Tài liệu Bai_giang_nuoi_luon (1)

Tän Tháút Cháút - Baìi giaíng kyî thuáût nuäi læån - Trung tám PTNT . ICCO - 25/2/2002 --- 1 Læån laì mäüt trong nhæîng loaìi âàûc saín quïy væìa coï giaï trë thæûc pháøm væìa coï giaï trë xuáút kháøu cao. Hiãûn nay læån khäng nhæîng âæåüc tiãu thuû maûnh åí næåïc ta maì coìn phaït triãøn trãn nhiãöu thë træåìng khaïc nhæ Häöng Käng, Singapo, Trung Quäúc âem laûi nhiãöu låüi nhuáûn vaì coï yï nghéa thuïc âáøy nghãö nuäi âàûc saín phaït triãøn maûnh. Trong phong traìo phaït triãøn näng häü hiãûn nay, nghãö nuäi læån goïp pháön sæí duûng håüp lyï sæïc lao âäüng náng cao thu nháûp vaì caíi thiãûn âåìi säúng åí caïc häü gia âçnh näng thän. Âãø giuïp baì con coï thãm väún hiãøu biãút vãö kyî thuáût vaì kinh nghiãûm nuäi læån, âæåüc sæû âäöng yï cuía Trung tám phaït triãøn näng thän træåìng Âaûi hoüc Näng Lám Huãú, chuïng täi xin giåïi thiãûu táûp baìi giaíng vãö kyî thuáût nuäi læån âãø baì con tiãûn theo doîi. I. ÂÀÛC ÂIÃØM SINH HOÜC : 1. Hçnh thaïi: Læån coï thán daìi, nhoí, troìn, âáöu to, âuäi håi deût. Âáöu vaì âuäi nhæ hai muîi nhoün. Mäöm læån daìi, håi nhä ra, coï sæïc haï låïn, hoüng sáu, maï läöi, haìm trãn vaì haìm dæåïi coï ràng nhoí. Thán læån boïng, trån nhàôn, khäng coï váøy, nhiãöu cháút nhåìn. 2. Sinh saín: Læån laì loaìi caï coï hiãûn tæåüng sinh saín læåîng tênh. Cåî læån nhoí hån 20 cm toaìn laì caïi, cåî læån tæì 36 - 47 cm åí thåìi kyì læåîng tênh vaì cåî låïn hån 54 cm háöu hãút laì læån âæûc. Muìa læån âeí chuí yãúu vaìo thaïng 3, 4 dæång lëch, åí miãön Nam læån âeí vaìo thaïng 5, 6, muìa âeí phuû vaìo thaïng 8, 9. Læån thæåìng laìm täø âeí åí âáút seït pha thët nhæ båì ruäüng, ven kãnh mæång, båì ao, chuäm... Træåïc luïc âeí, læån âæûc coï nhiãûm vuû khoeït hang. Hang thæåìng coï hçnh chæî U, cao hån màût næåïc ruäüng 5 10 cm, toaìn bäü khu væûc hang thæåìng coï ba ngaïch: - Ngaïch phuû âãø thäng khê, giuïp læån thåí - Ngaïch chênh thæåìng nàòm sáu dæåïi buìn - Ngaïch tæì trãn båì voìng xuäúng taûo thaình chæî U Træåïc khi læån caïi âãún âeí, læån âæûc phun âáöy boüt trong täø vaì læån caïi âeí træïng trãn âaïm boüt âoï. Luïc âáöu âaïm boüt coï maìu tràõng, khi træïng sàõp nåí âaïm boüt ngaí sang maìu ngaì. Trong mäüt täø âeí säú læåüng træïng biãún âäøi tæì 80 - 600 træïng. Säú læåüng træïng thay âäøi tuìy theo kêch cåî læån. Læån daìi 20 cm coï 200 - 400 træïng, læån daìi 30 cm coï 300 - 500 træïng, cåî låïn coï thãø âaût 1000 træïng. ÅÍ nhiãût âäü 30 0C trong voìng mäüt tuáön lãù træïng nåí ra læån con, âãún 10 ngaìy læån daìi 20 mm coï thãø tæû kiãúm mäöi. 3. Tênh àn: Læån laì loaìi àn taûp, tuy nhiãn læån àn chuí yãúu laì caïc âäüng váût coï cháút tanh. Khi coìn nhoí, læån àn sinh váût phuì du, giai âoaûn tiãúp læån àn cän truìng, boü gáûy, áúu truìng chuäön chuäön, àn caïc caï thãø hæîu cå vuûn nhoí nhæ rãø luïa...Læån låïn àn giun, äúc, täm, teïp, caï con, noìng noüc vaì caïc âäüng váût trãn caûn gáön meïp næåïc nhæ giun dãú... Khi thiãúu thæïc àn, læån coï thãø àn thët láùn nhau. Muìa læån âeí háöu nhæ læån khäng àn. Nhiãût âäü säúng thêch håüp laì 22 - 25 0C, luïc nhiãût âäü dæåïi 10 0C læån ngæìng kiãúm àn, Tän Tháút Cháút - Baìi giaíng kyî thuáût nuäi læån - Trung tám PTNT . ICCO - 25/2/2002 --- 2 âaìo hang sáu âãø qua âäng. Læån àn maûnh vaìo thaïng 5 - 7, læån beïo vaìo muìa thu vaì muìa xuán træåïc khi âeí. 4. Sinh træåíng: Læån 1 tuäøi daìi 27 cm nàûng 18 - 60 gam, læån 2 tuäøi daìi 36 - 48 cm nàûng 40 - 100 gam. ÅÍ miãön Bàõc læån låïn daìi 62 cm, nàûng 300 gam, miãön Nam coï con nàûng 1,5 kg. Læån con nàm thæï nháút låïn nhanh vãö chiãöu daìi, âãún nàm thhæï ba chuí yãúu tàng vãö troüng læåüng. 