Tài liệu Kc044 mô hình cty mẹ - cty con

më ®Çu Toµn cÇu hãa vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®ang lµ th¸ch thøc lín ®èi víi ViÖt Nam trªn con ®-êng ®æi míi. §Ó ®èi ®Çu víi nh÷ng th¸ch thøc ®ã,ViÖt Nam ®ang nç lùc tiÕp thu vµ t¨ng c-êng ®æi míi c«ng nghÖ nh»m n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh, ®¸p øng sù ®ßi hái cña quy luËt tÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt.... Do vËy, viÖc tËp trung nguån lùc vµ qu¶n lý nguån lùc mét c¸ch cã hiÖu qu¶ lu«n lµ mét nhu cÇu cÊp thiÕt ®Æc biÖt lµ vèn. Mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p ®-îc ®Ò cËp ®Õn lµ ¸p dông thÝ ®iÓm m« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con mµ tr-íc hÕt lµ gi¶i quyÕt tèt mèi quan hÖ gi÷a tæng c«ng ty víi c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn th«ng qua m« h×nh nµy. M« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con lµ mét trong nh÷ng lo¹i h×nh ®-îc ¸p dông ngµy cµng réng r·i trªn thÕ giíi vµ ®ã lµ c«ng cô ®Ó h×nh thµnh nªn c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia. Nguyªn nh©n thùc sù lµ ë kh¶ n¨ng huy ®éng vèn lín tõ x· héi mµ vÉn duy tr× ®-îc quyÒn kiÓm so¸t, khèng chÕ cña c«ng ty mÑ ë c¸c c«ng ty con. §Ó duy tr× tèc ®é ph¸t triÓn cao, ViÖt Nam ®· ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng th¸ch thøc vÒ nguån lùc ®Çu t- cho ph¸t triÓn. Muèn duy tr× ®-îc tèc ®é ph¸t triÓn 6 - 7% hµng n¨m th× vèn ®Çu t- -íc tÝnh lªn tíi 400 - 500 tû USD. Do vËy, viÖc thÝ ®iÓm m« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con hiÖn nay lµ hÕt søc cÇn thiÕt. NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø ba Ban chÊp hµnh trung -¬ng §¶ng kho¸ IX ®· ®Ò ra chñ tr-¬ng x©y dùng mét sè tËp ®oµn kinh tÕ Nhµ n-íc m¹nh, ®æi míi tæ chøc c¸c tæng c«ng ty vµ doanh nghiÖp nhµ n-íc theo m« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con. V× ®iÒu kiÖn vµ n¨ng lùc cã h¹n nªn em xin tr×nh bÇy “Kh° n¨ng vËn dông m« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con trong nÒn kinh tÕ ViÖt Nam” Bµi viÕt nµy gåm 3 phÇn : PhÇn I : M« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con PhÇn II : B-íc ®Çu cña qu¸ tr×nh ¸p dông m« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con ë n-íc ta PhÇn III : Mét sè kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn c¬ cÊu tæ chøc, chÕ ®é ho¹t ®éng c¸c m« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con vµ ®a m« h×nh vµo ¸p dông réng r·i Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy gi¸o Lª Thôc ®· tËn t×nh h-íng dÉn vµ gióp ®ì em hoµn thµnh b¶n ®Ò ¸n nµy. 1 PhÇn i M« h×nh c«ng ty mÑ-c«ng ty con(CTM-CTC) 1. Thùc chÊt m« h×nh c«ng ty mÑ-c«ng ty con CTM-CTC l¯ c²ch gäi cða chóng ta, chuyÓn ng÷ tõ tiÕng Anh “Holding company” v¯ “Subsidiaries company” sang tiÕng ViÖt. Holding company l¯ c«ng ty n¾m vèn, Subsidiaries company l¯ c«ng ty nhËn vèn. Tõ “mÑ-con” l¯ c¸ch gäi suy diÔn, cã thÓ g©y hiÓu lÇm, nÕu kh«ng ®i s©u vµo néi dung cña tõ. Thùc chÊt CTM lµ mét nhµ tµi phiÖt, quan hÖ mÑ - con gi÷a CTM vµ CTC lµ sù chi phèi cña nhµ tµi phiÖt vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña CTC nhê cã vèn cña nhµ tµi phiÖt t¹i c¸c CTC ®ã. Nhµ tµi phiÖt nµy kh¸c c¸c cæ ®«ng th«ng th-êng ë chç, do cã nhiÒu vèn nªn cã thÓ cïng lóc lµ cæ ®«ng cña nhiÒu c«ng ty. V× lµ cæ ®«ng cña nhiÒu c«ng ty, h¬n thÕ n÷a, lµ cæ ®«ng chi phèi hoÆc ®Æc biÖt ®èi víi ho¹t ®éng cña c¸c CTC. CTM cã thÓ lµ mét c«ng ty ho¹t ®éng tµi chÝnh thuÇn tuý (chuyªn dïng vèn ®Ó mua cæ phÇn t¹i c¸c CTC), còng cã thÓ lµ mét c«ng ty võa ho¹t ®éng tµi chÝnh, võa trùc tiÕp s¶n xuÊt-kinh doanh. 2. ¦u ®iÓm cña m« h×nh Thu hót ®-îc nhiÒu vèn tõ x· héi mµ vÉn b¶o ®¶m ®-îc quyÒn quyÕt ®Þnh trong CTM còng nh- kiÓm so¸t, khèng chÕ ho¹t ®éng cña c¸c CTC. Do cã kh¶ n¨ng tËp trung vèn lín t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ®¸p øng nhanh thÞ tr-êng trong n-íc còng nh- quèc tÕ, t¹o c¬ héi c¹nh tranh víi c¸c tËp ®oµn kinh tÕ trong khu vùc vµ thÕ giíi. Kh¶ n¨ng t¸c ®éng toµn diÖn cña CTM vµo c¸c CTC do cïng lóc cã vèn t¹i nhiÒu CTC nªn cã tÇm nh×n bao qu¸t toµn ngµnh, toµn thÞ tr-êng, biÕt chç yÕu, chç m¹nh cña nhiÒu c«ng ty ®Ó cã hµnh vi t¸c ®éng chÝnh x¸c t¹i mçi CTC cô thÓ. 3. Nh-îc ®iÓm Do tËp trung vèn vµ nguån lùc lín nªn dÔ dÉn tíi t×nh tr¹ng ®éc quyÒn k×m h·m sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. C¸c CTM n¾m gi÷ 2 phÇn lín cæ phÇn cña c¸c CTC nªn nÕu gÆp sù cè sÏ kÐo theo sù ph¸ s¶n t¹i c¸c CTC ®ã, g©y ¶nh h-ëng lín ®Õn nÒn kinh tÕ . PhÇn ii Kh¶ n¨ng vËn dông m« h×nh CTM-CTC Trong nÒn kinh tÕ viÖtnam I. Sù cÇn thiÕt chuyÓn c¸c tæng c«ng ty ( TCT ), doanh nghiÖp nhµ n-íc (DNNN ) sang m« h×nh CTM-CTC 1. M« h×nh TCT vµ nh-îc ®iÓm cña m« h×nh TCT Ngµy 7-3-1994, Thñ t-íng ChÝnh phñ ®· cã nh÷ng quyÕt ®Þnh s¾p xÕp c¸c liªn hiÖp, c¸c xÝ nghiÖp thµnh lËp TCT 90, TCT 91, ®-îc thÝ ®iÓm m« h×nh tËp ®oµn. Cho ®Õn nay c¶ n-íc ®· cã 17 TCT 91 vµ 77 TCT 90. C¸c TCT nhµ n-íc chiÕm 28,4% tæng sè doanh nghiÖp, n¾m gi÷ kho¶ng 65% vÒ vèn vµ 61% lao ®éng trong khu