PhÇn I : Më ®Çu
Theo danh gi¸ cña VI LªNin th× lý luËn gi¸ trÞ thÆng d- lµ hßn
®¸ t¶ng cña häc thuyÕt kinh tÕ cña C.Mac. C¸c nhµ t- b¶n ®Ó ®¹t
®-îc môc ®Ých tèi ®a cña m×nh hä ®· mua søc lao ®éng cña ng-êi
c«ng nh©n kÕt hîp víi t- liÖu s¶n xuÊt ®Ó s¶n xuÊt ra s¶n phÈm vµ
thu vÒ gi¸ trÞ thÆng d-.
C¸c nhµ kinh tÕ häc th-êng cho r»ng mäi c«ng cô lao ®éng,
mäi t- liÖu s¶n xuÊt ®Òu lµ t- b¶n. Thùc ra b¶n th©n t- liÖu s¶n xuÊt
kh«ng ph¶i lµ t- b¶n, nã chØ lµ yÕu tè c¬ b¶n cña s¶n xuÊt trong bÊt
cø x· héi nµo. T- liÖu s¶n xuÊt chØ trë thµnh t- b¶n khi nã trë thµnh
tµi s¶n cña c¸c nhµ t- b¶n vµ ®-îc dïng ®Ó bãt lét lao ®éng lµm
thuª. Ta cã thÓ ®Þnh nghÜa chÝnh x¸c t- b¶n lµ gi¸ trÞ mang l¹i gi¸
trÞ thÆng d- b»ng c¸ch bãc lét c«ng nh©n lµm thuª. Gi¸ trÞ thÆng d, phÇn gi¸ trÞ do lao ®éng cña c«ng nh©n lµm thuª s¸ng t¹o ra ngoµi
søc lao ®éng vµ t- b¶n chiÕm kh«ng.
ChÝnh v× vËy mµ s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d- tèi ®a cho nhµ t- b¶n
lµ néi dung chÝnh cña quy luËt thÆng d-. Nã quyÕt ®Þnh ®Õn sù ph¸t
1
triÓn cña chñ nghÜa t- b¶n vµ sù thay thÕ nã b»ng mét x· héi kh¸c
cao h¬n lµ quy luËt vËn ®éng cña ph-¬ng thøc s¶n xuÊt t- b¶n chñ
nghÜa.
ViÖc nghiªn cøu ph¹m trï gi¸ trÞ thÆng d- cã vai trß rÊt quan
träng , nã cã ý nghÜa rÊt quan träng trong ph-¬ng thøc s¶n xuÊt tb¶n chñ nghÜa. V× vËy m¯ t«i ®± chän ®Ò t¯i “B°n chÊt v¯ c²c h×nh
thøc biÓu hiÖn cña gi² trÞ thÆng d” cho b¯i tiÓu luËn cña m×nh
PhÇn II: LÝ luËn vÒ gi¸ trÞ thÆng d-
I.
Ph¹m trï gi¸ trÞ thÆng d-
2
1
Sù chuyÓn ho¸ tiÒn tÖ thµnh t- b¶n
TiÒn tÖ ra ®êi lµ kÕt qu¶ l©u dµi vµ tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt
vµ trao ®æi hµng ho¸. ®ång thêi tתn tÖ còng lµ khëi ®iÓm cña tb¶n. Nh-ng b¶n th©n tiÒn tÖ kh«ng ph¶i lµ t- b¶n. TiÒn chØ biÕn
thµnh t- b¶n trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh , khi chóng ®-îc sö
dông ®Ó bãc lét søc lao ®éng cña ng-êi kh¸c.
TiÒn ®-îc coi lµ tiÒn th«ng th-êg th× vËn ®«ng theo c«ng thøc
sau H-T-H (hµng - tiÒn – hµng) nghÜa lµ sù chuyÓn ho¸ cña hµng
ho¸ thµnh tiÒn , råi tiÒn l¹i chuyÓn ho¸ thµnh hµng ho¸. Cßn tiÒn
víi t- c¸ch lµ t- b¶n th× vËn ®éng theo c«ng thøc T-H-T (tiÒn –
hµng – tiÒn ) tøc lµ sù chuyÓn ho¸ cña tiÒn thµnh hµng ho¸ råi
hµng ho¸ l¹i chuyÓn ho¸ ng-îc l¹i thµnh tiÒn. BÊt cø biÕn ®éng nµo
vËn ®éng theo c«ng thøc T-H-T ®Òu chuyÓn ho¸ thµnh t- b¶n.
