Lêi nãi ®Çu
Trong qu¸ tr×nh chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr-êng theo ®Þnh h-íng XHCN vÊn
®Ò ph¸t triÓn c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ®-îc ®Æt ra nh- mét yªu cÇu tÊt yÕu
®èi víi nÒnkinh tÕ ViÖt Nam. Kinh tÕ t- b¶n t- nh©n lµ mét bé phËn trong c¬ cÊu
Êy ®· cã mét thêi kú bÞ coi lµ ®èi lËp víi kinh tÕ XHCN, v× vËy ph¶i n»m trong
diÖn c¶i t¹o xo¸ bá. Song thùc tiÔn ®· cho thÊy quan niÖm nh- vËy lµ cùc ®oan vµ
sù xuÊt hiÖn trë l¹i cña kinh tÕ t- b¶n t- nh©n ®· gãp phÇn kh«ng nhá vµo sù thay
®æi bé mÆt cña nÒn kinh tÕ theo h-íng tÝch cùc. Cïng víi chñ tr-¬ng chuyÓn nÒn
kinh tÕ ViÖt Nam sang nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng , §¶ng vµ nhµ n-íc ViÖt Nam ®· ban
hµnh nhiÒu chñ tr-¬ng, chÝnh s¸ch ®Ó khuyÕn khÝch sù ph¸t triÓn cña c¸c thµnh
phÇn kinh tÕ, trong ®ã cã kinh tÕ t- b¶n t- nh©n. Tuy nhiªn, kinh tÕ t- b¶n tnh©n, thµnh phÇn kinh tÕ non trÎ cña n-íc ta ®ang ph¶i ®èi diÖn víi nhiÒu khã
kh¨n, th¸ch thøc. NhiÒu vÊn ®Ò bÊt cËp trong x· h«i, trong chñ tr-¬ng chÝnh s¸ch vµ tæ
chøc qu¶n lý ®ang lµ trë ng¹i cho sù ph¸t triÓn cña thµnh phÇn kinh tÕ nµy.
NÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®ang ®øng tr-íc nh÷ng thêi c¬ vµ th¸ch thøc míi.
C¬ héi ph¸t triÓn rót ng¾n, thùc hiÖn thµnh c«ng CNH, H§H phÊn ®Êu ®-a ViÖt
Nam vÒ c¬ b¶n trë thµnh mét n-íc c«ng nghiÖp vµo n¨m 2020 lµ hiÖn thùc. Tuy
nhiªn, ®Ó thùc hiÖn ®-îc môc tiªu nµy ®ßi hái ph¶i cã vèn ®Çu t- lín víi sù gi¶i
phãng tèi ®a lùc l-îng s¶n xuÊt x· héi. Trong bèi c¶nh c¸c nguån lùc kinh tÕ cña
ViÖt Nam cßn ®ang h¹n chÕ, x©y dùng mét nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, cßn
kinh tÕ t- b¶n t- nh©n nh- mét ®éng lùc ph¸t triÓn c¬ b¶n lµ mét h-íng ®i hoµn
toµn ®óng ®¾n. Trong nh÷ng n¨m võa qua mÆc dï ®· cã b-íc ph¸t triÓn tèt, kinh
tÕ t- b¶n t- nh©n ViÖt Nam vÉn ch-a thùc sù cã ®-îc mét vai trß t-¬ng xøng víi
tiÒm n¨ng cña nã. Bµi viÕt nµy sÏ tËp trung lµm s¸ng tá nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n sau
®©y :
Vai trß, thùc tr¹ng cña kinh tÕ t- b¶n t- nh©n, ®¸nh gi¸ kinh tÕ t- b¶n t- nh©n vµ
mét sè ph-¬ng h-íng gi¶i ph¸p.
Tuy nhiªn, do thêi gian vµ kh«ng gian cã h¹n cho nªn viÖc thu thËp sè liÖu
vµ tµi liÖu vÉn ch-a ®ù¬c cËp nhËt v× thÕ kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt mong
b¹n ®äc th«ng c¶m, hoan nghªnh tÊt c¶ nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp cho ®Ò ¸n.
T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù gióp ®ì cña gi¸o viªn h-íng dÉn cïng c¸c
b¹n ®· gióp ®ì t«i trong qu¸ tr×nh lµm ®Ò ¸n.
T¸c gi¶.
1
Ch-¬ng I
kh¸i qu¸t chung vÒ kinh tÕ t- b¶n t- nh©n trong
nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa
I. c¸c thµnh phÇn kinh tÕ t- b¶n t- nh©n trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng
®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa
1. Thµnh phÇn kinh tÕ c¸ thÓ ,tiÓu chñ.
Kinh tÕ c¸ thÓ lµ thµnh phÇn kinh tÕ dùa trªn t- h÷u nhá vÒ t- liÖu s¶n xuÊt vµ kh¶
n¨ng lao ®éng cña b¶n th©n ng-êi lao ®éng.
Kinh tÕ tiÓu chñ còng chÝnh lµ h×nh thøc kinh tÕ dùa trªn t- h÷u nhá vÒ t- liÖu s¶n
xuÊt nh-ng cã thuª m-ín lao ®éng, tuy nhiªn thu nhËp vÉn chñ yÕu dùa vµo søc
lao ®éng vµ vèn cña b¶n th©n vµ gia ®×nh.
Kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ ®ang cã vÞ trÝ rÊt quan träng trong nhiÒu ngµnh nghÒ ë
n«ng th«n vµ thµnh thÞ, cã ®iÒu kiÖn phat huy nhanh tiÒm n¨ng vÒ vèn søc lao
®éng, tay nghÒ cña tõng gia ®×nh, tõng ng-êi lao ®éng. Do ®ã, viÖc më réng s¶n
xuÊt, kinh doanh cña kinh tÕ c¸ thÓ vµ tiÓu chñ cÇn ®-îc khuyÕn khÝch.
HiÖn nay, ë n-íc ta, thµnh phÇn kinh tÕ nµy phÇn lín ho¹t ®éng d-íi h×nh thøc hé
gia ®×nh, ®ang lµ mét bé phËn ®«ng ®¶o, cã tiÒm n¨ng to lín, cã vÞ trÝ quan träng,
l©u dµi. §èi víi n-íc ta, cÇn ph¸t triÓn m¹nh mÏ thµnh phÇn kinh tÕ nµy ®Ó võa
gãp phÇn t¹o ra nhiÒu cña c¶i vËt chÊt cho x· héi, võa gi¶i quyÕt nhiÒu viÖc lµm
cho ng-êi lao ®éng - mét vÊn ®Ò bøc b¸ch hiÖn nay cña ®êi sèng kinh tÕ x· héi.
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, thµnh phÇn kinh tÕ nµy ph¸t triÓn nhanh chãng trong
n«ng l©m ng- nghiÖp vµ th-¬ng m¹i, dÞch vô. Nã ®· gãp phÇn quan träng vµo c¸c
thµnh tùu kinh tÕ x· héi. Tuy nhiªn, còng cÇn thÊy r»ng, kinh tÕ c¸ thÓ tiÓu chñ dï
cè g¨ngs ®Õn bao nhiªu còng kh«ng lo¹i bá ®-îc nh÷ng h¹n chÕ vèn cã nh-: tÝnh
tù ph¸t , manh món, h¹n chÕ vÒ kü thuËt. Do ®ã §¶ng ta chØ râ: cÇn gióp ®ì kinh
tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ, gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò khã kh¨n vÒ vèn, vÒ khoa häc kü thuËt vµ
c«ng nghÖ, vÒ thÞ tr-êng tiªu thô s¶n phÈm. V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc
lÇn thø IX viÕt: “ Nh¯ níc t³o ®iÒu kiÖn v¯ giòp ®ì ®Ó ph²t triÓn, khuyÕn khÝch
c¸c h×nh thøc tæ chøc hîp t¸c tù nguyÖn, lµm vÖ tinh cho c¸c doanh nghiÖp hoÆc
2
ph²t triÓn lín h¬n“. Ph²t triÓn c²c lo³i h×nh th«ng tin víi qui m« phï hîp trªn
tõng ®Þa bµn.
2. Thµnh phÇn kinh tÕ t- b¶n t- nh©n .
Kinh tÕ t- b¶n t- nh©n lµ thµnh phÇn kinh tÕ mµ s¶n xuÊt kinh doanh dùa trªn c¬
së chiÕm h÷u t- nh©n t- b¶n chñ nghÜa vÒ t- liÖu s¶n xuÊt vµ bãc lét søc lao ®éng
lµm thuª.
Trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ë n-íc ta hiÖn nay, thµnh phÇn nµy cã
vai trß ®¸ng kÓ xÐt vÒ ph-¬ng diÖn ph¸t triÓn lùc l-îng s¶n xuÊt ,x· héi ho¸ s¶n
xuÊt còng nh- vÒ ph-¬ng diÖn gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi. §©y còng lµ thµnh
phÇn kinh tÕ rÊt n¨ng ®éng nh¹y bÐn víi kinh tÕ thÞ tr-êng, do ®ã sÏ cã nh÷ng
®ãng gãp kh«ng nhá vµo qu¸ tr×nh t¨ng tr-ëng kinh tÕ cña ®Êt n-íc. HiÖn nay,
kinh tÕ t- b¶n t- nh©n b-íc ®Çu cã sù ph¸t triÓn, nh-ng phÇn lín tËp trung vµo
lÜnh vùc th-¬ng m¹i, dÞch vô vµ kinh doanh bÊt ®éng s¶n; ®Çu t- vµo s¶n xuÊt con
Ýt vµ chñ yÕu quy m« võa vµ nhá .
ChÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n-íc ta lµ khuyÕn khÝch t- b¶n t- nh©n bá vèn ®Çu
t- ph¸t triÓn s¶n xuÊt, ®¸p øng c¸c nhu cÇu cña d©n c-. Nhµ nøoc b¶o hé quyÒn së
h÷u vµ lîi Ých hîp ph¸p cña hä; xo¸ bá ®Þnh kiÕn vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi vÒ tÝn
dông, vÒ khoa häc c«ng nghÖ , vÒ ®µo t¹o c¸n bé - cho thµnh phÇn kinh tÕ nµy.
Tuy nhiªn, ®©y lµ thµnh phÇn kinh tÕ cã tÝnh tù ph¸t rÊt cao. V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i
biÓu toµn quèc lÇn thø IX cã ®o³n viÕt:” KhuyÕn khÝch ph²t triÓn kinh tÕ t- b¶n tnh©n réng r·i trong c¸c ngµnh nghÒ s¶n xuÊt , kinh doanh mµ ph¸p luËt kh«ng
cÊm . T¹o m«i tr-ßng kinh doanh thuËn lîi vÒ chÝnh s¸ch ph¸p lý ®Ó kinh tÕ - b¶n
t- nh©n ph¸t triÓn trªn nh÷ng ®Þnh h-íng -u tªn cña Nhµ n-íc , kÓ c¶ ®Çu t- ra
n-íc ngoµi ; khuyÕn khÝch chuyÓn thµnh doanh nghiÖp cæ phÇn , b¸n cæ phiÕu cho
ng-êi lao ®éng , liªn doanh , liªn kÕt víi nhau, víi kinh tÕ tËp thÓ vµ kinh tÕ nhµ
n-íc , x©y dùng quan hÖ tèt víi chñ doanh nghiÖp vµ ng-êi lao ®éng .
II . C¸c lo¹i h×nh tæ chøc kinh doanh c¬ b¶n .
1. Doanh nghiÖp t- nh©n .
Doanh nghiÖp t- nh©n lµ doanh nghiÖp do mét c¸ nh©n lµm chñ vµ tù chÞu tr¸ch
nhiÖm b»ng toµn bé tµi s¶n cña m×nh vÒ mäi ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp.
3
Doanh nghiÖp t- nh©n lµ mét ®¬n vÞ kinh doanh do mét c¸ nh©n bá vèn ra thµnh
lËp lµm chñ. C¸ nh©n nµy võa lµ chñ së h÷u, võa lµ ng-êi sö dông tµi s¶n, ®ång
thêi còng lµ ng-êi qu¶n lý ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. Th«ng th-êng chñ doanh
nghiÖp lµ gi¸m ®èc, trùc tiÕp tiÕn hµnh ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp.
Nh-ng còng cã tr-êng hîp v× nh÷ng lÝ do cÇn thiÕt, chñ doanh nghiÖp kh«ng trùc
tiÕp ®iÒu hµnh ho¹t ®éng kinh doanh mµ thuª ng-êi kh¸c lµm gi¸m ®èc. Nh-ng dï
trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp ®iÒu hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh
nghiÖp, chñ doanh nghiÖp t- nh©n qu¶n lý vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm kh«ng cã sù
ph©n chia rñi ro víi ai
Chñ doanh nghiÖp t- nh©n chÞu tr¸ch nhiªm v« h¹n vÒ c¸c kho¶n nî trong kinh
doanh cña doanh nghiÖp. Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, nÕu lµm
¨n ph¸t ®¹t thu ®-îc nhiÒu lîi nhuËn, chñ doanh nghiÖp ®-îc h-ëng toµn bé sè lîi
®ã. Ng-îc l¹i, nÕu gÆp rñi ro hay kinh doanh bÞ thua lç, hä ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm
b»ng chÝnh tµi s¶n cña doanh nghiÖp.
2. C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n.
C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n lµ doanh nghiÖp cã kh«ng qu¸ 50 thµnh viªn gãp
vèn thµnh lËp c«ng ty chØ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c kho¶n nî cña c«ng ty b»ng tµi
s¶n cña m×nh.
C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n cã thÓ chØ cã mét thµnh viªn.
C«ng ty chØ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c kho¶n nî vµ c¸c nghÜa vôtµi s¶n kh¸c cña
c«ng ty b»ng tµi s¶n cña m×nh (tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n). Thµnh viªn c«ng ty chÞu
tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c kho¶n nî vµ c¸c nghiac vô tµi s¶n kh¸c cña c«ng ty trong
ph¹m vi sè vèn ®· cam kÕt gãp vµo c«ng ty. §èi víi c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n
mét thµnh viªn th× chñ së h÷u c«ng ty chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c kho¶n nî vµ c¸c
nghÜa vô tµi s¶n kh¸c cña c«ng ty trong ph¹m vi sè vèn ®· cam kÕt gãp vµo c«ng
ty. Nh- vËy, trong c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n cã sù ph©n t¸ch tµi s¶n: tµi s¶n
cña c«ng ty vµ tµi s¶n cña thµnh viªn. Nguyªn t¾c ph©n t¸ch ®-îc ¸p dông trong
mäi quan hÖ tµi s¶n, nî nÇn vµ tr¸ch nhiÖm cña c«ng ty.
C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n kh«ng ®-îc quyÒn ph¸t hµnh cæ phiÕu ra c«ng
chóng ®Ó c«ng khai huy ®éng vèn. ViÖc chuyÓn nh-îng vèn gãp cña thµnh viªn
c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n tr-íc hÕt ph¶i -u tiªn cho c¸c thµnh viªn kh¸c cña
c«ng ty. ChØ ®-îc chuyÓn nh-îng cho ng-êi kh«ng ph¶i lµ thµnh viªn c«ng ty nÕu
4
c¸c thµnh viªn cßn l¹i cña c«ng ty kh«ng mua hoÆc kh«ng mua hÕt. §èi víi c«ng
ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét thµnh viªn th× chñ së h÷u c«ng ty ã quyÒn chuyÓn
nh-îng toµn bé hoÆc mét phÇn vèn ®iÒu lÖ cña c«ng ty cho tæ chøc, c¸ nh©n kh¸c.
3. C«ng ty cæ phÇn .
C«ng ty cæ phÇn lµ lo¹i h×nh ®Æc tr-ng cña c«ng ty ®èi vèn, vèn cña c«ng ty ®-îc
chia thµnh nhiÒu phÇn b»ng nhau gäi lµ cæ phÇn, ng-ßi së h÷u cæ phÇn gäi lµ cæ
®«ng, chØ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c kho¶n nî cña c«ng ty cho ®Õn hÕt gi¸ trÞ cæ
phÇn mµ hä së h÷u.
Trong suèt qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña c«ng ty cæ phÇn Ýt nhÊt ph¶i cã 3 thµnh viªn
tham gia c«ng ty cæ phÇn. Lµ lo¹i c«ng ty ®Æc tr-ng cho c«ng ty ®èi vèn cho nªn
cã sù liªn kÕt cña nhiÒu thµnh viªn vµ v× vËy viÖc quy ®Þnh sè thµnh viªn t«is thiÓu
ph¶i cã ®· trë thµnh th«ng lÖ qu«cs tÕ trong mÊy tr¨m n¨m tån t¹i cña c«ng ty cæ
phÇn. ë hÇu hÕt c¸c n-íc ®Òu cã quy ®Þnh sè thµnh viªn tèithiÓu cña c«ng ty cæ phÇn.
PhÇn vèn gãp (cæ phÇn ) cña c¸c thµnh viªn ®-îc thÓ hiÖn d-íi h×nh thøc cæ
phiÕu. C¸c cæ phiÕu do c«ng ty ph¸t hµnh lµ mét lo¹i hµng ho¸. Ng-êi cã cæ phiÕu
cã thÓ tù do chuyÓn nh-îng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. C«ng ty cæ phÇn chÞu
tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c kho¶n nî cña c«ng ty b»ng tµi s¶n cña c«ng ty. C¸c cæ ®«ng
chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ nî vµ c¸c nghÜa vô tµi s¶n kh¸c cña c«ng ty trong ph¹m vi sè
vèn ®· gãp vµo c«ng ty. Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng c«ng ty cæ phÇn cã quyÒn ph¸t
hµnh chøng kho¸n (nh- cæ phiÕu, tr¸i phiÕu) ra c«ng chóng theo quy ®Þnh cña
ph¸p luËt vÒ chøng kho¸n ®Ó huy ®éng vèn. §iÒu nµy thÓ hiÖn kh¶ n¨ng huy ®éng
vèn lín cña c«ng ty cæ phÇn.
4. C«ng ty hîp danh.
C«ng ty hîp danh ®-îc ph¸p luËt ghi nhËn lµ mét h×nh thøc cña c«ng ty ®èi nh©n,
trong ®ã cã Ýt nhÊt 2 thµnh viªn (®Òu lµ c¸ nh©n vµ lµ th-¬ng nh©n) cung tiÕn hµnh
ho¹t ®éng th-¬ng m¹i (theo nghÜa réng) d-íi mét h·ng chung (hay héi danh) vµ
cïng liªn ®íi chÞu tr¸ch nhiÖm v« h¹n vÒ mäi kho¶n nî cña c«ng ty.
Ngoµi c¸c thµnh viªn hîp danh, cã thÓ cã thµnh viªn gãp vèn. Thµnh viªn hîp
danh ph¶i lµ c¸ nh©n, cã tr×nh ®é chuyªn m«n vµ uy tÝn nghÒ nghiÖp vµ ph¶i chÞu
tr¸ch nhiÖm b»ng toµn bé tµi s¶n cña m×nh vÒ c¸c nghÜa vô cña c«ng ty. Thµnh
5
viªn gãp vèn chØ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c kho¶n nî cña c«ng ty trong ph¹m vi sè
vèn ®· gãp vµo c«ng ty.