vùc DNNN. Trong nh÷ng n¨m qua, c¸c TCT ®· b-íc ®Çu thÓ hiÖn vai trß trªn mét sè mÆt: T¹o ®iÒu kiÖn ®Èy nhanh qu¸ tr×nh tÝch tô tËp trung vèn, më réng s¶n xuÊt, ®Çu t- chiÒu s©u, më réng thÞ phÇn, kim ng¹ch xuÊt khÈu ngµy cµng t¨ng. C¸c TCT ®· gãp phÇn vµo ®iÒu hoµ vµ b×nh æn gi¸ c¶ trong n-íc, ®Æc biÖt lµ c¸c mÆt hµng nh¹y c¶m nh- xi m¨ng, giÊy, l-¬ng thùc..., ®¶m b¶o c¸c c©n ®èi lín cña nÒn kinh tÕ, n©ng cao ®-îc kh¶ n¨ng c¹nh tranh trong xuÊt khÈu. C¸c TCT chiÕm kho¶ng 50% trong tæng gi¸ trÞ s¶n phÈm cña c¸c DNNN, c¸c chØ tiªu vÒ doanh thu, lîi nhuËn, nép ng©n s¸ch ®¹t kh¸. HÇu hÕt c¸c TCT ®Òu ®ang ®¶m nhËn c¸c vÞ trÝ then chèt trong nÒn kinh tÕ quèc d©n, ®¸p øng c¸c s¶n phÈm chñ yÕu, æn ®Þnh gi¸ c¶, gãp phÇn æn ®Þnh t×nh h×nh nÒn kinh tÕ-x· héi. Bªn c¹nh nh÷ng mÆt ®¹t ®-îc, c¸c doanh nghiÖp nµy còng ®· béc lé mét sè khuyÕt ®iÓm. Qua qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, hÇu hÕt c¸c TCT ®· béc lé mét sè mÆt yÕu kÐm c¶ vÒ tæ chøc vµ c¬ chÕ tµi chÝnh. + HÇu hÕt viÖc thµnh lËp c¸c TCT ®Òu trªn c¬ së tËp hîp c¸c DNNN theo nghÞ ®Þnh 388/H§BT (1991), víi c¸c quyÕt ®Þnh hµnh chÝnh theo kiÓu gom ®Çu mèi, liªn kÕt ngang. V× vËy, nhiÒu TCT lóng tóng trong 3 ®iÒu hµnh vµ gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n, cha trë thµnh mét thÓ thèng nhÊt, cha ph¸t huy ®-îc søc m¹nh tæng hîp. Néi bé c¸c TCT cha thÓ hiÖn râ c¸c mèi quan hÖ vÒ tµi chÝnh, vèn, khoa häc c«ng nghÖ, thÞ tr-êng... nªn cha g¾n kÕt ®-îc c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn, mét sè muèn t¸ch khái TCT. + C¬ chÕ chÝnh s¸ch hiÖn nay cßn thiÕu ®ång bé, chång chÐo, cha cã quy ®Þnh râ vÒ qu¶n lý nhµ n-íc ®èi víi TCT. C¬ chÕ tµi chÝnh cha t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó sö dông tèi ®a c¸c nguån vèn, nªn c¸c TCT rÊt thiÕu vèn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, chËm ®æi míi c«ng nghÖ, s¶n phÈm kÐm kh¶ n¨ng c¹nh tranh, h¹n chÕ kh¶ n¨ng liªn kÕt, liªn doanh ®Ó më réng quy m« s¶n xuÊt. Thùc tr¹ng ho¹t ®éng cña m« h×nh TCT nh÷ng n¨m qua cho thÊy : Cïng víi qóa tr×nh ®æi míi c¸c DNNN, cÇn thiÕt ph¶i ®æi míi vµ chÊn chØnh l¹i tæ chøc, c¬ chÕ ho¹t ®éng cña c¸c TCT víi môc tiªu ®a c¸c doanh nghiÖp nµy trë thµnh ®Çu tÇu cho sù ph¸t triÓn, lµ nßng cèt vµ ®éng lùc cho c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ cña ®Êt n-íc, tiªn phong trong ®æi míi c«ng nghÖ vµ n©ng cao chÊt lîng, hiÖu qu¶ ho¹t ®éng ®Ó c¹nh tranh tèt víi c¸c tËp ®oµn lín cña n-íc ngoµi kh«ng chØ t¹i ViÖt Nam, mµ cßn trªn thÞ tr-êng quèc tÕ. Mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p ®îc ®Ò cËp ®Õn lµ gi¶i quyÕt tèt mèi quan hÖ gi÷a TCT víi c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn th«ng qua m« h×nh CTM-CTC. 2- Sù cÇn thiÕt chuyÓn c¸c TCT, DNNN sang m« h×nh CTM-CTC + Cßn nhiÒu DNNN kh«ng ®-îc qu¶n lý trùc tiÕp b»ng TCT. C¶ n-íc hiÖn cã 17 TCT 91 vµ 77 TCT 90, bao gåm 1605 DNNN lín vµ võa, b»ng 28,4% tæng sè DNNN, chiÕm kho¶ng 65% vèn s¶n xuÊt, 61% lùc l-îng lao ®éng thuéc khu vùc DNNN. Nh- vËy, xÐt vÒ sè l-îng cßn tíi h¬n 2/3 sè DNNN kh«ng ®-îc qu¶n lý bëi c¸c TCT, h¬n 1/3 sè vèn vµ lao ®éng cña khu vùc DNNN n»m ngoµi c¸c TCT. TÊt nhiªn, nh÷ng doanh nghiÖp nµy ®-îc nhµ n-íc qu¶n lý b»ng c¸c c¬ quan qu¶n lý theo ngµnh vµ l·nh thæ, nh- c¸c bé vµ c¸c së. C¸ch qu¶n lý nµy ®-¬ng nhiªn lµ kh«ng thÓ s©u s¸t, linh ho¹t nh- c¸ch qu¶n lý cña c¸c TCT. + Ngay c¶ 1605 DNNN trùc thuéc c¸c TCT còng kh«ng ®-îc qu¶n lý tèt Mét trong c¸c nguyªn nh©n khiÕn cho m« h×nh TCT 90, TCT 91, kh«ng thÓ qu¶n lý tèt c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn lµ ®Þa vÞ ph¸p lý kh«ng 4 râ rµng cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ trong m« h×nh nãi trªn. Quan hÖ gi÷a ba ®Ønh quyÒn lùc trong c¸c TCT hiÖn nay ( Héi ®ång qu¶n trÞ, Tæng gi¸m ®èc, Gi¸m ®èc cña c¸c DNNN thµnh viªn ) lµ kiÓu quan hÖ võa gß bã võa láng lÎo do kh«ng x¸c ®Þnh ®-îc døt kho¸t, râ rµng vÒ tr¸ch nhiÖm vµ thÈm quyÒn. + Qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ DNNN lµm cho ngµy cµng cã cã thªm nhiÒu doanh nghiÖp kh«ng cßn lµ thµnh viªn cña TCT 90, TCT 91. Thµnh viªn cña c¸c TCT nhÊt thiÕt ph¶i lµ DNNN. Khi cæ phÇn ho¸, giao b¸n kho¸n, cho thuª c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn, c¸c doanh nghiÖp nµy míi ®-¬ng nhiªn ra khái thµnh phÇn TCT, ph¹m vi qu¶n lý cña c¸c TCT ®· hÑp l¹i cµng hÑp h¬n, sè doanh nghiÖp kh«ng ®-îc qu¶n lý b»ng mét c¬ chÕ, ®Æc biÖt vèn ®· Ýt l¹i cµng Ýt h¬n. 3. Lîi Ých cña viÖc chuyÓn TCT, DNNN sang m« h×nh CTM- CTC ViÖc chuyÓn c¸c TCT vµ DNNN sang m« h×nh CTM-CTC cã t¸c dông vµ lîi Ých sau ®©y: + C¸c doanh nghiÖp sau khi cæ phÇn ho¸ vÉn cã thÓ n»m trong vßng kiÓm so¸t, ®iÒu tiÕt trùc tiÕp cña nhµ n-íc qua bµn tay CTM, ®iÒu mµ TCT 90-91 kh«ng lµm ®-îc khi c¸c DNNN chuyÓn ®æi së h÷u, kh«ng cßn lµ cña nhµ n-íc 100% nh- cò, CTM víi danh nghÜa lµ cæ ®«ng sÏ can thiÖp vµo CTC. Nh÷ng TCT b»ng quan hÖ hµnh chÝnh kh«ng thÓ can thiÖp vµo c¸c CTC ®îc khi c¸c CTC nµy kh«ng cßn lµ c¸c DNNN n÷a. +Víi chøc tr¸ch thÈm quyÒn qu¶n lý vèn nhµ n-íc theo kiÓu