A – PhÇn më ®Çu
Tõ khi con ng-êi b¾t ®Çu xuÊt hiÖn trªn tr¸i ®Êt cho ®Õn nay
®· tr¶i qua n¨m ph-¬ng thøc s¶n xuÊt ®ã lµ : céng s¶n nguyªn thuû,
chiÕm h÷u n« nÖ, x· héi phong kiÕn, t- b¶n chñ nghÜa vµ x· héi chñ
nghÜa. Qua mçi thêi kú t- duy vµ nhËn thøc cña con ng-êi còng
kh«ng dõng l¹i ë mét chç, mµ theo thêi gian t- duy cña con ng-êi
ngµy cµng ph¸t triÓn hoµn thiÖn h¬n. ChÝnh sù thay ®æi vÒ t- duy vµ
nhËn thøc ®· kÐo theo nh÷ng sù thay ®æi vÒ sù ph¸t triÓn cña lùc
l-îng s¶n xuÊt còng nh- c¬ s¬ s¶n xuÊt. Tõ khi s¶n xuÊt chñ yÕu
b»ng h¸i l-îm s¨n b¾t víi nh÷ng kü thuËt l¹c hËu th× nay víi sù
ph¸t triÓn cña khoa hoc kü thuËt ®· ®¹t tíi ®Ønh cao dÉn tíi sù ph¸t
triÓn v-ît bËc tr×nh ®é s¶n xuÊt, kh«ng Ýt c¸c nhµ khoa häc, c¸c nhµ
nghiªn cøu ®· ®æ søc, bá c«ng cho c¸c vÊn ®Ò nµy, cô thÓ lµ nhËn
thøc con ng-êi, trong ®ã cã 3 tr-êng ph¸i triÕt häc trong lÞch sö lµ
chñ nghÜa duy vËt, chñ nghÜa duy t©m vµ tr-êng ph¸i nhÞ nguyªn
luËn. Nh-ng hä ®Òu thèng nhÊt r»ng thùc chÊt cña triÕt häc ®ã lµ sù
thèng nhÊt biÖn chøng gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt víi lùc l-îng s¶n xuÊt
nh- thèng nhÊt gi÷a hai mÆt ®èi lËp t¹o nªn chØnh thÓ cña nÒn s¶n
xuÊt x· héi. T¸c ®éng qua l¹i biÖn chøng gi÷a lùc l-îng s¶n xuÊt
víi quan hÖ s¶n xuÊt ®-îc M¸c vµ ¡ng Ghen v-¬n nªn ®Ønh cao trÝ
tuÖ nh©n lo¹i kh«ng chØ trªn ph-¬ng diÖn triÕt häc mµ c¶ chinh trÞ,
kinh tÕ häc vµ chñ nghÜa céng s¶n khoa häc. D-íi nh÷ng h×nh thøc
vµ møc ®é kh¸c nhau, dï con ng-êi cã ý thøc ®-îc hay kh«ng th×
nhËn thøc cña hai «ng vÒ quy luËt vÉn xuyªn suèt lÞch sö ph¸t triÓn.
Nghiªn cøu vÒ sù thèng nhÊt biÖn chøng gi÷a quan hÖ s¶n
xuÊt víi lùc l-îng s¶n xuÊt t¹o ®iÒu kiÖn cho chóng ta cã ®-îc mét
nhËn thøc vÒ s¶n xuÊt x· héi. §ång thêi gióp chóng ta më mang
®-îc nhiÒu lÜnh vùc vÒ kinh tÕ. ThÊy ®-îc vÞ trÝ còng nh- ý nghÜa
cña nã. §©y còng chÝnh lµ lý do khiÕn cho mét sinh viªn häc vÒ
lÜnh vùc kinh tÕ nh Em chän ®Ò t¯i “sù vËn dung quy luËt quan
hÖ s¶n xuÊt ph¶i phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng
s¶n xuÊt cña ®¶ng ta trong ®-êng lèi ®æi míi ®Êt n-íc hiÖn nay”
B – phÇn néi dung
Ch-¬ng I
sù nhËn thøc vÒ lùc l-îng s¶n xuÊt, quan hÖ s¶n
xuÊt vµ quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi
tr×nh ®é
ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt
I. §«i nÐt vÒ lùc l-îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ
s¶n xuÊt
1. Lùc l-îng s¶n xuÊt
Lùc l-îng s¶n xuÊt lµ toµn bé nh÷ng t- liÖu s¶n xuÊt do x·
héi t¹o ra, tr-íc hÕt lµ c«ng cô lao ®éng vµ nh÷ng ng-êi lao ®éng
víi kinh nghiÖm vµ thãi quen lao ®éng nhÊt ®Þnh ®· sö dông nh÷ng
t- liÖu s¶n xuÊt ®ã ®Ó t¹o ra cña c¶i vËt chÊt cho x· héi. Hay nãi