5. Táûp tênh säúng: Læån thæåìng thêch säúng åí nåi âáút thët pha seït, âáút buìn. Maìu sàõc cuía læån biãún âäøi theo mäi træåìng säúng. Hang cuía læån khäng cäú âënh, kêch thæåïc hang låïn hay nhoí tuìy thuäüc vaìo kêch cåî læån. Læån hoaût âäüng maûnh vaìo muìa heì, hay âi kiãúm àn sau nhæîng tráûn mæa raìo. Læån coï thãø säúng âæåüc 2 - 3 thaïng åí låïp âáút sáu dæåïi 1m åí ruäüng khä neí nhåì cå quan hä háúp phuû thåí bàòng hoüng, da... Hçnh 1. Hçnh daïng cuía læån II. KYÎ THUÁÛT NUÄI LÆÅN 1. Kyî thuáût saín xuáút læån giäúng 1.1 Láúy træïng, læån con vãö æång nuäi Haìng nàm cæï âãún muìa læån âeí, nhçn kyî åí meïp båì, båì ao, båì mæång tháúy caïc khe håí coï caïc khäúi boüt tràõng, âäúi diãûn laì caïc läù huït (thæåìng åí ruäüng luïa, nåi læån âæûc gaïc baío vãû) âãø phaït hiãûn læån con. Duìng våüt xuïc læån con âem vãö thaí trong caïc khay men, cháûu nhæûa cho àn bàòng loìng âoí træïng luäüc chên vaì giun âoí. Ngoaìi ra, chuïng ta coï thãø duìng gaïo, våüt coï màõc læåïi daìy âãø våït caïc äø træïng cho vaìo thuìng chæïa sàôn næåïc âæa vãö bãø áúp. ÅÍ nhiãût âäü næåïc 25 300C, sau mäüt tuáön træïng nåí thaình læån con, våït læån con ra æång åí ao, thæïc àn laì giun hay äúc bàm nhoí.. Nãúu chàm soïc täút nuäi âãún cuäúi nàm âaût 20gam/con. Tän Tháút Cháút - Baìi giaíng kyî thuáût nuäi læån - Trung tám PTNT . ICCO - 25/2/2002 --- 3 1.2 Nuäi læån cho âeí åí bãø xáy a. Choün nåi xáy bãø: Nuäi læån âeí khäng cáön qui mä låïn. Tuy nhiãn cáön quan tám âuïng mæïc âãún viãûc choün nåi xáy bãø nuäi læån chu âaïo. Bãø nuäi læån xáy åí nåi cao, traïnh hæåïng âáöu gioï, cung cáúp âuí næåïc, cháút næåïc täút khäng bë ä nhiãùm. Mæïc næåïc nãn âàût åí chiãöu cao nháút âënh trong bãø, coï khaí nàng læu thäng, næåïc ra vaìo dãù daìng âãø chuí âäüng vaì tiãûn theo doîi trong quaï trçnh nuäi. Bãø nuäi læån coï vë trê täút nháút thæåìng gáön nhaì åí, coï mäi træåìng säúng gáön våïi âiãöu kiãûn sinh saín ngoaìi thiãn nhiãn. Bãø nuäi læån cho âeí thæåìng âæåüc xáy bàòng gaûch traït xi màng. § Diãûn têch khoaíng 3 m2 § Cao 1,4 m, Räüng 1,5 m, Daìi 2m. Âaïy bãø cho mäüt låïp buìn daìy (D) âãø læån traïnh noïng, traïnh reït. Khoaíng 1/3 thãø têch cuía bãø cho âáút pha seït, daìy 60 cm (A). Âãø mäüt låïp âáút thët daìy 20 cm laìm båì, träöng vaìi cáy khoai næåïc laìm nåi læån âeí (B). Låïp næåïc bãø sáu 40 - 50 cm, trãn màût thaí êt beìo táy (C). Giæîa bãø coï cuíi laìm bàòng tre, coï thaí phãn tre keïo lãn xuäúng nåi cho læån àn âãø dãù kiãøm tra. Hçnh 2. Så âäö bãø nuäi læån âeí âeí. b. Máût âäü thaí: Máût âäü thaí khoaíng 20 con kêch thæåïc tæì 30 - 40 cm âang muìa læån c. Chàm soïc, quaín lyï: Cho àn âënh kyì ngaìy 2 láön. Mäùi láön cho àn tæì 100 - 300 gam. Thæïc àn chuí yãúu bàòng âäüng váût nhæ äúc sãn, caï bàm nhoí, doìi. Thæïc àn bàòng thæûc váût nhæ rau muäúng, beìo táúm uí chua träün våïi caïm, baî âáûu. Mäüt tuáön thay næåïc mäüt láön. Sau 30 ngaìy nuäi tháúy 4 täø læån âeí (hiãûn tæåüng näøi boüt åí gäúc cáy khoai