Môc ®Ých cña l-u th«ng hµng ho¸ gi¶n ®¬n lµ gi¸ trÞ sö dông ®Ó
tho¶ m·n nhu cÇu nªn hµng ho¸ trao ®æi ph¶i cã gi¸ trÞ sö dông
kh¸c nhau. Sù vËn ®éng sÏ kÕt thóc ë giai ®o¹n hai khi nh÷ng ng-êi
trao ®æi cã ®-îc gi¸ trÞ sö dông mµ ng-êi ®ã cÇn ®Õn. Cßn môc
®Ých l-u th«ng t- b¶n kh«ng ph¶i lµ gi¸ trÞ sö dông mµ lµ gi¸ trÞ ,
3
h¬n n÷a lµ gi¸ trÞ t¨ng thªm. V× vËy sè tiÒn thu vÒ b»ng sè tiÒn øng
ra th× sù vËn ®éng trë nªn v« nghÜa. Do vËy mµ sè tiÒn thu vÒ ph¶i
lín h¬n sè tiÒn øng ra nªn c«ng thøc vËn ®éng ®Çy ®ñ cña t- b¶n lµ
T-H-T’ trong ®ã T’= T + ∆T. Sè tiÒn tréi h¬n so víi sè tiÒn øng ra
C Mac gäi lµ gi¸ trÞ thÆng d-. V¹y t- b¶n lµ gi¸ trÞ mang l¹i gi¸ trÞ
thÆng d- , nªn sù vËn ®éng t- b¶n kh«ng cã giíi h¹n v× sù lín lªn
cña gi¸ trÞ lµ kh«ng cã giíi h¹n.
TiÒn øng tr-íc tøc lµ tiÒn ®-a vµo l-u th«ng , khi trë vÒ tay
ng-êi chñ cña nã th× thªm mét l-îng nhÊt ®Þnh. V¹y cã ph¶i do
b¶n chÊt cña l-u th«ng ®· lµm cho tiÒn t¨ng thªm vµ do ®ã mµ h×nh
thµnh gi¸ trÞ thÆng d- hay kh«ng ? c¸c nhµ kinh tÕ häc t- s¶n ®·
cho r»ng sù t¨ng thªm ®ã lµ do l-u th«ng hµng ho¸ sinh ra. Nh-ng
sù qu¶ quyÕt cña c¸c nhµ t- s¶n ®Òu kh«ng cã c¨n cø.
Trong l-u th«ng hµng ho¸ ®-îc thay ®æi ngang gi¸ th× chØ cã sù
thay h×nh th¸i gi¸ trÞ , cßn tæng sè gi¸ trÞ còng nh- phÇn gi¸ trÞ
thuéc vÒ mçi bªn trao ®æi lµ kh«ng ®æi.
Theo quan ®iÓm cña C Mac th× trong x· héi t- b¶n kh«ng cã bÊt
kú mét nhµ t- b¶n nµo chØ ®ãng vai trß ng-êi b¸n s¶n phÈm mµ l¹i
4
kh«ng ph¶i lµ ng-êi mua c¸c yÕu tè s¶n xuÊt. V× vËy khi anh ta b¸n
hµng ho¸ cao h¬n gi¸ trÞ vèn cña nã th× khi mua c¸c yÕu tè s¶n xuÊt
ë ®Çu vµo c¸c nhµ t- b¶n kh¸c còng b¸n cao h¬n gi¸ trÞ vµ nh- vËy
c¸i ®-îc lîi khi b¸n sÏ bï cho c¸i thiÖt h¹i khi mua. Cuèi cïng vÉn
kh«ng t×m thÊy nguån gèc sinh ra ∆T.
NÕu hµng ho¸ ®-îc b¸n thÊp h¬n gi¸ trÞ th× sè tiÒn mµ ng-êi ®ã
sÏ ®-îc lîi khi lµ ng-êi mua còng chÝnh lµ sè tiÒn mµ ng-êi ®ã sÏ
mÊt ®i khi lµ ng-êi b¸n. nh- vËy, viÖc sinh ra ∆T kh«ng thÓ lµ kÕt
qu¶ cña viÖc mua hµng thÊp h¬n gi¸ trÞ cña nã. Gi¶ ®Þnh cã mét sè
ng-êi nhê m¸nh khoÐ mµ chuyªn mua ®-îc rÎ b¸n ®-îc ®¾t th× nhC Mac nãi ®iÒu ®ã chØ cã thÓ lµ gi¶i thÝch ®-îc sù lµm giÇu cña
nh÷ng th-¬ng nh©n c¸ biÖt chø kh«ng thÓ gi¶i thÝch ®-îc sù lµm
giÇu cña toµn bé giai cÊp c¸c nhµ t- b¶n. Bëi v× tæng sè gi¸ trÞ tr-íc
lóc trao ®æi còng nh- trong vµ sau khi trao ®æi kh«ng thay ®æi mµ
chØ cã phÇn gi¸ trÞ n»m trong tay mçi bªn trao ®æi lµ thay ®æi.
