-L¹m ph¸t ngÇm ®©y lµ lo¹i l¹m ph¸t ®ang ë giai ®o¹n Èn n¸u, bÞ
kiÒm chÕ vÒ t èc ®é t¨ng gi¸.
-L¹m ph¸t c«ng khai ®©y lµ lo¹i l¹m ph¸t mµ sù t¨ng gi¸ c¶ hµng
h¸o, dÞch vô râ rÖt trªn thÞ tr-êng.
4. Nh÷ng hËu qu¶ cña l¹m ph¸t
9
Qua thùc tÕ cña l¹m ph¸t ta thÊy r»ng hËu qu¶ cña nã ®Ó l¹i cho
nÒn kinh tÕ lµ rÊt trÇm träng, nã thÓ hiÖn vÒ mäi mÆt cña nÒn kinh tÕ,
®Æc biÖt lµ mét sè hËu qu¶ sau:
-
X· héi kh«ng thÓ tÝnh to¸n hiÖu qña hay ®iÒu chØnh c¸c ho¹t
®éng kinh doanh cña m×nh mét c¸ch b×nh th-êng ®-îc do tiÒn tÖ kh«ng
cßn gi÷ ®-îc chøc n¨ng th-íc ®o gi¸ trÞ hay nãi ®óng h¬n lµ th-íc ®o
nµy bÞ co gi·n thÊt th-êng.
-
TiÒn tÖ vµ thuÕ lµ hai c«ng cô quan träng nhÊt ®Ó nhµ n-íc
®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ ®· bÞ v« hiÖu ho¸, v× tiÒn mÊt gi¸ nªn kh«ng ai tin
vµo ®ång tiÒn n÷a, c¸c biÓu thuÕ kh«ng thÓ ®iÒu chØnh kÞp víi møc ®é
t¨ng bÊt ngê cña l¹m ph¸t vµ do vËy t¸c dông ®iÒu chØnh cña thuÕ bÞ h¹n
chÕ, ngay c¶ tr-êng hîp nhµ n-íc cã thÓ chØ sè ho¸ luËt thuÕ thÝch hîp víi
møc l¹m ph¸t, th× t¸c dông ®iÒu chØnh cña thuÕ còng bÞ h¹n chÕ.
- Ph©n phèi l¹i thu nhËp lµm cho mét sè ng-êi n¾m gi÷ c¸c hµng
ho¸ cã gi¸ c¶ t¨ng ®ét biÕn giÇu lªn nhanh chãng vµ nh÷ng ng-êi cã c¸c
hµng ho¸ mµ gi¸ c¶ cña chóng kh«ng t¨ng hoÆc t¨ng chËm vµ ng-êi gi÷
tiÒn bÞ nghÌo ®i.
- KÝch thÝch t©m lý ®Çu c¬ tÝch tr÷ hµng ho¸, bÊt ®éng s¶n, vµng
b¹c... g©y ra t×nh tr¹ng khan hiÕm hµng ho¸ kh«ng b×nh th-êng vµ l·ng
phÝ.
- Xuyªn t¹c, bãp mÐo c¸c yÕu tè cña thÞ tr-êng lµm cho c¸c ®iÒu
kiÖn cña thÞ tr-êng bÞ biÕn d¹ng. hÇu hÕt c¸c th«ng tin kinh tÕ ®Òu thÓ
hiÖn trªn gi¸ c¶ hµng ho¸, gi¸ c¶ tiÒn tÖ, gi¸ c¶ lao ®éng... mét khi nh÷ng
gi¸ c¶ nµy t¨ng hay gi¶m ®ét biÕn vµ liªn tôc , th× c¸c yÕu tè cña thÞ
tr-êng kh«ng thÓ tr¸nh khái bÞ thæi phång hoÆc bãp mÐo.
10
- S¶n xuÊt ph¸t triÓn kh«ng ®Òu, vèn ch¹y vµo nh÷ng ngµnh nµo cã lîi
nhuËn cao.