lang). Sau 1 thaïng bàõt âæåüc 300 læån con cåî 8 -12 cm baïm åí rãø beìo Nháût Baín. Sau hai thaïng nuäi våïi máût âäü 30 con /m3 (cåî læån 20 - 30 cm) troüng læåüng læån tàng 50% so våïi luïc thaí. Tän Tháút Cháút - Baìi giaíng kyî thuáût nuäi læån - Trung tám PTNT . ICCO - 25/2/2002 --- 4 1.3 Cho læån âeí bàòng phæång phaïp sinh saín nhán taûo a. Con giäúng: Choün læån âeí laì choün loaûi læån coï khaí nàng sinh træåíng täút tæì læån âaïnh bàõt ngoaìi tæû nhiãn, khäng bë bãûnh, khoíe maûnh hay læån âæåüc nuäi dæåîng åí caïc bãø nuäi coï nguäön gäúc laình maûnh, tàng træåíng täút, nàng suáút cao, dãù khai thaïc. Khäng âæåüc duìng cáön cáu âãø cáu læån laìm giäúng, âiãöu naìy seî laìm læån bë täøn thæång, dãù chãút. Læån âæåüc choün laìm con giäúng phaíi coï thãø cháút khoíe, kêch thæåïc vaì troüng læåüng phuì håüp, khäng bë bãûnh hay dë táût, maìu da vaìng náu hay xanh tro. Trong muìa læån âeí phaíi kiãøm tra âäü daìi thán theo thãø troüng âãø phán biãût læån âæûc hay læån caïi. Læån coï chiãöu daìi thán 20 - 25 cm, nàûng ± 75 g pháön låïn laì læån caïi. Læån âæûc coï chiãöu daìi thán 45 cm, nàûng 100g. Tyí lãû læûa choün âæûc caïi laì 1/3 (mäüt læån âæûc cho ba læån caïi ) b. Kyî thuáût nuäi ban âáöu: Giai âoaûn naìy ngæåìi ta thæåìng goüi laì gäüt læån. Âáy laì giai âoaûn ráút quan troüng coï yï nghéa quyãút âënh âãún caí quaï trçnh nuäi. Tæì khi læån nuäi coìn laì áúu truìng læån, læån cáön âæåüc chàm soïc tè mè, phuì håüp. Âiãöu kiãûn nhiãût âäü vaì thæïc àn luän âæåüc theo doîi chu âaïo. Phæång phaïp nuäi nhæ nuäi caï bäüt. Giai âoaûn træåíng thaình, máût âäü nuäi læån tæì 7 - 8 con/m2, coï 2 - 3 læån caïi, læån àn giun nhoí vaì thuíy tráön. Mæïc næåïc cáön thiãút tæì 20 - 30 cm, thæåìng xuyãn coï næåïc saûch læu thäng. Trong næåïc cáön cho thãm caïc cáy thuíy sinh nhæ beìo, suïng vaì phaíi laìm giaìn che cho nàõng. c. Tråü saín cho læån: Sau mäüt thåìi gian nuäi dæåîng tæì haû tuáön thaïng saïu âãún thæåüng tuáön thaïng 7 ám lëch, læån âaî âãún thåìi kyì phaït duûc tæång âäúi âáöy âuí, chuïng ta tiãún haình læûa choün. Læån caïi phaíi coï thán máûp, buûng chæía to, duìng tay såì buûng læån tháúy mãöm, âaìn häöi. Buûng coï mäüt såüi trong suäút, nhçn tháúy nhæîng haût træïng li ti maìu vaìng nhaût, läù sinh duûc coï maìu häöng nhaût. Læån âæûc nàûng 200 - 500g, buûng nhoí, træåïc buûng coï mäüt ván hçnh såüi nhoí, häöng, läù sinh duûc sæng âoí, duìng ngoïn tay day nheû seî tháúy tiãút ra dëch trong suäút. Sau khi âaî læûa choün âæåüc læån âæûc vaì læån caïi theo tiãu chuáøn trãn, chuïng ta tiãún haình phäúi giäúng, sinh âeí. Muäún náng cao saín læåüng læån con, nãn duìng thãm thuäúc tråü saín âãø tàng cæåìng khaí nàng sinh nåí ngay sau khi âaî choün phäúi læån caïi vaì læån âæûc theo yãu cáöu. Thuäúc tråü saín cho læån thæåìng duìng loaûi LR H -A hoàûc kêch thêch täú tuyãún tênh. Læåüng duìng nhiãöu hay êt tuìy theo læån låïn hay beï. Thäng thæåìng, nãúu læån caïi nàûng 20 - 50g, læån âæûc 50 250 g, mäùi láön chè nãn duìng kêch thêch täú sinh træåíng tæì 5 - 10 mg, täúi âa 10 - 30mg nhæ duìng cho caï. Kêch thêch täú sinh træåíng tiãm vaìo khoang buûng con âæûc khäng quaï 1 ml, sau 24 giåì måïi tiãm cho læån caïi våïi liãöu læåüng giaím mäüt næía (0,5 ml) d. Thuû tinh nhán taûo: Sau khi tiãm tråü saín, cho læån vaìo nuäi trong cháûu