Nh- vËy, nÕu ng-êi ta thay ®æi nh÷ng vËt ngang gi¸ th× kh«ng
sinh ra gi¸ trÞ thÆng d-, vµ nÕu ng-êi ta trao ®æi nh÷ng vËt kh«ng
5
ngang gi¸ th× còng kh«ng sinh ra gi¸ trÞ thÆng d-. L-u th«ng kh«ng
t¹o ra gi¸ trÞ míi.
Nh-ng nÕu ng-êi cã tiÒn kh«ng tiÕp xóc g× víi l-u th«ng tøc lµ
®øng ngoµi l-u th«ng th× kh«ng thÓ lµm cho tiÒn cña m×nh lín lªn
®-îc.
“vËy th× t b°n kh«ng thÓ xuÊt hiÖn tõ lu th«ng v¯ còng kh«ng
thÓ xuÊt hiÖn ë bªn ngoµi l-u th«ng. Nã ph¶i xuÊt hiÖn trong l-u
th«ng” (C Mac: TB,NXB sù thËt, HN, 1987 Q1, tËp 1, trang 216).
§ã lµ m©u thuÉn chung cña c«ng thøc t- b¶n.
2. Hµng ho¸ søc lao ®éng
Sù chuyÓn ho¸ cña tiÒn thµnh t- b¶n, kh«ng thÓ ph¸t sinh tõ b¶n
th©n sè tiÒn ®ã. Trong viÖc mua b¸n hµng ho¸ tiÒn chØ lµ ph-¬ng
tiÖn l-u th«ng ®Ó thùc hiÖn gi¸ c¶ hµng ho¸, nªn tr-íc sau gi¸ trÞ
cña nã vÉn kh«ng thay ®æi. Sù chuyÓn ho¸ ®ã xÈy ra trong qu¸
tr×nh vËn ®éng cña t- b¶n.Nh-ng sù chuyÓn ho¸ ®ã kh«ng s¶y ra ë
gi¸ trÞ trao ®æi hµng ho¸ v× trong trao ®æi ng-êi ta trao ®æi nh-ng
vËt ngang gi¸ mµ chØ cã thÓ ë gi¸ trÞ sö dông hµng ho¸. Do ®ã
hµng ho¸ ®ã ph¶i lµ mét thø hµng ho¸ ®Æc biÖt mµ gi¸ trÞ sö dông
6
cña nã cã ®Æc tÝnh lµ nguån gèc sinh ra gi¸ trÞ. Thø hµng ho¸ ®ã lµ
søc lao ®éng mµ nhµ t- b¶n ®· t×m thÊy trªn thÞ tr-êng.
Nh- vËy, søc lao ®éng lµ toµn bé thÓ lùc vµ trÝ lùc vµ trÝ lùc tån
t¹i trong c¬ thÓ con ng-êi, thÓ lùc vµ trÝ lùc mµ ng-êi ®ã ®em ra
vËn dông trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt ra mét gi¸ sö dông.
Kh«ng ph¶i bao giê søc lao ®éng còng lµ hµng ho¸, mµ søc lao
®éng chØ biÕn thµnh hµng ho¸ trong ®iÒu kiÖn lÞch sö nhÊt ®Þnh.
C M¸c ®· nhÊn m¹nh søc lao ®éng chØ trë thµnh hµng ho¸ khi
cã ®ñ hai ®iÒu kiÖn sau:
Mét lµ ng-êi lao ®éng ph¶i tù do vÒ th©n thÓ, ph¶i lµm chñ ®-îc
søc lao ®éng cña m×nh vµ cã quyÒn ®em b¸n cho ng-êi kh¸c.VËy
ng-êi cã søc lao ®éng ph¶i cã quyÒn së h÷u søc lao ®éng cña
m×nh.
Hai lµ ng-êi lao ®éng ph¶i t-íc hÕt t- liÖu t- liÖu s¶n xuÊt ®Ó trë
thµnh ng-êi v« s¶n vµ b¾t buéc ph¶i b¸n søc lao ®éng, v× kh«ng
cßn c¸ch nµo kh¸c ®Ó sinh sèng.