c¸ch kh¸c lùc l-îng s¶n xuÊt lµ biÓu hiÖn mèi quan hÖ gi÷a con
ng-êi víi giíi tù nhiªn, bao gåm ng-êi lao ®éng vµ t- liÖu s¶n xuÊt
:
+
T- liÖu s¶n xuÊt gåm cã : ®èi t-îng lao ®éng vµ t- liÖu lao
®éng. §èi t-îng lao ®éng lµ nh÷ng c¸i mµ con ng-êi t¸c ®éng vµo
®Ó c¶i t¹o chóng thµnh c¸c s¶n phÈm phôc vô cho ®êi sèng cña
m×nh nh- ®Êt ®ai, tµi nguyªn, kho¸n s¶n; hoÆc nh÷ng ®èi t-îng ®·
tr¶i qua qu¸ tr×nh lao ®éng cña con ng-êi, nh-ng ch-a thµnh s¶n
phÈm cuèi cïng (nguyªn vËt liÖu). Cßn t- liÖu lao ®éng gåm: c«ng
cô lao ®éng lµ nh÷ng c¸i con ng-êi dïng ®Ó truyÒn søc lao ®éng
vµo ®èi t-îng lao ®éng ®Ó biÕn ®æi chóng thµnh nh÷ng s¶n phÈm
lao ®éng nhÊt ®Þnh vµ nh÷ng ph-¬ng tiÖn vËt liÖu kh¸c phôc vô qu¸
tr×nh s¶n xuÊt nh- nhµ x-ëng, bÕn b·i… Trong c¸c yÕu tè trªn th×
c«ng cô lao ®éng ®-îc coi lµ yÕu tè quan träng nhÊt, linh ho¹t nhÊt
cña t- liÖu s¶n xuÊt.
+ Ng-êi lao ®éng : ®©y ®-îc coi lµ yÕu tè ®Çu tiªn vµ quan
träng nhÊt cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, ng-êi lao ®éng dïng trÝ th«ng
minh cïng víi sù hiÓu biÕt vµ kinh nghiÖm lao ®éng lu«n lu«n
kh«ng ngõng biÕn ®æi c«ng cô lao ®éng ®Ó ®¹t n¨ng suÊt lao ®éng
cao nhÊt vµ Ýt hao tæn søc lùc nhÊt.
ë n-íc ta tõ tr-íc ®Õn nay nÒn kinh tÕ lÊy n«ng nghiÖp lµm
chñ yÕu, nªn tr×nh ®é khoa häc kü thuËt cßn kÐm ph¸t triÓn. HiÖn
thêi ®¹i chóng ta ®ang ë trong t×nh tr¹ng kÕ thõa nh÷ng lùc l-îng
s¶n xuÊt, võa nhá nhoi, võa l¹c hËu víi tr×nh ®é chung cña thÕ giíi,
h¬n n÷a trong thêi gian kh¸ dµi nh÷ng lùc l-îng Êy bÞ k×m h·m,
ph¸t huy t¸c dông kÐm. Bëi vËy ®¹i héi lÇn thø VI cña §¶ng ®· ®Æt
ra nhiÖm vô l¯ ph°i: “gi°i phãng mäi n¨ng lùc s°n xuÊt hiÖn cã,
khai th¸c mäi kh¶ n¨ng tiÒm tµng cña ®Êt n-íc, sö dông cã hiÖu
qu° sù gióp ®ì quèc tÕ ®Ó ph²t triÓn m³nh mÏ lùc lîng s°n xuÊt”.
MÆt kh¸c chóng ta ®ang ë trong giai ®o¹n míi trong sù ph¸t triÓn
cña c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt, ®ang chøng kiÕn nh÷ng biÕn ®æi
c¸ch m¹ng trong c«ng nghÖ. ChÝnh ®iÒu nµy ®ßi hái chóng ta lùa
chän mét mÆt tËn dông c¸i hiÖn cã, mÆt kh¸c nhanh chãng tiÕp thu
c¸i míi do thêi ®¹i t¹o ra nh»m dïng chóng ®Ó ph¸t huy nguån
nh©n lùc bªn trong.
2. Quan hÖ s¶n xuÊt.
Quan hÖ s¶n xuÊt lµ mèi quan hÖ gi÷a con ng-êi víi con
ng-êi trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt cña x· héi. Trong
qu¸ tr×nh s¶n xuÊt con ng-êi ph¶i cã nh÷ng quan hÖ, con ng-êi
kh«ng thÓ t¸ch khái céng ®ång. Nh- vËy viÖc ph¶i thiÕt lËp c¸c mèi
quan hÖ trong s¶n xuÊt tù nã ®· lµ vÊn ®Ò cã tÝnh quy luËt råi. Nh×n
tæng thÓ quan hÖ s¶n xuÊt gåm 3 mÆt:
+ ChÕ ®é së h÷u t- liÖu s¶n xuÊt, tøc lµ quan hÖ gi÷a con
ng-êi ®èi víi t- liÖu s¶n xuÊt.