åí mæïc næåïc sáu 20 - 30 cm. Hàòng ngaìy nãn thay næåïc, giæî næåïc saûch åí nhiãût âäü 25 - 27 0 C, trong thåìi gian 40 - 50 giåì âãø læån häöi phuûc vaì phaït duûc maûnh hån. Kiãøm tra læån caïi 3 giåì /1 láön. Phæång phaïp kiãøm tra âån giaín laì duìng ngoïn tay såì nheû vaìo buûng læån, nãúu Tän Tháút Cháút - Baìi giaíng kyî thuáût nuäi læån - Trung tám PTNT . ICCO - 25/2/2002 --- 5 tháúy caïc haût træïng càng hiãûn roí laì coï thãø thuû tinh. Kiãøm tra læån âæûc bàòng caïch áún tay tæång tæû nãúu tháúy læån coï nhiãöu tinh, cho thãø cho træûc tiãúp thuû tinh. Nãúu tháúy tinh truìng læån âæûc quaï êt, coï thãø giãút læån, mäø buûng taïch nheû láúy tuïi tinh baío quaín trong næåïc muäúi pha loaîng räöi thuû tinh nhán taûo. e. Quaín lyï træïng - phæång phaïp thæûc haình gäüt læån bäüt: Khi âæåüc giao phäúi, læån caïi seî âeí træïng. Træïng âæåüc thuû tinh khi læån âæûc phoïng tinh bao phuí. Do coï tyí troüng nàûng hån næåïc, nãúu khäng nàòm trong âaïm boüt tinh dëch træïng seî chçm vaìo trong næåïc vaì bë hæ. Âãø haûn chãú tçnh traûng træïng hoíng cáön coï sæû can thiãûp nhán taûo phuì håüp. Phæång phaïp thuû tinh nhán taûo nãn tiãún haình åí chum, vaûi saình, duìng äúng phun dáùn næåïc âæa xuäúng tæì phêa trãn, sau âoï phun âuìn lãn. Træïng theo næåïc näøi lãn, âæåüc baío quaín trong táöng næåïc coï dæåîng khê täút, tyí lãû thaình cäng cao hån. Coï thãø thuû tinh nhán taûo trong læåïi bãø bàòng vaíi thæa màõt. Nãn âãø læåïi åí gáön màût næåïc âãø giæî âæåüc cho træïng thuû tinh yãn ténh, khäng bë lay âäüng. Trãn màût læåïi, træïng raíi âãöu khäng bë têch âoüng laûi mäüt chäù. Næåïc bãø duìng thuû tinh nhán taûo cho læån kiãøu læåïi bãø khäng cáön quaï sáu, khoaíng 20 - 30 cm laì phuì håüp. Thåìi gian træïng nåí liãn quan våïi nhiãût âäü, âäü noïng, khäng khê trong næåïc. ÅÍí nhiãût âäü næåïc 25 - 30 0C, sau 6 - 7 ngaìy træïng nåí. Sau khi thuû tinh 140 - 160 giåì, voí træïng våî ra, áúu truìng læån hçnh caï con thán daìi båi ngoe nguáøy. Chiãöu daìi áúu truìng læån khoaín 10 - 20 mm. Sau 120 - 160 giåì, thán áúu truìng daìi 25 - 30 mm, træïng âaî hãút dinh dæåîng, caïc bäü pháûn cå thãø áúu truìng hçnh thaình tæång âäúi hoaìn chènh, bàõt âáöu båi läüi bçnh thæåìng. Thæïc àn nuäi læån gäüt åí thåìi kyì naìy thæåìng laì giun næåïc càõt nhoí hay mäüt säú thæïc àn chên hoìa loaîng. Khi læån con nàûng 10 - 15 g goüi laì læån giäúng. 2. Kyî thuáût nuäi læån con 2.1 Cäng taïc chuáøn bë Træåïc khi thaí læån vaìo nuäi, cáön tiãún haình caïc kháu sau: § Laìm saûch bãø nuäi, loaûi boí caïc cháút báøn trong âáút åí loìng bãø § Haìn, vaï caïc vãút næïc, chäúng roì rè næåïc trong bãø § Thoaït næåïc báøn vaì cáúp næåïc saûch vaìo bãø § Duìng väi khæí truìng våïi liãöu læåüng 100 - 150 g/m2 ao § Tiãu diãût hãút ãúch nhaïi, noìng noüc vaì caïc loaìi caï coï haûi § Ræía saûch bãø træåïc khi nuäi 10 - 15 ngaìy. Sau 7 ngaìy ræía saûch bãø mäüt láön næîa, âæa næåïc saûch vaìo bãø chuáøn bë thaí læån con. Tän Tháút Cháút - Baìi giaíng kyî thuáût nuäi læån - Trung tám PTNT . ICCO - 25/2/2002 --- 6 2.2 Thaí læån con Læån con âem thaí coï chiãöu daìi thán 17 mm, âãöu nhau. Nãúu thaí læån coï kêch thæåïc nhoí, læån yãúu khoï tæû kiãúm mäöi, coìi coüc, låïn cháûm. Sau 7 ngaìy, træïng hoaìn toaìn tiãu hãút, ta coï læån áúu truìng. Vaìo giai âoaûn naìy, cáön chàm