7
Sù tån t¹i ®ång thêi hai ®iÒu kiÖn nãi trªn tÊt yÕu biÕn søc lao
®éng thµnh hµng ho¸. Søc lao ®éng biÕn thµnh hµng ho¸ lµ ®iÒu
kiÖn quyÕt ®Þnh ®Ó biÕn thµnh t- b¶n.
Còng nh- nh÷ng hµng ho¸ kh¸c, hµng ho¸ søc lao ®éng cã hai
thuéc tÝnh lµ gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông.
Gi¸ trÞ hµng ho¸ søc lao ®éng do thêi gian lao ®éng cÇn thiÕt ®Ó
s¶n xuÊt vµ t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng.
Gi¸ trÞ hµng ho¸ søc lao ®éng lµ gi¸ trÞ cña t- liÖu sinh ho¹t cÇn
thiÕt ®Ó nu«i sèng ng-êi c«ng nh©n, vî con anh ta, nh÷ng yÕu tè
tinh thÇn, d©n téc, t«n gi¸o cña nh÷ng ng-êi c«ng nh©n, nh÷ng chi
phÝ ®µo t¹o ng-êi c«ng nh©n.
Gi¸ trÞ hµng ho¸ søc lao ®éng gièng gi¸ trÞ hµng ho¸ th«ng
th-êng ë chç: nã ph¶n ¸nh mét l-îng lao ®éng hao phÝ nhÊt ®Þnh
®Ó t¹o ra nã. Nh-ng gi÷a chóng ta cã sù kh¸c nhau c¨n b¶n, gi¸ trÞ
hµng ho¸ hµng ho¸ th«ng th-êng biÓu thÞ hao phÝ lao ®éng trùc tiÕp
®Ó s¶n xuÊt hµng ho¸ nh-ng hµng ho¸ søc lao ®éng l¹i lµ sù hao phÝ
lao ®éng gi¸n tiÕp th«ng qua viÖc s¶n xuÊt ra nh÷ng vËt phÈm tiªu
dïng ®Ó nu«i sèng ng-êi c«ng nh©n. cßn hµng ho¸ søc lao ®éng
8
ngoµi yÕu tè vËt chÊt nã cßn cã yÕu tè tinh thÇn lÞch sö, d©n téc,
yÕu tè gia ®×nh vµ truyÒn thèng nghÒ nghiÖp mµ hµng ho¸ th«ng
th-êng ®ã kh«ng cã.
Gi¸ trÞ sö dông cña hµng ho¸ søc lao ®éng chØ thÓ hiÖn ra trong
qu¸ tr×nh tiªu dïng søc lao ®éng, tøc lµ qu¸ tr×nh lao ®éng cña
ng-êi c«ng nh©n. Qu¸ tr×nh ®ã lµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra hµng ho¸,
®ång thêi lµ qu¸ tr×nh t¹o ra gi¸ trÞ míi lín h¬n gi¸ trÞ hµng ho¸ søc
lao ®éng. PhÇn lín h¬n ®ã lµ gi¸ trÞ thÆng d- mµ nhµ t- b¶n chiÕm
®o¹t. Nh- vËy gi¸ trÞ sö dông cña hµng ho¸ søc lao ®éng cã tÝnh
chÊt ®Æc biÖt lµ nguån gèc sinh ra gi¸ trÞ, tøc lµ gi¸ trÞ míi lín h¬n
gi¸ trÞ b¶n th©n nã.
3 B¶n chÊt gi¸ trÞ thÆng dMôc ®Ých cña s¶n xuÊt t- b¶n chñ nghÜa kh«ng ph¶i lµ gi¸ trÞ sö
dông mµ lµ gi¸ trÞ, h¬n kh«ng ph¶i lµ gi¸ trÞ ®¬n thuÇn mµ lµ gi¸ trÞ
thÆng d-. ®Ó s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d-.
Nhµ t- b¶n muèn s¶n xuÊt ra 1 gi¸ trÞ sö dông cã mét gi¸ trÞ trao
®æi nghÜa lµ mét hµng ho¸. H¬n n÷a, nhµ t- b¶n muèn s¶n xuÊt ra
mét hµng ho¸ cã gi¸ trÞ lín h¬n tæng gi¸ trÞ nh÷ng t- liÖu s¶n xuÊt
9
vµ gi¸ trÞ søc lao ®éng mµ t- b¶n ®ã bá ra ®Ó mua, nghÜa lµ muèn
s¶n xuÊt ra mét gi¸ trÞ thÆng d-.