Do tÝnh an toµn ph¸p lý ®èi víi c«ng chóng cao, mÆt kh¸c c¸c thµnh viªn th-êng
cã quan hÖ mËt thiÕt vÒ nh©n th©n, nªn viÖc qu¶n lý c«ng ty hîp danh chÞu rÊt Ýt sù
rµng buéc cña ph¸p luËt. VÒ c¬ b¶n, c¸c thµnh viªn cã quyÒn tù tho¶ thuËn vÒ viÖc
qu¶n lý, ®iÒu hµnh c«ng ty. Tuy nhiªn cÇn l-u ý lµ quyÒn qu¶n lý c«ng ty hîp
danh chØ thuéc vÒ c¸c thµnh viªn hîp danh, thµnh viªn gãp vèn kh«ng cã quyÒn
qu¶n lý c«ng ty
Trong c«ng ty hîp danh , Héi ®ång thµnh viªn lµ c¬ quan quyÕt ®Þnh cao nhÊt cña
c«ng ty bao gåm tÊt c¶ c¸c thµnh viªn hîp danh. Héi ®ång thµnh viªn cã quyÒn
quyÕt ®Þnh mäi ho¹t ®éng cña c«ng ty. Khi häp Héi ®ång thµnh viªn, c¸c thµnh
viªn hîp danh cã quyÒn ngang nhau trong biÓu quyÕt (mçi thµnh viªn chØ cã mét
phiÕu biÓu quyÕt) mµ kh«ng phô thuéc vµo gi¸ trÞ phÇn vèn gãp cña hä trong c«ng
ty. §©y lµ ®iÓm kh¸c biÖt c¬ b¶n gi÷a quyÒn cña c¸c thµnh viªn trong u¶n lý cña
c«ng ty hîp danh víi quyÒn cña c¸c thµnh viªn trong qu¶n lý c«ng ty ®èi vèn
(c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n vµ c«ng ty cæ phÇn).
Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña c«ng ty, c¸c thµnh viªn hîp danh ph©n c«ng nhau
®¶m nhiÖm c¸c trøc tr¸ch qu¶n lý vµ kiÓm soat c«ng ty, vµ cö mét ng-êi (trong sè
thµnh viªn hîp danh ) lam Gi¸m ®èc c«ng ty. Gi¸m ®èc thùc hiÖn nhiªm vô ®iÒu
hµnh c«ng viÖc trong c«ng ty, ph©n c«ng, ®iÒu hoµ, phèi hîp c«ng viÖc cña c¸c
thµnh viªn hîp danh vµ thùc hiªn c¸c c«ng viÖc kh¸c theo uû quyÒn cña c¸c thµnh
viªn hîp danh.
6
Ch-¬ng II
vai trß cña kinh tÕ t- b¶n t- nh©n trong
nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng xhcn
i. gãp phÇn quan träng ®Ó t¨ng tr-ëng kinh tÕ .
1. Trªn gi¸c ®é tæng cung
Kinh tÕ t- b¶n t- nh©n cung cÊp cho x· héi s¶n phÈm vËt chÊt vµ dÞch vô ®Ó tho¶
m·n nhu cÇu vÒ ®êi sèng , nhu cÇu cho qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt cña x· héi . Víi -u
thÕ næi tréi cña khu vùc kinh tÕ t- b¶n t- nh©n : suÊt ®Çu t- thÊp , dÔ chuyÓn ®æi
ph-¬ng h-íng s¶n xuÊt cho phï hîp víi nhu cÇu cña thÞ tr-êng , quy m« nhá phï
hîp víi n¨ng lùc qu¶n lý cña c¸c hé gia ®×nh , nªn ®· thu hót ®-îc ®«ng ®¶o c¸c
tÇng líp d©n c- . Tèc ®é t¨ng tr-ëng cña khu vùc kinh tÕ t- b¶n t- nh©n kh¸ æn
®Þnh .
Khu vùc kinh tÕ t- b¶n t- nh©n cã tèc ®é ph¸t triÓn vµ tèc ®é t¨ng cña c¸c n¨m tõ
1995 ®Õn 2000 th-êng cao h¬n tèc ®é t¨ng chung cña nÒn kinh tÕ (trõ n¨m
1999).Tèc ®é t¨ng tr-ëng b×nh qu©n hµng n¨m thêi kú 1995 – 2000 cña c¶ n-íc
6,9% ; cña khu vùc kinh tÕ t- b¶n t- nh©n lµ 7,2% . N¨m 2000 , tèc ®é t¨ng
tr-ëng cña khu vùc kinh tÕ t- b¶n t- nh©n t¨ng nhanh h¬n nhÞp ®é t¨ng GDPcña
toµn bé nÒn kinh tÕ tíi 1,5%(nÕu tÝnh theo gi¸ hiÖn hµnh ) vµ n¨m 2003 tèc ®é
t¨ng tr-ëng GDP trong khu vùc kinh tÕ - nh©n t¨ng so víi n¨m 2002 lµ 7,24%.
Tû träng khu vùc kinh tÕ t- b¶n t- nh©n trong toµn nÒn kinh tÕ kh«ng nh÷ng
kh«ng ®-îc c¶i thiÖn mµ cßn suy gi¶m nhÑ , chñ yÕu do trong nh÷ng n¨m cuèi
thËp kû 90 , nhiÒu doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi ®i vµo ho¹t
®éng vµ lµm thay ®æi c¬ cÊu toµn bé nÒn kinh tÕ .
Sè l-îng doanh nghiÖp trong khu vùc kinh tÕ t- b¶n t- nh©n t¨ng nhanh, vµ
chiÕm sè l-îng lín trong tæng sè doanh nghiÖp cña c¶ n-íc thÓ hiªn qua b¶ng
sau:
7
Sè doanh nghiÖp cã t¹i thêi ®iÓm 1/1
N¨m 2001
N¨m 2002
N¨m 2003
- Tæng sè doanh nghiÖp
39.762
51.057
62.892
+ Doanh nghiÖp nhµ n-íc
5.531
5.067
5.033
+ Doanh nghiÖp ngoµi quèc
doanh, trong ®ã:
32.702
43.993
55.555
3.187
3.614
4.112
18.226
22.554
24.818
10.489
16.189
23.587
800
1.636
3.038
1.529
1.997
2.304
- Hîp t¸c x·
- Doanh nghiÖp t- nh©n
+ C«ng ty t- nh©n
+ C«ng ty cæ phÇn
+ Doanh nghiÖp cã vèn ®Çu
t- n-íc ngoµi
Trong khu vùc kinh tÕ t- b¶n t- nh©n , tèc ®é t¨ng tr-ëng b×nh qu©n hµng n¨m cña
c¸c doanh nghiÖp t- nh©n kh¶ dÜ h¬n c¶: chung khu vùc kinh tÕ t- b¶n t- nh©n
7,2% (trong ®ã doanh nghiÖp t- nh©n 8,5% ; Cty TNHH ; Cty cæ phÇn 6,1% ; hé
c¸ thÓ 7,2%).
2. Trªn gi¸c ®é tæng cÇu .
Theo tÝnh to¸n cña c¸c nhµ thèng kª , ®Ó t¨ng tr-ëng 1% GDP cña ViÖt Nam cÇn
t¨ng tr-ëng tiªu dïng 2,1 ®Õn 2,2% (kÓ c¶ tiªu dïng cho s¶n xuÊt vµ tiªu dïng cho
®êi sèng ). Khu vùc kinh tÕ t- b¶n t- nh©n ph¸t triÓn sÏ lµm tæng cÇu t¨ng nhanh ,
thùc hiÖn ®-îc chñ tr-¬ng kÝch cÇu cña Nhµ n-íc do më réng s¶n xuÊt lµm cho
nhu cÇu c¸c yÕu tè ®Çu vµo gia t¨ng , ®ång thêi thu nhËp cña ng-êi lao ®éng t¨ng
do s¶n xuÊt ph¸t triÓn vµ sè lao ®éng ®-îc huy ®éng vµo lµm t¨ng thªm . §©y chñ
yÕu lµ tÇng líp cã thu nhËp thÊp nªn tû lÖ tiªu dïng cËn biªn (MPC) lín , tû lÖ tiªt
kiªm cËn biªn (MPS)nhá h¬n so víi tÇng líp cã thu nhËp cao .
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y khu vùc kinh tÕ t- b¶n t- nh©n t¨ng rÊt nhanh vÒ mÆt
sè l-îng , nhiÒu doanh nghiÖp ®-îc h×nh thµnh v× thÕ viÖc s¶n xuÊt hµng ho¸ víi
nhiÒu mÆt hµng trë nªn rÊt ®a d¹ng vµ phong phó . ViÖc tiªu dïng cña ng-êi d©n
còng nh- cña c¸c doanh nghiÖp t¨ng nhanh râ rÖt , doanh nghiÖp th× cÇn sö dông
8
nhiÒu nguyªn vËt liÖu cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt , ng-êi tiªu dïng do nhu cÇu ®êi
sèng ngµy cµng cao , kÌm theo mÆt hµng trë nªn phong phó ®a d¹ng cho nªn møc
tiªu dïng cña toµn x· héi t¨ng rÊt nhanh v× thÕ xÐt trªn gi¸c ®é tæng cÇu th× khu
vùc kinh tÐ t- nh©n ®· ®ãng vai trß rÊt quan träng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng
®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa.
ii. T¹o viÖc lµm vµ xo¸ ®ãi g¶m nghÌo.
1. T¹o viÖc lµm.
Tõ n¨m 1996 ®Õn nay , sè lao ®éng lµm viÖc trong khu vùc kinh tÕ t- b¶n t- nh©n
chØ gi¶m trong n¨m 1997 , cßn l¹i ®Òu t¨ng .
