Lêi më ®Çu
C«ng cuéc x©y dùng x· héi míi ph¶i ®-îc tiÕn hµnh toµn diÖn
trªn c¸c mÆt: quan hÖ s¶n xuÊt, lùc l-îng s¶n xuÊt, nÒn v¨n ho¸ vµ
nh÷ng con ng-êi cña x· héi. C«ng nghiÖp hãa chÝnh lµ con ®-êng vµ
b-íc ®i tÊt yÕu ®Ó t¹o ra c¬ së vËt chÊt, kÜ thuËt cho nÒn s¶n xuÊt lín
hiÖn ®¹i.
X©y dùng c¬ së vËt chÊt kÜ thuËt cho nÒn s¶n xuÊt lín hiÖn ®¹i
lµ mét quy luËt chung, phæ biÕn ®èi víi tÊt c¶ c¸c n-íc. Tuy nhiªn,
tuú tõng n-íc kh¸c nhau, do ®iÓm xuÊt ph¸t tiÕn lªn kh«ng gièng
nhau c¸ch thøc tiÕn hµnh x©y dùng c¬ së vËt chÊt, kÜ thuËt cho nÒn
s¶n xuÊt lín hiÖn ®¹i sÏ kh«ng gièng nhau.
N-íc ta tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi tõ mét nÒn kinh tÕ phæ biÕn
lµ s¶n xuÊt nhá, lao ®éng thñ c«ng lµ phæ biÕn. C¸i thiÕu thèn nhÊt
cña chóng ta lµ mét nÒn ®¹i c«ng nghiÖp. ChÝnh v× vËy chóng ta ph¶i
tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. Trong thêi ®¹i ngµy nay,
c«ng nghiÖp ho¸ ph¶i g¾n víi hiÖn ®¹i ho¸. C«ng nghiÖp ho¸ ë n-íc
ta lµ nh»m x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho chñ nghÜa x· héi.
§ã lµ nhiÖm vô trung t©m trong suèt thêi kú qu¸ ®é tiÕn lªn chñ
nghÜa x· héi ë n-íc ta.
1
Tõ n¨m 1996, ®Êt n-íc ta ®· chuyÓn sang giai ®o¹n ®Èy m¹nh
c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, phÊn ®Êu ®Õn n¨m 2020 c¬ b¶n trë
thµnh mét n-íc c«ng nghiÖp. Sù nghiÖp x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë
n-íc ta chØ thùc sù thµnh c«ng chõng nµo thù hiÖn thµnh c«ng sù
nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc.
Tõ nh÷ng lý do trªn em quyÕt ®Þnh chän ®Ò tµi "C¬ së lý luËn
triÕt häc cña ®-êng lèi c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam
trong thêi kú qu¸ ®é"
V× thêi gian hoµn thµnh cã h¹n còng nh- vèn hiÓu biÕt cßn
n«ng c¹n vµ Ýt ái cña m×nh, bµi tiÓu luËn cña em khã tr¸nh khái
nh÷ng sai sãt vµ khuyÕt ®iÓm cßn ph¶i söa ®æi vµ bæ sung. V× vËy
em rÊt mong vµ tr©n träng mäi ý kiÕn ®ãng gãp cña thÇy ®Ó tõ ®ã em
cã thÓ cñng cè ®-îc vèn hiÓu biÕt cña m×nh. Em xin ch©n thµnh c¶m
¬n thÇy.
I. Néi dung vµ môc tiªu cña c«ng nghiÖp ho¸,
hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam thêi kú qu¸ ®é.
1. Néi dung cña c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam
thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi
a) Kh¸i niÖm c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸
2
C«ng nghiÖp ho¸ ®-îc ®Þnh nghÜa vµ cã nhiÒu quan niÖm kh¸c
nhau song nã th-êng ®-îc hiÓu lµ mét qu¸ tr×nh g¾n liÒn víi viÖc
x¸c ®Þnh mét c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý, trang bÞ kü thuËt ngµy cµng hiÖn
®¹i cho c¸c ngµnh kinh tÕ nh»m thñ tiªu t×nh tr¹ng l¹c hËu vÒ kinh tÕ
x· héi, khai th¸c tèi -u c¸c nguån lùc vµ lîi thÕ, ®¶m b¶o nhÞp ®é
t¨ng tr-ëng nhanh vµ æn ®Þnh.
ë thÕ kû XVII, XVIII khi c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp ®-îc tiÕn
hµnh ë T©y ¢u, c«ng nghiÖp ho¸ ®-îc hiÓu lµ qu¸ tr×nh thay thÕ lao
®éng thñ c«ng b»ng lao ®éng sö dông m¸y mãc. Nh÷ng kh¸i niÖm
kinh tÕ nãi chung vµ kh¸i niÖm c«ng nghiÖp ho¸ nãi riªng mang tÝnh
lÞch sö, tøc lµ lu«n cã sù thay ®æi cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn s¶n
xuÊt x· héi, cña khoa häc c«ng nghÖ. Do ®ã, viÖc nhËn thøc ®óng
®¾n kh¸i niÖm nµy trong tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn cña nÒn s¶n xuÊt
x· héi cã ý nghÜa to lín c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn.