+ C¸c chÕ ®é tæ chøc vµ qu¶n lý s¶n xuÊt, kinh doanh, tøc lµ
quan hÖ gi÷a ng-êi víi ng-êi trong s¶n xuÊt vµ trao ®æi cña c¶i vËt
chÊt nh-: ph©n c«ng chuyªn m«n hãa vµ hîp t¸c ho¸ lao ®éng hay
quan hÖ gi÷a ng-êi qu¶n lý víi c«ng nh©n.
+ ChÕ ®é ph©n phèi s¶n phÈm: tøc lµ quan hÖ chÆt chÏ víi
nhau vµ cïng mét môc tiªu chung lµ sö dông hîp lý vµ cã hiÖu qña
t- liÖu s¶n xuÊt ®Ó cho chóng kh«ng ngõng ®-îc t¨ng tr-ëng, thóc
®Èy t¸i s¶n xuÊt më réng, n©ng cao phôc lîi ng-êi lao ®éng, ®ãng
gãp ngµy cµng nhiÒu cho nhµ n-íc x· héi chñ nghÜa.
Trong c¶i t¹o vµ cñng cè quan hÖ s¶n xuÊt th× vÊn ®Ò quan
träng mµ §¹i héi §¶ng lÇn thø VI ®· nhÊn m¹nh lµ ph¶i tiÕn hµnh
c¶ ba mÆt ®ång bé: chÕ ®é së h÷u, chÕ ®é qu¶n lý vµ chÕ ®é ph©n
phèi kh«ng nªn coi trong mét mÆt nµo c¶. Thùc tÕ lÞch sö ®· cho
thÊy râ bÊt cø mét cuéc c¸ch m¹ng x· héi nµo ®Òu mang mét môc
®Ých kinh tÕ lµ nh»m ®¶m b¶o cho lùc l-îng s¶n xuÊt cã ®iÒu kiÖn
tiÕp tôc ph¸t triÓn thuËn lîi vµ ®êi sèng cña con ng-êi còng ®-îc
c¶i thiÖn vµ xÐt riªng trong ph¹m vi mét quan hÖ s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh
th× tÝnh chÊt cña së h÷u còng quyÕt ®Þnh tÝnh chÊt cña qu¶n lý vµ
ph©n phèi. MÆt kh¸c trong mçi h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi nhÊt
®Þnh th× quan hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ bao giê còng gi÷ vai trß chi phèi
c¸c quan hÖ s¶n xuÊt kh¸c Ýt nhiÒu c¶i biÕn chóng ®Ó ch¼ng nh÷ng
chóng kh«ng ®èi lËp mµ cßn phôc vô ®¾c lùc cho sö tån t¹i vµ ph¸t
triÓn cña chÕ ®é kinh tÕ – x· héi míi.
Trong lÞch sö mçi h×nh th¸i kinh tÕ x· héi cïng víi mét quan
hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ ®iÓn h×nh cßn tån t¹i nh÷ng quan hÖ phô
thuéc, lçi thêi nh- lµ tµn d- cña x· héi cò. TÊt c¶ ®Òu b¾t nguån tõ
ph¸t triÓn kh«ng ®Òu vÒ lùc l-îng s¶n xuÊt kh«ng nh÷ng gi÷a c¸c
n-íc kh¸c nhau mµ cßn gi÷a c¸c vïng kh¸c nhau, c¸c ngµnh kh¸c
nhau cña mét n-íc. ViÖc chuyÓn tõ quan hÖ s¶n xuÊt lçi thêi lªn
cao h¬n nh- M¸c nhËn xÐt : “Kh«ng bao giê xuÊt hiÖn tríc khi
nh÷ng ®iÒu kiÖn tån t¹i vËt chÊt cña nh÷ng quan hÖ ®ã ch-a ®-îc
chÝn muåi ...” ph°i cã mét thêi kú lÞch sö t¬ng ®èi l©u d¯i míi cã
thÓ t¹o ra ®-îc ®iÒu kiÖn vËt chÊt trªn.