- Ng©n s¸ch béi chi ngµy cµng t¨ng trong khi c¸c kho¶n thu ngµy
cµng gi¶m vÒ mÆt gi¸ trÞ.
- §èi víi ng©n hµng, l¹m ph¸t lµm cho ho¹t ®éng b×nh rh-êng cña
ng©n hµng bÞ ph¸ vì, ng©n hµng kh«ng thu hót ®-îc c¸c kho¶n tiÒn nhµn
rçi trong x· héi.
- §èi víi tiªu dïng: lµm gi¶m søc mua thùc tÕ cña nh©n d©n vÒ
hµng ho¸ tiªu dïng vµ buéc nh©n d©n ph¶i gi¶m khèi l-îng vÒ hµng
ho¸ tiªu dïng, ®Æc biÖt lµ ®êi sèng c¸n bé c«ng nh©n viªn ngµy cµng
khã kh¨n. mÆt kh¸c l¹m ph¸t còng lµm thay ®æi nhu cÇu tiªu dïng, khi
l¹m ph¸t gay g¾t sÏ g©y nªn hiÖn t-îng mäi ng-êi t×m c¸ch th¸o ch¹y
khái ®ång tiÒn tøc lµ kh«ng muèn gi÷ vµ cÊt gi÷ ®ång tiÒn mÊt gi¸
b»ng c¸ch hä xÏ t×m mua bÊt kú hµng ho¸ dï kh«ng cã nhu cÇu ®Ó cÊt
tr÷ tõ ®ã lµm giÇu cho nh÷ng ng-êi ®Çu c¬ tÝch tr÷.
ChÝnh v× c¸c t¸c h¹i trªn cña l¹m ph¸t nªn viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t
vµ gi÷ l¹m ph¸t ë møc ®é võa ph¶i ®· trë thµnh mét trong nh÷ng môc
tiªu lín cña mäi nÒn kinh tÕ hµng ho¸. Tuy nhiªn, môc tiªu kiÒm chÕ
l¹m ph¸t kh«ng cã nghÜa lµ ph¶i ®-a l¹m ph¸t ë møc b»ng kh«ng tøc lµ
nÒn kinh tÕ kh«ng cã l¹m ph¸t mµ ph¶i duy tr× møc l¹m ph¸t ë mét møc ®é
nµo ®ã phï hîp v¬Ý nÒn kinh tÕ bëi v× l¹m ph¸t kh«ng ph¶i hoµn toµn lµ tiªu
cùc, nÕu nh- mét quèc gia nµo ®ã cã thÓ duy tr× ®-îc møc l¹m ph¸t võa
ph¶i vµ kiÒm chÕ, cã lîi cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ th× ë quèc gia ®ã l¹m ph¸t
kh«ng cßn lµ mèi nguy h¹i cho nÒn kinh tÕ n÷a mµ nã ®· trë thµnh mét
c«ng cô ®¾c lùc gióp ®iÒu tiÕt vµ ph¸t triÓn kinh tÕ mét c¸ch hiÖu qu¶ .
11
Ch-¬ng II
L¹m ph¸t víi t¨ng tr-ëng kinh tÕ trong thùc
tiÔn
kinh tÕ ë ViÖt Nam.