VËy qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t- b¶n chñ nghÜa lµ sù thèng nhÊt gi÷a
c¸c qu¸ tr×nh s¶ xuÊt ra gi¸ trÞ sö dông vµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra gi¸
trÞ thÆng d. C Mac viÕt: “víi t c²ch l¯ sù thèng nhÊt gi÷a hai qu²
tr×nh lao ®éng vµ qu¸ tr×nh t¹o ra gi¸ trÞ th× qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lµ
mét qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hµng ho¸; víi t- c¸ch lµ sù thèng nhÊt gi÷a
qu¸ tr×nh lao ®éng vµ qu¸ tr×nh lµm t¨ng gi¸ trÞ th× qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt lµ mét qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t- b¶n chñ nghÜa, lµ h×nh th¸i t- b¶n
chñ nghÜa cña nÒn s°n xuÊt h¯ng ho²”.
Qu¸ tr×nh lao ®éng víi t- c¸ch lµ qu¸ tr×nh t- b¶n tiªu dïng søc
lao ®éng cã hai ®Æc tr-ng:
Mét lµ, ng-êi c«ng nh©n lao ®éng d-íi sù kiÓm so¸t cña nhµ tb¶n gièng nh- nh÷ng yÕu tè kh¸c cña s¶n xuÊt ®-îc nhµ t- b¶n sö
dông sao cho hiÖu qu¶ nhÊt.
Hai lµ, s¶n phÈm lµm ra thuéc së h÷u cña nhµ t- b¶n, chø kh«ng
ph¶i cña ng-êi c«ng nh©n.
10
C Mac ®· lÊy vÝ dô vÒ viÖc s¶n xuÊt cña n-íc Anh lµm ®èi t-îng
nghiªn cøu qu¸ tr×nh s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d-. §Ó nghiªn cøu, Mac
®· sö dông ph-¬ng ph¸p gi¶ ®Þnh khoa häc th«ng qua gi¶i quyÕt
chÆt chÏ tiÕn hµnh nghiªn cøu: kh«ng xÐt ®Õn ngo¹i th-¬ng, gi¸ c¶
thèng nhÊt víi gi¸ trÞ, toµn bé gi¸ trÞ t- liÖu s¶n ®em tiªu dïng
chuyÓn hÕt mét lÇn gi¸ trÞ s¶n phÈm vµ chØ nghiªn cøu trong nÒn
kinh tÕ s¶n xuÊt gi¶n ®¬n.
Tõ gi¶ ®Þnh trªn mµ C Mac ®-a ra mét lo¹t c¸c gi¶ thiÕt vÒ
nghiªn cøu:
Nhµ t- b¶n dù kiÕn kÐo 10 kg sîi;gi¸ 1 kg b«ng lµ 1 ®«la; hao
mßn thiÕt bÞ m¸y mãc ®Ó kÐo 5 kg b«ng thµnh 5 kg sîi lµ 1 ®«la;
tiÒn thuª søc lao ®éng 1 ngµy lµ 4 ®«la; gi¸ trÞ míi 1 giê lao ®éng
cña c«ng nh©n lµ 1 ®«la vµ chØ cÇn 4 giê ng-êi c«ng nh©n kÐo
®-îc 5 kg b«ng thµnh 5 kg sîi.
Tõ ®ã ta cã b¶ng sau:
T- b¶n øng tr-íc
Gi¸ trÞ cña s¶n phÈm míi
Gi¸ trÞ 10 kg 10
Lao ®éng cô thÓ cña 10
b«ng
c«ng nh©n b¶o tån vµ ®«la
®«la
11
chuyÓn gi¸ trÞ 10 kg
b«ng vµo 10 kg sîi
Hao mßn m¸y 2
KhÊu hao tµi s¶n cè 2
mãc
®Þnh
®«la
TiÒn thuª søc
®«la
Gi¸ trÞ míi do 8 giê
4
lao ®éng trong
8
lao ®éng cña ng-êi
®«la
mét ngµy
Tæng
chi
®«la
c«ng nh©n t¹o ra.
phÝ 16
20
Tæng doanh thu
s¶n xuÊt
®«la
®«la
Nhµ t- b¶n ®èi chiÕu gi÷a doanh thu sau khi b¸n hµng (20 ®«la)
víi tæng chi phÝ t- b¶n øng tr-íc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt (16 ®«la) nhµ
t- b¶n nhËn thÊy tiÒn øng ra ®· t¨ng lªn 4 ®«la, 4 ®«la nµy ®-îc gäi
lµ gi¸ trÞ thÆng d-.