3. NhËn thøc vÒ ph¹m trï h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi céng
s¶n
B¾t nguån tõ nhËn thøc vÒ qui luËt ph¸t triÓn cña x· héi loµi
ng-êi lµ mét qu¸ tr×nh lÞch sñ tù nhiªn, ®ång thêi xuÊt ph¸t tõ
nh÷ng ®iÒu kiÖn míi cña thùc tÕ lÞch sö hiÖn nay cã thÓ kh¼ng ®Þnh
c¸c n-íc chËm ph¸t triÓn còng cã kh¶ n¨ng tiÕn lªn CNXH tuú theo
hoµn c¶nh vµ kh¶ n¨ng cña m×nh. Kh¶ n¨ng qu¸ ®é lªn CNXH nµy
th-êng ®îc gäi lµ con ®-êng qu¸ ®é gi¸n tiÕp lªn CNXH, con
®-êng bá qua giai ®o¹n ph¸t triÓn chÕ ®é t- b¶n chñ nghÜa. Con
®-êng ph¸t triÓn theo kh¶ n¨ng nµy cßn ®-îc gäi lµ con ®-êng theo
®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa. Theo kinh nghiÖm thùc tÕ cña Lªnin
®©y lµ mét con ®-êng kh¸ l©u dµi ph¶i tr¶i qua nhiÒu b-íc trung
gian, ph¸t triÓn qua ®Êu tranh giai cÊp rÊt phøc t¹o. Sù ®i lªn ph¶i
cã ñng hé vµ gióp ®ì bªn ngoµi kÓ c¶ c¬ së s¶n xuÊt. Tr-íc hÕt
trong n-íc ®ã cÇn cã mét §¶ng cña giai cÊp v« s¶n l·nh ®¹o, mét
®¶ng cã quan hÖ mËt thiÕt "sèng cßn" víi d©n. Tõ ®ã tæ chøc ¸p
dông l·nh ®¹o trong ®ã cã c¶ vËn dông qui luËt s¶n xuÊt phï hîp
víi n-íc ®ã mét c¸ch tÝch cùc ®Ó kh«ng ngõng tiÕn b-íc.
II. Quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t
triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt.
1. Quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc l-îng s¶n xuÊt m©u thuÉn hay
phï hîp.
Nh m²c ®± nãi “Trong sù s°n xuÊt x± héi ra ®êi sèng cu°
m×nh, con ng-êi ta cã nh÷ng quan hÖ nhÊt ®Þnh, tÊt yÕu kh«ng phô
thuéc ý muèn cña hä, tøc nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt, nh÷ng quy luËt
nµy phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cña lùc l-îng s¶n xuÊt
vËt chÊt cða hä...” ngêi ta thêng coi t tëng n¯y cða M²c l¯ t
tëng vÒ “quy luËt quan hÖ s°n xuÊt phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn
cða lùc lîng s°n xuÊt”.
C¸c mèi quan hÖ trong s¶n xuÊt bao gåm nhiÒu d¹ng kh¸c
nhau mµ nh×n mét c¸ch tæng qu¸t th× ®ã lµ nh÷ng d¹ng quan hÖ s¶n
xuÊt vµ d¹ng nh÷ng lùc l-îng s¶n xuÊt, tõ ®ã h×nh thµnh nh÷ng mèi
quan hÖ chñ yÕu, c¬ b¶n lµ mèi liªn hÖ gi÷a tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é
cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Nh-ng mèi liªn hÖ gi÷a gi÷a hai yÕu tè c¬
b¶n nµy lµ g× ? phï hîp hay kh«ng phï hîp ? Tr-íc hÕt cÇn x¸c
®Þnh kh¸i niÖm phï hîp víi c¸c ý nghÜa sau :
+ Phï hîp lµ sù c©n b»ng, sù thèng nhÊt gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp
+ Phï hîp cßn lµ mét xu h-íng mµ nh÷ng dao ®éng kh«ng
c©n b»ng sÏ ®¹t tíi.
Trong phÐp biÖn chøng sù c©n b»ng chØ lµ t¹m thêi vµ sù
kh«ng c©n b»ng la tuyÖt ®èi. ChÝnh ®©y lµ nguån gèc t¹o nªn sù vËn
®éng vµ ph¸t triÓn. V× thÕ cã thÓ nãi thùc chÊt cña quy luËt vÒ mèi
quan hÖ gi÷a lùc l-îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt lµ lµ quy luËt
m©u thuÉn,sù phï hîp gi÷a chóng chØ lµ yªn tÜnh t¹m thêi, cßn sù
vËn ®éng, dao ®éng sù m©u thuÉn míi ®ñ kh¶ n¨ng v¹ch ra ®éng
lùc cña sù ph¸t triÓn, míi cã thÓ cho ta hiÓu ®-îc sù vËn ®éng cña
quy luËt kinh tÕ.
2. Quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t
triÓn cña lîc l-îng s¶n xuÊt.