1. Giai ®o¹n tõ n¨m 1976 -1980:
Lµ giai ®o¹n ®-îc coi lµ kh«ng cã l¹m ph¸t theo quan niÖm kinh
tÕ chÝnh trÞ phæ biÕn trong c¸c n-íc x· héi chñ nghÜa ®-¬ng thêi vµ
kh«ng ®-îc ph¶n ¸nh trong c¸c thèng kª chÝnh thøc .Tuy nhiªn, trªn
thùc tÕ ë viÖt nam khi ®ã v½n cã l¹m ph¸t, thÓ hiÖn á sù khan hiÕm hµng
ho¸ ,dÞch vô vµ sù gi¶m sót cña chóng, ®ång thêi ®-îc hi nhËn trong sù
diÔn biÕn gia t¨ng gi¸ b¸n lÎ hµng ho¸ vµ dÞch vô tiªu dïng trªn thÞ
tr-êng x· héi trªn d-íi 20% trªn mét n¨m vµ ®ã lµ l¹m ph¸t cña nÒn
kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn vµ ®ang trong giai ®o¹n chuyÓn ®æi c¬ chÕ , n¬i
®éc quyÒn nhµ n-íc cßn mang ®Ëm tÝnh chÊt phi kinh tÕ vµ ®-îc dung
d-ìng bëi c¸c chØ thÞ cña nhµ n-íc vµ tån t¹i thèng trÞ phæ biÕn trong
tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc. Vµo thêi kú nµy khu vùc kinh tÕ nhµ n-íc chiÕm
kho¶ng 85 - 87% vèn cè ®Þnh, 95% lao ®éng lµnh nghÒ mµ chØ t¹o ra 30
– 37% tæng s¶n phÈm x· héi. Trong khi ®ã khu vùc kinh tÕ t- nh©n chØ
chiÕm 13,2% søc lao ®éng x· héi vµ suèt thêi kú dµi tr-íc n¨m 1986 bÞ
nhiÒu søc Ðp kiÒm chÕ , xong l¹i s¶n xuÊt ra tíi 32 – 43% tæng s¶n
phÈm x· héi vµ ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nhÊt so víi khu vùc kinh tÕ
quèc doanh vµ hîp t¸c x·.
12
MÆt kh¸c l¹m ph¸t ë viÖt nam diÔn ra trong suèt nÒn kinh tÕ ®ãng
cöa phô thuéc nhiÒu vµo nguån viÖn trî bªn ngoµi.Trªn thùc tÕ , tr-íc
n¨m 1988kh«ng cã ®Çu t- trùc tiÕp cña n-íc ngoµI vµo ViÖt Nam. C¸c
biªn giíi ®Òu bÞ khÐp l¹i víi chÕ ®é xuÊt nhËp c¶nh còng nh- l-u th«ng
hµng ho¸ rÊt nghiªm ngÆt, phiÒn phøc .C¬ cÊu chñ yÕu cã tÝnh h-íng
néi ,khÐp kÝn ,thay thÕ hµng nhËp khÈu vµ kh«ng khuyÕt khÝch xuÊt
khÈu . Cïng víi chÝnh s¸ch ®Þnh h-íng ph¸t triÓn vµ ®Çu t- cã nhiÒu bÊt
cËp , nªn c¬ cÊu kinh tÕ viÖt nam bÞ mÊt c©n ®èi vµ kh«ng hîp lý
nghiªm träng gi÷a c«ng nghiÖp – n«ng nghiÖp , c«ng nghiÖp nÆng c«ng nghiÖp nhÑ, nhÊt lµ ngµnh s¶n xuÊt hµng tiªu dïng , gi÷a s¶n xuÊt
– dÞch vô .§ã lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng khan hiÕm hµng ho¸,
dÞch vô, t¨ng chi phÝ s¶n xuÊt, thiÕu hôt ng©n s¸ch chiÒn miªn , t¨ng
møc cung tiÒn kh«ng tu©n theo quy luËt l-u th«ng tiÒn tÖ …vµ do ®ã g©y
ra l¹m ph¸t .
2. Giai ®o¹n 1981-1988
Lµ thêi kú tõ n¨m 1981 ®Õn n¨m 1988: lµ thêi kú l¹m ph¸t chuyÓn
tõ d³ng “Èn” sang d³ng “më”.Thùc tÕ cho thÊy r»ng tõ n¨m 1981 ®Õn
n¨m 1988 chØ sè t¨ng gi¸ ®Òu trªn 100% mét n¨m . Vµo n¨m 1983 vµ
1984 ®· gi·m xuèng, nh-ng n¨m 1986 ®· t¨ng vät tíi møc cao nhÊt lµ
557% sau ®ã cã gi¶m. Nhu vËy møc l¹m ph¸t cao vµ kh«ng æn ®Þnh .