Thêi ®iÓm 31-12-2000 sè l-îng lao ®éng trong khu vùc kinh tÕ t- b¶n t- nh©n lµ
4.643.844 ng-êi , chiÕm 12%tæng sè lao ®éng x· héi ,b»ng 1,3 lÇn tæng sè viÖc
lµm trong khu vùc kinh tÕ nhµ n-íc .Lao ®éng cña hé kinh doanh c¸ thÓ lµ
3.802.057 ng-êi , cña c¸c doanh nghiÖp t- nh©n lµ 841.787 ng-êi .
Sù gia t¨ng cña c¸c doanh nghiÖp tû lÖ thuËn víi sù gia t¨ng vÒ sè l-îng lao ®éng
phï hîp víi tr×nh ®é kü thuËt cña lao ®éng , viÖc sö dông lao ®éng t¹i chç cña khu
vùc kinh tÕ t- b¶n t- nh©n ®· gi¶m bít kh©u gi¶i quyÕt n¬i ¨n ë , c¸c ®iÒu kiÖn c¬
së h¹ tÇng kh¸c nh- ph-¬ng tiÖn giao th«ng , tr-êng häc tr¹m x¸…. , t×nh tr¹ng
thÊt nghiÖp d· gi¶m dÇn .
Trong 5 n¨m 1996-2000 lao ®éng trong khu vùc kinh tÕ t- b¶n t- nh©n t¨ng thªm
778.681 ng-êi (t¨ng 20,4%). Trong ®ã sè lao ®éng trong c¸c doang nghiÖp tnh©n t¨ng thªm 487.459 ng-êi (t¨ng 237,57%); sè lao ®éng ë hé kinh doanh c¸
thÓ t¨ng thªm 292.222 ng-êi (t¨ng 8,29%). Sè lao ®éng qua thùc tÕ kh¶o s¸t ë hé
kinh doanh c¸ thÓ lín h¬n nhiÒu so víi sè ®¨ng ký v× nhiÒu hé gia ®×nh chñ yÕu sö
dông sè lao ®éng trong dßng hä , lao ®éng mang tÝnh thêi vô vµ lao ®éng n«ng
nhµn kh«ng thÓ hiÖn trong b¸o c¸o thèng kª. T×nh h×nh thu hót lao ®éng trong
nh÷ng n¨m qua thÓ hiÖn rÊt râ rÖt qua b¶ng :
T×nh h×nh thu hót lao ®éng trongkhu vùc kinh tÕ t- b¶n t- nh©n trong nh÷ng n¨m
qua. (tÝnh ®Õn thêi ®iÓm 31-12 hµng n¨m)
1996
Lao ®éng (ng-êi)
1997
1998
1999
2000
3.865.163 3.666.942 3.816.942 4.097.455 4.643.844
9
Tèc ®é ph¸t triÓn liªn hoµn(%)
100
Tèc ®é t¨ng liªn hoµn(%)
% trong tæng lao ®éng x· héi
11,2
94,87
104,09
107,35
113,33
-5,13
4,09
7,35
13,33
10,3
10,3
10,9
12,0
C«ng nghÖ kü thuËt s¶n xuÊt ngµy cµng ®-îc c¶i thiªn vµ n©ng cao , d©y
truyÒn s¶n xu©t ngµy cµng hiÖn ®¹i , ®ßi hái ë c«ng nh©n mét tr×nh ®é tay nghÒ
phï hîp víi ®iÒu kiÖn lµm viÖc, chÝnh v× thÕ qu¸ tr×nh ®µo t¹o tay nghÒ ®-îc ®-a
lªn vÞ trÝ hµng ®Çu .HiÖn nay ,tr×nh ®é tay nghÒ cña c«ng nh©n ®-îc n©ng cao râ
rÖt , bªn c¹nh ®ã viÖc x©y dùng chiÕn l-îc vµ ch-¬ng tr×nh ph¸t triÓn ®µo t¹o nghÒ
®-îc h×nh thµnh ,nh- viÖc x©y dùng chiÕn l-îc vµ ch-¬ng tr×nh ph¸t triÓn ®µo t¹o
nghÒ ®Õn n¨m 2005vµ 2010.Trong ®ã cÇn chó träng ®µo t¹o c«ng nh©n kü thuËt
lµnh nghÒ vµ c«ng nh©n tr×nh ®é cao cho khu vùc KTTN. MÆt kh¸c ®iÒu kiÖn ®Ó
®µo t¹o tay nghÒ cho ng-êi lao ®éng thuËn lîi h¬n so víi c¸ckhu vùc kinh tÕ kh¸c,
hÇu hÕt ®-îc ®µo t¹o t¹i chç, th«ng qua kÌm cÆp cña ng-êi nhµ ®· cã tay nghÒ.
Chi phÝ cho ®µo t¹o kh«ng ®¸ng kÓ, ®ång thêi qua truyÒn nghÒ nh- vËy sÏ duy tr×
®-îc nh÷ng lµng nghÒ truyÒn thèng, gãp phÇn cïng x· héi d¹y nghÒ mµ chi phÝ
chung cña x· héi (kÓ c¶ chi phÝ cña t- nh©n vµ nhµ n-íc ) kh«ng ®¸ng kÓ .
ViÖc t¹o ra hiÒu chç lµm viÖc míi ®· gãp phÇn thu hót nhiÒu lao ®éng trong x·
héi, nhÊt lµ sè ng-êi trÎ tuæi hµng n¨m ®Õn tuæi lao ®éng ch-a cã viÖc lµm, gi¶i
quyÕt sè d«i d- tõ c¬ quan, doanh nghiÖp nhµ n-íc do tinh gi¶m biªn chÕ vµ gi¶i
thÓ.
2. Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo.
Khu vùc kinh tÕ t- b¶n t- nh©n ®· gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo viÖc xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo,
c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n ë khu vùc thµnh thÞ vµ n«ng th«n . Theo thùc tÕ kh¶o
s¸t, thu nhËp cña ng-êi lao ®éng trong khu vùc kinh tÕ t- b¶n t- nh©n th-êng cã
møc t-¬ng hoÆc cao h¬n thu nhËp cña lao ®éng trång lóa ë n«ng th«n cïng ®Þa
bµn.
Ph¸t triÓn khu vùc kinh tÕ t- b¶n t- nh©n gãp phÇn rÊt quan träng ®Ó t¹o ra viÖc
lµm t¹i chç cho gia ®×nh vµ ®Þa ph-¬ng , ®em l¹i thu nhËp cho ng-êi lao ®éng.
Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra doanh nghiÖp n¨m 2000 cña Tæng côc Thèng Kª , møc thu
nhËp trung b×nh 1th¸ng/ 1 lao ®éng (1000 ®)cña c¸c doanh nghiÖp nãi chung lµ:
1041,1; DNNN lµ 1048,2; DNt- nh©n lµ 651,1; Cty cæ phÇn lµ 993,0; TËp thÓ lµ
10
529,3; CtyTNHHlµ 801,8; DN cã vèn dÇu t- n-íc ngoµi lµ 1754,5.Møc thu nhËp
cña khu vùc kinh tÕ t- b¶n t- nh©n tuy thÊp h¬n c¸c DNNN nh-ng cao h¬n khu
vùc kinh tÕ tËp thÓ . Thu nhËp trung b×nh cña 1 lao ®éng trong khu vùc kinh tÕ tb¶n t- nh©n cao gÊp 2®Õn 3 lÇn so víi møc l-¬ng c¬ b¶n cña Nhµ n-íc quy ®Þnh .
II.
®ãng gãp vµ huy ®éng c¸c nguån vèn trong x· héi nép ng©n
s¸h nhµ n-íc .
1. Huy ®éng c¸c nguån vèn trong x· héi sö dông vµo s¶n xuÊt kinh doanh .
Trong 10 n¨m gÇn ®©y, vèn ®Çu t- cña khu vùc t- nh©n t¨ng nhanh, chiÕm tû lÖ
cao trong tæng vèn ®Çu t- toµn x· héi. N¨m 1999 tæng vèn ®Çu t- khu vùc kinh tÕ
t- b¶n t- nh©n ®¹t 31.542 tû ®ång chiÕm 24,05%; n¨m 2000 ®¹t 35.894 tû ®ång,
t¨ng 13,8% so víi n¨m 1999, chiÕm 24,31% tæng vèn ®Çu t- toµn x· héi.
N¨m 2000 vèn ®Çu t- cña hé kinh doanh c¸ thÓ ®¹t 29.267 tû ®ång, chiÕm
19,82% tæng vèn ®Çu t- toµn x· héi; vèn ®Çu t- ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp tnh©n ®¹t 6.627 tû ®ång, chiÕm 4,49% tæng vèn ®Çu t- toµn x· héi.
Tæng vèn sö dông thùc tÕ cña khu vùc kinh tÕ t- b¶n t- nh©n t¨ng nhanh. §èi
víi c¸c doanh nghiÖp t- nh©n n¨m 1999 lµ 79.493 tû ®ång, n¨m 2000lµ 110.071
tû ®ång, t¨ng 38,5%. C¸c ®Þa ph-¬ng t¨ng m¹nh vèn sö dông thùc tÕ cña doanh
nghiÖp lµ Hµ Néi tõ 10.164 tû ®ång (n¨m1999) t¨ng lªn 16.573 tû ®ång
(n¨m2000), t¨ng 63,05%; t-¬ng øng ë thµnh phè Hå ChÝ Minh tõ 36.954 tû ®ång
t¨ng lªn 52.353 tû ®ång, t¨ng 41,67%…
Trong hai n¨m 2001-2002, sau khi cã luËt doanh nghiÖp ra ®êi, sè doanh nghiÖp
t- nh©n ra ®êi 35.440,víi sè vèn ®¨ng ký ®¹t 40.455 tû ®ång, nhiÒu h¬n sè doanh
nghiÖp t- nh©n ®-îc thµnh lËp trong 5 n¨m tr-íc céng l¹i .