KÕ thõa vµ chän läc nh÷ng tri thøc v¨n minh cña nh©n lo¹i, rót
nh÷ng kinh nghiÖm trong lÞch sö tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn
®¹i ho¸ vµ tõ thùc tiÔn c«ng nghiÖp ho¸ ë ViÖt Nam trong thêi kú
®æi míi, Héi nghÞ ban chÊp hµnh Trung -¬ng lÇn thø 7 kho¸ VI vµ
®¹i héi §¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VII §¶ng céng s¶n ViÖt Nam ®·
3
x¸c ®Þnh c«ng nghiÖp ho¸ lµ qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¨n b¶n toµn diÖn
c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh dÞch vô vµ qu¶n lý kinh tÕ - x·
héi tõ sö dông søc lao ®éng thñ c«ng lµ chÝnh sang sö dông mét
c¸ch phæ biÕn søc lao ®éng cïng víi c«ng nghÖ, ph-¬ng tiÖn vµ
ph-¬ng ph¸p tiªn tiÕn hiÖn ®¹i dùa trªn sù ph¸t triÓn cña c«ng
nghiÖp vµ tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ t¹o ra n¨ng suÊt lao ®éng x·
héi cao.
Song dï muèn hay kh«ng c«ng nghiÖp ho¸ ë n-íc ta hiÖn nay
tr-íc m¾t nh»m x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt b¶o ®¶m t¨ng
tr-ëng kinh tÕ nhanh vµ bÒn v÷ng. Song cã lÏ sÏ lµ thiÕu sãt nÕu
chóng ta kh«ng quan t©m gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò x· héi. Thùc tiÔn
n-íc ta vµ kinh nghiÖm cña mét sè n-íc ®ang ph¸t triÓn cho thÊy
ngay tõ b-íc ®Çu tiªn cña viÖc ho¹ch ®Þnh chiÕn l-îc vµ ch-¬ng
tr×nh ph¸t triÓn nhÊt thiÕt ph¶i ®¶m b¶o tÝnh ®ång bé gi÷a kinh tÕ x·
héi, cïng víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ ph¶i x©y dùng nh÷ng mÆt thuéc
h¹ tÇng cña ®êi sèng x· héi, t¨ng tr-ëng kinh tÕ ph¶i g¾n víi tiÕn bé
vµ c«ng b»ng x· héi, ph¸t triÓn v¨n ho¸ n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n.
Nh- vËy c«ng nghiÖp ho¸ lµ mét qu¸ tr×nh lÞch sö tÊt yÕu nh»m
t¹o nªn nh÷ng chuyÓn biÕn c¨n b¶n vÒ kinh tÕ x· héi cña ®Êt n-íc
trªn c¬ së khai th¸c cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc vµ lîi thÕ trong n-íc,
4
më réng quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ. X©y dùng c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu
ngµnh víi tr×nh ®é khoa häc c«ng nghÖ ngµy cµng hiÖn ®¹i.
Kh¸i niÖm c«ng nghiÖp ho¸ trªn ®©y ®-îc §¶ng ta x¸c ®Þnh
réng h¬n nh÷ng quan niÖm tr-íc ®ã, bao hµm c¶ vÒ ho¹t ®éng s¶n
xuÊt kinh doanh, c¶ vÒ dÞch vô vµ qu¶n lý kinh tÕ x· héi. Nh- vËy
c«ng nghiÖp ho¸ theo t- t-ëng míi lµ kh«ng bã hÑp trong ph¹m vi
tr×nh ®é c¸c lùc l-îng s¶n xuÊt ®¬n thuÇn, kü thuËt ®¬n thuÇn ®Ó
chuyÓn lao ®éng thñ c«ng thµnh lao ®éng c¬ khÝ nh- quan niÖm
tr-íc ®©y.
Khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i lµ nh©n tè then chèt cña hiÖn ®¹i
ho¸. HiÖn ®¹i ho¸ cã néi dung lín vµ phong phó, bao gåm c¸c mÆt
kinh tÕ, chÝnh trÞ vµ v¨n ho¸. HiÖn ®¹i ho¸ th-êng ®-îc ®Þnh nghÜa lµ
mét qu¸ tr×nh mµ nhê ®ã c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn t×m c¸ch ®¹t ®-îc
sù t¨ng tr-ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, tiÕn hµnh c¶i c¸ch chÝnh trÞ vµ
cñng cè c¬ cÊu x· héi nh»m tiÕn tíi mét hÖ thèng kinh tÕ, x· héi vµ
chÝnh trÞ gièng hÖ thèng cña nh÷ng n-íc ph¸t triÓn. HiÖn ®¹i ho¸
c-ìng bøc dËp khu«n sÏ lµm b¹i ho¹i cho quèc gia v× nã ®èi nghÞch
víi b¶n s¾c d©n téc, thï ®Þch víi d©n chñ.