song vÊn ®Ò l¹m ph¸t ch-a ®-îc thõa nhËn trong c¸c v¨n kiÖn chÝnh
thøc. VÊn ®Ò n¯y chØ ®îc quy v¯o sö lý c²c khÝa c³nh “gi² - l-¬ngtiÒn, mµ l¹i chñ yÕu b»ng c¸c gi¶i ph¸p hµnh chÝnh ,nh- xem xÐt vµ
®IÒu chØnh ®¬n gi¶n gi¸ c¶ trong khu vùc thÞ tr-êng cã tæ chøc nh÷ng
n¨m 1981,1983,1987,v¯”bï v¯o gi² l¬ng “dæi tiÒn n¨m 1985…§©y lµ
13
thêi k× xuÊt hiÖn siªu l¹m ph¸t víi 3 ch÷ sè kÐo dµi suèt 3 n¨m 19861988,vµ ®¹t ®Ønh cao nhÊt trong lÞch sö kinh tÕ hiÖn ®¹i n-íc ta suèt
nöa thÕ kØ nay
3. Giai ®o¹n 1988-1995
Liªn tôc tõ n¨m 1988, mäi nç lùc cña chÝnh phñ ®-îc tËp trung
vµo kiÒm chÕ, ®Èy lïi l¹m ph¸t tõ møc 3 ch÷ sè xuèng cßn 1 ch÷ sè.
§©y lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh ®æi míi vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ë ViÖt Nam.
Trong khi l¹m ph¸t ®-îc kÐo xuèng th× kinh tÕ vÉn t¨ng tr-ëng cao vµ kh¸
æn ®Þnh, b×nh qu©n hµng n¨m t¨ng 7 – 8%.
14
T¨ng tr-ëng kinh tÕ vµ l¹m ph¸t (tû lÖ %)
N¨m
1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995
T¨ng
5,1
8,0
5,1
6,0
8,6
8,1
8,8
9,5
tr-ëng
L¹m ph¸t 410, 34,8 67,2 67,4
17,2 5,2
14,4 12,7
9
C«ng cuéc chèng l¹m ph¸t ë ViÖt Nam tËp trung chñ yÕu vµo
nh÷ng vÊn ®Ò: Nèi láng c¬ chÕ kiÓm so¸t gi¸ c¶, phi tËp trung hãa tiÕn
tr×nh ra c¸c quyÕt ®Þnh vÒ kinh tÕ, thèng nhÊt ®iÒu hµnh tû gi¸ theo quan
hÖ cung cÇu ngo¹i tÖ, khuyÕn khÝch xuÊt khÈu ®ång thêi thi hµnh mét
chÝnh s¸ch l·i suÊt thùc d-¬ng, kÕt hîp th¾t chÆt ®óng møc viÖc cung
øng tiÒn trung -¬ng. C¸c gi¶i ph¸p lóc ®Çu ®-îc tiÕp nèi víi sö dông
tõng b-íc cã hiÖu qu¶ c¸c c«ng cô tµi chÝnh ®· nhanh chãng ®em l¹i
nhiÒu thµnh qu¶ ®¸ng khÝch lÖ trong ®iÒu kiÖn kiÓm so¸t ®-îc l¹m ph¸t.
Cô thÓ:
- Lßng tin cña d©n chóng vµo ®ång tiÒn ViÖt Nam ®· tõng b-íc
®-îc kh«i phôc. TiÒn tÖ æn ®Þnh khuyÕn khÝch ®Çu t- trong n-íc vµ
n-íc ngoµi t¨ng nhanh. TÝch lòy ®Çu t- cña c¶ n-íc n¨m 1993 b»ng
17,6% GDP, t¨ng ®¸ng kÓ so víi tû lÖ tÝch lòy 11 – 12% nh÷ng n¨m
tr-íc.