N¨m 2003 , khu vùc kinh tÕ t- b¶n t- nh©n cã b-íc ph¸t triÓn m¹nh mÏ. Khu
vùc kinh tÕ t- b¶n t- nh©n chiÕm 26,7% tæng vèn ®Çu t- ph¸t triÓn, hÇu hÕt gi¸ trÞ
n«ng nghiÖp, chiÕm 25,5% gi¸ trÞ c«ng nghiÖp, phÇn lín gi¸ trÞ dÞch vô, 48% kim
ng¹ch xuÊt khÈu.
2. §ãng gãp phÇn lín vµo ng©n s¸ch nhµ n-íc.
Víi sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña khu vùc kinh tÕ t- b¶n t- nh©n ®· ®ãng gãp
rÊt lín vµo sù ph¸t triÓn cña ®¸t n-íc, víi sè vèn huy ®éng lín trong toµn x· héi,
11
khu vùc kinh tÕ t- b¶n t- nh©n ®· ®ãng gãp ngµy cµng t¨ng vµo ng©n s¸ch nhµ
n-íc
N¨m 2000 nép ®-îc 5.900 tû ®ång, -íc tÝnh chiÕm 7,3%tæng thu ng©n s¸ch t¨ng
12,5% so v¬2Ý n¨m 1999. §Õn n¨m 2001, khu vùc doanh nghiÖp t- nh©n
Nép ng©n s¸ch nhµ n-íc ®¹t trªn 11.075 tû ®ång, chiÕm 14,8%tæng thu ng©n
s¸ch.
Qua sè liÖu cho chóng ta thÊy khu vùc kinh tÕ t- b¶n t- nh©n cã vai trß rÊt lín
trong nguån thu ng©n s¸ch cña nhµ n-íc .Trong n¨m 2001 chiÕm 14,8% trong
tæng ng©n s¸ch nhµ n-íc víi tèc ®é ph¸t triÓn nhanh chong th× chØ trong mét vµi
n¨m gÇn ®©y khu vùc kinh tÕ nµy sÏ thÓ hiÖn mét vÞ thÕ quan träng trong c¬ cÊu
nÒn kinh tÕ vµ lµ chç dùa v÷ng ch¾c trong qu¸ tr×nh x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt
n-íc trë thµnh mét n-íc c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸.
IV. thóc ®Èy qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ x· héi, chuyÓn
dÞch c¬ cÊu kinh tÕ.
1. Qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ.
Sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ t- b¶n t- nh©n ®· ®Æt ra nh÷ng yªu cÇu míi thóc ®Èy
hoµn thiÖn thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa. §· xuÊt hiÖn
nhiÒu doanh nh©n kinh doanh thµnh ®¹t, ®-a doanh nghiÖp cña m×nh ph¸t triÓn,
c¶i thiÖn ®-îc ®êi sèng ng-êi lao ®éng, ®ãng gãp ngµy cµng nhiÒu cho x· héi,
®-îc x· héi t«n vinh.
Tr×nh ®é s¶n xuÊt kinh doanh cña khu vùc kinh tÕ t- b¶n t- nh©n ngµy cµng tiÕn
bé h¬n, sè l-îng hµng ho¸ tham gia xuÊt khÈu ngµy cµng t¨ng. NhiÒu s¶n phÈm
cña khu vùc kinh tÕ t- b¶n t- nh©n ®-îc xuÊt khÈu uû th¸c qua doanh nghiÖp nhµ
n-íc vµ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi. Khu vùc kinh tÕ t- b¶n t- nh©n
cßn tham gia nhiÒu c«ng ®o¹n trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. XuÊt khÈu
trùc tiÕp cña khu vùc kinh tÕ t- b¶n t- nh©n ®Õn nay ®· t¨ng kh¸, 9 th¸ng ®Çu n¨m
2001 ®¹t 2.189.330.000 USD, trong ®ã c¸c c«ng ty cæ phÇn ®¹t 1.606.489.900
USD, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n ®¹t 211.900.000 USD (sè liÖu cña Tæng côc
h¶i quan).
C¸c doanh nghiÖp t- nh©n ®· tham gia tÝch cùc vµo xuÊt nhËp khÈu trùc tiÕp,
®Õn n¨m 2000 sè doanh nghiÖp t- nh©n tham gia xuÊt khÈu trùc tiÕp t¨ng lªn
12
16.200 doanh nghiÖp. NhiÒu doanh nghiÖp t- nh©n ®· xuÊt khÈu ®-îc nh÷ng s¶n
phÈm tõ hµng thñ c«ng mü nghÖ, thùc phÈm chÕ biÕn (nh- c¸ kh« ®i NhËt B¶n, c¸
kho té ®i Mü…), ®Õn c¶ r¬m s¹ch lµ nh÷ng mÆt hµng mµ c¸c doanh nghiÖp nhµ
n-íc ch-a quan t©m ®Õn. V× thÕ khu vùc ngoµi quèc doanh trong n-íc tõ chç chØ
chiÕm 11% gi¸ trÞ xu©ts khÈu vµo n¨m 1997 nh-ng ®Õn quýI-2002 ®· t¨ng lªn
kho¶ng 31% (kh«ng tÝnh gi¸ trÞ xuÊt khÈu dÇu th«). Gýa trÞ xuÊt khÈu tõ møc
kho¶ng 5% ®· t¨ng lªn 24% trong c¸c thêi ®iÓm t-¬ng øng (thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt
Nam sè 66 ngµy 3-6-2002).
C¸c doanh nghiÖp , c«ng ty ®¨ng ký s¶n xuÊt kinh doanh theo ph¸p luËt vµ ®-îc
tù do s¶n xuÊt kinh doanh tù do chän mÆt hµng s¶n xuÊt hay kinh doanh. ThÞ
tr-êng ViÖt Nam víi sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña kinh tÕ t- b¶n t- nh©n ®· t¹o
ra m«i tr-êng hîp t¸c trªn c¬ së 2 bªn cïng cã lîi vµ c¹nh tranh d-íi sù qu¶n lý
cña nhµ n-íc t¹o ®iÒu kiÖn phat triÓn nhanh chãng kinh tÕ ViÖt Nam , hoµn thiÖn
thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng XHCN.
2. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ .
Sù ph¸t triÓn cña khu vùc kinh tÕ t- b¶n t- nh©n gãp phÇn thu hót ®-îc nhiÒu
lao ®éng ë n«ng th«n vµo c¸c ngµnh phi n«ng nghiÖp, nhÊt lµ c«ng nghiÖp ®· gióp
chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ tõng ®Þa ph-¬ng, gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ
®©t n-íc.
Khu vùc kinh tÕ t- b¶n t- nh©n t¨ng vÒ sè l-îng vµ kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ cña m×nh
trong nÒn kinh tÕ . NÕu nh- tr-íc ®©y , kinh tÕ t- b¶n t- nh©n kh«ng ®-îc thõa
nhËn, bÞ coi lµ ®èi t-îng cña c¸ch m¹ng XHCN, ph¶i ®ù¬c c¶i t¹o xo¸ bá, víi tt-ëng nh- thÕ trong giai ®o¹n ®ã kinh tÕ t- b¶n t- nh©n vÉn chua ®-îc ph¸t triÓn mµ
hÇu nh- cßn bÞ vïi dËp , kinh tÕ ®Êt n-íc víi sù hiÖn diÖn toµn bé bëi kinh tÕ tËp thÓ
víi c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung quan liªu bao cÊp. Tõ ®-êng lèi ®æi míi (§¹i héi
6 cña §¶ng th¸ng 12.1986) kh¼ng ®Þnh x©y dùng ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ n-íc ta víi
c¬ cÊu nhiÒu h×nh thøc së h÷u, nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ tån t¹i l©u dµi th× kinh tÕ tb¶n t- nh©n ®ù¬c ph¸t triÓn rÊt m¹nh mÏ, t¹o cho c¬ cÊu kinh tÕ cã xu h-íng
chuyÓn dÞch c©n b»ng gi÷a kinh tÕ t- b¶n t- nh©n víi kinh tÕ tËp thÓ .
C¬ cÊu kinh tÕ cã xu h-íng chuyÓn dÞch c©n b»ng kh«ng chØ thÓ hiÖn vÒ sè l-îng
gi÷a kinh tÕ t- b¶n t- nh©n vµ kinh tÕ tËp thÓ , mµ cßn thÓ hiÖn rÊt râ trong sù ph¸t
triÓn cña c¸c vïng l·nh thæ, vµ gi÷a c¸c ngµnh. C¸c doanh nghiÖp ®¨ng ký ho¹t ®éng
chñ yÕu trong lÜnh vùc kinh doanh th-¬ng m¹i chiÕm 42% tæng sè doanh nghiÖp,
c«ng nghiÖp vµ x©y dùng 31%, dÞch vô kh¸c 22%, n«ng nghiÖp chØ chiÕm 5%.
13
Tr×nh ®é s¶n xuÊt cña khu vùc kinh tª t- nh©n ngµy cµng tiÕn bé , víi m¸y mãc
trang thiÕt bÞ ngµy cµng hiÖn ®¹i v× thÕ s¶n phÈm s¶n xuÊt ra ngµy cµng nhiÒu, mÉu
m· phong phó vµ chÊt l-îng dÇn ®-îc c¶i thiÖn.Tham gia tÝch cùc vµo xuÊt khÈu trùc
tiÕp.
Ch-¬ng III
Thùc tr¹ng ph¸t triÓn kinh tÕ t- b¶n t- nh©n hiÖn nay
I. kinh tÕ t- b¶n t- nh©n t¨ng vÒ mÆt sè l-îng.
1. Thêi kú tr-íc n¨m 1986.
§Êt n-íc thèng nhÊt, c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ vµ c¶i t¹o quan hÖ s¶n xuÊt
®-îc thùc hiÖn trªn ph¹m vi c¶ n-íc. KÕ ho¹ch 5 n¨m 1976-1980 ngoµi nhiÖm vô
kh¾c phôc hËu qu¶ chiÕn tranh, tiÕn hµnh c¶i t¹o kinh tÕ miÒn Nam theo m« h×nh
kinh tÕ miÒn B¾c. TiÕp tôc c¶i t¹o x· héi chñ nghÜa ®èi víi nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt
nhá ë miÒn B¾c, ®ång thêi triÓn khai m¹nh mÏ ë miÒn Nam.