c«ng ty thùc sù, c¸c CTM sÏ chñ ®éng tÝch cùc xö lý c¸c DNNN ®-îc giao qu¶n lý tõ ®ã, qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ DNNN sÏ nhanh chãng h¬n. Cæ phÇn ho¸ DNNN hiÖn nay chËm lµ do nhiÒu nguyªn nh©n, trong ®ã cã hai nguyªn nh©n liªn quan ®Õn m« h×nh qu¶n lý nãi trªn: sù kh«ng mong muèn cña chÝnh nh÷ng nhµ qu¶n lý trùc tiÕp DNNN vµ sù thê ¬ cña c¸c TCT 90-91. Mét bªn th× bÞ mÊt quyÒn lîi do cæ phÇn ho¸, mét bªn th× ch¼ng ®îc g×, thËm chÝ còng bÞ mÊt quyÒn lîi ë møc ®é nhÊt ®Þnh. Nhng khi chuyÓn thµnh CTM, Nhµ n-íc sÏ giao vèn cña tÊt c¶ c¸c DNNN thµnh viªn, trao quyÒn vµ tr¸ch nhiÖm sinh lîi sè vèn nµy cho CTM. C¸c DNNN sÏ trë thµnh ®èi tîng ®Þnh ®o¹t cña CTM. C¸c CTM sÏ ph¶i t×m mäi biÖn ph¸p ®Ó thùc hiÖn nghÜa vô b¶o toµn vµ sinh lîi vèn tr-íc Nhµ níc. C¬ chÕ qu¶n lý nhµ n-íc ®èi víi CTM còng sÏ lµ c¬ chÕ tù h¹ch to¸n. Víi quyÒn hµnh míi, v× tr¸ch nhiÖm vµ lîi Ých cña chÝnh m×nh, c¸c CTM sÏ kh«ng thê ¬ tr-íc t×nh tr¹ng yÕu kÐm cña nhiÒu 5 doanh nghiÖp thµnh viªn. Hä sÏ cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN nµy, biÕn chóng thµnh CTC. Víi nh÷ng DNNN kh«ng thÓ hoÆc cha thÓ cæ phÇn ho¸, CTM sÏ biÕn chóng thµnh c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét thµnh viªn. CTM lµ chñ së h÷u trùc tiÕp c¸c DNNN nµy, buéc chóng ph¶i ho¹t ®éng theo ®Þnh h-íng cña m×nh. + Víi m« h×nh CTM-CTC, mµ cô thÓ lµ c¬ chÕ cæ ®«ng, c¸c CTM ch¾c ch¾n sÏ qu¶n lý c¸c CTC mét c¸ch th-êng xuyªn, s©u s¸t h¬n TCT 90-91. Th«ng qua ng-êi ®¹i diÖn cña m×nh t¹i c¸c CTC, CTM cã thÓ n¾m b¾t chÝnh x¸c, kÞp thêi t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh t¹i ®©y. B»ng sù chØ ®¹o cña tËp thÓ ®øng ®»ng sau ng-êi ®¹i diÖn CTM t¹i CTC, c¸c ®¹i diÖn CTM cã nhiÒu kh¶ n¨ng ¶nh hëng tÝch cùc ®Õn ho¹t ®éng cña CTC. §ã lµ ®iÒu kh«ng thÓ cã trong c¸c TCT hiÖn nay. II. B-íc ®Çu cña qóa tr×nh ¸p dông m« h×nh CTM-CTC ë n-íc ta 1.M« h×nh CTM-CTC ë n-íc ta 1.1_ Quy ®Þnh chung 1.1.1_ Kh¸i niÖm  C«ng ty mÑ lµ doanh nghiÖp ®-îc tæ chøc vµ ®¨ng ký theo ph¸p luËt ViÖt Nam, n¾m gi÷ toµn bé vèn ®iÒu lÖ cña c«ng ty kh¸c hoÆc n¾m gi÷ tû lÖ cæ phÇn chi phèi, vèn gãp chi phèi ë c«ng ty kh¸c, cã quyÒn chi phèi ®èi víi c«ng ty ®ã.  C«ng ty mÑ nhµ n-íc lµ c«ng ty do nhµ n-íc lµm chñ së h÷u toµn bé vèn ®iÒu lÖ, ho¹t ®éng theo nghÞ ®Þnh vµ c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt.  C«ng ty con lµ doanh nghiÖp ®-îc tæ chøc vµ ®¨ng ký, theo ph¸p luËt ViÖt Nam hoÆc ph¸p luËt n-íc ngoµi, do mét c«ng ty mÑ n¾m gi÷ toµn bé ho¨c mét phÇn vèn ®iÒu lÖ vµ bÞ c«ng ty ®ã chi phèi.  C«ng ty con nhµ n-íc lµ c«ng ty con do mét c«ng ty mÑ nhµ n-íc n¾m gi÷ toµn bé vèn ®iÒu lÖ, ho¹t ®éng theo nghÞ ®Þnh nµy vµ c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt. 6  C«ng ty liªn kÕt lµ c«ng ty mµ c«ng ty mÑ cã vèn gãp nh÷ng kh«ng cã quyÒn chi phèi.  C«ng ty con ë n-íc ngoµi lµ c«ng ty con ®¨ng ký ho¹t ®éng theo luËt cña n-íc ngoµi do mét c«ng ty mÑ ®¨ng ký ë ViÖt Nam ®Çu tvµ n¾m gi÷ toµn bé vèn ®iÒu lÖ hoÆc cã cæ phÇn, vèn gãp chi phèi t¹i c«ng ty ®ã. * QuyÒn chi phèi cña mét c«ng ty víi c«ng ty kh¸c lµ quyÒn quyÕt ®Þnh cña mét c«ng ty nµy ®èi víi nh©n sù chñ chèt, tæ chøc qu¶n lý, thÞ tr-êng vµ c¸c quyÕt ®Þnh qu¶n lý quan träng cña c«ng ty kh¸c do m×nh n¾m gi÷ toµn bé sè vèn ®iÒu lÖ hoÆc sö dông quyÒn biÓu quyÕt cña m×nh víi t- c¸ch lµ mét cæ ®«ng, bµn giao vèn hoÆc sö dông bÝ quyÕt c«ng nghÖ t¸c ®éng ®Õn viÖc th«ng qua hoÆc kh«ng th«ng qua c¸c quyÕt ®Þnh quan träng cña c«ng ty mµ m×nh cã cæ phÇn, vèn gãp.  Cæ phÇn chi phèi lµ cæ phÇn chiÕm trªn 50% vèn ®iÒu lÖ hoÆc ë møc mµ theo quy ®Þnh ph¸p luËt vµ ®iÒu lÖ cña c«ng ty ®ñ ®Ó chi phèi c¸c quyÕt ®Þnh quan träng cña c«ng ty ®ã.  Vèn gãp chi phèi lµ phÇn vèn gãp chiÕm trªn 50% vèn ®iÒu lÖ hay lµ møc mµ theo quy ®Þnh ph¸p luËt vµ ®iÒu lÖ cña c«ng ty ®ñ ®Ó chi phèi c¸c quyÕt ®Þnh quan träng cña c«ng ty ®ã. 1.1.2_ C«ng ty mÑ nhµ n-íc  C«ng ty mÑ nhµ n-íc ®-îc ¸p dông ®èi víi TCT, DNNN chuyÓn ®æi theo nghÞ ®Þnh nµy sang m« h×nh CTM-CTC thuéc lÜnh vùc, ngµnh nghÒ mµ nhµ n-íc n¾m gi÷ 100% vèn.  CTM nhµ n-íc trùc tiÕp thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ cã vèn ®Çu t- ë c¸c CTC, c«ng ty liªn kÕt d-íi h×nh thøc gãp vèn cæ phÇn hoÆc vèn gãp liªn doanh.  CTM nhµ n-íc cã t- c¸ch ph¸p nh©n, cã tµi s¶n, tªn gäi, bé m¸y qu¶n lý riªng, tù chÞu tr¸ch nhiÖm d©n sù trong ph¹m vi sè tµi s¶n cña c«ng ty.  Tªn gäi cña c¸c TCT, DNNN chuyÓn sang m« h×nh CTM-CTC nh- sau: + Doanh nghiÖp chuyÓn ®æi hoÆc tæ chøc thµnh CTM nhµ n­íc c²c thÓ sö dông tªn gäi “c«ng ty” kÌm theo tªn riªng ®Ó ®Æt tªn CTM, ®Æt tªn cò cña TCT, DNNN tr-íc khi chuyÓn ®æi. Tr-êng hîp sö dông tªn cò lµ TCT th× TCT lµ CTM, kh«ng bao gåm c¸c c«ng ty con. 7 + TCT quy m« lín cã kh¶ n¨ng chi phèi hoÆc cã ¶nh h-ëng ®¸ng kÓ ®èi víi mét hoÆc mét sè ngµnh hµng, sau khi chuyÓn ®æi theo m« h×nh CTM-CTC mµ trong c¬ cÊu cã nhiÒu CTC vµ c«ng ty liªn kÕt, trong ®ã cã nhiÒu CTC ®a d¹ng ho¸ vÒ së h÷u, c¸c CTC cã cïng tªn th-¬ng hiÖu víi CTM, th× tæ hîp CTM vµ c¸c CTC ®-îc ®æi tªn thµnh tËp ®oµn. 1.1.3_ C«ng ty con  Tuú theo quy m« vµ nhu cÇu trong kinh doanh, mét CTM nhµ n-íc cã thÓ cã c¸c lo¹i CTC sau ®©y: CTC nhµ n-íc; + C«ng ty cæ phÇn do CTM gi÷ cæ phÇn chi phèi; + C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n tõ hai thµnh viªn trë lªn do CTM gi÷ tØ lÖ vèn gãp chi phèi; + C«ng ty liªn doanh víi n-íc ngoµi do CTM gi÷ tû lÖ vèn gãp chi phèi; + C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét thµnh viªn do CTM lµ chñ së h÷u; + CTC ë n-íc ngoµi. Ngoµi vèn ®Çu t- ë c¸c CTC, CTM nhµ n-íc cã thÓ cã vèn cæ phÇn, vèn liªn doanh vµ vèn gãp kh¸c ë c¸c c«ng ty liªn kÕt.  