5
b. Ph¸t triÓn lùc l-îng s¶n xuÊt, c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña
chñ nghÜa x· héi trªn c¬ së thùc hiÖn c¬ khÝ ho¸ nÒn s¶n xuÊt x·
héi, ¸p dông nh÷ng thµnh tùu khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i.
Qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa tr-íc hÕt lµ qu¸ tr×nh
c¶i biÕn lao ®éng thñ c«ng, l¹c hËu thµnh lao ®éng sö dông m¸y
mãc, tøc lµ ph¶i c¬ khÝ ho¸ nÒn kinh tÕ quèc d©n. §ã lµ b-íc chuyÓn
®æi c¨n b¶n tõ nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp sang nÒn kinh tÕ c«ng
nghiÖp.
§i liÒn víi c¬ khÝ ho¸ lµ ®iÖn khÝ ho¸ vµ tù ®éng ho¸ s¶n xuÊt
tõng b-íc vµ trong toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n. Sù nghiÖp c«ng
nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®ßi hái ph¶i x©y dùng vµ ph¸t triÓn m¹nh
mÏ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, trong ®ã then chèt lµ ngµnh chÕ t¹o tliÖu s¶n xuÊt. Sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh chÕ t¹o t- liÖu s¶n xuÊt lµ
c¬ së ®Ó c¶i t¹o, ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ quèc d©n, ph¸t triÓn khu vùc
n«ng - l©m ng- nghiÖp.
§ång thêi, môc tiªu cña c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ cßn lµ
sö dông kü thuËt, c«ng ngµy cµng tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i nh»m ®¹t n¨ng
suÊt lao ®éng cao. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã chØ cã thÓ ®-îc thùc hiÖn
trªn c¬ së mét nÒn khoa häc, c«ng nghÖ ph¸t triÓn ®Õn mét tr×nh ®é
nhÊt ®Þnh.
6
Khi mµ nÒn khoa häc cña thÕ giíi ®ang cã sù ph¸t triÓn nh- vò
b·o, khoa häc ®ang trë thµnh lùc l-îng s¶n xuÊt trùc tiÕp, khi mµ
c«ng nghÖ ®ang trë thµnh nh©n tè quyÕt ®Þnh chÊt l-îng s¶n phÈm,
chi phÝ s¶n xuÊt … tøc lµ ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸,
hiÖu qu¶ cña s¶n xuÊt, kinh doanh th× khoa häc c«ng nghÖ ph¶i lµ
®éng lùc cña c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. T¹i Héi nghÞ lÇn thø hai
ban chÊp hµnh Trung -¬ng kho¸ VIII, §¶ng ta ®· x¸c ®Þnh râ:
"C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc ph¶i b»ng vµ dùa vµo khoa
häc vµ c«ng nghÖ" [§¶ng céng s¶n ViÖt Nam. V¨n kiÖn héi nghÞ lÇn
thø hai Ban chÊp hµnh Trung -¬ng kho¸ VIII. NXB ChÝnh trÞ quèc
gia, Hµ Néi, 1997.tr59], "Khoa häc vµ c«ng nghÖ ph¶i trë thµnh nÒn
t¶ng vµ ®éng lùc cho c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸" [§¶ng céng s¶n
ViÖt Nam V¨n kiÖn héi nghÞ lÇn thø hai Ban chÊp hµnh Trung -¬ng
kho¸ VIII. NXB ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi, 1997. tr 48]
Ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam hiÖn
nay cÇn chó ý tíi nh÷ng vÊn ®Ò sau:
Thø nhÊt, ph¶i x¸c ®Þnh ®-îc nh÷ng ph-¬ng h-íng ®óng ®¾n
cho sù ph¸t triÓn khoa häc - c«ng nghÖ. Khoa häc - c«ng nghÖ lµ
lÜnh vùc hÕt søc réng lín, trong khi ®ã ®éi ngò c¸n bé khoa häc
n-íc ta cßn nhá bÐ, chÊt l-îng thÊp, kh¶ n¨ng cña n-íc ta vÒ vèn
7
liÕng, ph-¬ng tiÖn nghiªn cøu cßn rÊt h¹n hÑp. Do ®ã chóng ta
kh«ng thÓ cïng mét lóc ®Çu t- ®Ó ph¸t triÓn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc khoa
häc c«ng nghÖ mµ ph¶i lùa chän nh÷ng lÜnh vùc nhÊt ®Þnh ®Ó ®Çu t-.
ViÖc lùa chän ®óng sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho khoa häc c«ng nghÖ ph¸t
triÓn vµ ng-îc l¹i, viÖc lùa chän sai th× kh«ng nh÷ng ¶nh h-ëng xÊu
tíi sù ph¸t triÓn cña khoa häc c«ng nghÖ mµ cßn ¶nh h-ëng kh«ng
tèt ®Õn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. Ph-¬ng h-íng chung cho sù
ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ ë n-íc ta lµ: ph¸t huy nh÷ng lîi thÕ
cña ®Êt n-íc, tËn dông mäi kh¶ n¨ng ®Ó ®¹t tr×nh ®é c«ng nghÖ tiªn
tiÕn, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ th«ng tin vµ c«ng nghÖ sinh häc, tranh
thñ øng dông ngµy cµng nhiÒu h¬n, ë møc cao h¬n vµ phæ biÕn
nhiÒu h¬n nh÷ng thµnh tùu míi vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ, tõng
b-íc ph¸t triÓn kinh tÕ tri thøc.