Nh-ng kinh tÕ t- b¶n t- nh©n vÉn tån t¹i, trong c«ng nghiÖp vÉn cã trªn d-íi 60
v¹n ng-êi s¶n xuÊt c¸ thÓ n¨m 1980:50,3v¹n; n¨m 1981: 55,1 v¹n; n¨m 1983:66,6
v¹n; n¨m 1984:64 v¹n; n¨m 1985:59,3 v¹n.
Sè l-îng lao ®éng ho¹t ®éng trong kinh tÕ t- b¶n t- nh©n vÉn chiÕm trªn
20%tæng sè lao ®éng ngµnh c«ng nghiÖp; n¨m1980: 22,3%;n¨m1984: 26%; n¨m
1985:23%;n¨m 1986: 23,2%.
Gi¸ trÞ s¶n l-îng c«ng nghiÖp do khu vùc kinh tÕ t- b¶n t- nh©n t¹o ra hµng n¨m
chiÕm trªn d-íi 15% gi¸ trÞ s¶n l-îng toµn ngµnh c«ng nghiÖp.
Nh÷ng ng-êi kinh doanh th-¬ng nghiÖp nh÷ng n¨m 1980còng ë møc 60 v¹n.
N¨m 1980:63,7 v¹n; n¨m 1985: 63,7 v¹n; n¨m 1986: 56,8 v¹n.
Nh÷ng sè liÖu trªn cho thÊy søc sèng cña kinh tÕ c¸ thÓ rÊt bÒn bØ, sù hiÖn diÖn
cña thµnh phÇn kinh tÕ nµy trong suèt thêi gian dµ nh- mét tÊt yÕu kh¸ch quan, cÇn
ph¶i biÕt sö dông mÆt tÝch cùc cña nã lµm cho d©n giµu, n-íc m¹nh.
2. Thêi kú sau n¨m 1986.
14
Tõ ®-êng lèi ®æi míi (®¹i héi VI cña §¶ng 12-1986) kh¼ng ®Þnh x©y dùng, ph¸t
triÓn nÒn kinh tÕ n-íc ta víi c¬ cÊu nhiÒu h×nh thøc së h÷u, nhiÒu thµnh phÇn kinh
tÕ tån t³i l©u d¯i. NghÞ quyÕt trung ¬ng kho² VI ghi râ:”ChÝnh sachs kinh tÕ nhiÒu
thµnh phÇn cã ý nghÜa chiÕn l-îc l©u dµi, cã tinh quy luËt tõ s¶n xuÊt nhá lªn s¶n
xuÊt línXHXN v¯ thÓ hiÖn tinh thÇn d©n chð vÒ kinh tÕ”, “T nh©n ®îc kinh
doanh kh«ng h¹n chÕ vÒ quy m« ®Þa bµn ho¹t ®éng trong nh÷ng ngµnh nghÒ mµ
ph²p luËt kh«ng cÊm”.
Nhê cã chÝnh s¸ch ®æi míi kinh tÕ t- b¶n t- nh©n ®-îc thõa nhËn vµ t¹o ®iÒu kiÖn
ph¸t triÓn, ®ãng gãp tÝch cùc vµo ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n-íc.
Trong c«ng nghiÖp t- nh©n ®· ®Çu t- thªm vèn ®Ó më réng c¸c c¬ së hiÖn cã,
hoÆc x©y dùng thªm c¸c c¬ së míi. N¨m 1988 khu vùc nµy ®Çu t- thªm 80 tû ®ång,
thµnh lËp thªm 17.000 c¬ së, trong ®ã c¸ 46 xÝ nghiÖp t- nh©n; 1.100 c¬ së tiÓu thñ
c«ng nghiÖp vµ h¬n 15.000 hé c¸ thÓ. N¨m 1989 sè vèn ®Çu t- t¨ng thªm 102 tû
®ång, sè xÝ nghiÖp t- nh©n t¨ng gÊp 4 lÇn so víi n¨m 1988(tõ 318 xÝ nghiÖp t¨ng
lªn 1.284 xÝ nghiÖp); hé tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ c¸ thÓ tõ 31,85 v¹n lªn 33,33 v¹n,
t¨ng 4,6%. Trong hai n¨m 1990-1991 sè vèn t¨ng thªm mçi n¨m kho¶ng 100 tû
®ång. N¨m 1989 thµnh phÇn kinh tÕ t- b¶n t- nh©n thu hót thªm 39,5 ngh×n lao
déng .
N¨m 1990 ®· ban hµnh LuËt c«ng ty vµ luËt doanh nghiÖp, ®· t¹o ®éng lùc cho
khu vùc kinh tÕ t- b¶n t- nh©n tiÕp tôc ph¸t triÓn. N¨m 1991 so víi n¨m 1990 t¨ng
thªm 4.000 c¬ së vµ lao ®éng t¨ng thªm 10 ngh×n ng-êi. Tû träng gi¸ trÞ s¶n l-îng
c«ng nghiÖp khu vùc t- nh©n, c¸ thÓ chiÕm trong gi¸ trÞ tæng s¶n l-îng toµn ngµnh
c«ng nghiÖp t¨ng kh¸ nhanh n¨m 1986 lµ:15,6% th× ®Õn n¨m 1990 lµ:26,5%.
Trong giao th«ng vËn t¶i, n¨m 1990 cã 97.194 hé t- nh©n c¸ thÓ lµm dÞch vô vËn
t¶i. Tæng sè lao ®éng vËn t¶i 138,5 ngh×n ng-êi. N¨m 1990 thùc hiÖn vËn chuyÓn
16,6 triÖu tÊn hµng ho¸ chiÕm 36,3%khèi l-îng vËn chuyÓn hµng ho¸ cña tÊt c¶ c¸c
thµnh phÇn kinh tÕ vµ 165,3 triÖu l-ît hµnh kh¸ch, chiÕm 28,6% khèi l-îng vËn
chuyÓn hµnh kh¸ch toµn ngµnh.
Trong th-¬ng nghiÖp, lao ®éng cña thµnh phÇn kinh tÕ t- b¶n t- nh©n ph¸t triÓn
nhanh chãng: n¨m 1986: 64 v¹n ng-êi; th× ®Õn n¨m 1990 ®· t¨ng lªn 81,1 v¹n
ng-êi. Ngoµi ra cßn cã lùc l-îng th-¬ng nghiÖp kh«ng chuyªn tham gia ho¹t ®éng,
n¨m 1990 cã kho¶ng 16 v¹n ng-êi.
15
Tû träng doanh sè b¸n hµng ho¸ vµ dÞch vô cña t- nh©n trong tæng møc b¸n lÎ
hµng ho¸ dÞch vô tiªu dïng x· héi ngµy cµng lín : n¨m 1986:45,6%th× ®Õn n¨m
1990:66,9%; vµ n¨m 1991 ®¹t:73,1%.
Sù ph¸t triÓn cña khu vùc kinh tÕ t- b¶n t- nh©n vÉn tiÕp tôc trong nh÷ng n¨m
1991-1996, nh-ng trong 2 n¨m 1997- 1998 tèc ®é ph¸t triÓn cña kinh tÕ t- b¶n tnh©n chËm l¹i do khñng ho¶ng tµi chÝnh khu vùc , sè hé kinh doanh c¸ thÓ n¨m
1997 gi¶m, sè doanh nghiÖp n¨m 1998 gi¶m.
N¨m 1999 LuËt doanh nghiÖp ®-îc quèc héi th«ng qua vµ n¨m 2000 ban hµnh
LuËt doanh nghiÖp (thay cho LuËt C«ng ty vµ LuËt doanh nghiÖ¨yt nh©n tr-íc ®©y).
§¹o luËt nµy ®i vµo cuéc sèng rÊt nhanh, t¹o ra b-íc ph¸t triÓn ®ét biÕn cña kinh tÕ
t- nh©n, ®Æc biÖt lµ doanh nghiÖp t- nh©n tõ n¨m 2000 ®Õn nay. Theo tæng côc
thèng kª, ®Õn cuèi n¨m 2000 c¶ n-íc cã kho¶ng 59.473 doanh nghiÖp t- nh©n víi
sè vèn 52.000 tû ®ång, sö dông 600.000 lao ®éng vµ ®ãng gãp 7,6%GDP. Sù t¨ng
tr-ëng m¹nh mÏ nµy chñ yÕu lµ do m«i tr-êng kinh doanh cña kinh tÕ t- b¶n tnh©n ®· ®-îc c¶i thiÖn mét c¸ch c¬ b¶n, LuËt Doanh nghiÖp vµ c¸c nghÞ ®Þnh sè 57
vµ 44 cã vai trß quan träng nhÊt, t¹o ra nh÷ng b-íc ngoÆt ph¶ triÓn. Sè doanh
nghiÖp thµnh lËp trong vßng mét n¨m sau khi cã luËt doanh nghiÖp n¨m 2000
t-¬ng ®-¬ng víi sè l-îng doanh nghiÖp cña 5n¨m tr-íc ®©y.
II. Ph¸t triÓn kinh tÕ t- b¶n t- nh©n theo ngµnh nghÒ tæ chøc kinh
doanh.
1. Trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp.
Cïng víi sù ®æi míi trong kinh tÕ hîp t¸c, c¸c LuËt §Çu t- n-íc ngoµi, LuËt §Çu
t- trong n-íc, LuËt Th-¬ng m¹i th«ng qua vµo ®Çu nh÷ng n¨m 90 ®· t¸c ®éng rÊt
m¹nh vµo khu vùc n«ng nghiÖp, tíi hµng triÖu n«ng d©n ViÖt Nam. Kinh tÕ hé gia
®×nh n«ng d©n, kinh tÕ trang tr¹i, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ho¹t ®éng cã tÝnh
chÊt c«ng nghiÖp ë n«ng th«n (ngµnh nghÒ truyÒn thèng, c¸c doanh nghiÖp x©y
dùng, dÞch vô…) ph¸t triÓn rÊt m¹nh, t¹o nªn sù thay ®æi to lín bé mÆt cña nhiÌu
vïng n«ng th«n. NÕu nh- n¨m 1990, sè k-îng c¸c hé c¸ thÓ cã kho¶ng trªn 9,4
triÖu hé th× ®Õn n¨m 1995 ®· lªn tíi 11.974.595 hé ho¹t ®éng trªn gÇn 9.000 x·
trong kh¾p 7 vïng sinh th¸i. Trong ®ã, sè hé n«ng nghiÖp lµ 9.528.896 hé ( chiÕm
79,58%); hé l©m nghiÖp 18.156 hé (0,15%); hé thuû s¶n:229.909 hé (1,92%); hé
c«ng nghiÖp:160.370 hé (1,34%); hé x©y dùng: 31.914 hé (0,27%); hé th-¬ng
16
nghiÖp: 384.272 hé (3,21%); hé dÞch vô:14.156 hé (1,18%); hé kh¸c:1.479.341 hé
(12,35%). Trong sè c¸c hé ®ã, nhãm hé n«ng nghiÖp chiÕm tû träng lín
nhÊt(79,58%), nÕu hiÓu n«ng nghiÖp theo nghÜa réng- bao gåm c¶ n«ng l©m ngnghiÖp th× hÞ« n«ng nghiÖp cßn chiÕm tû träng lín h¬n n÷a:81,65%, nÕu xet theo
c¬ cÊu h×nh thµnh phÇn th× sè hé x· viªn lµ 7.078.179 hé (59,11%); hé c¸ thÓ lµ
3.333.788 hé (27,84%); hé n«ng d©n chuyªn lµm thuª lÇ 672.319 hé (5,61%). CÇn
l-u ý lµ hé x· viªn nãi ë ®©y ®· lµ hé kinh tÕ tù chñ, hä cã quyÒn sö dông ruéng ®Êt
mµ Nhµ n-íc giao cho hä l©u dµi 9víi 5 quyÒn theo LuËt §Êt ®ai), hä tù chÞu tr¸ch
nhiÖm vÒ hiÖu qu¶ kinh tÕ trong trång trät vµ ch¨n nu«i do hä tæ chøc, HTX chØ hç
trî mét sè kh©u dÞch vô, do ®ã, trªn thùc tÕ lµ hé c¸ thÓ.
Nh- vËy, trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp sè hé t- nh©n, c¸ thÓ chiÕm tû träng lín
81,65%. §©y thùc sù lµ lùc l-îng kinh tÕ m¹nh thÓ hiÖn trªn c¸c mÆt sau ®©y:
-ChØ trong thêi gian ng¾n, c¸c hé n«ng d©n ®· mua s¾m rÊt nhiÒu trang thiÕt bÞ
hiÖn ®¹i, t¨ng c-êng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho n«ng nghiÖp lªn mét b-íc: c¸c hé
n«ng d©n s¾m thªm ®-îc 109.483 m¸y ph¸t ®iÖn, 9.088 ®éng c¬ ®iÖn, 36.011 ®éng
c¬ ch¹y x¨ng, 97.808 m¸y tuèt lóa, 28.643 m¸y kÐo lín , 75.286 m¸y kÐo nhá,
537.809 m¸y b¬m, 106.305 m¸y xay, 15.157 m¸y nghiÒn thøc ¨n gia sóc, 11.392
m¸y c-a. NÕu kÓ thªm nh÷ng ®ãng gãp cña n«ng d©n vµo x©y dùng ®-êng ®iÖn,
®-êng, tr-êng tr¹m th× rÊt lín.
- Còng chØ trong thêi gian kh«ng l©u, theo b¸o c¸o cña Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t
triÓn n«ng th«n th× n«ng d©n n-íc ta ®· bá vèn lËp trªn 110.000 trang tr¹i, trong ®ã
riªng c¸c tØnh phÝa b¾c 67.000 trang trÞ. Trang tr¹i lµ nh÷ng tæ chøc kinh tÕ n»m
trong khu vùc kinh tÕ t- b¶n t- nh©n nh»m ®-a s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lªn tr×nh dé
s¶n xuÊt hµng ho¸; chñ trang tr¹i bá vèn ra kinh doanh ( sè vèn nµy kh¸ lín, theo
®iÒu tr cña Tr-êng ®¹i häc Kinh tÕ quèc d©n ë thêi ®iÓm th¸ng 4-1999 th× vèn b×nh
qu©n cña mét trang trÞ lµ 291,43 triÖu ®ång- §¾c L¾c cao nhÊt 619,5 triÖu ®ång,
Yªn B¸i thÊp nhÊt lµ 95.9 triÖu ®ång, chñ yÕu lµ vèn tù do cã cña chñ trang tr¹i
91,03%). C¸c trang trÞ ®· t¹o ra mét l-îng hµng ho¸ lín; trung b×nh mét trang tr¹i
cung cÊp mét l-îng gi¸ trÞ hµng ho¸ lµ 91,449 triÖu ®ång, trong ®ã tû träng hµng
ho¸ lµ 86,74%. Sè hµng ho¸ nµy chñ yÕu lµ n«ng s¶n, h¶i s¶n, mét sè nhá lµ s¶n
phÈm ch¨n nu«i. Kinh tÕ trang tr¹i ®· gãp phÇn thóc ®Èy nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp
ViÖt Nam lªn kinh tÕ hµng ho¸, gi¶i quyÕt nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm vµ t¨ng thu nhËp
cho ng-êi lao ®éng .
17
Cã thÓ nãi, khu vùc kinh tÕ t- b¶n t- nh©n trong n«ng nghiÖp thêi gian qua ®·
gãp phÇn xøng ®¸ng vµo thµnh tÝch cña ngµnh n«ng nghiÖp nãi chung: t¹o ra ¼ tæng
s¶n l-îng cña ViÖt Nam, vµ 30% kim ng¹ch hµng xuÊt khÈu9 bao gåm c¶ thuû
s¶n).
2. Trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp .
Víi c¬ chÕ míi, khu vùc kinh tÕ t- b¶n t- nh©n còng th©m nhËp m¹nh mÏ vµo lÜnh
vùc c«ng nghiÖp. Toµn bé khu vùc kinh tÕ t- b¶n t- nh©n trong c«ng nghiÖp (bao
gåm c¸c doanh nghiÖp hé gia ®×nh, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong n-íc, c¸c
doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi) ®· ®ua phÇn ®ãng gãp vµo s¶n l-îng c«ng
nghiÖp c¶ n-íc tõ 375 n¨m 1990 lªn 58% n¨m 2000, trong ®ã ®ãng gãp quan träng
nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi trong lÜnh vùc dÇu khÝ vµ lÜnh
vùc c«ng nghiÖp chÕ t¹o (khu vùc t- nh©n trong n-íc n¨m 2000 chiÕm 22,7%, khu
vùc ®Çu t- n-íc ngoµi chiÕm 35,25). Khu vùc kinh tÕ t- b¶n t- nh©n trong n-íc mµ
®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp hé gia ®×nh cã vai trß rÊt quan träng trong lÜnh vùc
c«ng nghiÖp chÕ t¹o. N¨m 1999 cã 600.000 doanh nghiÖp hé gia ®×nh nhá ho¹t
®éng trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp chÕ t¹o, chiÕm ¼ sè doanh nghiÖp rÊt nhá, ®ãng
gãp 285 gi¸ trÞ gia t¨ng trong c«ng nghiÖp chÕ t¹o. Ngoµi ra cßn 5600 doanh
nghiÖp võa vµ nhá còng ho¹t ®éng trong ngµnh c«ng nghiÖp chÕ t¹o vµ t¹o ra 10%
GDP cña ngµnh c«ng nghiÖp nµy. Vai trß cña khu vùc kinh tÕ t- b¶n t- nh©n trong
c«ng nghiÖp sÏ cßn t¨ng h¬n n÷a v× nh÷ng ®æi míi trong thÓ chÕ rÊt m¹nh víi
nh÷ng bé luËt míi ra ®êi tõ n¨m 1998 ®Õn nay, nhÊt lµ LuËt Doanh nghiÖp míi
®-îc phª chuÈn n¨m 1999 vµ cã hiÖu lùc thùc hiÖn tõ n¨m 2000, kÌm theo viÖc b·i
bá h¬n 100 lo¹i giÊy phÐp kinh doanh g©y phiÒn hµ, c¶n trë; LuËt §Çu t- n-íc
ngoµi còng ®-îc söa ®æi víi nh÷ng thuËn lîi míi cho c¸c nhµ ®Çu t- …
Riªng trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n, sù ph¸t triÓn cña khu vùc kinh tÐ
t- nh©n trong ho¹t ®éng c«ng nghiÖp (bao gåm c¶ tiÓu, thñ c«ng nghiÖp) còng ph¸t
triÓn rÊt m¹nh vµ ®ãng gãp lín vµo sù ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung, kinh tÕ n«ng
nghiÖp, n«ng th«n nãi riªng. Theo sè liÖu cña Tæng Côc Thèng kª vµ cña mét sè c¬
quan chøc n¨ng, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, trong n«ng th«n c¶ n-íc cã kho¶ng tõ
18% ®Õn 20% sè hé n«ng d©n tham gia ho¹t ®éng phi n«ng nghiÖp, trong ®ã mét
nöa lµ ho¹t ®éng trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ x©y dùng
thuéc kinh tÕ t- b¶n t- nh©n, c¸ thÓ vµ hé gia ®×nh (mµ vÒ c¬ b¶n chóng ta cã thÓ
xÕp vµo khu vùc kinh tÕ t- b¶n t- nh©n0. Theo b¸o c¸o cña héi nghÞ nhãm t- vÊn
c¸c nhf tµi trî ch ViÖt Nam (n¨m1998) th× khu vùc t- nh©n trong n«ng th«n c¶
18
n-íc hiÖn cã kho¶ng 24.000 doanh nghiÖp vµ tæ hîp s¶n xuÊt kinh doanh, trong ®ã
cã 33% lµ c¸c doanh nghiÖp, tæ hîp t- nh©n trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp vµ tiªu thñ
c«ng nghiÖp.
