Tài liệu Kc046 asean

Më ®Çu Trong bøc tranh ®a d¹ng cña thÕ giíi, sau chiÕn tranh l¹nh, xuÊt hiÖn nhiÒu tæ chøc hîp t¸c vµ liªn kÕt kinh tÕ, khu vùc thu hót sù héi nhËp cña nhiÒu quèc gia, nhiÒu nÒn kinh tÕ. Trong ®ã ngoµi tæ chøc th-¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) ra ®êi tõ GATT ph¶i kÓ ®Õn liªn minh Ch©u ¢u (EU), tæ chøc hîp t¸c kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D-¬ng (APEC)... Hoµ vµo dßng ch¶y chÝnh cña thÕ giíi lµ toµn cÇu hãa khu vùc hãa ASEAN ra ®êi víi môc tiªu c¬ b¶n lµ ®¶m b¶o æn ®Þnh, an ninh vµ ph¸t triÓn cña toµn khu vùc §«ng Nam ¸. Tõ mét tæ chøc liªn minh kinh tÕ chÝnh trÞ x· héi láng lÎo ASEAN ®· v-¬n lªn thµnh mét khèi kh¸ v÷ng ch¾c víi nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, an ninh chÝnh trÞ t-¬ng ®èi æn ®Þnh. Nghiªn cøu thÞ tr-êng tiÒm n¨ng réng lín víi h¬n 500 triÖu d©n nµy sÏ më ra c¬ héi míi cho hµng xuÊt khÈu ViÖt Nam. Chóng ta hy väng vµo mét t-¬ng lai kh«ng xa ASEAN sÏ trë thµnh mét thÞ tr-êng thèng nhÊt vµ ph¸t triÓn. I. Sù ra ®êi cña “Héi c¸c n­íc §«ng Nam ¸”(ASEAN) 1 Tõ sau n¨m 1945 ë §«ng Nam ¸ (§NA), nhiÒu quèc gia ®éc lËp ®· ra ®êi d-íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau. N¨m 1945, Indonexia , ViÖt Nam vµ Lµo tuyªn bè ®éc lËp , Anh trao tr¶ ®éc lËp cho Mianma, M· lai vµo n¨m 1947,1957…….. Sau khi giµnh ®-îc ®éc lËp ,nhiÒu n-íc §«ng Nam ¸ ®· cã dù ®Þnh thµnh lËp mét sè tæ chøc khu vùc nh»m t¹o nªn sù hîp t¸c ph¸t triÓn trªn c¸c lÜnh vùc kinh tÕ , khoa häc , kü thuËt vµ v¨n ho¸ ; ®ång thêi h¹n chÕ ¶nh h-ëng cña c¸c n-íc lín ®ang t×m mäi c¸ch ®Ó biÕn §NA thµnh v-ên sau cña hä. Víi môc tiªu c¬ b¶n lµ ®¶m b¶o æn ®Þnh, an ninh vµ ph¸t triÓn cña toµn khu vùc, ngµy 8-8-1967, HiÖp héi c¸c n-íc §«ng Nam ¸ gäi t¾t lµ ASEAN ®-îc thµnh lËp . Khi míi ra ®êi, tæ chøc nµy chØ cã 5 n-íc tham gia lµ Th¸i Lan, Singapore, Indonexia, Malaysia vµ Philippin, ®Õn nay ASEAN ®· ®-îc më réng víi 10 thµnh viªn vµ ®· c«ng bè c¸c v¨n kiÖn chÝnh thøc: - Tuyªn bè B¨ng Cèc n¨m 1967: lµ b¶n Tuyªn bè thµnh lËp tæ chøc ASEAN. Néi dung cña tuyªn bè nµy gåm 7 ®iÓm, x¸c ®Þnh môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ vµ v¨n ho¸, hîp t¸c thóc ®Èy tiÕn bé x· héi cña c¸c n-íc thµnh viªn trªn tinh thÇn duy tr× hoµ b×nh vµ æn ®Þnh khu vùc. - Tuyªn bè Cuala Lumpua n¨m 1971: ®-a ra ®Ò nghÞ x©y dùng §«ng Nam ¸ thµnh mét khu vùc hoµ b×nh, tù do vµ trung lËp, gäi lµ tuyªn bè ZOPFAN . 2 - HiÖp -íc Bali n¨m 1976: nªu lªn 6 nguyªn t¾c nhÊn m¹nh ®Õn sù hîp t¸c song ph-¬ng hay ®a ph-¬ng gi÷a c¸c n-íc ngoµi HiÖp héi trªn c¸c lÜnh vùc kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi… x©y dùng nÒn hoµ b×nh v÷ng ch¾c vµ nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn cho céng ®ång c¸c quèc gia trong HiÖp héi, n©ng cao møc sèng nh©n d©n. II. §iÒu kiÖn tù nhiªn - v¨n ho¸ -x· héi : 1. §iÒu kiÖn tù nhiªn : VÞ trÝ ®Þa lý : §«ng Nam ¸ chiÕm mét vÞ trÝ ®Þa lý quan träng trªn trôc lé giao th«ng hµng h¶i quèc tÕ, lµ cöa ngâ nèi liÒn Ên §é D-¬ng vµ Th¸i B×nh D-¬ng, nèi liÒn c¸c n-íc T©y ¢u vµ §«ng ¸. §«ng Nam ¸ n»m ë khu vùc §«ng Nam Ch©u ¸, gi¸p víi Trung Quèc ë phÝa B¾c , phÝa «ng lµ BiÓn §«ng. Ngay tõ thêi xa x-a, n¬i ®©y ®· trë thµnh mét trong nh÷ng trung t©m th-¬ng m¹i, chu chuyÓn hµng hãa sÇm uÊt trªn thÕ giíi