TÊt c¶ chóng ta ®Òu biÕt, quan hÖ s¶n vµ lùc l-îng s¶n xuÊt lµ
hai mÆt hîp thµnh cña ph-¬ng thøc s¶n xuÊt cã t¸c ®éng qua l¹i
biÖn chøng víi nhau. ViÖc ®Èy m¹nh quan hÖ s¶n xuÊt lªn qu¸ xa
so víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt lµ mét
hiÖn t-îng t-¬ng ®èi phæ biÕn ë nhiÒu n-íc x©y dùng x· héi chñ
nghÜa. Nguån gèc sai lÇm cña t- t-ëng nµy lµ bÖnh chñ quan, duy ý
chÝ, muèn cã nhanh chñ nghÜa x· héi thuÇn nhÊt bÊt chÊp quy luËt
kh¸ch quan. VÒ mÆt ph-¬ng ph¸p luËt, ®ã lµ chñ nghÜa duy vËt siªu
h×nh, qu¸ l¹m dông mèi quan hÖ ng-îc l¹i cña quan hÖ s¶n xuÊt ®èi
víi sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Sù l¹m dông nµy biÓu hiÖn
ë “nh¯ níc chuyªn chÝnh v« s°n cã kh° n¨ng chð ®éng t³o ra quan
hÖ s¶n xuÊt míi ®Ó më ®-êng cho sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n
xuÊt”. Nhng khi thùc hiÖn ngêi ta quªn r´ng sù "chð ®éng”
kh«ng ®ång nghÜa víi sù chñ quan tuú tiÖn con ng-êi kh«ng thÓ tù
do t¹o ra bÊt cø h×nh thøc nµo cña quan hÖ s¶n xuÊt mµ m×nh muèn
cã. Ng-îc l¹i quan hÖ s¶n xuÊt lu«n lu«n bÞ quy ®Þnh mét c¸ch
nghiªm ngÆt bëi tr¹ng th¸i cña lùc l-îng s¶n xuÊt, bëi quan hÖ s¶n
xuÊt víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt.
Quan hÖ s¶n xuÊt chØ cã thÓ më ®-êng cho lùc l-îng s¶n xuÊt ph¸t
triÓn khi mµ nã ®-îc hoµn thiÖn tÊt c¶ vÒ néi dung cña nã, nh»m
gi¶i quyÕt kÞp thêi nh-ng m©u thuÉn gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc
l-îng s¶n xuÊt.
+ Lùc l-îng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh sù h×nh thµnh biÕn ®æi cña
quan hÖ s¶n xuÊt: Lùc l-îng s¶n xuÊt lµ c¸i biÕn ®æi ®Çu tiªn vµ
lu«n lu«n biÕn ®æi trong s¶n xuÊt con ng-êi muèn gi¶m nhÑ lao
®éng nÆng nhäc t¹o ra n¨ng suÊt cao ph¶i lu«n t×m c¸ch c¶i tiÕn
c«ng cô lao ®éng. ChÕ t¹o ra c«ng cô lao ®éng míi. Lùc l-îng lao
®éng quy ®Þnh sù h×nh thµnh vµ biÕn ®æi quan hÖ s¶n xuÊt khi quan
hÖ s¶n xuÊt kh«ng thÝch øng víi tr×nh ®é, tÝnh chÊt cña lùc l-îng
s¶n xuÊt th× nã k×m h·m thËm chÝ ph¸ ho¹i lùc l-îng s¶n xuÊt vµ
ng-îc laÞ.
+ Sù t¸c ®éng ng-îc l¹i cña quan hÖ s¶n xuÊt ®èi víi lùc
l-îng s¶n xuÊt: Quan hÖ s¶n xuÊt khi ®· ®-îc x¸c lËp th× nã ®éc lËp
t-¬ng ®èi víi lùc l-îng s¶n xuÊt vµ trë thµnh nh÷ng c¬ së vµ nh-ng
thÓ chÕ x· héi vµ nã kh«ng thÓ biÕn ®æi ®ång thêi ®èi víi lùc l-îng
s¶n xuÊt. Th-êng l¹c hËu so víi lùc l-îng s¶n xuÊt. NÕu quan hÖ
s¶n xuÊt phï hîp víi tr×nh ®é s¶n xuÊt, tÝnh chÊt cña lùc l-îng s¶n
xuÊt th× nã thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt. NÕu l¹c
hËu so víi lùc l-îng s¶n xuÊt dï t¹m thêi th× nã k×m h·m sù ph¸t
triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Së dÜ quan hÖ s¶n xuÊt cã thÓ t¸c ®éng
m·nh mÏ trë l¹i ®èi víi lùc l-îng s¶n xuÊt v× nã quy ®ônh muc ®Ých
cña s¶n xuÊt quy ®Þnh hÖ thèng tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt vµ qu¶n lý
x· héi, quy ®Þnh ph-¬ng thøc ph©n phèi vµ phÇn cña c¶i Ýt hay
nhiÒu mµ ng-êi lao ®éng ®-îc h-ëng. do ®ã nã ¶nh h-ëng tíi th¸i
®é tÊt c¶ quÇn chóng lao ®éng . Nã t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn hoÆc
kÝch thÝch hoÆc h¹n chÕ sù ph¸t triÓn c«ng cô s¶n xuÊt, ¸p dông
thµnh tùu khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt hîp t¸c ph©n c«ng lao
®«ng quèc tÕ.