CTC cã t- c¸ch ph¸p nh©n, cã tµi s¶n tªn gäi, bé m¸y qu¶n lý riªng, tù chÞu tr¸ch nhiÖm d©n sù trong ph¹m vi sè tµi s¶n cña doanh nghiÖp. + CTC tæ chøc vµ ho¹t ®éng theo c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt t-¬ng øng víi h×nh thøc ph¸p lý cña CTC; + CTC nhµ n-íc tæ chøc, ho¹t ®éng thùc hiÖn c¸c quyÒn, nghÜa vô theo quy ®Þnh cña nghÞ ®Þnh vµ c¸c quy ®Þnh kh¸c cña ph¸p luËt . + CTC lµ c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét thµnh viªn do CTM nhµ n-íc lµ chñ së h÷u, thùc hiÖn c¸c quyÒn, nghÜa vô, tæ chøc qu¶n lý theo luËt doanh nghiÖp, NghÞ ®Þnh 63/2001/ND-CP ngµy 14/9/2001 vµ quy ®Þnh kh¸c cña ph¸p luËt; + CTC lµ c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n tõ hai thµnh viªn trë lªn do CTM nhµ n-íc cã cæ phÇn hoÆc gãp vèn chi phèi, thùc hiÖn c¸c quyÒn, nghÜa vô, tæ chøc qu¶n lý theo luËt doanh nghiÖp vµ c¸c quy ®Þnh kh¸c cña ph¸p luËt; 8 + CTC lµ c«ng ty liªn doanh víi n-íc ngoµi, do CTM n¾m gi÷ tû lÖ vèn gãp chi phèi, thùc hiÖn c¸c quyÒn, nghÜa vô, tæ chøc qu¶n lý theo luËt ®Çu t- n-íc ngoµi vµ c¸c quy dÞnh kh¸c cña ph¸p luËt ViÖt Nam vÒ ®Çu t- ra n-íc ngoµi. 1.2. C¬ chÕ ho¹t ®éng cña m« h×nh CTM-CTC ë n-íc ta 1.2.1. Vai trß chøc n¨ng cña CTM  CTM ®iÒu tiÕt CTC vÒ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh sao cho phï hîp víi ®-êng lèi chñ tr-¬ng cña §¶ng, ph¸p luËt, kÕ ho¹ch vµ chÕ ®é cña Nhµ n-íc, kh«ng chØ dõng l¹i ë chøc n¨ng ng-êi chñ së h÷u vèn thuÇn tuý.  ChuyÓn ph-¬ng thøc qu¶n lý hµnh chÝnh cña TCT 9091 sang ph-¬ng thøc ®iÒu tiÕt qua ®Þa vÞ ph¸p lý cña mét cæ ®«ng. Sù ®iÒu tiÕt cña CTM ®èi víi CTC cã hiÖu lùc cao hay thÊp phô thuéc vµo sè vèn cña CTM t¹i CTC vµ sù xuÊt s¾c cña ng-êi ®¹i diÖn. §-¬ng nhiªn, CTM ph¶i t×m c¸ch giµnh -u thÕ t¹i c¸c CTC b»ng con ®-êng t¨ng cæ phÇn vµ qua sù tËp trung cè vÊn ®Ó ng-êi ®¹i diÖn cña m×nh t¹i CTC hoµn thµnh xuÊt s¾c sø m¹ng d¹i diÖn.  VÒ ®Þa vÞ ph¸p lý tr-íc Nhµ n-íc: CTM lµ mét ®¬n vÞ h¹ch to¸n kinh tÕ, dïng vèn Nhµ n-íc ®Ó ®Çu t-, lÊy lîi nhuËn cæ phÇn ®Ó trang tr¶i chi phÝ qu¶n lý vµ nép ng©n s¸ch theo ®Þnh møc.  Víi sè vèn do Nhµ n-íc giao qu¶n, bé m¸y qu¶n lý CTM chän n¬i ®Çu t- ®Ó trë thµnh cæ ®«ng, cö ®¹i diÖn cho CTM t¹i CTC. §ã lµ néi dung qu¶n lý cña CTM. 1.2.2. Tæ chøc, qu¶n lý CTM Nhµ n-íc C¬ cÊu tæ chøc qu¶n lý CTM Nhµ n-íc cã c¬ cÊu tæ chøc qu¶n lý gåm: Héi ®ång qu¶n trÞ, Ban kiÓm so¸t, Tæng gi¸m ®èc, c¸c Phã tæng Gi¸m ®èc vµ bé m¸y gióp viÖc. Héi ®ång qu¶n trÞ 9 Héi ®ång qu¶n trÞ lµ c¬ quan qu¶n lý CTM, thùc hiÖn chøc n¨ng®¹i diÖn trùc tiÕp chñ së h÷u Nhµ n-íc t¹i CTM, cã toµn quyÒn nh©n danh c«ng ty ®Ó quyÕt ®Þnh mäi vÊn ®Ò liªn quan ®Õn môc ®Ých, quyÒn lîi cña c«ng ty mÑ trõ nh÷ng vÊn ®Ò thuéc thÈm quyÒn, tr¸ch nhiÖm cña chñ së h÷u ph©n cÊp cho c¸c c¬ quan Nhµ n-íc thùc hiÖn, chÞu tr¸ch nhiÖm tr-íc ng-êi quyÕt ®Þnh thµnh lËp CTM, vÒ ®Þnh h-íng vµ môc tiªu chñ së h÷u Nhµ níc giao. Héi ®ång qu¶n trÞ CTM cã nhiÖm vô vµ quyÒn h¹n sau:  NhËn, qu¶n lý vµ sö dông cã hiÖu qu¶ vèn, ®Êt ®ai, tµi nguyªn vµ nguån lùc kh¸c do chñ së h÷u Nhµ n-íc ®Çu t- cho CTM.  QuyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò sau: + QuyÕt ®Þnh chiÕn l-îc ph¸t triÓn, kÕ ho¹ch dµi h¹n cña CTM vµ c¸c CTC do CTM n¾m gi÷ toµn bé vèn ®iÒu lÖ + QuyÕt ®Þnh hoÆc ph©n cÊp cho gi¸m ®èc quyÕt ®Þnh: c¸c dù ¸n ®Çu t-, gãp vèn, mua cæ phÇn cña c¸c c«ng ty kh¸c, b¸n tµi s¶n cña c«ng ty cã gi¸ d-íi 50% gi¸ trÞ vèn ®iÒu lÖ + Ph-¬ng ¸n tæ chøc qu¶n lý, tæ chøc kinh doanh, biªn chÕ bé m¸y qu¶n lý, quy chÕ qu¶n lý c«ng ty, quy ho¹ch, ®µo t¹o lao ®éng + Lùa chän ký hîp ®ång hoÆc bæ nhiÖm, miÔn nhiÖm, c¸ch chøc vµ quyÕt ®Þnh møc l-¬ng ®èi víi Tæng gi¸m ®èc CTM sau khi ®-îc sø chÊp thuËn cña ng-êi thµnh lËp, chuyÓn ®æi thµnh c«ng ty + Thùc hiÖn quyÒn h¹n, nghÜa vô cña chñ së h÷u c¸c c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét thµnh viªn mµ c«ng ty lµ chñ së h÷u. + §Çu t- vµ ®iÒu chØnh ®èi víi vèn vµ c¸c nguån lùc do m×nh ®Çu t- gi÷a c¸c CTC theo ®iÒu lÖ cña CTC + QuyÕt ®Þnh ph-¬ng ¸n huy ®éng vèn ®Ó ho¹t ®éng kinh doanh nh-ng kh«ng lµm thay ®æi h×nh thøc së h÷u + Th«ng qua b¸o c¸o tµi chÝnh hµng n¨m cña c«ng ty, ph-¬ng ¸n sö dông lîi nhuËn sau thuÕ hoÆc xö lý c¸c kho¶n lç trong qu¸ tr×nh kinh doanh do Tæng gi¸m ®èc ®Ò nghÞ, th«ng qua b¸o c¸o tµi chÝnh hµng n¨m cña CTC Nhµ n-íc, thùc hiÖn viÖc c«ng bè c«ng khai c¸c b¸o c¸o tai chÝnh theo quy ®Þnh cña chÝnh phñ + KiÓm tra, gi¸m s¸t Tæng gi¸m ®èc trong viÖc thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng, nhiÖm vô  KiÕn nghÞ ng-êi quyÕt ®Þnh thµnh lËp CTM + Phª duyÖt ®iÒu lÖ vµ söa ®æi ®iÒu lÖ c«ng ty 10 + QuyÕt ®Þnh dù ¸n ®Çu t- trªn møc ph©n cÊp cho Héi ®ång qu¶n trÞ, ph-¬ng ¸n huy ®éng vèn dÉn ®Õn thay ®æi së h÷u c«ng ty + Bæ sung, thay thÕ, miÔm nhiÖm, khen th-ëng, kû luËt c¸c thµnh viªn héi ®ång qu¶n trÞ + QuyÕt ®Þnh c¸c dù ¸n ®Çu t-, gãp vèn, mua cæ phÇn cña c¸c c«ng ty kh¸c, b¸n tµi s¶n cã gi¸ trÞ trªn 50% vèn ®iÒu lÖ cña CTM hay tû lÖ kh¸c nhá h¬n  C¸c quyÒn vµ nhiÖm vô kh¸c theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vµ ®iÒu lÖ c«ng ty Ban kiÓm so¸t + Héi ®ång qu¶n trÞ thµnh lËp ban kiÓm so¸t ®Ó gióp Héi ®ång qu¶n trÞ kiÓm tra, gi¸m s¸t tÝnh hîp ph¸p, chÝnh x¸c vµ trung thùc trong qu¶n lý, ®iÒu hµnh ho¹t ®éng kinh doanh, trong ghi chÐp sæ kÕ to¸n, b¸o c¸o tµi chÝnh vµ viÖc chÊp hµnh ®iÒu lÖ c«ng ty, nghÞ quyÕt, quyÕt ®Þnh cña héi ®ång qu¶n trÞ, cña Tæng gi¸m ®èc, bé m¸y qu¶n lý c«ng ty vµ c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn. + Ban kiÓm so¸t thùc hiÖn nhiÖm vô do héi ®ång qu¶n trÞ giao, b¸o c¸o vµ chÞu tr¸ch nhiÖm tr-íc héi ®ång qu¶n trÞ. Tæng gi¸m ®èc vµ bé m¸y gióp viÖc + Tæng gi¸m ®èc do Héi ®ång qu¶n trÞ c«ng ty tuyÓn chän, bæ nhiÖm, miÔn nhiÖm hoÆc ký hîp ®ång, chÊm døt hîp ®ång víi sù chÊp thuËn cña ng-êi quyÕt ®Þnh chuyÓn ®æi, tæ chøc CTM-CTC. + Tæng gi¸m ®èc lµ ng-êi ®iÒu hµnh ho¹t ®éng hµng ngµy cña c«ng ty; tr-êng hîp ®iÒu lÖ c«ng ty kh«ng quy ®Þnh Chñ tÞch Héi ®ång qu¶n trÞ lµ ng-êi ®¹i diÖn theo ph¸p luËt th× tæng gi¸m ®èc lµ ng-êi ®¹i diÖn theo ph¸p luËt cña c«ng ty, chÞu tr¸ch nhiÖm tr-íc Héi ®ång qu¶n trÞ vµ tr-íc ph¸p luËt vÒ thùc hiÖn c¸c quyÒn vµ nghÜa vô ®-îc giao. + Phã tæng gi¸m ®èc gióp tæng gi¸m ®èc ®iÒu hµnh c«ng ty theo ph©n c«ng vµ uû quyÒn cña tæng gi¸m ®èc, chÞu tr¸ch nhiÖm tr-íc tæng gi¸m ®èc vÒ nhiÖm vô ®-îc tæng gi¸m ®èc ph©n c«ng hoÆc uû quyÒn. + V¨n phßng vµ c¸c ban (hoÆc phßng) chuyªn m«n, nghiÖp vô cã chøc n¨ng tham m-u, gióp viÖc Héi ®ång qu¶n trÞ, Tæng gi¸m ®èc trong ®iÒu hµnh qu¶n lý c«ng viÖc. 11 Quan hÖ gi÷a Héi ®ång qu¶n trÞ vµ Tæng gi¸m ®èc trong qu¶n lý, ®iÒu hµnh c«ng ty + Khi tæ chøc thùc hiÖn c¸c nghÞ quyÕt, quyÕt ®Þnh cña Héi ®ång qu¶n trÞ, nÕu ph¸t hiÖn vÊn ®Ò kh«ng cã lîi cho c«ng ty th× Tæng gi¸m ®èc b¸o c¸o víi Héi ®ång qu¶n trÞ ®Ó ®iÒu chØnh l¹i nghÞ quyÕt, quyÕt ®Þnh. Tæng gi¸m ®èc vÉn ph¶i thùc hiÖn nh-ng cã quyÒn b¶o lu- ý kiÕn vµ kiÕn nghÞ lªn cÊp trªn. + Sau mçi th¸ng, quý vµ n¨m, trong thêi h¹n 15 ngµy, Tæng gi¸m ®èc ph¶i göi b¸o c¸o b»ng v¨n b¶n vÒ t×nh h×nh ho¹t ®éng kinh doanh vµ ph-¬ng h-íng thùc hiÖn trong kú tíi cña c«ng ty cho Héi ®ång qu¶n trÞ. + Chñ tÞch Héi ®ång qu¶n trÞ cã quyÒn trùc tiÕp tham dù hoÆc cö ®¹i diÖn cña Héi ®ång qu¶n chÞ tham dù c¸c cuéc häp giao ban, c¸c cuéc häp chuÈn bÞ c¸c ®Ò ¸n tr×nh Héi ®ång qu¶n trÞ do Tæng gi¸m ®èc chñ tr× ®Ó phèi hîp chuÈn bÞ néi dung. Chñ tÞch Héi ®ång qu¶n trÞ hoÆc ng-êi ®¹i diÖn Héi ®ång qu¶n trÞ dù häp cã quyÒn ph¸t biÓu ®ãng gãp ý kiÕn nh-ng kh«ng cã quyÒn kÕt luËn cuéc häp. + Tæng gi¸m ®èc cã tr¸ch nhiÖm b¸o c¸o ®Ó Chñ tÞch Héi ®ång qu¶n trÞ dù hoÆc cö thµnh viªn tham dù cuéc ®µm ph¸n, ký kÕt c¸c hîp ®ång cã gi¸ trÞ lín cña c«ng ty. 2. Ph-¬ng thøc chuyÓn ®æi TCT, DNNN theo m« h×nh CTM-CTC 2.1_ §èi t-îng, ®iÒu kiÖn chuyÓn ®æi thµnh CTM Nhµ n-íc TCT, DNNN ®éc lËp, doanh nghiÖp thµnh viªn TCT khi ®¸p øng ®ñ c¸c ®iªu kiÖn sau ®©y th× ®-îc xem xÐt ®Ó quyÕt ®Þnh chuyÓn ®æi, tæ chøc thµnh CTM Nhµ n-íc:  Thuéc danh môc Nhµ n-íc cñng cè, ph¸t triÓn, tiÕp tôc duy tr× 100% së h÷u ë CTM.  §ang cã vèn gãp chi phèi ë nhiÒu doanh nghiÖp kh¸c hoÆc cã kÕ ho¹ch cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn TCT, c¸c bé phËn cña DNNN, nh-ng TCT hoÆc DNNN n¾m gi÷ cæ phÇn chi phèi. 12  Kinh doanh ®a ngµnh nghÒ, trong ®ã cã mét nhµnh kinh doanh chÝnh, cã nhiÒu chi nh¸nh, v¨n phßng ®¹i diÖn trong níc vµ ngoµi n-íc.  Cã quy m« vèn lín ®Ó thùc hiÖn viÖc dÇu t- vèn vµo c¸c CTC, c«ng ty liªn kÕt.  Cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn. C¸c TCT, DNNN kh«ng ®¸p øng ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn ghi ë kho¶n (a) th× cã thÓ chuyÓn thµnh c¸c h×nh thøc CTM sau ®©y:  CTM lµ c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét thµnh viªn lµ Nhµ n-íc.  CTM lµ c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n hai thµnh viªn trong n-íc trë lªn cã vèn gãp chi phèi cña Nhµ n-íc hoÆc kh«ng chi phèi cña Nhµ n-íc.  CTM lµ c«ng ty cæ phÇn cã cæ phÇn chi phèi hoÆc kh«ng chi phèi cña Nhµ n-íc. CTM ®îc tæ chøc vµ ho¹t ®éng theo c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt t-¬ng øng víi h×nh thøc ph¸p lý cña c«ng ty. 2.2_ Ph-¬ng thøc tæ chøc l¹i TCT, DNNN thµnh CTM Nhµ n-íc Sau khi cã LuËt, c¸c TCT 90-91 hiÖn hµnh sÏ ®îc tæ chøc chuyÓn sang m« h×nh CTM- CTC theo tõng ph-¬ng ¸n cô thÓ, gièng nhph-¬ng ¸n cæ phÇn ho¸ tõng DNNN. Trong sè 17 TCT 91 vµ 77 TCT 90, cã thÓ cã mét sè TCT kh«ng chuyÓn ®-îc hoÆc kh«ng chuyÓn ®-îc ngay sang m« h×nh CTM-CTC. Chóng t¹m thêi tån t¹i d-íi h×nh thøc cò, khi nµo cã ®iÒu kiÖn th× chuyÓn. C¸c DNNN (thµnh viªn cña c¸c TCT) sÏ ®îc chuyÓn thµnh c¸c c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, c«ng ty cæ phÇn b¨ng con ®-êng cæ phÇn ho¸. Nh÷ng DNNN kh«ng cæ phÇn ho¸ ®-îc sÏ chuyÓn thµnh c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét thµnh viªn. C¸c TCT 90-91 sÏ chuyÓn thµnh cæ ®«ng cña c¸c c«ng ty cæ phÇn trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ DNNN, thµnh viªn c¸c c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n vµ chñ thÓ cña c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét thµnh viªn. Cô thÓ nh- sau: 13 a. Tuú tÝnh chÊt, ngµnh nghÒ kinh doanh, mèi quan hÖ vÒ c«ng nghÖ, ®Çu t- vµ cã tÝnh chÊt phô thuéc lÉn nhau gi÷a c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn trong TCT, TCT cã thÓ ®-îc tæ chøc l¹i vµ chuyÓn ®æi thµnh CTM Nhµ n-íc theo c¸c ph-¬ng thøc sau: + V¨n phßng, c¬ quan qu¶n lý cña TCT, c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn h¹ch to¸n phô thuéc, ®¬n vÞ sù nghiÖp cïng víi mét hoÆc mét sè doanh nghiÖp thµnh viªn h¹ch to¸n ®éc lËp cã vÞ trÝ then chèt trong TCT hoÆc ho¹t ®éng trong lÜnh vùc kinh doanh chñ lùc cña TCT chuyÓn thµnh CTM cã t c¸ch ph¸p nh©n; c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn kh¸c vµ c¸c doanh nghiÖp ®· cã vèn gãp cña TCT chuyÓn thµnh c¸c CTC hoÆc c«ng ty liªn kÕt. + Tr-êng hîp chuyÓn ®æi TCT h¹ch to¸n toµn ngµnh th× v¨n phßng, c¬ quan qu¶n lý cña TCT vµ c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn h¹ch to¸n phô thuéc cã vÞ trÝ then chèt trong TCT hoÆc ho¹t ®éng trong lÜnh vùc kinh doanh chñ lùc cña TCT chuyÓn thµnh CTM cã t- c¸ch ph¸p nh©n; c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn kh¸c vµ c¸c doanh nghiÖp ®· cã vèn gãp cña TCT chuyÓn thµnh c¸c CTC hoÆc c«ng ty liªn kÕt; + DNNN thµnh viªn h¹ch to¸n ®éc lËp cña TCT ®¸p øng ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn trªn, th× tuú ®Æc ®iÓm vÒ c«ng nghÖ, tÝnh chÊt phô thuéc vµ mèi quan hÖ vÒ ®Çu t- ®· h×nh thµnh víi TCT, cã thÓ t¸ch thµnh CTM Nhµ níc ®éc lËp hoÆc tiÕp tôc ë trong c¬ cÊu cña TCT ( nÕu TCT cha chuyÓn thµnh CTM ) hoÆc ë trong c¬ cÊu cña CTM ®îc chuyÓn tõ TCT ( nÕu TCT d· chuyÓn thµnh CTM ). DNNN Nhµ n-íc ®éc lËp cã quy m« lín, ®¸p øng ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn trªn, chuyÓn thµnh CTM Nhµ n-íc; c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn trùc thuéc DNNN ®éc lËp, tuú quy m« vµ tÝnh chÊt ®Çu t- vèn cña DNNN Nhµ níc ®éc lËp, tÇm quan träng vµ chiÕn l-îc cña CTM, cã thÓ chuyÓn thµnh mét trong c¸c lo¹i h×nh CTC ®· nªu ë phÇn 2.1 C¸c ®¬n vÞ sù nghiÖp, viÖn, tr-êng thuéc TCT, tuú theo møc ®é vµ yªu cÇu g¾n kÕt víi CTM vÒ vèn, tµi chÝnh, c«ng nghÖ thÞ tr-êng, nghiªn cøu ®µo t¹o, cã thÓ chuyÓn thµnh bé phËn h¹ch to¸n phô thuéc CTM, hoÆc chuyÓn thµnh CTC. Tr-êng hîp viÖn nghiªn cøu thuéc TCT th-êng xuyªn ¸p dông kÕt qu¶ nghiªn cøu vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ ®Ó s¶n xuÊt, kinh doanh, cã vèn gãp ë doanh nghiÖp do viÖn øng dông kÕt qu¶ nghiªn cøu, nÕu ®¸p øng ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn vÒ CTM, cã thÓ t¸ch khái TCT thµnh CTM ®éc lËp. 14 2.3_ Nguyªn t¾c xö lý vèn, tµi s¶n, tµi chÝnh vµ lao ®éng khi chuyÓn ®æi TÊt c¶ tµi s¶n cña TCT, DNNN khi chuyÓn ®æi ®Òu ®-îc tÝnh b»ng gi¸ trÞ. Tµi s¶n hiÖn cã thuéc quyÒn qu¶n lý, sö dông cña TCT, DNNN ®-îc kiÓm kª, ph©n lo¹i x¸c ®Þnh sè l-îng, thùc tr¹ng ®Ó chuyÓn giao sang h×nh thøc CTM-CTC. Tµi s¶n thuª, m-în, nhËn gi÷ hé, nhËn ký göi; c«ng ty míi tiÕp tôc thuª, m-în, gi÷ hé, nhËn ký göi theo tho¶ thuËn víi ng-êi cã tµi s¶n cho thuª, cho m-în, ký göi. Tµi s¶n kh«ng cã nhu cÇu sö dông, tµi s¶n ø ®äng chê thanh lý; TCT, DNNN ®-îc nh-îng b¸n, thanh lý theo quy ®Þnh hiÖn hµnh. Nguyªn t¾c xö lý tµi chÝnh vµ c«ng nî: + §èi víi tµi s¶n ®«i thõa: ®-îc h¹ch to¸n t¨ng vèn cña chñ së h÷u t¹i CTM vµ CTC. + §èi víi tµi s¶n hao hôt, mÊt m¸t vµ tæn thÊt kh¸c vÒ tµi s¶n: ph¶i x¸c ®Þnh râ nguyªn nh©n, tr¸ch nhiÖm cña tËp thÓ, c¸ nh©n vµ yªu cÇu ®-¬ng sù båi th-êng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. PhÇn chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ tæn thÊt vµ møc båi th-êng cña c¸ nh©n, tËp thÓ vµ cña c¬ quan b¶o hiÓm (nÕu cã) ®-îc h¹ch to¸n gi¶m vèn cña chñ së h÷u t¹i CTM vµ CTC. + §èi víi c¸c kho¶n nî ph¶i thu cña TCT, DNNN: CTM vµ CTC ph¶i cã tr¸ch nhiÖm tiÕp nhËn c¸c kho¶n nî ph¶i thu cña TCT, DNNN ®-îc chuyÓn ®æi vµ thu håi c¸c kho¶n nî ®Õn h¹n cã thÓ thu håi ®-îc. §èi víi c¸c kho¶n nî ph¶i thu nh-ng kh«ng thu håi ®-îc th× sau khi x¸c ®Þnh râ nguyªn nh©n vµ tr¸ch nhiÖm cña tËp thÓ, c¸ nh©n, CTM vµ CTC ®-îc h¹ch to¸n gi¶m vèn cña chñ së h÷u ®èi víi phÇn chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ tæn thÊt vµ møc båi th-êng cña tËp thÓ, c¸ nh©n. + §èi víi c¸c kho¶n nî ph¶i tr¶: CTM vµ CTC cã tr¸ch nhiÖm kÕ thõa c¸c kho¶n nî ph¶i tr¶ cho c¸c chñ nî theo cam kÕt, kÓ c¶ nî thuÕ, c¸c kho¶n nî ng©n s¸ch, nî c¸n bé c«ng nh©n viªn; thanh to¸n nî ®Õn 15 h¹n. C¸c kho¶n nî ph¶i tr¶ kh«ng cã ng-êi ®ßi vµ gi¸ trÞ tµi s¶n kh«ng x¸c ®Þnh ®-îc chñ së h÷u ®-îc tÝnh vµo vèn cña chñ së h÷u t¹i CTM vµ CTC. CTM CTC cã tr¸ch nhiÖm tiÕp tôc sö dông sè lao ®éng hiÖn cã vµ kÕ thõa mäi quyÒn, nghÜa vô ®èi víi ng-êi lao ®éng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt; sè lao ®éng d«i d- ®-îc xö lý theo chÝnh s¸ch chung trong qu¸ tr×nh ®æi míi vµ s¾p xÕp l¹i c¸c DNNN. Ng-êi lao ®éng tù nguyÖn chÊm døt lao ®éng ®-îc h-ëng c¸c chÕ ®é theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Nguyªn t¾c x¸c ®Þnh vèn ®iÒu lÖ cña CTM Nhµ n-íc vµ CTC Nhµ n-íc + Vèn ®iÒu lÖ cña CTM Nhµ n-íc lµ toµn bé vèn cña chñ së h÷u Nhµ n-íc ë toµn TCT t¹i thêi ®iÓm chuyÓn ®æi sau khi ®· xö lý theo nguyªn t¾c trªn vµ vèn bæ sung thªm (nÕu cã), bao gåm: _ Vèn Nhµ n-íc ®-îc h¹ch to¸n tËp trung ë TCT, ë c¸c c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n tõ hai thµnh viªn trë lªn, c«ng ty liªn doanh víi n-íc ngoµi. _ Vèn Nhµ n-íc ë doanh nghiÖp thµnh viªn h¹ch to¸n ®éc lËp. _ Vèn ®iÒu lÖ cña c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét thµnh viªn do TCT lµ ®¹i diÖn chñ së h÷u. _ Vèn Nhµ n-íc ®Çu t- bæ sung khi chuyÓn ®æi TCT thµnh CTM Nhµ n-íc (nÕu cã). _ PhÇn lîi nhuËn sau thuÕ ®-îc t¸i ®Çu t- vµ trÝch bæ sung vµo vèn ®iÒu lÖ. + Vèn ®iÒu lÖ cña CTC Nhµ n-íc lµ toµn bé vèn Nhµ n-íc ë doanh nghiÖp thµnh viªn t¹i thêi ®iÓm chuyÓn ®æi sau khi ®· xö lý, bao gåm: _ Vèn Nhµ n-íc t¹i c«ng ty tr-íc chuyÓn ®æi, gåm:  Vèn Nhµ n-íc do TCT giao  Vèn do Nhµ n-íc cÊp trùc tiÕp kh«ng th«ng qua TCT  Vèn tù tÝch luü ë doanh nghiÖp thµnh viªn TCT _ Vèn do Nhµ n-íc, CTM ®Çu t- bæ sung khi chuyÓn ®æi doanh nghiÖp thµnh CTC Nhµ n-íc (nÕu cã) _ Vèn cña CTC ®Çu t- vµo c¸c doanh nghiÖp kh¸c 16 _ PhÇn lîi nhuËn sau thuÕ ®-îc t¸i ®Çu t- vµ trÝch bæ sung vµo vèn ®iÒu lÖ + Khi t¨ng hoÆc gi¶m vèn ®iÒu lÖ, CTM vµ CTC ph¶i ®iÒu chØnh kÞp thêi trong b¶ng c©n ®èi tµi s¶n, ®¨ng ký víi c¬ quan kinh doanh. 3. Nh÷ng b-íc ®Çu thÝ ®iÓm m« h×nh CTM-CTC ë n-íc ta 3.1_ Mét sè m« h×nh CTM-CTC ë n-íc ta a. M« h×nh CTM-CTC cña CONSTREXIM M« h×nh tæ chøc CTM-CTC cña CONSTREXIM lµ mét h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh ®-îc thùc hiÖn bëi sù liªn kÕt cña nhiÒu ph¸p nh©n doanh nghiÖp ®éc lËp ho¹t ®éng trªn nhiÒu lÜnh vùc vµ ®Þa bµn kh¸c nhau ®Ó t¹o thÕ m¹nh chung. CTM ®-îc h×nh thµnh trªn c¬ së gi÷ nguyªn ph¸p nh©n cña CONSTREXIM. C¸c CTC cã ba lo¹i gåm: 4 c«ng ty lµ DNNN 100% vèn Nhµ n-íc trong ®ã cã 2 c«ng ty ®-îc h×nh thµnh trªn c¬ së c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc CONSTREXIM, 1 c«ng ty ®-îc thµnh lËp míi trªn c¬ së dù ¸n ®Çu t- ®-îc phª duyÖt, 1 c«ng ty ®-îc tiÕp nhËn tõ UBND thµnh phè H¶i Phßng. 2 CTC lµ c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n h×nh thµnh trªn c¬ së gãp vèn cña CONSTREXIM víi 2 c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n s½n cã ë thµnh phè Hµ Néi vµ thµnh phè Hå ChÝ Minh, 1 CTC lµ c«ng ty cæ phÇn h×nh thµnh trªn c¬ së cæ phÇn ho¸ 1 ®¬n vÞ trùc thuéc. CTM chi phèi c¸c CTC th«ng qua ¶nh h-ëng vÒ thÞ tr-êng, vÒ chiÕn l-îc kinh doanh vµ vÒ chÊt x¸m. CTM bá vèn vµo c¸c CTC víi tc¸ch lµ nhµ ®Çu t- vµ h-ëng lîi tøc t-¬ng øng víi phÇn vèn bá ra. CTM kh«ng h-ëng mét kho¶n phô phÝ nµo do c¸c CTC ph¶i nép. C¸c quan hÖ vÒ kinh tÕ gi÷a c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn víi nhau hoÆc víi CTM ®Òu th«ng qua c¸c hîp ®ång ®Ó thùc hiÖn c¸c dù ¸n, c«ng tr×nh hoÆc th-¬ng vô cô thÓ. §Ó ®Çu t- mang l¹i lîi Ých chung cho toµn CONSTREXIM, trong tõng giai ®o¹n sÏ cã sù thèng nhÊt gi÷a CTM víi c¸c CTC ®Ó h×nh thµnh Quü ®Çu t- ph¸t triÓn chung. b. TCT Kh¸nh ViÖt víi m« h×nh CTM-CTC Ngµy 14-3-2002, Thñ t-íng ChÝnh phñ ®· cã quyÕt ®Þnh sè 197/quyÕt ®Þnh- TTg phª duyÖt ®Ò ¸n thµnh lËp Tæng c«ng ty Kh¸nh ViÖt ho¹t ®éng theo m« h×nh CTM-CTC thùc hiÖn chuyÓn ®æi ph-¬ng thøc Nhµ 17 n-íc giao vèn sang ®Çu t- vèn vµ trªn c¬ së s¾p xÕp l¹i tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña XNLH Thuèc l¸ Kh¸nh Hoµ vµ c¸c ®¬n vÞ thuéc ph¹m vi qu¶n lý cña xÝ nghiÖp theo uû quyÒn cña UBND tØnh Kh¸nh Hoµ Tæng c«ng ty cæ phÇn nhËn CTM lµ DNNN 100% vèn nhµ n-íc vµ cã c¸c CTC thuéc lo¹i nhiÒu lo¹i h×nh doanh nghiÖp 100% vèn nhµ n-íc ho¹t ®éng theo LuËt Doanh nghiÖp nhµ n-íc c«ng ty TNHH mét thµnh viªn (100%vèn nhµ n-íc) hoÆc nhiÒu thµnh viªn, trong ®ã CTM tham gia ®ãng gãp trªn 50% vèn ®iÒu lÖ, ho¹t ®éng theo LuËt Doanh nghiÖp c«ng ty cæ phÇn mµ CTM n¾m gi÷ cæ phÇn chi phèi, ®-îc h×nh thµnh tõ viÖc cæ phÇn ho¸ DNNN, bé phËn DNNN hoÆc CTM gãp vèn thµnh lËp, ho¹t ®éng cña LuËt Doanh nghiÖp. Sù ra ®êi cña Tæng c«ng ty cho thÊy m« h×nh qu¶n lý vµ ho¹t ®éng cña Khatoco lµ phï hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn kinh tÕ mµ ®Õn nay ®· ®-îc c«ng nhËn vÒ mÆt ph¸p lý. §iÒu ®ã ®¸nh dÊu mét b-íc tr-ëng thµnh vÒ c«ng t¸c qu¶n lý kinh tÕ cña doanh nghiÖp h-íng tíi sù ph¸t trÓn bÒn v÷ng trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh h-íng XHCN, trªn cë së ph¸t huy tÝnh n¨ng ®éng, s¸ng t¹o, tù chñ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm, hîp t¸c vµ c¹nh tranh b×nh ®¼ng gi÷a c¸c doanh nghiÖp. 