Ngµy nay, xu h-íng vËn ®éng chung cña lùc l-îng s¶n xuÊt
hiÖn ®¹i lµ kh«ng ngõng thay thÕ dÇn c¸c trang thiÕt bÞ kü thuËt, c¸c
quy tr×nh, hÖ thèng c«ng nghÖ ch-a hoµn thiÖn b»ng nh÷ng thiÕt bÞ,
nh÷ng hÖ thèng c«ng nghÖ cao, c«ng nghÖ s¹ch, mang nhiÒu hµm
l-îng tri thøc: ®iÒu nµy chØ cã thÓ thùc hiÖn ®-îc b»ng con ®-êng
ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ. Nh- vËy, khoa häc vµ c«ng nghÖ
®· thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt theo h-íng hiÖn ®¹i,
8
vµ ®ã lµ tiÒn ®Ò, lµ c¬ së cña hiÖn ®¹i ho¸ nÒn s¶n xuÊt x· héi, v× lùc
l-îng s¶n xuÊt lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh trong mét ph-¬ng thøc s¶n xuÊt.
Thø hai, ph¶i t¹o dùng ®-îc nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho sù
ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ. ViÖc x¸c ®Þnh nh÷ng ph-¬ng h-íng
®óng cho sù ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ lµ cÇn thiÕt nh-ng ch-a
®ñ, mµ khoa häc c«ng nghÖ chØ ph¸t triÓn khi ®-îc ®¶m b¶o nh÷ng
®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi cÇn thiÕt. Nh÷ng ®iÒu kiÖn ®ã lµ: ®éi ngò
c¸n bé khoa häc c«ng nghÖ cã sè l-îng ®ñ lín, chÊt l-îng cao, ®Çu
t- ë møc cÇn thiÕt, c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ - x· héi phï hîp, con
ng-êi víi tri thøc nghÒ nghiÖp, kü n¨ng, kü x¶o vµ kinh nghiÖm s¶n
xuÊt lµ mét yÕu tè cùc kú quan träng cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Khoa
häc vµ c«ng nghÖ còng cã vai trß to lín, quyÕt ®Þnh trong viÖc biÕn
®æi yÕu tè con ng-êi trong lùc l-îng s¶n xuÊt theo chiÒu h-íng hiÖn
®¹i. Khoa häc c«ng nghÖ ®· trang bÞ cho con ng-êi th«ng qua gi¸o
dôc ®µo t¹o nh÷ng tri thøc lý luËn vµ kinh nghiÖm cÇn thiÕt ®Ó hä cã
thÓ nhanh chãng vËn hµnh tèt vµ thÝch nghi víi c¸c trang thiÕt bÞ kü
thuËt hiÖn ®¹i, tiªn tiÕn trong s¶n xuÊt, còng nh- cã ®ñ n¨ng lùc gi¶i
quyÕt nh÷ng t×nh huèng phøc t¹p, cã vÊn ®Ò trong s¶n xuÊt vµ ®êi
sèng.
9
Trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, ng-êi lao ®éng
lùc l-îng s¶n xuÊt thø nhÊt - kh«ng nh÷ng ph¶i ®-îc n©ng cao tr×nh
®é v¨n ho¸ vµ khoa häc - c«ng nghÖ mµ cßn ph¶i ®-îc trang bÞ c¶ c¬
së vËt chÊt - kü thuËt tiªn tiÕn. Hä võa lµ kÕt qu¶ sù ph¸t triÓn lùc
l-îng s¶n xuÊt, võa lµ ng-êi t¹o ra sù ph¸t triÓn ®ã.
c. ChuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ theo h-íng hiÖn ®¹i ho¸, hîp lý
vµ hiÖu qu¶ cao
Qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i ho¸ còng lµ qu¸ tr×nh
chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ. C¬ cÊu cña nÒn kinh tÕ quèc d©n lµ cÊu
t¹o hay cÊu tróc cña nÒn kinh tÕ bao gåm c¸c ngµnh kinh tÕ c¸c
vïng kinh tÕ, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ… vµ mèi quan hÖ h÷u c¬ gi÷a
chóng. Trong c¬ cÊu cña nÒn kinh tÕ, c¬ cÊu c¸c ngµnh kinh tÕ lµ
quan träng nhÊt, quyÕt ®Þnh c¸c h×nh thøc c¬ cÊu kinh tÕ kh¸c. C¬
cÊu kinh tÕ hîp lý lµ ®iÒu kiÖn ®Ó nÒn kinh tÕ t¨ng tr-ëng, ph¸t triÓn.