nh- Héi An (ViÖt Nam) vµ cho ®Õn c¶ ngµy nay nh- quèc ®¶o Singapore hay Malaysia. NÕu chia theo ®Þa lý th× ta cã thÓ chia §«ng Nam ¸ lµm 2 phÇn : phÇn ®Êt liÒn víi c¸c n-íc ViÖt Nam, Lµo, Campuchia, Mianma vµ khu vùc quÇn ®¶o, b¸n ®¶o nh- Singapore , Philippin, Malaysia, Indonexia. DiÖn tÝch : 3999,8912 km2. D©n sè : 500 triÖu , chiÕm kho¶ng 5% d©n sè thÕ giíi, 3 Tµi nguyªn thiªn nhiªn : Cã thÓ nãi, khu vùc §«ng Nam ¸ lµ mét trong nh÷ng n¬i cã hÖ sinh th¸i ®a d¹ng vµ phøc t¹p nhÊt thÕ giíi. Khu vùc nµy cã tû lÖ che phñ rõng kh¸ lín, h¬n 50% lµ dõa, h¬n 30% lµ dÇu dõa, 20% døa vµ h¬n 20% cïi dõa, chiÕm tíi 80% l-îng cao su thiªn nhiªn ®ång thêi chøa rÊt nhiÒu quÆng kim lo¹i quÝ quan träng nh- ®ång vµ thiÕc (60%). §«ng Nam ¸ lµ khu vùc xuÊt khÈu g¹o ®øng thø nhÊt trªn thÕ giíi víi 2 n-íc dÉn ®Çu lµ Th¸i Lan vµ ViÖt Nam. Ngoµi ra, §«ng Nam ¸ cßn chiÕm mét l-îng cµ phª, ca cao lín trªn thÕ giíi, vµ lµ n¬i sinh sèng cña nhiÒu lo¹i ®éng thùc vËt quÝ hiÕm. Sù phong phó vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn lµ mét trong nh÷ng ®IÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n-íc §«ng Nam ¸. KhÝ hËu : ASEAN n»m ë gÇn xÝch ®¹o, cho nªn cã khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa, nãng, ®é Èm lín vµ m-a nhiÒu. NhiÖt ®é trung b×nh th-êng vµo kho¶ng 200 - 320 C. L-îng m-a hµng n¨m th-êng tõ 1500 - 3000mm vµ th-êng chia lµm 2 mïa : ®ã lµ mïa kh« vµ mïa m-a. §iÒu kiÖn thæ nh-ìng vµ khÝ hËu còng rÊt thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn cho c¸c lo¹i c©y c«ng nghiÖp vµ s¶n xuÊt c¸c lo¹i hµng n«ng phÈm cã gi¸ trÞ lín. Hµng n¨m th-êng x¶y ra thiªn tai ë n¬i nµy hay n¬i kh¸c, song kh«ng cã h¹n h¸n kÐo dµi hay nh÷ng vô “giÆc ch©u chÊu ” d÷ déi nh­ ë ch©u Phi . Sù bÊt h¹nh nh­ lò lôt,nói löa… chØ x¶y ra ë mét vµi n¬i trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh, kh«ng trµn lan kh«ng liªn miªn . 4 VÒ chÕ ®é chÝnh trÞ : Mçi quèc gia ®Òu cã mét nÒn chÝnh trÞ mét nÒn hµnh chÝnh riªng. Sù ¶nh h-ëng lÉn nhau vÒ mÆt chÝnh trÞ gi÷a c¸c quèc gia lµ kh«ng lín l¾m. Bruney: thùc hiÖn chÕ ®é qu©n chñ, ®øng ®Çu lµ Quèc V-¬ng. Quèc v-¬ng còng kiªm Thñ t-íng vµ Bé tr-ëng quèc phßng. Indonexia: Indonexia thùc hiÖn chÕ ®é céng hoµ ®a ®¶ng thèng nhÊt, c¬ quan lËp ph¸p gåm 2 viÖn, ®øng ®Çu nhµ n-íc lµ Tæng thèng. Lµo: N-íc Céng hoµ d©n chñ nh©n d©n Lµo tuyªn bè thµnh lËp n¨m 1975, quèc héi lµ c¬ quan quyÒn lùc tèi cao cña nhµ n-íc. Malaysia: Malaysia thùc hiÖn chÕ ®é qu©n chñ lËp hiÕn liªn bang, bao gåm tÊt c¶ cã 13 liªn bang, mçi bang l¹i cã mét hiÕn ph¸p mét quèc héi riªng. Quèc héi cña Malaysia gåm hai viÖn. §øng ®Çu nhµ n-íc lµ quèc v-¬ng, ®øng ®Çu chÝnh phñ lµ thñ t-íng. Mianma: Mianma ®øng ®Çu nhµ n-íc lµ thèng t-íng kiªm thñ t-íng. Philippin: Philippin thùc hiªn chÕ ®é céng hoµ víi quèc héi gåm hai viÖn, ®øng ®Çu nhµ n-íc lµ tæng thèng. Singapore: thùc hiÖn chÕ ®é céng hoµ víi quèc héi mét viÖn, ®øng ®Çu nhµ n-íc Singapore lµ tæng thèng, ®øng ®Çu chÝnh phñ lµ thñ t-íng. 5 Th¸i lan: Th¸i Lan thùc hiÖn chÕ ®é qu©n chñ lËp hiÕn, quèc héi Th¸i Lan gåm mét h¹ nghÞ viÖn do d©n bÇu vµ mét th-îng nghÞ viÖn ®-îc bæ nhiÖm. §øng ®Çu nhµ n-íc Th¸i Lan lµ vua, ®øng ®Çu nhµ n-íc lµ thñ t-íng. ViÖt Nam: lµ n-íc X· héi chñ nghÜa do §¶ng céng s¶n l·nh ®¹o, ®øng ®Çu §¶ng céng s¶n lµ tæng bÝ th-, ®øng ®Çu chÝnh phñ lµ thñ t-íng, quèc héi ®ãng vai trß lËp ph¸p vµ quyÕt ®Þnh nh÷ng chÝnh s¸ch lín cña ®Êt n-íc, chñ tÞch n-íc lµ ng-êi ®øng ®Çu ®Êt n-íc. V¨n ho¸: “ Thèng nhÊt trong ®a d¹ng “ ®ã l¯ nÐt ®Æc tr­ng næi bËt cña c¸c n-íc ASEAN. Sù ®a d¹ng ë ®©y ®-îc thÓ hiÖn trong ng«n ng÷, trong tËp qu¸n, trong t«n gi¸o…..Con ng-êi còng nh- c¸c phong tôc tËp qu¸n, tÝnh c¸ch cña c¸c quèc gia ®Òu t-¬ng ®ång nhau. VÒ Ng«n ng÷: mçi mét quèc gia ®Òu cã mét ng«n ng÷ riªng, ngoµI ra cßn cã mét sè n-íc cßn sö dông thªm tiÕng Anh lµm ng«n ngø thø hai cña m×nh nh- Singapore, Indonexia hay Malaysia. ViÖc dïng tiÕng Anh trë nªn phæ biÕn nh- vËy ®ã lµ do tr-íc ®©y c¸c n-íc nµy ®· cã mét thêi gian l©u dµi bÞ bän thùc d©n Hµ Lan, Bå §µo Nha, T©y Ban Nha x©m l-îc. ChÝnh v× vËy mµ tiÕng Anh còng ®-îc sö dông phæ biÕn trong c¸c sinh ho¹t hµng ngµy hay ®-îc sö dông réng r·i trong c¸c ho¹t ®éng kinh doanh. 6 Bªn c¹nh tiÕng Anh th× tiÕng Hoa còng ®-îc sö dông t-¬ng ®èi réng r·i, sè l-îng ng-êi Hoa á khu vùc §«ng Nam ¸ còng chiÕm mét tû lÖ kh¸ lín trong toµn bé d©n sè ASEAN. §Æc biÖt ng-êi d©n §«ng Nam ¸ ®Òu cã chung nguån gèc lµ ng-êi M«ng Cæ ph-¬ng nam víi ba ng÷ hÖ lín : §«ng Nam ¸, M·lai ®a ®¶o, H¸n -t¹ng. ChÝnh v× vËy mµ mét ng-êi ë M·lai thuéc dßng ng«n ng÷ M·lai ®a ®¶o khi vµo vïng ng-êi Ch¨m, Gia-rai, £®ª ë ViÖt Nam sÏ kh«ng mÊy khã kh¨n ®Ó cã thÓ hiÓu ®-îc nhau; ®èi víi ng-êi Th¸i ë Th¸i Lan víi ng-êi Th¸i, ng-êi Tµy ë ViÖt Nam còng vËy . TËp qu¸n NÕu nh×n c¶ khu vùc §«ng Nam ¸, chóng ta thÊy tõ thêi xa x-a n¬i ®©y ®· tõng cã mét nÒn v¨n ho¸ rùc rì, nÒn v¨n minh n«ng nghiÖp lóa n-íc ph¸t sinh rÊt sím. Tr-íc khi tiÕp nhËn nh÷ng ¶nh h-ëng v¨n ho¸ t- bªn ngoµi, c¸c céng ®ång d©n téc ë §«ng Nam ¸ ®Òu cã tÝn ng-ìng b¶n ®Þa, tÝn ng-ìng ®a thÇn gi¸o v¹n vËt h÷u linh vµ tôc thê cóng tæ tiªn , nã mang nÆng tÝnh chÊt ¸ ®«ng. §èi víi c¸c n-íc n»m trong vïng ®Êt liÒn , viÖc trång lóa , c©y l-¬ng thùc vÉn lµ tËp qu¸n canh t¸c l©u ®êi cña mäi ng-êi d©n. VÒ tÝn ng-ìng t«n gi¸o: trong thêi gian lÞch sö l©u dµi, c¸c n-íc §«ng Nam ¸ ®· tiÕp nhËn v¨n ho¸ tõ c¸c nÒn v¨n ho¸ Ên §é, Trung hoa cæ ®¹i cho ®Õn nÒn v¨n minh cña c¸c n-íc A rËp, 7 c¸c n-íc ph-¬ng T©y nh- T©y Ban Nha ,Bå §µo Nha, Anh ,Ph¸p .ChÝnh v× vËy mµ cã thÓ nãi r»ng §«ng Nam ¸ ®· cã nhiÒu kinh nghiÖm h¬n bÊt cø khu vùc nµo trªn thÕ giíi trong viÖc kh«ng ngõng ®æi míi trong nÒn v¨n ho¸ truyÒn thèng cña m×nh cïng víi c¸ch kÕt hîp hµi hoµ c¸c yÕu tè v¨n ho¸ néi sinh vµ ngo¹i sinh . NÒn v¨n ho¸ §«ng Nam ¸ lµ nÒn v¨n ho¸ tiÕp thu cã chän läc tõ c¸c t«n gi¸o lín trªn thÕ giíi nh- ®¹o PhËt , ®¹o Håi, ®¹o Kit«, ®¹o Khæng. Sù x©m l-îc cña ng-êi ph-¬ng T©y , cïng víi sù ®æ bé cña ng-êi Ên còng nh- ng-êi Hoa ®· khiÕn cho tÝn ng-ìng t«n gi¸o cña c¸c n-íc kh«ng gièng nhau.. §èi víi c¸c n-íc n»m gÇn Trung Quèc, mét n-íc cã nÒn v¨n ho¸ l©u ®êi, th× nh÷ng n-íc ®ã chÞu ¶nh h-ëng nhiÒu cña ®¹o PhËt nh- ViÖt Nam , hay Lµo ch¼ng h¹n.. §èi víi nh÷ng n-íc nµy ®¹o PhËt ®-îc coi nhquèc gi¸o. Trong khi ®ã Indonexia, Malaysia l¹i lÊy ®¹o Håi lµm quèc gi¸o ( >90% d©n sè theo ®¹o Håi), hay ®Æc biÖt h¬n lµ Philippin t«n gi¸o chÝnh lµ Thiªn chóa gi¸o. Sù kh¸c biÖt nµy chóng ta cã thÓ gi¶i thÝch r»ng ®ã lµ do giao l-u bu«n b¸n víi nh÷ng chuyÕn tµu biÓn tõ Ên §é D-¬ng sang §¹i T©y D-¬ng cïng víi sù ¸p bøc tõ c¸c n-íc ph-¬ng T©y. Nãi tãm l¹i nÒn v¨n ho¸ §«ng Nam ¸ lµ mét nÒn v¨n ho¸ më cã chän läc tiÕp thu tÝch tô nh÷ng tinh hoa nhÊt cña thÕ giíi. §ã lµ sù kÕt hîp hµi hoµ gi÷a tÝnh s©u s¾c cña ®¹o PhËt, tÝnh thÇn bÝ cña ®¹o Håi vµ sù v¨n minh cña Thiªn chóa 8 gi¸o. Më mµ kh«ng bÞ ®ång ho¸ ,më mµ vÉn gi÷ ®-îc b¶n s¾c cña d©n téc . Víi nÒn v¨n ho¸ ®a d¹ng vµ phong phó nh- vËy nªn §«ng Nam ¸ rÊt thuËn lîi trong viÖc ph¸t triÓn ngµnh du lÞch ë nh÷ng n¬i nh- ®Òn Angcovat,víi th¸p Chµm cña ViÖt Nam ,víi chïa Borobudu cña Indonexia ,vµ sù v¨n minh cña thÕ giíi ph-¬ng T©y víi toµ th¸p ®«I choc trêi cña In®onexia. III. Sù ph¸t triÓn cña ASEAN 1.Kinh tÕ c¸c n-íc ASEAN Trong suèt mét thËp niªn kÐo dµi tõ nöa sau nh÷ng n¨m 80 ®Õn nöa ®Çu nh÷ng n¨m 90, §«ng Nam ¸ ®· ®-îc thÕ giíi biÕt ®Õn nh- mét trong nh÷ng khu vùc ph¸t triÓn n¨ng ®éng nhÊt trªn thÕ giíi, møc t¨ng tr-ëng kinh tÕ trung b×nh cña c¸c n-íc thµnh viªn A lµ 7% mçi n¨m. Cïng víi sù t¨ng tr-ëng kinh tÕ ®êi sèng nh©n d©n còng t¨ng lªn ®¸ng kÓ. Mét kh«ng khÝ høng khëi tù tin trµn ngËp trªn kh¾p vïng nµy. C¸c quèc gia lµm chñ tèc ®é t¨ng tr-ëng cao khi Malaixia, Thailan... ®· quyÕt ®Þnh t¨ng tèc ®Ó thùc hiÖn quyÕt t©m ho¸ rång ngay tr-íc ng-ìng cöa cña thÕ kû XXI. Nh÷ng thµnh tùu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ®ã lµm cho vÞ thÕ cña A. Víi t- c¸ch lµ mét tæ chøc hîp t¸c khu vùc vµ cña c¸c n-íc thµnh viªn cña HiÖp héi ®-îc n©ng cao trªn c¸c diÔn ®µn khu vùc vµ quèc tÕ. TiÕc r»ng niÒm høng khëi cña chóng ta kh«ng ®-îc l©u. B¾t ®Çu th¸ng 7 n¨m 1997, mét cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ ®· næ ra ë khu vùc §«ng ¸ vµ §«ng Nam ¸. §iÒu ®¸ng l-u ý lµ cuéc 9 khñng ho¶ng ®ã l¹i khëi ph¸t tõ Thailan, n-íc ®-îc xem lµ ®· gãp phÇn ®¸ng kÓ t¹o nªn "sù thÇn kú" cña §«ng ¸ vµ §«ng Nam ¸. Lµn sãng khñng ho¶ng ®· nhanh chãng lan sang Hµn Quèc, Malaysia, Singapore, Indonexia vµ Philipines. ChØ trong vßng 1 n¨m kinh tÕ Th¸i lan vµ Indonesia ®· sôp ®æ nhanh chãng. C¸c n-íc trong khu vùc chÞu ¶nh h-ëng ë c¸c møc ®é kh¸c nhau. Lóc ®Çu ng-êi ta t-ëng cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ nµy chØ ®¬n thuÇn lµ khñng ho¶ng vÒ ta× chÝnh. Nguyªn nh©n cña cuéc khñng ho¶ng lµ do sai lÇm trong chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ do ho¹t ®éng ph¸ ho¹i cña nhµ tû phó Mü Soros. Thêi gian cho thÊy vÊn ®Ò kh«ng ®¬n gi¶n nh- vËy. §»ng sau cuéc khñng ho¶ng ®ã ng-êi ta nh×n ra nh÷ng nguyªn nh©n s©u xa h¬n. Nh÷ng nguyªn nh©n nµy cã mÆt trong hÇu hÕt m« h×nh ph¸t triÓn cña c¸c n-íc A. M« h×nh ph¸t triÓn cña c¸c n-íc nµy thùc chÊt chØ lµ nh÷ng biÕn thÓ cña m« h×nh ph¸t triÓn cña §«ng ¸ mµ nh÷ng ®Æc tr-ng c¬ b¶n cña m« h×nh ®ã lµ h-íng ra bªn ngoµi, mét nhµ n-íc m¹nh, tÝch cùc can thiÖp vµo kinh tÕ, coi träng häc vÊn vµ cã tû lÖ tiÕt kiÖm cao. Khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ kh«ng chØ tµn ph¸ c¸c nÒn kinh tÕ ASEAN mµ cßn cho thÊy tÝnh chÊt kh«ng bÒn v÷ng cña con ®-êng ph¸t triÓn kinh tÕ mµ c¸c n-íc ®ã ®· ®i qua. V-ît qua thêi kú cam go nhÊt, thêi gian qua kinh tÕ A ®· xuÊt hiÖn nh÷ng dÊu hiÖu phôc håi ®¸ng khÝch lÖ. GDP cña khu vùc t¨ng 2,9% n¨m 1999 cïng víi c¬ së vËt chÊt tèt, c¸c gi¶i ph¸p kinh tÕ tiÕp theo cña chÝnh phñ, kh¶ n¨ng thÝch