soïc chuïng nhæ chàm soïc caï bäüt. Thæïc àn cuía læån giai âoaûn naìy laì loìng âoí træïng luäüc chên. Sau 2 - 3 ngaìy nuäi trong cháûu, tháúy læån bäüt hoaût âäüng maûnh, kiãøm tra bãø nuäi âaím baío âiãöu kiãûn nhiãût âäü, thaí dáön dáön vaì nheû nhaìng cho læån xuäúng næåïc. Máût âäü thaí 300 - 450 con /m2 2.3 Chàm soïc vaì quaín lyï Viãûc læûa choün thæïc àn phuì håüp âuí cháút vaì chàm soïc quaín lyï chu âaïo laì mäüt trong nhæîng yãúu täú quan troüng giuïp viãûc nuäi læån thaình cäng. a. Cho àn : Cáön cho læån àn theo tiãún trçnh sau: § Hai ngaìy âáöu àn giun næåïc, hay giun âáút bàm naït, cho àn táûp trung åí mäüt goïc bãø. Nãn cho àn væìa phaíi âãø traïnh laîng phê thæïc àn vaì âaím baío mäi træåìng næåïc saûch. § Ba ngaìy sau læån àn giun nguyãn con khäng cáön bàm naït vaì sau âoï cho àn tàng dáön lãn. § Khi læån låïn, ngoaìi thæïc àn khäng bàm cáön duy trç 10 - 15% læåüng thæïc àn bàm nhoí âãø læån dãù háúp thu, chuyãøn hoïa nhanh. § Sau 4 - 5 ngaìy nuäi ban âáöu, âãún giai âoaûn nuäi huáún luyãûn, giun váùn laì thæïc àn chuí yãúu cuía læån b. Phán loaûi nuäi dæåîng: Viãûc phán loaûi nuäi dæåîng ráút âån giaín. Khi cho læån àn, låüi duûng luïc læån ham àn, duìng màõt quan saït, choün vaì våït caïc con khoíe âæa sang bãø nuäi måïi. Giai âoaûn naìy máût âäü nuäi 150 - 200 con/m2. Thæïc àn luïc naìy laì giun säúng, caïm, gaûo giaî nhoí, bê, rau, caïc loaûi men caïm... Khi troüng læåüng læån con tàng 8 - 10%, mäùi ngaìy cho læån àn 2 láön luïc 8 - 9 giåì saïng vaì 14 - 15 giåì chiãöu. Sau 1 thaïng nuäi, læån coï chiãöu daìi 50 - 55m, tiãún haình phán loaûi mäüt láön næîa. Nhæîng con coï chiãöu daìi vaì troüng læåüng tæång âæång nhau, âæa sang mäüt bãø, thaí våïi máût âäü 100 - 120 con/m2. Thæïc àn luïc naìy laì giun âáút to, sáu boü, caïc loaûi cän truìng. Coï thãø tiãún haình phäúi träün thæïc àn, thæïc àn säúng 60 - 80%, thæïc àn phäúi håüp 20 - 40%. c. Chàm soïc quaín lyï: Cäng viãûc chàm soïc quaín lyï cáön tuán thuí theo quaï trçnh sau: § Khäúng chãú cháút læåüng næåïc phuì håüp. Muìa thu vaì muìa xuán cæï 7 ngaìy thay næåïc mäüt láön. Muìa heì 3 ngaìy thay næåïc mäüt láön. Mæïc næåïc sáu khoaíng 10 cm, khäng nãn cho mæïc næåïc sáu quaï 15cm. Tän Tháút Cháút - Baìi giaíng kyî thuáût nuäi læån - Trung tám PTNT . ICCO - 25/2/2002 --- 7 § Bãø nuäi phaíi thaí thãm beìo xanh âãø laìm saûch næåïc vaì tàng haìm læåüng äxy. Muìa heì phaíi laìm maïi che hay giaìn báöu, giaìn mæåïp âãø chäúng noïng. § Kiãøm tra êt nháút 3 láön/ngaìy vaìo saïng, træa, chiãöu täúi. Kiãøm tra læåüng næåïc, tçnh hçnh tiãu thuû thæïc àn, âëch haûi, våït raïc, thæïc àn thäúi ræía khoíi bãø ngay âãø giæî mäi træåìng næåïc luän trong saûch. § Quan saït tçnh hçnh hoaût âäüng cuía læån mäùi khi thåìi tiãút thay âäøi âãø coï biãûn phaïp phoìng chäúng këp thåìi. § Kiãøm tra sæïc khoíe, tçnh traûng bãûnh cuía læån âãø coï biãûn phaïp phoìng, chæîa trë këp thåìi. Nãúu tháúy hiãûn tæåüng læån nhä âáöu lãn khoíi màût næåïc thåí coï thãø laì do næåïc bë nhiãùm báøn, hay nhiãût âäü tàng cao. Luïc naìy cáön thay næåïc saûch, giaìu äxy vaì âiãöu chènh nhiãût âäü phuì håüp. 3. Kyî thuáût nuäi læån thët Tuìy theo âiãöu kiãûn âëa hçnh, khaí nàng chàm soïc quaín lyï, nguäön giäúng, thæïc àn, chãú âäü phoìng trë bãûnh... maì coï caïc hçnh thæïc nuäi læån thët khaïc nhau. Nhçn