V× vËy, c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa ®ßi hái ph¶i x©y dùng c¬ cÊu
kinh tÕ hîp lý, hiÖn ®¹i.
C¬ cÊu kinh tÕ kh«ng ngõng biÕn ®æi, vËn ®éng do sù vËn
®éng, biÕn ®æi cña lùc l-îng s¶n xuÊt vµ cña quan hÖ s¶n xuÊt. Xu
h-íng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ®-îc coi lµ hîp lý, tiÕn bé lµ tû
träng khu vùc c«ng nghiÖp vµ x©y dùng, ®Æc biÖt lµ tû träng khu vùc
10
dÞch vô t¨ng; tû träng khu vùc n«ng, l©m, ng- nghiÖp vµ khai
kho¸ng ngµy cµng gi¶m trong tæng gi¸ trÞ s¶n phÈm x· héi.
C¬ cÊu kinh tÕ hîp lý trong mét nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng hiÖn ®¹i
®ßi hái c«ng - n«ng nghiÖp - dÞch vô ph¸t triÓn m¹nh mÏ, hîp lý vµ
®ång bé. M¹ng l-íi dÞch vô víi t- c¸ch lµ mét ngµnh kinh tÕ ph¸t
triÓn nã cã thÓ phôc vô tèt cho sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ c¸c ngµnh
c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp.
X©y dùng c¬ cÊu kinh tÕ cÇn thiÕt lµ yªu cÇu kh¸ch quan cña
mçi n-íc trong thêi kú c«ng nghiÖp ho¸. VÊn ®Ò quan träng lµ t¹o
ra mét c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý. Mét c¬ cÊu kinh tÕ ®-îc coi lµ hîp lý
khi nã ®¸p øng c¸c yªu cÇu sau ®©y:
- N«ng nghiÖp ph¶i gi¶m dÇn vÒ tû träng; c«ng nghiÖp, x©y
dùng vµ dÞch vô ph¶i t¨ng dÇn vÒ tØ träng.
- Tr×nh ®é kü thuËt cña nÒn kinh tÕ kh«ng ngõng tiÕn bé, phï
hîp víi xu h-íng cña sù tiÕn bé khoa häc vµ c«ng nghÖ ®· vµ ®ang
diÔn ra nh- vò b·o trªn thÕ giíi.
-Cho phÐp khai th¸c tèi ®a mäi tiÒm n¨ng cña ®Êt n-íc, cña c¸c
ngµnh, c¸c ®Þa ph-¬ng, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ
11
- Thùc hiÖn sù ph©n c«ng vµ hîp t¸c quèc tÕ theo xu thÕ toµn
cÇu ho¸ kinh tÕ, do vËy c¬ cÊu kinh tÕ ®-îc t¹o dùng ph¶i lµ c¬ cÊu
më.
ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ë n-íc ta trong thêi kú qu¸ ®é lªn
chñ nghÜa x· héi ®-îc thùc hiÖn theo ph-¬ng ch©m; kÕt hîp c«ng
nghÖ víi nhiÒu tr×nh ®é, tranh thñ c«ng nghÖ mòi nhän tiªn tiÕn võa
tËn dông ®-îc nguån lao ®éng dåi dµo, cho phÐp rót ng¾n kho¶ng
c¸ch l¹c hËu, võa phï hîp víi nguån vèn cã h¹n ë trong n-íc; lÊy
quy m« võa vµ nhá lµ chñ yÕu; cã tÝnh ®Õn quy m« lín nh÷ng ph¶i
hîp lý vµ cã ®iÒu kiÖn, gi÷ ®-îc tèc ®é t¨ng tr-ëng hîp lý, t¹o ra sù
c©n ®èi gi÷a c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc kinh tÕ vµ c¸c vïng trong nÒn
kinh tÕ.
ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ë n-íc ta trong nh÷ng n¨m tr-íc
m¾t cÇn thùc hiÖn theo ®Þnh h-íng chung sau ®©y: chuyÓn dÞch c¬
cÊu kinh tÕ, c¬ cÊu ®Çu t- dùa trªn c¬ së ph¸t huy c¸c thÕ m¹nh vµ
c¸c lîi thÕ so s¸nh cña ®Êt n-íc, t¨ng søc c¹nh tranh, g¾n víi nhu
cÇu thÞ tr-êng trong vµ ngoµi n-íc, nhu cÇu ®êi sèng nh©n d©n vµ
quèc phßng, an ninh. T¹o thªm søc mua cña thÞ tr-êng trong n-íc
vµ më réng thÞ tr-êng ngoµi n-íc, ®Èy m¹nh xuÊt khÈu.
12
d) ThiÕt lËp quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp theo ®Þnh h-íng x·
héi chñ nghÜa
C«ng nghiÖp ho¸ ë n-íc ta nh»m môc tiªu x©y dùng chñ nghÜa
x· héi. Do ®ã c«ng nghiÖp ho¸ kh«ng chØ lµ ph¸t triÓn lùc l-îng s¶n
xuÊt, mµ cßn lµ qu¸ tr×nh thiÕt lËp, cñng cè vµ hoµn thiÖn quan hÖ
s¶n xuÊt phï hîp theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa.