Tõ sù nghiªn cøu trªn, chóng ta rót ra mét sè nhËn xÐt sau:
Mét lµ, nghiªn cøu qu¸ tr×nh s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d- chóng ta
nhËn thÊy m©u thuÉn cña c«ng thøc chung cña t- b¶n ®· ®-îc gi¶i
12
quyÕt. ViÖc chuyÓn ho¸ tiÒn thµnh t- b¶n diÔn ra trong lÜnh vùc l-u
th«ng vµ ®ång thêi kh«ng diÔn ra trong lÜnh vùc ®ã. ChØ cã trong
l-u th«ng nhµ t- b¶n míi mua ®-îc mét thø hµng ho¸ ®Æc biÖt, ®ã
lµ hµng ho¸ søc lao ®éng. Sau ®ã nhµt- b¶n sö dông hµng ho¸ ®ã
trong s¶n xuÊt, tøc lµ ngoµi lÜnh vùc l-u th«ng ®Ó s¶n xuÊt gi¸ trÞ
thÆng d- cho nhµ t- b¶n. Do ®ã tiÒn cña nhµ t- b¶n míi biÕn thµnh
t- b¶n.
Hai lµ, ph©n tÝch gi¸ trÞ s¶n phÈm ®-îc s¶n xuÊt (10 kg sîi),
chóng ta thÊy cã hai phÇn :
Gi¸ trÞ nh÷ng t- liÖu s¶n xuÊt nhê lao ®éng cô thÓ cña ng-êi
c«ng nh©n mµ ®-îc b¶o tån vµ di chuyÓn vµo gi¸ trÞ cña s¶n phÈm
míi (sîi) gäi lµ gi¸ trÞ cò.
Gi¸ trÞ do lao ®éng tr×u t-îng cña ng-êi c«ng nh©n t¹o ra trong
qu¸ tr×nh lao ®éng gäi lµ gi¸ trÞ míi, phÇn gi¸ trÞ míi nµy lín h¬n
gi¸ trÞ søc lao ®éng, nã b»ng gi¸ trÞ søc lao ®éng céng thªm gi¸ trÞ
thÆng d-.
Ba lµ, ngµy lao ®éng cña ng-êi c«ng nh©n trong xÝ nghiÖp t- b¶n
®-îc chia thµnh hai phÇn:
13
Mét phÇn gäi lµ thêi gian lao ®éng cÇn thiÕt: trong thêi gian nµy
ng-êi c«ng nh©n t¹o ra ®-îc mét l-îng gi¸ trÞ ngang b»ng víi gi¸
trÞ søc lao ®éng hay møc tiÒn c«ng mµ nhµ t- b¶n gi¶ cho m×nh(4
®«la).
PhÇn thêi gian cßn l¹i lµ thêi gian lao ®éng thÆng d- : trong thêi
gian lao ®éng thÆng d- ng-êi c«ng nh©n t¹o mét l-îng gi¸ trÞ lín
h¬n gi¸ trÞ søc lao ®éng hay tiÒn l-¬ng nhµ t- b¶n ®· tr¶ cho m×nh,
®ã lµ gi¸ trÞ thÆng d- (4 ®«la) vµ bé phËn nµy thuéc vÒ nhµ t- b¶n (
nhµ t- b¶n chiÕm ®o¹t)
Tõ ®ã mµ C Mac ®· ®i ®Õn kh¸i niÖm vÒ gi¸ trÞ thÆng d-:
Gi¸ trÞ thÆng d- lµ phÇn gi¸ trÞ d«i ra bªn ngoµi gi¸ trÞ søc lao
®éng do c«ng nh©n lµm thuª s¸ng t¹o ra vµ bÞ t- b¶n chiÕm ®o¹t.
Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ thÆng d- lµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra gi¸
trÞ v-ît khái ®iÓm mµ ë ®ã søc lao ®éng cña ng-êi c«ng nh©n ®·
t¹o ra mét l-îng gi¸ trÞ míi ngang b»ng víi gi¸ trÞ søc lao ®éng hay
møc tiÒn c«ng mµ nhµ t- b¶n ®· tr¶ hä. Thùc chÊt cña s¶n xuÊt gi¸
trÞ thÆng d- lµ s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ v-ît khái giíi h¹n t¹i ®iÓm ®ã lµ
søc lao ®éng ®-îc tr¶ ngang gi¸.