øng vµ linh ho¹t cña khu vùc t- nh©n cïng víi céng víi t¨ng tr-ëng kh¸ cña c¸c nÒn kinh tÕ chñ chèt trªn thÕ giíi. T¨ng tr-ëng GDP cña mét sè n-íc ASEAN cã chän läc Nh÷ng n-íc ®Çu t- nhiÒu vµo Mianma (1996 - 2000) 10 N-íc 1996 (%) 199& (%) 1998 (%) 1999 (%) 2000 (%) Indonªxia 8,0 4,7 -13,7 -0,8 4,0(6) Malaixia 8,2 7,7 -6,7 2,4 7,6 Philippin 5,5 5,2 -0,5 2,2 4,0 Th¸i Lan 6,7 -1,3 -9,4 4,0 4,8 §éng lùc chÝnh cña sù phôc håi vµ t¨ng tr-ëng cao h¬n dù kiÕn, bÊt chÊp c¸c nh©n tè ®e do¹ bÊt æn ®Þnh, lµ sù kÕt hîp cña nhiÒu yÕu tè kh¸c nhau, quan träng nhÊt lµ t¨ng tiªu dïng trong n-íc vµ xuÊt khÈu. Mét sè chØ tiªu tµi chÝnh cña nhãm n-íc ph¸t triÓn trong ASEAN 1. L¹m ph¸t c¶ n¨m (%) Indonesi a Malaysia Philipine Thailan s d 8,9 1,9 4,9 1,7 16,7 6,7 6,4 2. C¸n c©n th-¬ng m¹i (tØ 23,8 USD) 3. Dù tr÷ ngo¹i tÖ (tØ USD) N¨m 1999 26,2 32,5 12,4 31,7 Th¸ng 8 - 2000 27,3 32,2 13,6 31,6 Nguån: T¹p chÝ The ecomonist c¸c sè n¨m 2000. Tuy nhiªn, sù kiÖn c¸c trung t©m qu©n sù vµ kinh tÕ cña Mü bÞ tÊn c«ng ngµy 11/9 ®· ®Èy c¸c n-íc §«ng Nam ¸ ch-a håi phôc hoµn toµn sau c¬n khñng ho¶ng tµi chÝnh 1997 - 1998 l¹i b-íc vµo 11 giai ®o¹n sãng giã, khi mµ Mü, NhËt B¶n - n¬i mµ kinh tÕ Ch©u ¸ phô thuéc rÊt nhiÒu ®Òu gÆp bÕ t¾c. Theo ®¸nh gi¸ cña ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸ (ADB), xuÊt khÈu hµng ho¸ cña khu vùc ASEAN n¨m 2001 chØ t¨ng 5,3% kÐm xa so víi 18,8% n¨m 2000. Kinh tÕ c¸c n-íc c«ng nghiÖp ho¸ ë Ch©u ¸ nh- Malaixia, Indonesia, Singapore ®Òu phô thuéc nhiÒu vµo ngµnh ®iÖn tö - tin häc viÔn th«ng, trong khi ngµnh nµy r¬i vµo suy tho¸i ch-a tõng cã, gi¶m 33% so víi n¨m 2000, chØ ®¹t doanh thu 152 tØ USD, tiªu thô m¸y tÝnh gi¶m 50% so n¨m tr-íc. XuÊt khÈu gi¶m kÐo theo tèc ®é t¨ng tr-ëng cña c¸c n-íc trong khu vùc gi¶m ®¸ng kÓ. Bªn c¹nh ®ã, kinh tÕ toµn cÇu gi¶m vµ vô khñng bè Mü ngµy 11/9 lµm cho ngµnh du lÞch - mét nguån ngo¹i tÖ quan träng cña Ch©u ¸ bÞ suy yÕu. MÆt kh¸c lÜnh vùc tµi chÝnh ng©n hµng vÉn cßn yÕu kÐm, tû lÖ nî khã ®ßi cao kh¶ n¨ng thanh to¸n rñi ro thÊp. N¨m 2001, nhu cÇu nhËp khÈu g¹o trªn toµn cÇu gi¶m, mËu dÞch g¹o thÕ giíi ®¹t 22,4 triÖu tÊn, gÇn nh- kh«ng t¨ng so n¨m tr-íc ASEAN chiÕm gÇn 25% s¶n l-îng thãc toµn cÇu ®· t¨ng s¶n l-îng thãc thªm 1,14% mÆc dï s¶n l-îng g¹o toµn thÕ giíi gi¶m. Th¸ilan lµ n-íc xuÊt khÈu g¹o lín nhÊt thÕ giíi cã s¶n l-îng thãc t¨ng 0,4% n¨m 2000. Xingapo: Lµ mét trong nh÷ng nÒn kinh tÕ v÷ng m¹nh nhÊt khu vùc, song Singapore ®ang r¬i vµo ®ît suy tho¸i trÇm träng nhÊt trong vßng 37 n¨m qua do kinh tÕ Mü suy yÕu vµ ngµnh ®iÖn tö toµn cÇu sa sót. Cã thÓ nãi Singapore bÞ ¶nh h-ëng nÆng nÒ nhÊt 12 khu vùc v× n-íc nµy phô thuéc nhiÒu vµo nhu cÇu bªn ngoµi. ChÝnh phñ Singapore ®· ph¶i ®iÒu chØnh møc ®¸nh gi¸ vÒ t¨ng tr-ëng GDP quèc gia n¨m 2001 tõ 3,5% cßn 0,5 - 1,5%. VËy mµ nhiÒu ng-êi cho r»ng con sè ®ã vÉn cßn l¹c quan, v× kinh tÕ Singapore cã thÓ gi¶m chung 0,3 - 3% sau khi t¨ng 9,9% n¨m 2000 tØ lÖ thÊt nghiÖp míi lªn tíi 4,5% cao h¬n c¶ thêi kú khñng ho¶ng tµi chÝnh Ch©u ¸ 3 n¨m tr-íc. Indonesia sau khi t×nh h×nh kinh tÕ s¸ng sña lªn mét Ýt vµo ®Çu n¨m 2000, kinh tÕ Indonesia l¹i tr-ît dèc, víi GDP n¨m 2001 míi chØ t¨ng 3 - 3,5% trong khi con sè nµy lµ 4,8% vµo n¨m 2000. Mü, NhËt Singapore lµ 3 thÞ tr-êng tiªu thô gÇn 50% hµng xuÊt khÈu cña Indonesia hiÖn ®ang rÊt bøc b¸ch víi nçi khæ cña chÝnh m×nh. Gi¸ dÇu th« thÕ giíi gi¶m còng bÊt lîi cho Indonesia nÕu t×nh h×nh kh«ng diÔn biÕn phøc t¹p, kinh tÕ Indonesia n¨m 2002 chØ t¨ng kho¶ng 3%. 