chung coï hai hçnh thæïc nuäi læån thët chuí yãúu sau § Nuäi læån thët trong bãø xáy § Nuäi læån thët trong ao Tuy nhiãn duì nuäi dæåïi hçnh thæïc naìo, ngæåìi nuäi cuîng cáön phaíi âaím baío caïc kháu kyî thuáût chuí yãúu sau 3.1 Choün âëa âiãøm nuäi læån a. Nuäi læån trong bãø xáy: Hçnh daûng bãø nuäi læån coï thãø laì hçnh chæî nháût, hçnh vuäng, daìi, troìn, báöu duûc âãöu âæåüc, täút nháút nãn táûn duûng täúi âa màût bàòng hiãûn coï. Kêch thæåïc cuía bãø to hay nhoí tuìy thuäüc vaìo âiãöu kiãûn kinh tãú, kinh nghiãûm nuäi vaì qui caïch sæí duûng. Bãø nuäi læån cáön âaím baío caïc tiãu chuáøn sau: § Xáy bãø åí nhæîng nåi dãù láúy næåïc vaì thoaït næåïc, næåïc chaíy quanh nàm caìng täút. § Bãø phaíi phuì håüp våïi âiãöu kiãûn säúng tæû nhiãn cuía læån § Bãø cáön âaím baío âäü cao âãø læån khäng væåüt ra âæåüc. Âäü cao täúi âa âãø læån coï thãø dæûng thán vaìo tæåìng ngoi lãn bàòng 2/3 chiãöu daìi thán. Vê duû læån daìi 60 cm coï khaí nàng dæûng thán 40 cm. § Khäng xáy bãø quaï räüng vç khoï chàm soïc. Chiãöu daìi mäùi bãø tæì 2 - 5m. Nãúu coï âëa thãú xáy daìi thç nãn ngàn thaình nhiãöu bãø. Thäng thæåìng kêch thæåïc cuía bãø laì räüng 1m, daìi 3 - 5 m, cao 1 - 1,2 m laìm bàòng gaûch, âaï traït xi màng. Täút nháút bãø nãn xáy chçm dæåïi màût âáút tæì 20 - 40 cm, âaïy âäø mäüt låïp buìn nhuyãùn 20 - 40 cm, låïp næåïc 10 - 20 cm. Âáöu bãø âäø mäüt låïp âáút seït pha thët cao 50 - 60 cm, Tän Tháút Cháút - Baìi giaíng kyî thuáût nuäi læån - Trung tám PTNT . ICCO - 25/2/2002 --- 8 räüng 40 - 50 cm âãø læån laìm täø. Phêa trãn låïp âáút träöng coí, rau khoai âãø giæî âáút vaì che maït. § Bäú trê mäüt nåi cäú âënh trong bãø âãø cho læån àn nhàòm tiãûn theo doîi vaì dãù laìm vãû sinh khi coï thæïc àn thæìa. § Bãø nuäi khäng nãn âãø träúng ngoaìi tråìi, coï thãø laìm maïi che thoaïng, laìm giaìn cáy leo phêa trãn, hay thaí beìo táy 1/2 diãûn têch màût næåïc § Âaïy bãø bàòng âáút seït träün våïi caït, väi. Caïch âaïy bãø 40 cm coï mäüt läù cäúng thoaït næåïc, miãûng cäúng phaíi coï læåïi chàõn âãø traïnh bë tháút thoaït § Thaình bãø phaíi cao hån màût næåïc 30 cm, meïp tæåìng trãn coï gåì âãø læån khäng tuäön ra ngoaìi b. Nuäi læån trong ao Âaìo ao nuäi læån cáön âaím baío caïc tiãu chuáøn sau: § Choün nåi âáút cæïng âãø âaìo ao, âaìo sáu 20 - 40 cm, láúy âáút âaìo ao âàõp båì. § Båì cao 40 - 60 cm, räüng 1m, båì phaíi nãûn chàût tæìng táöng mäüt. § Nãûn chàût âaïy ao sau khi âaìo, nãúu coï âiãöu kiãûn nãn loït mäüt låïp niläng khàõp âaïy ao vaì båì tæåìng räöi phuí mäüt låïp buìn hay buìn träün coí daìy 20 - 30 cm § Thaí mäüt êt beìo táy hay beìo caïi trong ao âãø laìm nåi truï áøn cho læån. Xung quanh ao träöng mäüt êt cáy coï giaìn âãø laìm giaím nhiãût âäü trong muìa heì. Nhæîng ao coï diãûn têch låïn coï thãø thaí thãm råm boï, coí muûc âãø læån ruïc vaìo kiãúm mäöi § Mæïc næåïc åí ao 10 - 15 cm âãø læån nàòm trong ao luän ngoïc âáöu lãn thåí vaì âåïp mäöi, nãúu mæïc næåïc sáu quaï læån båi täún nàng læåüng laìm giaím sæïc låïn. § Træåïc khi thaí 7 ngaìy, duìng väi táøy ao våïi liãöu læåüng 0,2 kg /m2 âãø diãût máöm bãûnh Hçnh 3. Bãø xáy nuäi læån thët Tän Tháút Cháút - Baìi giaíng kyî thuáût nuäi læån - Trung tám PTNT . ICCO - 25/2/2002 --- 9 Hçnh 4. Ao nuäi læån thët 3.2 Con giäúng Mua læån giäúng phaíi choün nghiãm tuïc, thán hçnh