14
II C¸c ph-¬ng ph¸p s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng dMôc ®Ých cña c¸c nhµ t- b¶n lµ s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ thÆng d- tèi
®a, do vËy mµ c¸c nhµ t- b¶n dïng nhiÒu ph-¬ng ph¸p ®Ó t¨ng khèi
l-îng gi¸ trÞ thÆng d-. Nh÷ng ph-¬ng ph¸p c¬ b¶n ®Ó ®¹t ®-îc môc
®Ých ®ã lµ t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d- tuyÖt ®èi vµ t¹o ra gi¸ trÞ thÆng dt-¬ng ®èi.
1 Ph-¬ng ph¸p s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d- tuyÖt ®èi.
Trong giai ®o¹n ph¸t triÓn ®Çu tiªn cña s¶n xuÊt t- b¶n chñ
nghÜa, khi kü thuËt cßn thÊp th× ph-¬ng ph¸p chñ yÕu mµ c¸c nhµ
t- b¶n th-êng dïng ®Ó t¨ng gi¸ trÞ thÆng d- ®ã lµ kÐo dµi ngµy lao
®éng cña c«ng nh©n , trong ®iÒu kiÖn thêi gian lao ®éng lµ tÊt yÕu
kh«ng thay ®æi.
Gi¶ sö thêi gian lao ®éng lµ 8 giê trong ®ã 4 giê lµ th¬i gian lao
®éng cÇn thiÕt vµ 4 giê lµ thêi gian lao ®éng thÆng d- khi ®ã tr×nh
®é bãc lét cña nhµ t- b¶n lµ 100%. Gi¸ trÞ ngµy lao ®éng kÐo dµi
thªm 2 giê trong khi thêi gian lao ®éng cÇn thiÕt kh«ng ®æi th× thêi
gian lao ®éng thÆng d- t¨ng lªn mét c¸ch tuyÖt ®èi , v× thÕ gi¸ trÞ
15
thÆng d- còng t¨ng lªn , tr×nh ®é bãc lét t¨ng lªn ®¹t
200%(m’=200%).
C¸c nhµ t- b¶n t×m mäi c¸ch ®Ó kÐo dµi ngµy lao ®éng vµ
ph-¬ng ph¸p bãc lét nµy ®em l¹i hiÖu qu¶ rÊt cao cho c¸c nhµ tb¶n. Nh-ng d-íi chñ nghÜa t- b¶n mÆc dï søc lao ®éng cña c«ng
nh©n lµ hµng ho¸ , nh-ng nã tån t¹i trong c¬ thÓ sèng con ng-êi v×
vËy mµ ng-êi c«ng nh©n cÇn cã thêi gian ®Ó ¨n ngñ nghØ ng¬i gi¶i
trÝ ®Ó phôc håi søc khoÎ nh»m t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng. MÆt kh¸c ,
søc lao ®éng lµ thø hµng ho¸ ®Æc biÖt v× vËy ngoµi yÕu tè vËt chÊt
ng-êi c«ng nh©n ®ßi hái ph¶i cã thêi gian cho nhu cÇu sinh ho¹t vÒ
tinh thÇn , vËt chÊt , t«n gi¸o cña m×nh. Nh- vËy , vÒ mÆt kinh tÕ ,
ngµy lao ®éng ph¶i dµi h¹n thêi gian lao ®éng tÊt yÕu , nh-ng
kh«ng thÓ v-ît qua giíi h¹n vÒ thÓ chÊt vµ tinh thÇn cña ng-êi lao
®éng.
V× thêi gian lao ®éng qu¸ dµi , do vËy mµ ®· dÉn ®Õn phong trµo
giai cÊp v« s¶n ®Êu tranh ®ßi giai cÊp t- s¶n ph¶i rót ng¾n thêi gian
lao ®éng trong ngµy. ChÝnh v× vËy mµ giai cÊp t- s¶n ph¶i chuyÓn
16
sang mét ph-¬ng ph¸p bãc lét míi tinh vi h¬n , ®ã lµ ph-¬ng ph¸p
bãc lét gi¸ trÞ thÆng d- t-¬ng ®èi.
2 Ph-¬ng ph¸p bãc lét gi¸ trÞ thÆng d- t-¬ng ®èi
Bãc lét gi¸ trÞ thÆng d- t-¬ng ®èi ®-îc tiÕn hµnh b»ng c¸ch rót
ng¾n thêi gian lao ®éng cÇn thiÕt ®Ó trªn c¬ së ®ã kÐo dµi t-¬ng
øng thêi gian lao ®éng thÆng d-, trong ®iÒu kiÖn ®é dµi ngµy lao
®éng kh«ng ®æi.