13 Th¸i Lan: kinh tÕ Th¸i Lan mÊy n¨m qua håi phôc dÇn, song cßn rÊt chËm. ChÝnh phñ Th¸i Lan ®· nhiÒu lÇn ph¶i h¹ møc dù ®o¸n vÒ t¨ng tr-ëng GDP, tõ 4,5% xuèng chØ cßn tõ 1-2% v× xuÊt khÈu gi¶m (xuÊt khÈu chiÕm 65% GDP cña Th¸i Lan) §Ó æn ®Þnh ho¹t ®éng, gi÷a n¨m 2001, ng©n hµng trung -¬ng Th¸i Lan ®· ph¶i t¨ng l·i suÊt thªm 1%. §iÒu nµy ®· g©y ra hµng lo¹t hËu qu¶, nh- lîi tøc tr¸i phiÕu t¨ng, chi phÝ ®Çu t- cña c¸c c«ng ty vµ chÝnh phñ t¨ng khi nî ph¶i tr¶ cña hä dù kiÕn t¨ng 124% trong tµi kho¶n kÕt thóc vµo 10/2002 Malaixia: kinh tÕ thÕ giíi suy tho¸i vµ thÞ tr-êng ®iÖn tö khñng ho¶ng ®ang g©y khã kh¨n cho hµng xuÊt khÈu cña Malaixia. S¶n l-îng hµng c«ng nghiÖp cña n-íc nµy gi¶m 12,3 trong th¸ng 9/2001. Tuy nhiªn, cã nhiÒu dÊu hiÖu kh¶ quan cho kinh tÕ n-íc nµy, nh- gi¸ dÇu cä t¨ng vµ sè du kh¸ch n-íc ngoµi tíi Malaixia ®¹t kû lôc 10 triÖu l-ît ng-êi. §Ó tr¸nh suy gi¶m kinh tÕ, chÝnh phñ võa míi c«ng bè tiÕp ch-¬ng tr×nh kÝch thÝch kinh tÕ c¶ gi¸ trÞ gi¸ h¬n 7 tû ringit (1,9 tû USD), vµo ®Çu th¸ng 12/2001. Thñ tr-ëng Mahathin ®· tá ý hy väng t×nh h×nh kinh tÕ n-íc nhµ sÏ s¸ng sña h¬n trong n¨m 2002. Philipin: chÝnh phñ philÝpin còng ®· ph¶i ®iÒu chÝnh møc -íc tÝnh vÒ t¨ng tr-ëng kinh tÕ n¨m 2001 cßn 3,3% so víi 4% n¨m 2000. Gièng nh- nhiÒu n-íc ch©u ¸ kh¸c, philipin kh¸c phô thuéc vµo xuÊt khÈu, mµ cã tíi 60% xuÊt khÈu cña n-íc nµy lµ c¸c s¶n phÈm b¸n dÉn, vi m¹ch.. 14 ViÖt Nam: Thu nhËp tõ xuÊt khÈu gi¶m 20% n¨m 2001, viÖc ký hiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i víi Mü lµ thµnh qu¶ ®¸ng ghi nhí cña c¶ hai bªn trªn thÞ tr-êng quèc tÕ, më ra mét giai ®o¹n míi víi nhiÒu th¸ch thøc vµ c¬ héi cho c¸c nhµ xuÊt khÈu ViÖt Nam. Trªn thÞ tr-êng thÕ giíi, c¸c s¶n phÈm ®em l¹i thu nhËp cao tõ xuÊt kh¶u cho ViÖt Nam lµ dÖt may, rau qu¶, hµng thñ c«ng mü nghÖ vµ s¶n phÈm gç, GDP ViÖt Nam n¨m 2001 -íc t¨ng tõ 5% ®Õn 6%. Nh×n chung, kinh tÕ c¸c thµnh viªn ASEAN ®Òu suy gi¶m do ¶nh h-ëng cña sù suy gi¶m nÒn kinh tÕ toµn cÇu. HÇu hÕt t×nh h×nh xuÊt khÈu cña c¸c n-íc trong hiÖp héi ®Òu tr× trÖ do c¸c n-íc nhËp khÈu chÝnh còng ®ang l©m vµo t×nh tr¹ng khã kh¨n t-¬ng tù. §Ó kh«i phôc ®-îc tèc ®é t¨ng tr-ëng cao nh- ®· cã ®ßi hái c¸c n-íc nµy cÇn ph¶i næ lùc rÊt lín, cÇn x©y dùng x¸c chÝnh s¸ch ®óng ®¾n cho tõng thêi kú thÝch hîp. 2. T¸c ®éng cña viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO ®Õn ASEAN §«ng Nam ¸ lµ l¸ng giÒng cña Trung Quèc vµ cã tÇm quan träng ®Æc biÖt víi Trung Quèc. ChÝnh v× vËy viÖc Trung Quèc gia nhËp tæ chøc th-¬ng m¹i thÕ giíi WTO - còng cã nghÜa lµ chÝnh phñ trung quèc cam kÕt më réng thÞ tr-êng vµ tu©n thñ c¸c luËt lÖ quèc tÕ - ®· t¹o ra nhiÒu c¬ héi nh-ng còng kh«ng Ýt th¸ch thøc, cho c¸c n-íc §«ng Nam ¸, vÊn ®Ò lµ c¸c chÝnh phñ ph¶i lµm g× 15 ®Ó v-ît qua th¸ch thøc vµ tËn dông c¬ héi ®Æt ra "khi Trung Quèc gia nhËp WTO" * Trung Quèc gia nhËp WTO - lµ yÕu tè quan träng nhÊt ¶nh h-ëng ®Õn xu thÕ ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi ë Trung Quèc vµ §«ng Nam ¸ trong mét vµi n¨m tíi. Sù gia nhËp WTO sÏ khiÕn Trung Quèc hÊp dÉn ®Çu t- n-íc ngoµi vµo n-íc nµy, ®»c biÖt Mü vµ NhËt B¶n sÏ chuyÓn dÇn ®Çu t- cñaTõ c¸c n-íc §«ng Nam ¸ vµo Trung Quèc. Theo b¸o c¸o cña héi nghÞ liªn hîp quèc vÒ th-¬ng m¹i vµ ph¸t triÓn, hiÖn Trung Quèc ®ang thu hót kho¶ng 80% ®Çu t- n-íc ngoµi ®æ vµo ch©u ¸. Ngay c¶ khi ch-a ®-îc c«ng nhËn lµ thµnh viªn chÝnh thøc cña WTOm Trung Quèc ®· thu hót ®-îc l-îng vèn FDI nhiÒu h¬n tÊt c¶ c¸c n-íc Ch©u ¸ gép l¹i 45,5 tû USD/1998. 