Lùc l-îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt lµ hai mÆt thèng nhÊt
vµ t¸c ®éng lÉn nhau trong mét ph-¬ng thøc s¶n xuÊt x· héi: chÝnh
sù thèng nhÊt vµ t¸c ®éng ®ã ®· h×nh thµnh nªn quy luËt vÒ sù phï
hîp gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n
xuÊt. Quy luËt nµy v¹ch râ tÝnh chÊt phô thuéc kh¸ch quan cña quan
hÖ s¶n xuÊt vµo tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt còng nhsù t¸c ®éng trë l¹i cña quan hÖ s¶n xuÊt trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ
ph¸t triÓn x· héi.
BÊt cø sù thay ®æi nµo cña quan hÖ s¶n xuÊt, nhÊt lµ quan hÖ së
h÷u vÒ t- liÖu s¶n xuÊt, còng ®Òu lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu cña sù ph¸t triÓn
lùc l-îng s¶n xuÊt. C«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ kh«ng chØ lµ ph¸t
triÓn m¹nh lùc l-îng s¶n xuÊt, kh¬i dËy vµ khai th¸c mäi tiÒm n¨ng
kinh tÕ, mäi nguån lùc ®Ó thóc ®Èy t¨ng tr-ëng kinh tÕ vµ tuú theo
13
tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt mµ quan hÖ s¶n xuÊt sÏ
tõng b-íc ®-îc c¶i biÕn cho phï hîp.
Tr×nh ®é x· héi ho¸ cao cña lùc l-îng s¶n xuÊt hiÖn ®¹i tÊt yÕu
®ßi hái ph¶i x¸c lËp chÕ ®é c«ng h÷u vÒ nh÷ng t- liÖu s¶n xuÊt chñ
yÕu. ChÕ ®é c«ng h÷u vÒ t- liÖu s¶n xuÊt sÏ chiÕm -u thÕ tuyÖt ®èi
khi c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña chñ nghÜa x· héi ®-îc x©y dùng xong
vÒ c¨n b¶n. §Ó ®¹t tíi tr×nh ®é ®ã ph¶i tr¶i qua qu¸ tr×nh ph¸t triÓn
kinh tÕ - x· héi l©u dµi, trong ®ã quan hÖ s¶n xuÊt ®-îc c¶i biÕn dÇn
tõ thÊp ®Õn cao theo tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt.
2. Néi dung cô thÓ cña c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ trong
nh÷ng n¨m tr-íc m¾t.
a) §Æc biÖt coi träng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng
nghiÖp vµ n«ng th«n.
T¨ng c-êng chØ ®¹o vµ huy ®éng c¸c nguån lùc cÇn thiÕt ®Ó
®Èy nhanh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n.
Ph¸t triÓn toµn diÖn n«ng, l©m, ng- nghiÖp gÇn víi c«ng nghiÖp chÕ
biÕn n«ng, l©m, thuû s¶n nh»m khai th¸c cã hiÖu qu¶ tiÒm n¨ng ®a
d¹ng cña n«ng, l©m, ng- nghiÖp, b¶o ®¶m v÷ng ch¾c yªu cÇu an
toµn l-¬ng thùc cho x· héi, t¹o nguån nguyªn liÖu cã khèi l-îng lín
chÊt l-îng cao, ®ñ tiªu chuÈn ®¸p øng yªu cÇu cña c«ng nghiÖp chÕ
14
biÕn, t¨ng thªm viÖc lµm vµ thu nhËp cho ng-êi lao ®éng, t¨ng gi¸ trÞ
vµ khèi l-îng hµng xuÊt khÈu.
TiÕp tôc ph¸t triÓn vµ ®-a c«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, ng- nghiÖp
lªn mét tr×nh ®é míi b»ng øng dông tiÕn bé khoa häc vµ c«ng nghÖ,
nhÊt lµ c«ng nghÖ sinh häc; ®Èy m¹nh thuû lîi ho¸, c¬ giíi ho¸, ®iÖn
khÝ ho¸; quy ho¹ch sö dông ®Êt hîp lý, ®æi míi c¬ cÊu c©y trång, vËt
nu«i, gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò tiªu thô n«ng s¶n hµng ho¸. §Çu t- nhiÒu
h¬n cho ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ vµ x· héi ë n«ng th«n.
Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp dÞch vô, c¸c ngµnh nghÒ ®a d¹ng, chó träng
c«ng nghiÖp chÕ biÕn c¬ khÝ phôc vô n«ng nghiÖp, c¸c lµng nghÒ,
chuyÓn mét bé phËn quan träng lao ®éng n«ng nghiÖp sang khu vùc
c«ng nghiÖp vµ dÞch vô, t¹o nhiÒu viÖc lµm míi; n©ng cao chÊt l-îng
nguån nh©n lùc, c¶i thiÖn ®êi sèng n«ng d©n vµ d©n c- ë n«ng th«n.
b) Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp
C«ng nghiÖp võa ph¸t triÓn c¸c ngµnh sö dông nhiÒu lao ®éng
võa di nhanh vµo mét sè ngµnh, lÜnh vùc cã c«ng nghÖ hiÖn ®¹i,
c«ng nghÖ cao. Ph¸t triÓn m¹nh c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n, thuû
s¶n, may mÆc, da - giÇy; mét sè s¶n phÈm c¬ khÝ, ®iÖn tö, c«ng
nghiÖp phÇn mÒm…X©y dùng cã chän läc mét sè c¬ së c«ng nghiÖp
nÆng quan träng s¶n xuÊt t- liÖu s¶n xuÊt cÇn thiÕt ®Ó trang bÞ cho
15
c¸c ngµnh kinh tÕ vµ quèc phßng. Khai th¸c cã hiÖu qu¶ c¸c nguån
tµi nguyªn dÇu khÝ, kho¸ng s¶n, vËt liÖu x©y dùng. Chó träng ph¸t
triÓn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá; x©y dùng mét sè tËp ®oµn doanh
nghiÖp lín ®i ®Çu trong c¹nh tranh vµ hiÖn ®¹i ho¸.
16
c) X©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng
Trong c¬ chÕ thÞ tr-êng, kÕt cÊu h¹ tÇng cã vai trß hÕt søc quan
träng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt, kinh doanh vµ ®êi sèng cña
d©n c-. Tõ mét nÒn kinh tÕ nghÌo nµn, l¹c hËu ®i lªn chñ nghÜa x·
héi, kÕt cÊu ë h¹ tÇng cña nÒn kinh tÕ n-íc ta hÕt søc thÊp kÐm,
kh«ng ®¸p øng ®-îc yªu cÇu cña s¶n xuÊt kinh doanh vµ cña ®êi
sèng d©n c-. Do vËy, trong nh÷ng n¨m tr-íc mÆt, viÖc x©y dùng kÕt
cÊu h¹ tÇng cña nÒn kinh tÕ ®-îc coi lµ mét néi dung cña c«ng
nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. Do kh¶ n¨ng tµi chÝnh h¹n hÑp, viÖc x©y
dùng kÕt cÊu h¹ tÇng ph¶i tËp trung vµo c¶i t¹o, më réng vµ n©ng
cÊp. Kh¾c phôc t×nh tr¹ng xuèng cÊp cña hÖ thèng giao th«ng hiÖn
cã b»ng c¸ch kh«i phôc n©ng cÊp vµ më réng nh÷ng tuyÕn giao
th«ng träng yÕu. Më thªm c¶ng s«ng, c¶ng biÕn, s©n bay. TiÕp tôc
ph¸t triÓn vµ hiÖn ®¹i ho¸ m¹ng th«ng tin liªn l¹c quèc gia, më réng
m¹ng l-íi ®iÖn ®¸p øng nhu cÇu vµ cung cÊp ®iÖn æn ®Þnh. C¶i thiÖn
viÖc cÊp tho¸t n-íc ë ®« thÞ, thªm nguån n-íc s¹ch cho n«ng th«n.
d) Ph¸t triÓn nhanh du lÞch, c¸c ngµnh du lÞch
Ph¸t triÓn m¹nh vµ n©ng cao chÊt l-îng c¸c ngµnh dÞch vô,
th-¬ng m¹i, kÓ c¶ th-¬ng m¹i ®iÖn tö, c¸c lo¹i h×nh vËn t¶i, b-u
chÝnh - viÔn th«ng, du lÞch, tµi chÝnh, ng©n hµng, kiÓm to¸n, b¶o
17
hiÓm, chuyÓn giao c«ng nghÖ, t- vÊn ph¸p lý, th«ng tin thÞ tr-êng…
sím phæ cËp sö dông tin häc vµ m¹ng th«ng tin quèc tÕ trong nÒn
kinh tÕ vµ ®êi sèng x· héi. Ph¸t triÓn dÞch vô trùc tiÕp gãp phÇn
n©ng cao chÊt l-îng cuéc sèng cña d©n c-. Ph¸t triÓn dÞchvô cßn
nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ cña s¶n xuÊt kinh doanh. Sù ph¸t triÓn
cñac¸c ngµnh ng©n hµng, th«ng tin b-u ®iÖn, th-¬ng m¹i, giao th«ng
vËn t¶i, trùc tiÕp quyÕt ®Þnh hiÖu qu¶ cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt vËt
liÖu, kinh doanh.