Gi¶ sö ngµy lao ®éng 8 giê, trong ®ã 4 giê lµ thêi gian lao ®éng
tÊt yÕu vµ 4 giê lµ thêi gian lao ®éng thÆng d- , tr×nh ®é bãc lét
100%.Gi¶ thiÕt r»ng c«ng nh©n chØ cÇn 2 giê lao ®éng ®· t¹o ra
®-îc mét gi¸ trÞ b»ng gi¸ trÞ søc lao ®éng cña m×nh. Do ®ã mµ tû lÖ
ph©n chia ngµy lao ®éng thµnh thêi gian lao ®éng cÇn thiÕt vµ thêi
gian lao ®éng gi¸ trÞ thÆng d- trong tr-êng hîp ®ã còng kh«ng thay
®æi. Khi ®ã thêi gian lao ®éng cÇn thiÕt lµ 2 giê, thêi gian lao ®éng
thÆng d- lµ 6 giê, tr×nh ®é bãc lét cña nhµ t- b¶n lóc nµy lµ
300%(m’=300%).
Nh- vËy ®Ó cã thÓ gi¶m thêi gian lao ®éng cÇn thiÕt ®Ó tõ ®ã gia
t¨ng t-¬ng øng phÇn thêi gian lao ®éng thÆng d- th× c¸c nhµ t- b¶n
17
cÇn t×m mäi biÖn ph¸p ®Ó t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng trong nh÷ng
nghµnh s¶n xuÊt t- liÖu sinh ho¹t. §ång thêi n©ng cao n¨ng suÊt
lao ®éng x· héi trong nh÷ng nghµnh, nh÷ng lÜnh vùc s¶n xuÊt ra vËt
phÈm tiªu dïng ®Ó nu«i sèng ng-êi c«ng nh©n.
NÕu trong giai ®o¹n ®Çu cña chñ nghÜa t- b¶n, s¶n xuÊt gi¸ trÞ
thÆng d- tuyÖt ®èi chiÕm -u thÕ, th× ®Õn giai ®o¹n sau khi mµ kü
thuËt ph¸t triÓn, s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d- t-¬ng ®èi ®· chiÕm -u
thÕ. Hai ph-¬ng ph¸p trªn ®· ®-îc c¸c nhµ t- b¶n s- dông kÕt hîp
víi nhau ®Ó n©ng cao tr×nh ®é bãc lét c«ng nh©n lµm thuª trong c¸c
giai ®o¹n ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t- b¶n.
PhÇn III : KÕt luËn
Môc ®Ých cña c¸c nhµ t- b¶n kh«ng ph¶i lµ gi¸ trÞ sö dông mµ
lµ s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d-. s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d- lµ ®éng lùc
vËn ®éng cña ph-¬ng thøc s¶n xuÊt t- b¶n chñ nghÜa.C.mac viÕt
“môc ®Ých cña s°n xuÊt t b°n chñ nghÜa l¯ l¯m gi¯u, nh©n gi² trÞ
lªn, lµm t¨ng gi¸ trÞ do ®ã b¶o tån gi¸ trÞ tr-íc kia vµ t¹o ra gi¸ trÞ
thÆng d”.
18
§Ó s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d- tèi ®a, c¸c nhµ t- b¶n ®· dïng mäi
thñ ®o³n ®Ó bãc lét c«ng nh©n l¯m thuª nh “kÐo d¯i ng¯y lao
®éng v¯ t¨ng cêng ®é lao ®éng”.
Nh- vËy néi dung cña quy luËt gi¸ trÞ thÆng d- lµ ®Ó thu ®-îc
gi¸ trÞ thÆng d- mét c¸ch tèi ®a, nhµ t- b¶n ®· t¨ng sè l-îng lao
®éng lµm thuª vµ t×m mäi c¸ch, mäi thñ ®o¹n ®Ó bãc lét hä.
Trong giai ®o¹n hiÖn nay c¸c nhµ t- b¶n ®· thùc hiÖn c¶i tiÕn
thiÕt bÞ m¸y mãc trong s¶n xuÊt ®Ó t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, lµm
gi¶m gi¸ trÞ hµng ho¸.§ång thêi thu hót ®éi ngò kü s- cã tr×nh ®é
cao mµ chøc n¨ng cña hä chñ yÕu lµ ®¶m b¶o sö dông hiÖu qu¶ tÊt
c¶ c¸c nh©n tè cña s¶n xuÊt tr-íc hÕt lµ søc lao ®éng chÝnh v× vËy
mµ t¨ng gi¸ trÞ thÆng d-.
19
20
- Xem thêm -