3.2_ Mét sè ®iÒu rót ra tõ c¸c thÝ ®iÓm m« h×nh CTM-CTC ë n-íc ta hiÖn nay M« h×nh tæ chøc CTM-CTC cña CONSTREXIM vµ Kh¸nh ViÖt tuy míi ®-îc ¸p dông thÝ ®iÓm, song nh×n tæng thÓ m« h×nh nµy cã nhiÒu ®iÓm tiÕn bé so víi c¸c m« h×nh DNNN kh¸c, ®Æc biÖt kh¸c vÒ b¶n chÊt víi m« h×nh TCT. Tr-íc hÕt, ®©y lµ m« h×nh cho phÐp kÕt hîp mét c¸ch hµi hoµ c¸c lo¹i h×nh së h÷u trong ph¹m vi mét doanh nghiÖp. Dùa trªn quan hÖ tµi chÝnh víi c¸c møc ®é kh¸c nhau, viÖc huy ®éng vèn cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®-îc thuËn lîi, qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung vèn ®-îc ®Èy m¹nh. Thø hai, t¹o c¬ së ®Ó gi¶i quyÕt mèi quan hÖ trong néi bé DNNN theo h-íng n©ng cao quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm cña c¸c ®¬n vÞ tù chñ. C¸c quan hÖ b-íc ®Çu ®i vµo thùc chÊt h¬n chø kh«ng chØ mang tÝnh chÊt hµnh chÝnh, mÖnh lÖnh, thu nép. §iÒu nµy kh¾c phôc ®-îc h¹n chÕ cña m« h×nh TCT ®ang ¸p dông hiÖn nay. Thø ba, viÖc ¸p dông m« h×nh nµy cho phÐp chóng ta ®Èy nhanh tiÕn tr×nh ®æi míi DNNN. 18 PhÇn iii Mét sè kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn c¬ cÊu tæ chøc, chÕ ®é ho¹t ®éng cña m« h×nh CTM-CTC vµ ®-a M« h×nh vµo ¸p dông Ngµy 1-7- 2002, Thñ tíng ChÝnh phñ ®· ký quyÕt ®Þnh cho phÐp 9 TCT n÷a thÝ ®iÓm m« h×nh CTM-CTC, n©ng sè TCT ®îc phÐp ho¹t ®éng theo m« h×nh nµy lªn 20 TCT. §ã lµ c¸c TCT sau:  TCT x©y dùng B¹ch §»ng  TCT ®êng s«ng miÒn Nam  TCT kinh doanh ®Þa èc Sµi Gßn  TCT du lÞch Sµi Gßn  TCT x©y dùng Sµi Gßn  TCT ®Çu t- vµ ph¸t triÓn x©y dùng  TCT dÞch vô vËn t¶i II  TCT dÞch vô vËn t¶i vµ thuª tµu  TCT vËn t¶i vµ xÕp dì néi ®Þa Theo ban chØ ®¹o ®æi míi vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp, viÖc triÓn khai thÝ ®iÓm m« h×nh cã thÓ kÐo dµi hÕt n¨m 2003. §Ó cã thÓ triÓn khai m« h×nh nµy mét c¸ch cã hiÖu qu¶, tr-íc hÕt cÇn ph¶i nh×n râ h¹n chÕ cña TCT thËt chÝnh x¸c vµ ë chç nµo, tõ ®ã míi cã ph­¬ng ²n phï hîp thùc tiÔn, ®æi míi v¯ nhÊt l¯ ®³t ®­îc môc ®Ých “ x± héi ho² quyÒn së h÷u t¯i s°n trong doanh nghiÖp gi÷a c²c bªn ”. §Ó m« h×nh nµy thÝ ®iÓm thµnh c«ng trªn møc ®é nµo ®ã, viÖc tr-íc tiªn ph¶i cã sù chØ ®¹o tËp trung, cã quyÒn lùc ®Ó tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ m¹nh h¬n, ®¸nh gi¸ vèn, tµi s¶n chÝnh x¸c, nî nÇn ®-îc -u tiªn xö lý gi¶i quyÕt, bæ nhiÖm c¸n bé hay thuª gi¸m ®èc. Ngoµi ra còng cÇn chó ý lµ mét doanh nghiÖp cã quy m« lín kh«ng ph¶i lóc nµo còng ®ång nghÜa víi doanh nghiÖp m¹nh. V× vËy, cÇn lo¹i bá c¸ch t- duy mét chiÒu cø cã CTM-CTC lµ m¹nh. SÏ chØ cã ®-îc CTMCTC m¹nh nÕu t¹o ra ®-îc c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt vÒ kh¶ n¨ng qu¶n trÞ vµ nh©n c¸ch cña ®éi ngò c¸c nhµ qu¶n trÞ. Ng-îc l¹i, nÕu n¨ng lùc vµ tr×nh ®é qu¶n trÞ, ®iÒu hµnh, tr×nh ®é c«ng nghÖ - kü thuËt kh«ng t-¬ng xøng víi quy m«, cã thÓ sÏ kh«ng dÉn ®Õn c¸c lîi thÕ mµ chØ dÉn ®Õn t¸c ®éng tiªu cùc ®èi víi hiÖu qu¶ ho¹t ®éng. 19 KÕt luËn M« h×nh CTM - CTC lµ mét trong nh÷ng lo¹i h×nh ®-îc ¸p dông ngµy cµng réng r·i trªn thÕ giíi vµ ®ã còng lµ c«ng cô ®Ó h×nh thµnh nªn c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia. Nguyªn nh©n thùc sù, quan träng nhÊt cña nã chÝnh lµ sù bµnh tr-íng, më réng cña c¸c c«ng ty lín vµ yªu cÇu chia sÎ, h¹n chÕ rñi ro trong kinh doanh, ®ång thêi cho phÐp thu hót ®-îc nhiÒu vèn tõ x· héi mµ vÉn ®¶m b¶o ®îc quyÒn quyÕt ®Þnh trong CTM còng nh sù kiÓm so¸t, khèng chÕ víi CTC. NhiÒu tËp ®oµn ®· h×nh thµnh mét c«ng ty tµi chÝnh ®Ó qu¶n lý hoÆc chi phèi trùc tiÕp c¸c CTC nh»m t¹o cho c¸c CTC cã quyÒn chñ ®éng réng r·i h¬n, cã kh¶ n¨ng øng phã linh ho¹t h¬n víi sù biÕn ®éng cña thÞ tr-êng. NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø ba Ban ChÊp hµnh trung -¬ng §¶ng kho¸ IX ®· ®Ò ra chñ tr-¬ng thÝ ®iÓm, rót kinh nghiÖm ®Ó nh©n réng viÖc thùc hiÖn chuyÓn tæng c«ng ty nhµ n-íc sang ho¹t ®éng theo m« h×nh CTM- CTC. Tõ thùc tiÔn ho¹t ®éng SXKD cña Tæng c«ng ty Kh¸nh ViÖt vµ CONSTREXIM, cho thÊy m« h×nh nµy hoµn toµn cã thÓ ¸p dông mét c¸ch cã hiÖu qu¶ trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng XHCN ë n-íc ta. VÊn ®Ò quan träng ë ®©y l¯ ph°i t³o ra cho ®­îc “h³t nh©n” CTM thùc sù cã tiÒm lùc kinh tÕ- tµi chÝnh, ®ñ søc chi phèi vµ kiÓm so¸t c¸c CTC; ®ång thêi cã nh÷ng c¬ chÕ râ rµng, nh»m t¸ch b¹ch râ ph¸p nh©n tæng c«ng ty víi c¸c ph¸p nh©n mµ tæng c«ng ty ®Çu t- vèn vµo, ph©n ®Þnh râ quyÒn, lîi Ých, tr¸ch nhiÖm cña c«ng ty víi c¸c CTC, ph©n cÊp tèi ®a quyÒn cña ®¹i diÖn chñ së h÷u cho héi ®ång qu¶n trÞ, t¸ch b¹ch quyÒn cña ng-êi qu¶n lý SXKD víi quyÒn cña ®¹i diÖn chñ së h÷u nh»m tr¸nh t×nh tr¹ng dÉm ®¹p vì chøc n¨ng gi÷a tæng gi¸m ®èc vµ héi ®ång qu¶n trÞ ®a d¹ng ho¸ m« h×nh tæ chøc vµ kh«ng ²p ®Æt theo kiÓu “®iÒu lÖ mÉu’’ nh´m n©ng cao quyÒn tù chð, tù chÞu tr¸ch nhiÖm cña c¸c doanh nghiÖp, híng tíi h×nh thµnh mét m«i tr-êng c¹nh tranh b×nh ®¼ng gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ë trong n-íc vµ chñ ®éng v-¬n ra héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. 20