Sù ph¸t triÓn cña ngµnh du lÞch cho phÐp khai th¸c tiÒm n¨ng
du lÞch, t¨ng thu nhËp, t¹o viÖc lµm, ®ång thêi cßn gãp phÇn më
réng giao l-u, më cöa nÒn kinh tÕ, ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i.
e) Ph¸t triÓn hîp lý c¸c vïng l·nh thæ
ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vïng, l·nh thæ trªn c¬ së khai th¸c
triÖt ®Ó c¸c lîi thÕ, tiÒm n¨ng cña tõng vïng, liªn kÕt hç trî nhau,
lµm co tÊt c¶ c¸c vïng cïng nhau ph¸t triÓn. TËp trung nguån lùc
cho c¸c ®Þa bµn träng ®iÓm mang l¹i hiÖu qu¶ cao, ®Èy m¹nh hîp t¸c
ph¸t triÓn, hç trî nh÷ng n¬i khã kh¨n. §¶ng céng s¶n ViÖt Nam x¸c
®Þnh ph¸t huy vai trß cña c¸c vïng kinh tÕ träng ®iÓm cã møc t¨ng
tr-ëng cao, tÝch luü lín, ®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn c¸c vïng
kh¸c trªn c¬ së ph¸t huy thÕ m¹nh cña tõng vïng. Quan t©m ph¸t
18
triÓn kinh tÕ - x· héi g¾n víi t¨ng c-êng quèc phßng - an ninh. Hç
trî cho nh÷ng vïng khã kh¨n ®Ó ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng, nguån
nh©n lùc, n©ng cao d©n trÝ, ®-a c¸c vïng nµy v-ît qua t×nh tr¹ng
kÐm ph¸t triÓn.
g) Më réng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ cña kinh tÕ ®èi ngo¹i
Trong nÒn kinh tÕ toµn cÇu ho¸, më cöa nÒn kinh tÕ lµ cÇn thiÕt
víi tÊt c¶ c¸c n-íc c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i ho¸ kh«ng thÓ thµnh
c«ng nÕu kh«ng më cöa nÒn kinh tÕ. Trong viÖc më cöa héi nhËp,
ph¶i ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, coi xuÊt khÈu lµ h-íng -u tiªn vµ lµ träng
®iÓm cña kinh tÕ ®èi ngo¹i: T¹o thªm c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ
lùc. Gi¶m tØ träng s¶n phÈm th« vµ c¬ chÕ t¨ng tØ träng s¶n phÈm
chÕ biÕn s©u vµ t×nh tr¹ng hµng xuÊt khÈu. N©ng cao tØ träng phÇn
gi¸ trÞ gia t¨ng trong qu¸ tr×nh hµng nhËp khÈu. Gi¶m dÇn nhËp siªu,
cã chÝnh s¸ch b¶o hé hîp lý s¶n xuÊt trong n-íc. §iÒu chØnh c¬ cÊu
thÞ tr-êng ®Ó võa héi nhËp khu vùc, võa héi nhËp toµn cÇu xö lý
®óng ®¾n lîi Ých gi÷a ta víi ®èi t¸c, t¨ng dù tr÷ ngo¹i tÖ…
3. Môc tiªu cña c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam
thêi k× qu¸ ®é
Môc tiªu tæng qu¸t cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ cña n-íc ta
®-îc §¶ng céng s¶n ViÖt Nam x¸c ®Þnh t¹i §¹i héi lÇn thø VIII vµ
19
tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh t¹i ®¹i héi lÇn thø IX lµ:"§-a n-íc ta ra khái
t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn, n©ng cao râ rÖt ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh
thÇn cña nh©n d©n, t¹o nÒn t¶ng ®Ó ®Õn n¨m 2020 n-íc ta c¬ b¶n trë
thµh mét n-íc c«ng nghiÖp theo h-íng hiÖn ®¹i [§¶ng Céng s¶n
ViÖt Nam: V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX. Nxb
ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2001, tr. 89].
N-íc c«ng nghiÖp ë ®©y cÇn ®-îc hiÓu lµ mét n-íc cã nÒn
kinh tÕ mµ trong ®ã lao ®éng c«ng nghiÖp trë thµnh phæ biÕn trong
c¸c ngµnh vµ c¸c lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ. TØ träng c«ng nghiÖp
trong nÒn kinh tÕ c¶ vÒ GDP c¶ vÒ lùc l-îng lao ®éng ®Òu v-ît tréi
so víi n«ng nghiÖp.
PhÊn ®Êu ®Õn n¨m 2010, tæng s¶n phÈm trong n-íc (GDP) t¨ng
Ýt nhÊt gÊp ®«i so víi n¨m 2000, chuyÓn dÞch m¹nh c¬ cÊu kinh tÕ vµ
c¬ cÊu lao ®éng, gi¶m tØ lÖ lao ®éng n«ng nghiÖp xuèng cßn kho¶ng
50%.
§Ó thùc hiÖn môc tiªu tæng qu¸t trªn trong mçi giai ®o¹n ph¸t
triÓn cña nÒn kinh tÕ, c«ng nghiÖp ho¸ cÇn ph¶i thùc hiÖn ®-îc
nh÷ng môc tiªu cô thÓ nhÊt ®Þnh. Trong nh÷ng n¨m tr-íc m¾t, trong
®iÒu kiÖn vÒ vèn cßn h¹n hÑp; ®êi sèng nh©n d©n cßn nhiÒu khã
kh¨n, t×nh h×nh kinh tÕ - x· héi ph¸t triÓn, t¨ng tr-ëng ch-a thËt æn
20
- Xem thêm -