Ch-¬ng II
Sù vËn dông cña ®¶ng ta trong ®-êng lèi ®æi
míi ®Êt n-íc
I. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ
nhiÒu thµnh phÇn trong giai ®o¹n hiÖn nay ë
n-íc ta
Tõ n¨m 1975 sau khi giµnh ®-îc ®éc lËp vµ thèng nhÊt ®Êt
n-íc chóng ta ®· ®i lªn x· héi chñ nghÜa víi mét lùc l-îng s¶n xuÊt
lín vµ tiÒm n¨ng mäi mÆt cßn non trÎ, ®ßi hái n-íc ta ph¶i cã mét
chÕ ®é kinh tÕ phï hîp, vµ do ®ã nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh
phÇn ®· ra ®êi. Nh×n th¼ng vµo sù thËt chóng ta thÊy r»ng, trong
thêi gian qua do ®Ò cao vai trß cña quan hÖ s¶n xuÊt do quan niÖm
kh«ng ®óng vÒ mèi quan hÖ s¶n xuÊt, vµ quan hÖ kh¸c, do quªn mÊt
®iÒu c¬ b¶n lµ n-íc ta qu¸ ®é ®i lªn chñ nghÜa x· héi tõ mét x· héi
tiÒn t- b¶n chñ nghÜa. §ång nhÊt chÕ ®é c«ng h-u víi chñ nghÜa x·
héi lÉn lén gi÷a hîp t¸c ho¸ vµ tËp thÓ ho¸. Kh«ng thÊy râ c¸c b-íc
cã tÝnh quy luËt trªn con ®-êng tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi nªn ®·
tiÕn hµnh ngay cuéc c¶i t¹o x· héi chñ nghÜa ®èi víi nÒn kinh tÕ
quèc d©n. Vµ xÐt vÒ thùc chÊt lµ theo ®êng lèi “®Èy m³nh c°i t³o
x· héi chñ nghÜa, ®-a quan hÖ s¶n xuÊt ®i tr-íc, më ®-êng cho lùc
l-îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn. ThiÕt lËp chÕ ®é c«ng h÷u thuÇn nhÊt
gi÷a hai h×nh thøc së h÷u to¯n d©n v¯ tËp thÓ”. Quan niÖm cho r´ng
cã thÓ ®-a quan hÖ s¶n xuÊt ®i tr-íc ®Ó më ®-êng thóc ®Èy lùc
l-îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn ®· bÞ b¸c bá. Sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng
s¶n xuÊt x· héi nµy ®· m©u thuÉn víi nh÷ng ph©n tÝch trªn. Trªn
con ®-êng t×m tßi lèi tho¸t cña m×nh tõ trong lßng nÒn x· héi ®·
n¶y sinh nh÷ng hiÖn t-îng tr¸i víi ý muèn chñ quan cña chóng ta.
Cã nh÷ng hiÖn t-îng tiªu cùc næi lªn trong ®êi sèng kinh tÕ nhqu¶n lý kÐm, tham «, tham nhòng,…, Nh-ng thùc ra m©u thuÉn gi÷a
yªu cÇu ph¸t triÓn lùc l-îng s¶n xuÊt víi nh÷ng h×nh thøc kinh tÕ
– x· héi xa l¹ ®-îc ¸p ®Æt mét c¸ch chñ quan, cÇn thiÕt cho lùc
l-îng s¶n xuÊt míi n¶y sinh vµ ph¸t triÓn. Kh¾c phôc nh÷ng mÆt
tiªu cùc trªn lµ cÇn thiÕt, nh-ng trªn thùc tÕ chóng ta ch-a thùc hiÖn
tèt c¸c nhiÖm vô m×nh ph¶i lµm. Ph¶i gi¶i quyÕt ®óng ®¾n m©u
thuÉn gi÷a lùc l-îng s¶n xuÊt víi quan hÖ s¶n xuÊt, tõ ®ã kh¾c phôc
nh÷ng khã kh¨n vµ tiªu cùc cña nÒn kinh tÕ. ThiÕt lËp quan hÖ s¶n
xuÊt míi vµ víi nh÷ng h×nh thøc vµ b-íc ®i phï hîp víi tr×nh ®é
ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn víi hiÖu qu¶ kinh tÕ cao.