khoíe, khäng bë thæång hay xáy xaït, trung bçnh mäùi kg coï khoaín 30 - 40 con læån giäúng. Tuyãût âäúi khäng mua læån cáu âãø laìm læån giäúng. Træåïc luïc thaí cáön saït ruìng bàòng caïch thaí læån giäúng vaìo dung dëch Xanh malaxit 10 ppm trong 20 - 30 phuït, åí nhiãût âäü 24 - 260C âãø trë bãûnh náúm, hay thaí læån vaìo dung dëch muäúi 3 - 4 % trong 4 - 5 phuït âãø trë bãûnh kyï sinh truìng. Nãúu tháúy læån lao lãn màût næåïc chæïng toí chuïng coï phaín æïng cáön këp thåìi våït ra næåïc saûch tàõm 1 2 láön räöi thaí vaìo ao nuäi. 3.3 Máût âäü thaí Læån giäúng cåî 10 - 15 cm, thaí 50 - 60 con/m2, tæång æïng 1 - 1,5 kg/m2, nãn thaí giäúng cuìng cåî. 3.4 Chàm soïc quaín lyï a. Cho àn: Nãn sæí duûng thæïc àn sàôn coï, reí tiãön nhæ sáu boü, giun, noìng noüc, nhäüng tàòm, täm teïp, caï vuûn, phãú pháøm caïc loì mäø, thët trai, hãún...Coï thãø cho àn thãm cåm, mç såüi, caïm. Khäng nãn cho læån àn thæïc àn æån thäúi. Tyí lãû pháön tràm thæïc àn thay âäøi theo thåìi gian Baíng tyí lãû pháön tràm thæïc àn theo thaïng Thaïng Nhiãût âäü næåïc (0C) Pháön tràm thæïc àn (%) 4 17,1 5 21,8 6 26,9 7 29,0 8 29,3 9 26,8 10 21,0 11 15,2 Täøng 8 10 12 15 15 20 15 5 100 (Læu yï thåìi gian tênh theo thaïng ám lëch) Tän Tháút Cháút - Baìi giaíng kyî thuáût nuäi læån - Trung tám PTNT . ICCO - 25/2/2002 --- 10 Læån nuäi trong bãø coï thoïi quen àn ban ngaìy nhæng læån bàõt ngoaìi tæû nhiãn vãö laûi thêch àn ban âãm, vç váûy phaíi thuáön dæåîng cho læån coï thoïi quen àn ban ngaìy âãø tiãûn cho viãûc chàm soïc, theo doîi vaì chuáøn bë thæïc àn. Quaï trçnh thuáön dæåîng âæåüc tiãún haình theo trçnh tæû sau: § Læån bàõt vãö âæa vaìo cháûu næåïc pha muäúi våïi näöng âäü 4% âãø diãût vi khuáøn bãûnh vaì kyï sinh truìng, våït ra, phán loaûi to nhoí tæång âæång räöi thaí vaìo bãø. § Tæì 1 - 2 ngaìy âáöu khäng cho thãm thæïc àn vaìo bãø, âãø cho læån âoïi quen vaì thêch nghi dáön våïi bãø nuäi § Hãút ngaìy thæï hai, luïc chaûng vaûng täúi cho thæïc àn laì giun säúng vaìo bãø âãø læån quen dáön våïi thåìi âiãøm coï thæïc àn § Mäüt tuáön sau, khi læån âaî quen, cho thæïc àn häùn håüp våïi giun vaìo bãø theo nhæîng bæîa nháút âënh vaìo ban ngaìy. = > Cho læån àn theo 3 nguyãn tàõc sau: § Âuïng giåì Thåìi gian àn cuía læån trong ngaìy phuû thuäüc theo nhiãût âäü næåïc bãø nuäi. Våïi nhiãût âäü 20 - 280C, mäüt ngaìy cho àn 2 láön vaìo buäøi saïng tæì 8 - 9 giåì, buäøi chiãöu 14 - 15 giåì. Nhiãût âäü trãn 280C, mäùi ngaìy chè cho àn 1 láön vaìo 8 - 9 giåì saïng § Âuí læåüng qui âënh. Læåüng thæïc àn qui âënh coï liãn quan máût thiãút âãún nhiãût âäü næåïc. ÅÍ 150C bàõt âáöu cho læån àn, nhiãût âäü tæì 15 - 200C nháút laì 20 -280C læån àn ráút maûnh. Trãn 280C sæïc àn cuía læån giaím. Nhiãût âäü næåïc 20 -28 0C cho læån àn caï hay giun säúng våïi khäúi læåüng bàòng 6 -10% thãø troüng læån, phäúi håüp våïi 1 - 2% thæïc àn häùn håüp. Tæì 28 0C tråí lãn cho læån àn våïi khäúi læåüng bàòng 4 -6% thãø troüng læån, phäúi håüp våïi 1 - 2% thæïc àn häùn håüp. § Âuïng chäù qui âënh Cho læån àn vãö mäüt goïc ao, hay mäüt vë trê nháút âënh âãø dãù theo doîi, quaín lyï. b. Chàm soïc quaín lyï § Chuïng ta phaíi giæî cho næåïc ao luän trong saûch. Khi tháúy næåïc coï hiãûn tæåüng thäúi, báøn phaíi këp thåìi thay næåïc. Nãn träöng caïc loaûi cáy chëu næåïc âãø laìm saûch næåïc, taûo mäi truåìng