3. Trong lÜnh vùc th-¬ng m¹i vµ dÞch vô .
§©y lµ lÜnh vùc kinh tÕ t- b¶n t- nh©n ho¹t ®éng s«i næi, ngµy cµng lÊn ¸t khu
vùc quèc doanh. Sè l-îng t¨ng lªn nhanh chãng: n¨m 1986 cã56,8 v¹n hé, n¨m
1987 ®· lµ 64 v¹n hé , n¨m 1988 lµ 71,9 v¹n hé, n¨m 1989 lµ 81,1 v¹n hé vµ 16 v¹n
hé kinh doanh kh«ng chuyªn nghiÖp, n¨m 1995 lµ 94 v¹n hé. T- th-¬ng vµ hé c¸ thÓ
ngµy cµng ®ãng vai trß quan träng trong viÖc l-u chuyÓn hµng ho¸ vµ dÞch vô : n¨m
1987, khu vùc nµy ®¶m nhËn tæng møc b¸n lÎ hµng ho¸ vµ dÞch vô tiªu dïng x· héi
lµ 59%, n¨m 1988 lµ 59.6%, n¨m 1989lµ 66,9%, n¨m 1990 lµ 69,6%, n¨m
1991lµ74,9%.
Trong lÜnh vùc th-¬ng m¹i dÞch vô , cßn ph¶i kÓ ®Õn vai trß cña khu vùc kinh tÕ tb¶n t- nh©n trong xuÊt nhËp khÈu. Tû träng cña khu vùc doanh nghiÖp t- nh©n trong
n-íc trong gi¸ trÞ xuÊt khÈu kh«ng kÓ dÇu löa ®· t¨ng tõ 125 trong n¨m 1997 lªn
22% vµo gi÷a n¨m 2000 vµ tû träng trong gi¸ trÞ nhËp khÈu ®· t¨ng tõ 4% lªn tíi
16%. NÕu tÝnh c¶ doanh nghiÖp ®Çu t- n-íc ngoµi th× khu vùc doanh nghiÖp t- nh©n
®· ®ãng gãp trong xuÊt khÈu lµ 35% n¨m 1997 vµ 54%gi÷a n¨m 2000.
4. Trong xÊy dùng kÕt cÊu h¹ tÇng.
Víi chiÕn l-îc phat triÓn khinh tÕ – x· héi 10 n¨m, Chnhs phñ ®· ®Ò ra ch-¬ng
tr×nh víi rÊt nhiÒu k× väng vÒ x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng, bao gåm nh÷ng ch-¬ng
tr×nh lín vÒ ph¸t triÓn ®-êng s¾t, ®-êng bé víi hÖ thèng cÇu qua s«ng, ®-êng hµng
kh«ng vÐi hÖ thèng c¸c s©n bay quèc tÕ vµ néi ®Þa. KÕt cÊu h¹ tÇng cã vÞ trÝ quan
träng trong viÖc thóc ®Èy t¨ng tr-ëng kinh tÕ vµ gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò x· héi
nh-ng ®Ó cã hÖ thèng kÕt cÊu h¹ tÇng ph¸t triÓn nh- kÕ ho¹ch cña ChÝnh phñ th×
cÇn cã nguån vèn rÊt lín mµ nÕu chØ Nhµ n-íc th× kh«ng ®ñ søc thùc hiÖn. Nh÷ng
chØ sè sau ®©y cho thÊy râ ®iÒu nµy: sè vèn ®Çu t- cho ngµnh n¨ng l-îng hµng n¨m
xÊp xØ 2-2,5 tû USD, trong ®ã ngµnh ®iÖ dù kiÕn cÇn sè vèn ®Çu t- trung b×nh hµng
n¨m lµ 1,5-2 tû USD mµ 52-58%dµnh cho s¶n xuÊt ®iÖn vµ 42-48% dµnh cho
truyÒn t¶i vµ ph©n phèi ®iÖn. V× kÕt cÊu h¹ tÇng ngµnh n¨ng l-îng cña ViÖt Nam
cßn l¹c hËu nªn ph¶i dµnh 5,3-5,5% GDP ®Çu t- cho lÜnh vùc nµy, gÊp h¬n 2 lÇn
c¸c n-íc §«ng ¸. Víi ngµnh giao th«ng vËn t¶i, nhu cÇu ®Çu t- còng rÊt lín. Theo
19
nghiªn cøu chiÕn l-îc giao th«ng vËn t¶i quèc gia ViÖt Nam th× sè vèn cÇn thiÕt ®Ó
®Çu t- lµ 11,6 tû USD t-¬ng ®-¬ng kho¶ng 2,5%GDP tÝch luü. NÕu tÝnh c¶ chØ tiªu
b¶o d-ìng mµ Nhµ n-íc bá ra th× tæng sè vèn cÇn thiÕt lµ 14,2 tûUSD, t-¬ng ®-¬ng
2,8% GDP tÝch luü trong thêi gian 10 n¨m 2001-2010. ChØ víi 2 ngµnh nªu trªn, sè
vèn hµng n¨m cÇn thiÕt cho ®Çu t- ®· lµ 3,4-3,5 tû USD, ®ã lµ ch-a kÓ nh÷ng
ngµnh kÕt cÊu h¹ tÇng kh¸c ( nh- viÔn th«ng , n-íc s¹ch vµ vÖ sinh …). Trong thËp
kû tíi, nhu cÇu vèn sÏ rÊt lín, -íc tÝnh kho¶ng 6-7%GDP, t-¬ng ®-¬ng víi toµn bé
ch-¬ng tr×nh ®Çu t- c«ng tr-íc ®©y. V× thÕ viÖc thu hót sù tham gia cña khu vùc
kinh tÕ t- b¶n t- nh©n lµ hÕt søc quan träng.
Trong lÜnh vùc kÕt cÊu h¹ tÇng, ph¶i kÓ ®Õn hÖ thèng ®-êng n«ng th«n mµ nh÷ng
n¨m qua khu vùc kinh tÕ hé n«ng d©n- thùc chÊt lµ khu vùc kinh tÕ t- b¶n t- nh©n
®· ®ãng vai trß rÊt lín.
III. Ph¸t triÓn kinh tÕ t- b¶n t- nh©n theo vïng, l·nh thæ.
Kinh tÕ t- b¶n t- nh©n ph©n bè kh«ng ®Òu gi÷a ®ång b»ng vµ miÒn nói, gi÷a
thµnh thÞ vµ n«ng th«n. N¨m 1995, con sè thèng kª cho thÊy : 55% doanh nghiÖp
t- nh©n ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long vµ miÒn §«ng Nam Bé; 18,1% ë ®ång b»ng
s«ng Hång vµ 10,1% ë vïng Duyªn h¶i miÒn Trung. Trong ®ã c¸c tØnh phÝa Nam
th× chØ riªng thµnh phè Hå ChÝ Minh, tØnh B×nh D-¬ng, tØnh §ång Nai ®· chiÕm
63%. N¨m 1996 trong tæng sè 1.439.683 c¬ së KTTN(bao gåm 1.412.166 c¬ së
cña c¸ nh©n vµ nhãm kinh doanh, 17.535 DNTN vµ 6.883 CTTNHH) th× 24% tËp
trung ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long; 21% ë vïng ®ång b»ng s«ng Hång; 19% ë
vïng §«ng Nam Bé; 13%ë vïng kh Bèn cò; 10% ë vïng Duyªn h¶i miÒn T rung;
9% ë vïng nói vµ trung du B¾c bé vµ 4% ë vïng T©y Nguyªn. N¨m 1997 trong
tæng sè 25.002 c¬ së KTTN( phÇn lín lµ DNTN) th× 18.728 c¬ së tËp trung ë miÒn
Nam, chiÕm 75% trong khi ë miÒn B¾c chØ cã 4.178DN, chiÕm 17% vµ miÒn Trung
cã 2087 c¬ së, chiÕm 8,3%. Riªng thnhf phè Hå ChÝ Minh cã sè l-îng 6304 DN,
chiÕm 25%, b¨ng toµn bé sè DN cña miÒn B¾c vµ miÒn Trung céng l¹i. N¨m 1998
c¸c con sè t-¬ng øng lµ: miÒn Nam chiÕm 73%, gÊp 3 lÇn sè l-îng ë miÒn B¾c vµ
miÒn Trung céng l¹i 27%, thµnh phè Hå ChÝ Minh vÉn lµ ®Þa bµn lín nhÊt 25%, Hµ
Néi vµ miÒn Trung cã sè l-îng t-¬ng ®-¬ng nhau kho¶ng 8%.
Qua sè lÖu trªn chóng ta thÊy kinh tÕ t- b¶n t- nh©n ph©n bæ kh«ng ®Òu gi÷a c¸
vïng l·nh thæ. Ph¸t triÓn m¹nh vµ tËp trung nhiÒu nhÊt ë vïng ®ång b»ng s«ng Cöu
20
- Xem thêm -
.PDF 
41 
96 
87 