Trªn c¬ së cñng cè nh÷ng ®Ønh cao kinh tÕ trong tay nhµ n-íc c¸ch
m¹ng. Cho phÐp phôc håi vµ ph¸t triÓn chñ nghÜa t- b¶n vµ bu«n
b¸n tù do réng r·i, cã lîi cho sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt. C¸ch ®©y
kh«ng l©u c¸c nhµ b¸o cña n-íc ngoµi pháng vÊn Tæng bÝ th- Lª
Kh¶ Phiªu r´ng “víi mét ngêi cã b´ng cÊp vÒ qu©n sù nhng
kh«ng cã b»ng cÊp vÒ kinh tÕ. ¤ng cã thÓ ®-a ®Êt n-íc ViÖt Nam
tiÕn nªn kh«ng” tr° lêi phàng vÊn Tæng bÝ th khµng ®Þnh r´ng
“ViÖt Nam chóng t«i kh²c víi c²c níc ë chç chóng t«i ®¯o t³o
mét ng-êi lÝnh th× ng-êi lÝnh Êy ph¶i cã kh¶ n¨ng cÇm sóng vµ lµm
kinh tÕ giài ”, v¯ ¤ng cßn khµng ®Þnh v¯ kh«ng chÊp nhËn ViÖt
Nam theo con ®-êng chñ nghÜa t- b¶n, nh-ng kh«ng ph¶i triÖt tiªu
t- b¶n trªn ®Êt n-íc ViÖt Nam mµ vÉn quan hÖ víi chñ nghÜa t- b¶n
trªn c¬ së ®ßi hái c¸c bªn cïng cã lîi, vµ nh- vËy cho phÐp ph¸t
triÓn nÒn kinh tÕ t- b¶n lµ s¸ng suèt. Quan ®iÓm tõ ®¹i héi VI còng
®· kh¼ng ®Þnh kh«ng nh÷ng kh«i phôc thµnh phÇn kinh tÕ t- b¶n tnh©n mµ cßn ph¸t triªn chóng réng r·i theo chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ
Nhµ n-íc. Nh-ng quan träng lµ ph¶i nhËn thøc ®-îc vai trß thµnh
phÇn kinh tÕ nhµ n-íc trong thêi kú qu¸ ®é. §Ó thùc hiÖn vai trß
nµy mét mÆt nã ph¶i th«ng qua sù nªu g-¬ng vÒ c¸c mÆt n¨ng suÊt,
chÊt l-îng vµ hiÖu qu¶. Thùc hiÖn ®Çy ®ñ ®èi víi nhµ n-íc. §èi víi
thµnh phÇn kinh tÕ t- b¶n t- nh©n vµ kinh tÕ c¸ thÓ thùc hiÖn chÝnh
s¸ch khuyÕn khÝch ph¸t triÓn. Tuy nhiªn víi thµnh phÇn kinh tÕ nµy
cÇn ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó cho quan hÖ s¶n xuÊt thùc hiªn phï
hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt trong
thêi kú qu¸ ®é. V× nh- thÕ míi thùc sù thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña
lùc l-îng lao ®éng.
II. Sù vËn dông quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï
hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña
lùc l-îng s¶n xuÊt trong sù nghiÖp ®æi míi
n-íc ta hiÖn nay.
Tr-íc khi ®i vµo c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc
vµ muèn ®¹t ®-îc thµnh c«ng th× nhÊt thiÕt ph¶i cã tiÒm lùc vÒ
kinh tÕ vµ con ng-êi, trong ®ã lùc l-îng lao ®éng lµ mét yÕu tè
quan träng. Ngoµi ra cßn ph¶i cã sù phï hîp gi÷a quan hÖ s¶n
xuÊt víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt, ®©y lµ nh©n
tè c¬ b¶n nhÊt.
§Êt n-íc ta ®ang trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn
®¹i ho¸ víi tiÒm n¨ng lao ®éng lín, cÇn cï, th«ng minh,s¸ng t¹o
vµ cã kinh nghiÖm lao ®éng nh-ng c«ng cô lao ®éng cña chóng
ta cßn th« s¬. Nguy c¬ tôt hËu cña ®Êt n-íc ngµy cµng ®-îc
kh¾c phôc. §¶ng ta ®ang triÓn khai m¹nh mÏ mét sè vÊn ®Ò cña
®Êt n-íc vÒ c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc tr-íc hÕt
trªn c¬ së mét c¬ cÊu së h÷u hîp quy luËt, g¾n liÒn víi mét c¬
cÊu c¸c thµnh phÇn kinh tÕ hîp quy luËt, còng nh- c¬ cÊu mét x·
héi hîp giai cÊp cïng víi thêi c¬ lín th× còng cã rÊt nhiÒu th¸ch
thøc ph¶i v-ît qua ®Ó hoµn thµnh sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc, v× d©n giµu n-íc m¹nh x· héi c«ng b»ng
v¨n minh. Nh-ng ®iÒu ®ã cßn ë phÝa tr-íc mµ néi dung c¬ b¶n
trong viÖc thùc hiÖn lµ ph¶i nhËn thøc ®óng ®¾n vÒ quy luËt quan
hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n
xuÊt trong giai ®o¹n hiªn nay cña n-íc ta.