15
16
- Ta cã b¶ng sè liÖu sau:
N¨m
GDP/ng-ê
Tèc ®é
Tèc ®é
i (Tr ®ång) t¨ng GDP t¨ng tiªu
(%)
dïng (%)
Tû lÖ tÝch
Tû lÖ ®Ó
lòy/GDP dµnh/GD
(%)
P (%)
1989
95
8,0
8,1
11,6
7,2
1990
98
5,1
8,3
12,6
-
1991
109
6,0
3,6
15,0
-
1992
131
8,6
5,4
17,6
6,9
1993
163
8,1
4,4
20,5
15,0
Nguån: Tæng côc thèng kª 1994
- Trong tæng sè tÝch lòy n¨m 1993, tÝch lòy Nhµ n-íc chiÕm 43%,
®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi 40%. Tû lÖ ®Çu t- n-íc ngoµi nµy t-¬ng
®-¬ng tû lÖ ®Çu t- n-íc ngoµi vµo Singapo mét nÒn kinh tÕ ®-îc coi lµ
më cöa réng nhÊt ë Ch©u ¸ hiÖn nay.
- Tû lÖ tiÒn ®Ó dµnh cña c¶ nÒn kinh tÕ trªn GDP n¨m 1992 lµ
6,9%, n¨m 1993 lµ 15% GDP. §©y lµ mét b-íc ngoÆt lín vÒ tÝch lòy so
víi tr-íc ®©y.
17
- N¨m 1989, khi c¸c c¬ së s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®-îc phi tËp
trung hãa vµ gi¸ n«ng s¶n ®-îc th¶ næi, cïng víi t¸c ®éng cña c¸c yÕu
tè kh¸c, chØ trong vßng 1 n¨m ViÖt Nam ®· tõ chç ph¶i nhËp khÈu g¹o
®· trë thµnh mét n-íc xuÊt khÈu g¹o, thu nhËp cña n«ng d©n t¨ng lªn.
Møc ®é ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam trong n¨m qua cã
®-îc lµ nhê kinh tÕ t¨ng tr-ëng cao trong khi l¹m ph¸t bÞ ®Èy lïi vµ bÞ
khèng chÕ ë møc hîp lý. §iÒu nµy tr¸i ng-îc h¼n víi mét sè quèc gia
khi chèng l¹m ph¸t th-êng lµm kinh tÕ suy tho¸i.
Bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®-îc còng n¶y sinh nhiÒu khã kh¨n
míi:
L¹m ph¸t gi¶m trong ®iÒu kiÖn nhËp siªu vèn n-íc ngoµi (chñ yÕu
lµ vay nî) ®· lµm cho ®ång tiÒn ViÖt Nam cã xu h-íng lªn gi¸ so víi
mét sè ®ång tiÒn kh¸c, ¶nh h-ëng bÊt lîi ®Õn viÖc khuyÕn khÝch ®Èy
m¹nh xuÊt khÈu, thu hót vèn ®Çu t- trùc tiÕp cña n-íc ngoµi trong khi
®ã s¶n xuÊt trong n-íc bÞ chÌn Ðp, c¹nh tranh m¶nh bêi hµng nhËp ®Æc
biÖt lµ hµng nhËp lËu. N¨m 1992 tû lÖ hµng tÝch lòy ph¶i nhËp lªn tíi
63,7%, tû lÖ s¶n phÈm trung gian dïng trong s¶n xuÊt ph¶i nhËp lªn tíi
25%. C¸n c©n th-¬ng m¹i do ®ã tiÕp tôc th©m hôt trong ®iÒu kiÖn ®ã
viÖc t¨ng tr-ëng kinh tÕ cao h¬n sÏ kÝch thÝch l¹m ph¸t gia t¨ng, g©y
khã kh¨n cho viÖc duy tr× thµnh qu¶ ®¹t ®-îc.N¨m 1994, møc l¹m ph¸t
