Tài liệu Lý thuyết tài chính tiền tệ - chương 3 những vấn đề cơ bản trong quản lý thị trường

Ch−¬ng 3: Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ Li suÊt trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng 3.1. Quan ®iÓm vÒ l·i suÊt • K. Marx: Li suÊt lµ mét phÇn cña gi¸ trÞ thÆng d− mµ nhµ t− b¶n s¶n xuÊt ph¶i tr¶ cho nhµ t− b¶n tiÒn tÖ v× viÖc ® sö dông vèn trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh §Æc ®iÓm: • Li suÊt lµ gi¸ c¶ - gi¸ c¶ tr¶ cho viÖc sö dông tiÒn • Li suÊt bã hÑp trong lÜnh vùc s¶n xuÊt • §ång ho¸ quan ®iÓm li suÊt vµ lîi tøc TiÒn ®Ò cho nh÷ng nghiªn cøu tiÕp sau 3.1. Quan ®iÓm vÒ l·i suÊt (tiÕp) • Kinh tÕ häc vÒ l−îng cÇu tµi s¶n • Ph−¬ng ph¸p luËn: ThÕ giíi tµi s¶n ®−îc chia thµnh TiÒn d−íi d¹ng: tiÒn göi tiÕt kiÖm, cæ phiÕu, tr¸i phiÕu, v.v.. TiÒn d−íi d¹ng tiÒn mÆt li suÊt lµ c¬ së cho c¸c chñ thÓ trong nÒn kinh tÕ x¸c ®Þnh chi phÝ c¬ héi n¾m gi÷ tiÒn d−íi h×nh thøc nµo 3.1. Quan ®iÓm vÒ l·i suÊt (tiÕp) • Kinh tÕ häc hiÖn ®¹i kh¸c: li suÊt lµ gi¸ c¶ cña tÝn dông, lµ chi phÝ sö dông c¸c dÞch vô tµi chÝnh hoÆc c¸c dÞch vô tiÒn tÖ kh¸c • Ng©n hµng ThÕ giíi: li suÊt lµ tû lÖ % cña tiÒn li so víi tiÒn vèn
VËy l*i suÊt lµ g×? 3.1. Quan ®iÓm vÒ l·i suÊt (tiÕp) L*i suÊt theo nghÜa chung nhÊt lµ gi¸ c¶ cña tÝn dông - gi¸ c¶ cña quan hÖ vay m−în hoÆc cho thuª nh÷ng dÞch vô vÒ vèn d−íi h×nh thøc tiÒn tÖ hoÆc c¸c d¹ng thøc tµi s¶n kh¸c nhau - Khi ®Õn h¹n, ng−êi ®i vay sÏ ph¶i tr¶ cho ng−êi cho vay mét kho¶n tiÒn d«i ra ngoµi sè tiÒn vèn gäi lµ tiÒn l*i. - Tû lÖ phÇn tr¨m cña sè tiÒn l*i trªn sè tiÒn vèn gäi lµ l*i suÊt 3.2. Vai trß Trong qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« • C«ng cô ®iÒu tiÕt kinh tÕ vÜ m« nh»m ®iÒu chØnh c¬ cÊu, ®iÒu tiÕt t¨ng tr−ëng th«ng qua ®iÒu tiÕt tæng ®Çu t− • Ph¸t triÓn thÞ tr−êng tµi chÝnh vµ thÞ tr−êng chøng kho¸n • C«ng cô gãp phÇn ®iÒu tiÕt, kiÓm so¸t luång vèn cña ®Êt n−íc víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi 3.2. Vai trß Trong qu¶n lý kinh tÕ vi m« • C¸ nh©n, doanh nghiÖp: c¬ së ®−a ra c¸c quyÕt ®Þnh kinh tÕ: • chi tiªu • ®Ó dµnh göi tiÒn tiÕt kiÖm, ®Çu t−, mua s¾m thiÕt bÞ ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh • Ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng: ®iÒu kiÖn tån t¹i vµ ph¸t triÓn ng©n hµng 3.3. §o l−êng – L·i suÊt ®¬n • ¸p dông trong c¸c mãn vay cã thêi h¹n vay trïng víi chu kú tÝnh li vµ ng−êi vay tiÒn sÏ tr¶ mét lÇn cho ng−êi cho vay vµo ngµy ®Õn h¹n tr¶ nî c¶ vèn vµ li • C«ng thøc: Li suÊt = TiÒn li/ tiÒn vay * 100% • VÝ dô: vay 1 th¸ng tr¶ 1 th¸ng, vay 1 n¨m tr¶ 1 n¨m • Kh«ng ¸p dông víi c¸c mãn vay cã thêi h¹n kh¸c chu kú tÝnh li • Li suÊt ®¬n lµ c¬ së tÝnh li suÊt kh¸c 3.3. §o l−êng – L·i suÊt tÝch häp • Li suÊt tÝch häp lµ li suÊt cã tÝnh ®Õn yÕu tè “l*i mÑ ®Î l*i con” • C«ng thøc: it = (1+i)n/t – 1. Trong ®ã: • • • t thuéc n thêi h¹n n¨m t bÊt kú trong thêi h¹n tÝn dông n n¨m Li suÊt tÝch häp ®−îc coi lµ c«ng b»ng vµ chÝnh x¸c h¬n trong viÖc ®o l−êng li suÊt ®èi víi c¸c mãn vay dµi h¹n. 3.3. §o l−êng – L·i suÊt hoµn vèn • Li suÊt hoµn vèn lµ li suÊt lµm c©n b»ng gi¸ trÞ hiÖn t¹i cña tiÒn thanh to¸n nhËn ®−îc tõ mét kho¶n tÝn dông víi gi¸ trÞ h«m nay cña kho¶n tÝn dông ®ã • C«ng thøc: PV = FVn /(1+i)n. Trong ®ã: • PV: gi¸ trÞ hiÖn t¹i • FV: gi¸ trÞ t−¬ng lai sÏ ®−îc thanh to¸n cña sè tiÒn ®ã • n: thêi h¹n tÝn dông 3.3. §o l−êng – L·i suÊt hoµn vèn (tiÕp) • TÝn dông hoµn tr¶ tõng phÇn C«ng thøc: PV = FP/(1+i)1 + FP/(1+i)2 + ... + FP/(1+i)n. Trong ®ã: • • PV: gi¸ trÞ hiÖn t¹i cña vèn tÝn dông • FP: kho¶n thanh to¸n hµng n¨m ® biÕt Tr¸i phiÕu coupon C«ng thøc: PV = C/(1+i)1 + C/(1+i)2 + ... + C/(1+i)n + F/(1+i) n.Trong ®ã • PV vµ C lµ sè tiÒn thu nhËp coupon ® biÕt • F: mÖnh gi¸ 3.4. Ph©n biÖt – L·i suÊt thùc vµ l·i suÊt danh nghÜa • Trong ®iÒu kiÖn tû lÖ l¹m ph¸t < 10% i r = in - i i • Trong ®iÒu kiÖn tû lÖ l¹m ph¸t > 10% in − ii ir = ii + 1 Trong ®ã: ir - in - ii: li suÊt thùc, li suÊt danh nghÜa vµ tû lÖ l¹m ph¸t 3.4. Ph©n biÖt – L·i suÊt vµ tû suÊt lîi tøc • Li suÊt lµ tû lÖ phÇn tr¨m cña sè tiÒn li trªn sè tiÒn vèn cho vay • Tû suÊt lîi tøc lµ tû lÖ phÇn tr¨m cña sè thu nhËp cña ng−êi cã vèn trªn tæng sè vèn ® ®−îc sö dông (®Çu t− hay cho vay) 3.4. Ph©n biÖt – L·i suÊt c¬ b¶n ng©n hµng • Li suÊt tiÒn göi: itg = icb + ii • Li suÊt cho vay: icv= itg + X. Trong ®ã: - itg : li suÊt tiÒn göi - icb: li suÊt c¬ b¶n ng©n hµng tr¶ cho tõng lo¹i tiÒn göi kh¸c nhau - icv li suÊt cho vay - X lµ chi phÝ nghiÖp vô ng©n hµng • Li suÊt liªn ng©n hµng: Sibor, Libor, Pibor 3.5. Nh©n tè ¶nh h−ëng Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung • Li suÊt do Nhµ n−íc quy ®Þnh, • Kh«ng thÓ dù ®o¸n hay x¸c lËp bÊt cø quy luËt vËn ®éng nµo 3.5. Nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn l·i suÊt Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng • Cung vµ cÇu cña Quü cho vay • L¹m ph¸t kú väng • Béi chi Ng©n s¸ch Nhµ n−íc • Nh÷ng thay ®æi trong chÝnh s¸ch ThuÕ • Nh÷ng thay ®æi trong ®êi sèng x héi • Nh÷ng thay ®æi cña thÞ tr−êng tµi chÝnh quèc tÕ Cung vµ cÇu Quü cho vay • T¨ng cung nh− møc t¨ng thªm c¸c kho¶n tiÕt kiÖm c¸ nh©n, doanh nghiÖp, v.v… sÏ lµm gi¶m li suÊt • T¨ng cÇu nh− nhu cÇu ®i vay cña c¸c doanh nghiÖp t¨ng lªn, v.v… sÏ dÉn ®Õn t¨ng li suÊt Li suÊt S i* D Quü cho vay L¹m ph¸t kú väng • L¹m ph¸t ®−îc dù ®o¸n sÏ t¨ng lªn trong mét thêi kú nµo ®ã, li suÊt sÏ cã xu h−íng t¨ng, do • ®Ó duy tr× li suÊt thùc kh«ng ®æi, tû lÖ l¹m ph¸t t¨ng, ®ßi hái li suÊt danh nghÜa ph¶i t¨ng lªn t−¬ng øng • c«ng chóng sÏ dµnh phÇn tiÕt kiÖm cho viÖc dù tr÷ hµng ho¸ hoÆc tµi s¶n phi tµi chÝnh (non-financial assets) nh− vµng, ngo¹i tÖ m¹nh, hoÆc ®Çu t− vèn ra n−íc ngoµi ->gi¶m cung Quü cho vay vµ g©y ¸p lùc t¨ng li suÊt Béi chi Ng©n s¸ch Nhµ n−íc • Béi chi Ng©n s¸ch Nhµ n−íc trùc tiÕp lµm cho cÇu cña quü cho vay t¨ng lµm t¨ng li suÊt • Béi chi Ng©n s¸ch Nhµ n−íc sÏ t¸c ®éng ®Õn t©m lý c«ng chóng vÒ gia t¨ng møc l¹m ph¸t vµ do vËy mµ sÏ g©y ¸p lùc t¨ng li suÊt Nh÷ng thay ®æi trong chÝnh s¸ch ThuÕ • ThuÕ thu nhËp c¸ nh©n vµ thuÕ lîi tøc c«ng ty t¸c ®éng ®Õn li suÊt gièng nh− khi thuÕ t¸c ®éng ®Õn gi¸ c¶ hµng ho¸ • Thu nhËp cña c¸ nh©n vµ tæ chøc gi¶m ®i khi h×nh thøc thuÕ t¨ng -> i t¨ng • Cô thÓ: Y = Yd + T • Yd = S + C. Tr−êng hîp T t¨ng -> Yd gi¶m -> S gi¶m -> i t¨ng