III. Häc thuyÕt M¸c vÒ h×nh th¸i kinh tÕ x·
héi c¬ së lý luËn cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp
ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸
Thùc tÕ tõ tr-íc ®Õn nay ®· chøng minh r»ng c«ng nghiÖp
ho¸ – hiÖn ®¹i ho¸ lµ khuynh h-íng ph¸t triÓn tÊt yÕu cña c¸c
n-íc. §èi víi n-íc ta tõ mét nÒn kinh tÕ tiÓu n«ng muèn tho¸t
khái nghÌo nµn l¹c hËu, nhanh chãng ®¹t tíi tr×nh ®é mét n-íc
ph¸t triÓn tÊt yÕu ph¶i ®Èy m¹nh sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ toµn
diÖn vµ s©u s¾c. §¹i héi ®· biÓu lÇn thø VIII cña §¶ng ®· kh¼ng
®Þnh “x©y dùng níc ra th¯nh mét níc c«ng nghiÖp cã c¬ së
vËt chÊt – kü thuËt hiÖn ®¹i, c¬ cÊu kinh tÕ phï hîp, quan hÖ
s¶n xuÊt tiÕn bé vµ phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng
s¶n xuÊt, ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn ph¶i ®-îc n©ng cao,
quèc phßng an ninh v÷ng ch¾c d©n giµu n-íc m¹nh x· héi c«ng
b´ng v¨n minh”. Theo quan niÖm cña c¸c nhµ s¸ng lËp chñ nghÜa
M¸c th× lÞch sö s¶n xuÊt vËt chÊt cña nh©n lo¹i ®· h×nh thµnh
mèi quan hÖ kh¸ch quan phæ biÕn: mét mÆt con ng-êi ph¶i quan
hÖ víi tù nhiªn nh»m biÕn ®æi giíi tù nhiªn ®ã, quan hÖ nµy
®-îc biÓu hiÓn ë lùc l-îng s¶n xuÊt. Lùc l-îng s¶n xuÊt vµ quan
hÖ s¶n xuÊt lµ hai mÆt ®èi lËp nhau biÖn chøng cña mét thÓ
thèng nhÊt kh«ng thÓ t¸ch rêi. Tuy nhiªn nÕu lùc l-îng s¶n xuÊt
lµ c¸i cÊu thµnh cña toµn bé lÞch sö cña nh©n lo¹i th× quan hÖ s¶n
xuÊt lµ c¸i t¹o thµnh c¬ së kinh tÕ cña x· héi, lµ c¬ së hiÖn thùc
cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt tinh thÇn vµ nh÷ng thiÕt chÕ t-¬ng øng
trong x· héi.
M¸c ®· ®-a ra kÕt luËn r»ng x· héi loµi ng-êi ph¸t triÓn
tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n kÕ tiÕp nhau, øng víi mçi giai ®o¹n cña
lÞch sö ph¸t triÓn ®ã lµ mét h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi nhÊt ®Þnh
r»ng tiÕn bé x· héi lµ sù vËn ®éng theo ®óng h-íng tiÕn lªn cña
c¸c h×nh th¸i kinh tÕ x· héi kh¸c mµ gèc rÔ s©u xa cña nã lµ sù
ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt. R»ng sù vËn ®éng cña c¸c h×nh th¸i kinh
tÕ – x· héi lµ do t¸c ®éng cña c¸c quy luËn kh¸ch quan. M¸c vµ
Angen ®· ®-a ra nhiÒu lý luËn, nhiÒu t- t-ëng. Nh÷ng lý luËn tt-ëng c¬ b¶n ®ã trong häc thuyÕt M¸c vÒ h×nh th¸i kinh tÕ – x·
héi chÝnh lµ c¬ së lý luËn cho phÐp chóng ta kh¼ng ®Þnh sù c«ng
nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa ë
n-íc ta hiÖn nay lµ phï hîp víi quy luËt kh¸ch quan trong qu¸
tr×nh ph¸t triÓn cña d©n téc ta, cña thêi ®¹i. §èi víi n-íc ta ®Ó
phï hîp víi lùc l-îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt, §¶ng ta ®·
chØ ra r»ng c«ng nghiÖp ho¸ ph¶i ®i ®«i víi hiÖn ®¹i ho¸ kÕt hîp
nh÷ng b-íc tiÕn tuÇn tù vÒ c«ng nghiÖp víi viÖc tranh thñ nh÷ng
c¬ héi ®i t¾t, ®ãn ®Çu, h×nh thµnh nh÷ng mòi nhän ph¸t triÓn
theo tr×nh ®é tiÕn lªn cña khoa häc c«ng nghÖ míi. MÆt kh¸c
chóng ta chó träng x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸
nhiÒu thµnh phÇn, vËn dông theo c¬ chÕ thÞ tr-êng, cã sù ®iÒu
tiÕt cña nhµ n-íc vµ theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa ®©y lµ hai
nhiÖm vô ®-îc thùc hiÖn ®ång thêi chóng lu«n t¸c ®éng thóc
®Èy hç trî lÉn nhau cïng ph¸t triÓn. Bëi lÏ nÕu c«ng nghiÖp ho¸,
hiÖn ®¹i ho¸ t¹o nªn lùc l-îng s¶n xuÊt cÇn thiÕt cho chÕ ®é x·
héi th× viÖc x©y dùng nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn chÝnh lµ ®Ó
x©y dùng quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp, ®-a n-íc ta ngµy mét ®i lªn
nh- §¶ng vµ nhµ n-íc ta mong muèn.
- Xem thêm -