do quèc héi th«ng qua lµ 10% nh-ng do mét sè nguyªn nh©n kh¸ch
quan nh- gi¸ c¶ thÞ tr-êng thÕ giíi t¨ng ¶nh h-ëng ®Õn trong n-íc,
thiªn tai, béi chi ng©n s¸ch... ®· khiÕn l¹m ph¸t v-ît møc dù kiÕn
18
14,4%. Møc l¹m ph¸t n¨m 1994 tuy kh«ng ®¹t kÕ ho¹ch nh-ng cã yÕu
tè cã thÓ chÊp nhËn ®-îc. NhiÒu nhµ kinh tÕ cho r»ng cÇn ph¶i x¸c lËp
mét tû lÖ nhÊt ®Þnh gi÷a t¨ng tr-ëng vµ l¹m ph¸t. Cã ý kiÕn cho r»ng
ph¶i kiÒm chÕ l¹m ph¸t thÊp, æn ®Þnh gi¸ c¶ ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ dï ë
nhÞp ®é thÊp nh-ng æn ®Þnh l©u dµi (c¸c n-íc nh©n NICS). Ng-îc l¹i cã
ý kiÕn l¹i cho r»ng khuyÕn khÝch l¹m ph¸t míi t¹o ®iÒu kiÖn cho nÒn
kinh tÕ ph¸t triÓn m¹nh mÏ. Tuy nhiªn nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®ang trong
qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ cÊu vµ xuÊt ph¸t ®iÓm rÊt thÊp so víi c¸c n-íc
kh¸c nªn ®Ó tr¸nh khái tôt hËu, kinh tÕ ViÖt Nam ph¶i ®¹t tèc ®é t¨ng
tr-ëng cao trong nhiÒu n¨m. Muèn vËy, ViÖt Nam cã thÓ ph¶i duy tr× tû
lÖ l¹m ph¸t vµi n¨m ®Çu cao h¬n møc t¨ng tr-ëng trong n-íc mét chót,
kÐo dÇn xuèng nh÷ng n¨m sau. Tuy nhiªn nãi nh- vËy kh«ng cã nghÜa
lµ chóng ta th¶ næi hoµn toµn l¹m ph¸t.
4. Giai ®o¹n 1996-1999:
Tèc ®é t¨ng tr-ëng kinh tÕ b×nh qu©n giai ®o¹n 1991-1995 lµ 8,2% vµ
cã kh¶ n¨ng tiÕp tôc t¨ng m¹nh khi n¨m 1995 ®¹t tû lÖ t¨ng tr-ëng
9,5% ®· khiÕn c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch nghÜ ®Õn viÖc ph¶i kiÒm
chÕ tèc ®é t¨ng tr-ëng cao qu¸ ®¸ng vµ ®Ò ra nh÷ng gi¶i ph¸p cÊp b¸ch
®Ó kiÒm chÕ l¹m ph¸t. Tuy nhiªn tõ n¨m 1996, cô thÓ h¬n tõ 1997, xuÊt
ph¸t tõ nhiÒu nguyªn nh©n trong ®ã cã ¶nh h-ëng cña cuéc khñng
ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ trong khu vùc, tèc ®é t¨ng tr-ëng kinh tÕ còng
nh- møc l¹m ph¸t cña ViÖt Nam ®· liªn tôc gi¶m. §¸ng l-u ý lµ ®· cã
mÇm mèng xuÊt hiÖn hiÖn t-îng gi¶m ph¸t th«ng qua chØ sè gi¸ ©m ë
19
mét vµi th¸ng trong c¸c n¨m 1996, 1997 vµ 1999. Tuy nhiªn xÐt vÒ
chung vµ dµi h¹n, tuy tèc ®é t¨ng tr-ëng cã gi¶m sót song nÒn kinh tÕ
n-íc ta vÉn chñ yÕu ë xu h-íng l¹m ph¸t víi møc ®é võa ph¶i, b×nh
qu©n 6%/n¨m kÓ tõ 1995-1999.
20
- Xem thêm -