43 tû/1998 vµ 40 tû USD/2000. TÝnh ®Õn th¸ng 7/2001. Trung Quèc ®· gi¶i ng©n ®-îc 373 tû USD ®øng thø 2 thÕ giíi sau Mü. ViÖc Trung Quèc thu hót m¹nh mÏ FDI sÏ g©y tæn h¹i cho c¸c n-íc §«ng Nam ¸. Trung Quãc cã lîi thÕ vÒ lao ®éng, tµi nguyªn dåi dµo vµ thÞ tr-êng tiªu thô réng lín h¬n c¸c n-íc ASEAN. C¸c tËp ®oµn xuyªn quèc gia ®Çu t- vµo Trung Quèc cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó më réng m¹ng l-íi chi nh¸nh nh»m lµm t¨ng lîi nhuËn, thÞ phÇn vµ doanh sè. H¬n n÷a, c¸c n-íc ASEAN gåm nhiÒu nÒn v¨n ho¸ vµ cã tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ kh¸c nhau, l¹i chÞu t¸c ®éng nÆng nÒ cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ khu vùc. Sù suy gi¶m niÒm tin cña c¸c nhµ ®Çu t- vµo thÞ tr-êng ASEAN tÊt yÕu kÐo theo sù suy gi¶m cña c¸c dßng ®Çu t-. Trong khi ®ã c¸c nÒn kinh 16 tÕ ASEAN ch-a cã sù phôc håi ch¾c ch¾n, FDI tõ c¸c n-íc ph¸t triÓn sÏ cßn tiÕp tôc gi¶m vµ ®æi dßng sang Trung Quèc trong c¸c n¨m tiÕp theo. (10% luång FDI vµo ASEAN sÏ bÞ mÊt ®i) N-íc 19871992 4652 Trung Quèc In®«nexia 999 Malaixia 2387 Philippin 518 Xingapo 3674 Th¸i Lan 1056 ViÖt Nam Toµn ASEAN 9335 C¸c n-íc ®ang 35326 ph¸t triÓn ThÕ giíi 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 27.5 15 2.00 4 5.00 6 1.23 8 4.68 6 1.80 5 300 16.1 09 78.8 13 219. 000 33.7 87 2.10 9 4.34 2 1.59 1 8.55 0 1.36 4 1.05 0 20.4 56 101. 146 254. 000 35.8 49 4.34 6 4.17 8 1.47 8 7.20 6 2.06 8 1.40 0 22.6 06 106. 224 329. 000 40.1 80 6.19 4 5.07 8 1.51 7 7.88 4 2.33 6 1.83 0 27.7 85 135. 343 359. 000 44.2 4546 40.4 37.0 36 0 00 00 4.67 -356 3 5.10 3.72 6 7 1.22 1.72 2 3 9.71 1.21 0 8 3.73 6.96 3 9 2.59 1.85 1.48 1.80 0 0 4 0 26.7 19.4 15.1 10 51 58 172. 165. 192. 200. 533 936 000 000 464. 644. 865. 1000 000 000 000 Nguån: - UNCTAD. B¸o c¸o vÒ FDI n¨m 1999 - ASEAN secretariat, b¸o c¸o vÒ thêi kú 1987- 1994 vµ n¨m 1999 - Bé KH vµ ®Çu t- ViÖt Nam - N¨m 2000 lµ -íc tÝnh 17 C¸c n-íc thµnh viªn ASEAN cÇn ph¶i tÝch cùc c¶i thiÖn míi tr-ëng ®Çu t-, lùa chän lÜnh vùc ®Çu t-, thay ®æi nhanh chãng c¬ chÕ ®iÒu hµnh FDI. Vµ theo ®ã tÝnh hÊp dÉn n©ng lªn cña c¸c n-íc tiÕp nhËn sÏ lµm ph©n t¸n luång FDI vµ lo¹i bá dÇn tÝnh tËp trung thu hót FDI cña Trung Quèc. * Sù gia nhËp WTO sÏ khiÕn Trung Quèc trë thµnh ®èi thñ c¹nh tranh xuÊt khÈu chÝnh cña c¸c n-íc §«ng Nam ¸ trong nhiÒu cuéc chiÕn ®Ó giµnh thÞ phÇn vµ sÏ buéc c¸c nhµ xuÊt khÈu ph¶i c¶i thiÖn qu¸ tr×nh chÕ t¸c ®Ó cã ®-îc nh÷ng hµng ho¸ cã gi¸ trÞ t¨ng cao h¬n thay v× c¹nh tranh trùc tiÕp víi Trung Quèc trong lÜnh vùc s¶n xuÊt víi chi phÝ lao ®éng thÊp. Thùc tÕ cho thÊy hiÖn nay trung Quèc s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm t-¬ng tù vµ dùa trªn cïng c¸c thÞ tr-êng xuÊt khÈu nh- cña ASEAN. V× vËy c¹nh tranh xuÊt khÈu sÏ d÷ déi h¬n khi Trung Quèc b¾t ®Çu s¶n xuÊt sang c¸c thÞ tr-êng thÕ giíi víi cïng ®iÒu kiÖn nh- cña ASEAN. H¬n n÷a, hµng xuÊt khÈu cña Trung Quèc ®· ®-îc h-ëng quy chÕ tèi huÖ quèc minh wªn cña Mü l¹i cµng t¹o ®iÒu kiÖn cho Trung Quèc th©m nhËp thÞ tr-êng. Tuy nhiªn Trung Quèc sÏ ph¶i chuÈn ho¸ mäi quy chÕ vµ thñ tôc liªn quan ®Õn xuÊt nhËp khÈu vµ vÖ sinh thùc phÈm phï hîp víi tiªu chuÈn quèc tÕ. §iÒu ®ã khiÕn Trung Quèc ph¶i chÞu chi phÝ s¶n xuÊt cao h¬n vµ c¸c quy chÕ vÒ vÖ sinh thùc phÈm vµ kiÓm ®Þnh thùc vËt sÏ n©ng s¶n phÈm cña Trung Quèc lªn chuÈn mùc Quèc tÕ trong t-¬ng lai gÇn. Thªm vµo ®ã, kh¶ n¨ng th©m nhËp thÞ 18 tr-êng mét c¸ch dÔ dµng h¬n sÏ khiÕn Trung Quèc chuyÓn tõ c¹nh tranh chiÕn l-îc sang c¹nh tranh n¾ng ®äng vµ cuéc c¹nh tranh nµy sÏ buéc c¸c nhµ xuÊt khÈu ph¶i tËp trung nhiÒu h¬n vµo s¶n phÈm chÕ t¹od d-îc thø cã gi¸ trÞ gia t¨ng cao. §Ó ph¸t huy toµn bé tiÒn n¨ng cña m×nh, c¸c n-íc ASEAN, kh«ng nªn c¹nh tranh lÉn nhau trong thu hót FDI (mÆc dï ®iÒu nµy lµ kh«ng tr¸nh khái)mµ ph¶i cïng nhau hîp t¸c vµ cïng nhau x©y dùng mét chiÕn l-îc chung ®Ó dÉn ®-îc luång FDI ch¶y ng-îc laÞ vµo khu vùc. *Nhanh chãng æn ®Þnh c¸c vÊn ®Ò vÒ chÝnh trÞ, x· héi, nhÊt lµ viÖc kh¾c phôc tranh chÊp vÒ t«n gi¸o, s¾c téc, biªn giíi ®Ó t¹o lËp m«i tr-êng chÝnh trÞ, hoµ b×nh vµ an ninh kinh tÕ cho sù hîp t¸c ph¸t triÓn khu vùc. * Ph¸t huy vai trß n¾ng ®äng cña ASEAN trong c¸c ch-¬ng tr×nh hîp t¸c song ph-¬ng vµ ®a ph-¬ng, ®Æc biÖt lµ trong c¸c tæ chøc cã sù tham gia cña Trung Quèc ®Ó cïng Trung Quèc t×m ra ®-îc nh÷ng tiÕng nãi ®ång thanh, tr¸nh ®-îc nh÷ng th¶m ho¹ do chiÕn tranh lµnh m¹nh gi÷a 2 bªn vÒ thu hót FDi. Tãm l¹i; Trung Quèc gia nhËp WTo se mang l¹i nhiÒu khã kh¨n cho ASEAN. Trong vÊn ®Ò thu hót EDI. Tuy nhiªn, tiÒm n¨ng vµ vÞ thÕ cña ASEAN còng rÊt cã ý nghÜa trong viÖc chèng nguy c¬ gi¶m sót FDI vµo khu vùc. Víi sù nç lùc cña tõng n-íc vµ cña toµn khu vùc nhÊt lµ trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn AFTA,AIA viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO cã ¶nh h-ëng tíi dßng FDI vµo ASEAN song sÏ kh«ng thÓ nµo lo¹i trõ ®-îc ASEAn ra khái danh môc c¸c ®Þa chØ ®Çu t- hÊp dÉn cña thÕ giíi 19 3. Mèi quan hÖ cña ASEAN vµ mét sè n-íc lín trªn thÕ giíi : ASEAN – Trung quèc : Quan hÖ ASEAN – Trung quèc b¾t ®Çu tõ n¨m 1991, khi Trung quèc ®-îc mêi tham dù Héi nghÞ Ngo¹i tr-ëng ASEAN lÇn thø 24 t¹i Cualal¨mp¬. Th¸ng 7-1994 t¹i cuéc häp AMM 27 ë B¨ng Cèc; theo ®ã hai bªn ®· x¸c lËp uû ban hçn hîp vÒ hîp t¸c kinh tÕ, th-¬ng m¹i vµ uû ban hçn hîp vÒ hîp t¸c khoa häc vµ kü thuËt. Héi nghÞ AMM 29 ®· nhÊt trÝ dµnh cho Trung Quèc quy chÕ ®èi ngo¹i ®Çy ®ñ cña ASEAN. Quan hÖ ASEAN vµ Trung Quèc ®· thµnh c«ng trªn nh÷ng b-íc ®i ®Çu tiªn ®Æt nÒn mãng cho mèi quan hÖ h÷u h¶o sau nµy. Trung Quèc ®· cam kÕt ®ãng gãp 700.000 USD ®Ó lËp Quü hîp t¸c ASEAN – Trung Quèc ®Ó tµi trî cho dù ¸n do ACJCC th«ng qua. Sù gia nhËp WTO khiÕn Trung Quèc trë thµnh ®èi thñ c¹nh tranh chÝnh cña c¸c n-íc §«ng Nam ¸ trong nhiÒu cuéc chiÕn ®Ó giµnh thÞ phÇn vµ buéc c¸c nhµ xuÊt khÈu ph¶i c¶i thiÖnqu¸ tr×nh chÕ t¸c ®Ó cã ®-îc nh÷ng hµng hãa cã gi¸ trÞ gia t¨ng cao h¬n thay v× c¹nh tranh trùc tiÕp víi Trung Quèc trong lÜnh vùc s¶n xuÊt víi chi phÝ lao ®éng thÊp. ASEAN – Nga Quan hÖ ASEAN – Nga b¾t ®©u tõ th¸ng 7 –1991 khi Liªn X« cò tham dù Héi nghi ngo¹i tr-ëng ASEAN lÇn 24 t¹i 20