sinh thaïi thêch håüp. Khi mæa to phaíi thaïo båït næåïc traïnh laìm traìn læån máút. Muìa heì phaíi laìm giaìn che trãn màût ao. Muìa âäng phaíi thaïo hãút næåïc trong bãø, âaïy bãø phuí mäüt låïp råm raû daìy âuí chäúng reït cho læån. Kinh nghiãûm cho tháúy täút nháút nãn duy trç mæïc næåïc trong ao äøn âënh tæì 10 -15 cm, khi læån låïn, nuäi våïi máût âäü daìy mæïc næåïc cuîng khäng quaï 30 cm § Coï chãú âäü boïn phán håüp lyï. Boïn phán håüp lyï âãø taûo nhiãöu âäüng váût phuì du laìm thæïc àn cho læån Tän Tháút Cháút - Baìi giaíng kyî thuáût nuäi læån - Trung tám PTNT . ICCO - 25/2/2002 --- 11 § Phoìng læån thoaït ra ngoaìi bãø do nhiãöu nguyãn nhán nhæ mæa to, mæûc næåïc trong bãø lãn cao, bãø nuäi næït, khäng phaït hiãûn këp thåìi... § Âãö phoìng gia suïc, gia cáöm quáúy phaï bãø nuäi. Nãúu coï diãûn têch räüng nãn xáy khu væûc nuäi læån riãng biãût xa nåi nuäi gia suïc, gia cáöm. 3.5 Thu hoaûch Phæång phaïp bàõt læån nuäi ráút âån giaín. Bàõt êt duìng låì coï mäöi nhæí, bàõt nhiãöu duìng læåïi xua veït räöi loaûi boí thæûc váût, raïc ræåíi, choün phán loaûi læån, ræía saûch buìn, thu hoaûch saín pháøm. Vaìo muìa âäng muäún thu hoaûch, våïi bãø âaî xaí hãút næåïc chè cáön gaût boí låïp råm raïc åí trãn, båïi âáút nheû nhaìng, tçm hang bàõt læån. Ngoaìi ra baì con thæåìng bàõt læån ngoaìi thiãn nhiãn âãø táûn duûng nguäön giäúng taûi ruäüng, häö vaì læån thët. Thäng thæåìng coï caïc hçnh thæïc âaïnh bàõt sau: § Cáu læån: Duìng cáön cáu daìi 1m, âæåìng kênh 2 cm bàòng tre, truïc, dáy cæåïc loaûi 1mm daìi 30 - 40 cm vaì læåîi cáu nhæ cáu caï. Mäöi cáu laì giun âáút säúng. § Læåïi queït veït: Chuí yãúu sæí duûng loaûi læåïi 3 goïc, cáúu taûo hçnh tam giaïc cán, thán daìi 2,5m, miãûng trãn räüng 0,8 m, miãûng dæåïi räüng 2,3 m § Thaí äúng læån: ÄÚng læån bàòng næïa coï hom, chäút càõm. Læån vaìo àn mäöi nhæng khäng ra âæåüc vç âaïy äúng kên vaì âáöu kia laì hom § Läöng báùy læån (luì, âåm...): Läöng âæåüc âan bàòng tre våïi caïc nan xen kãù gäöm caïc pháön nhæ thán läöng træåïc, thán läöng sau, âáöu ngæåüc, nàõp läöng, màût nàõp läöng. Thán truåïc coï âæåìng kênh 7 - 8cm, daìi 55 cm, thán sau läöng hçnh äúng âæåìng kênh 9 cm, daìi 34 cm. Nàõp läöng âan hçnh muî, nàõp coï miãûng, âáöu ngæåüc coï hçnh phãùu choïp noïn. § Soi âeìn bàõt læån:Duìng hai thanh tre daìi 1m, räüng 4 cm laìm giaï âeìn. Âáöu thanh tre khoeït läù âãø näúi våïi boïng âeìn pin chiãúu saïng coï loa che chäúng mæa gioï. Pin âeìn hay acqui khä âeo bãn sæåìn Hçnh 5. Læåïi queït veït Tän Tháút Cháút - Baìi giaíng kyî thuáût nuäi læån - Trung tám PTNT . ICCO - 25/2/2002 --- 12 Hçnh 6. Läöng báùy læån 3.6 Váûn chuyãøn Thäng thæåìng coï 3 hçnh thæïc váûn chuyãøn læån nhæ sau: a. Váûn chuyãøn khä: ÅÍ khoaíng caïch gáön coï thãø váûn chuyãøn khä bàòng thuìng gäù, hoìm gäù, bao taíi hay bao niläng. Khi váûn chuyãøn phaíi phuí lãn caïc duûng cuû chæïa læån mäüt låïp coí mãöm, æåït, sau âoï ræía saûch læån cho vaìo bao taíi. Chuïng ta khäng nãn váûn chuyãøn læån våïi säú læåüng nhiãöu quaï dãù laìm læån âeì lãn nhau chãút ngaût. Thuìng gäù váûn chuyãøn phaíi coï läù thäng khê åí bäún phêa âãø læån thåí. Cæï 3 4 giåì laûi däüi næåïc saûch, giæî cho da læån luän áøm æåït. Nãn váûn chuyãøn luïc saïng såïm hay chiãöu maït. Tän Tháút Cháút - Baìi giaíng kyî thuáût nuäi læån - Trung tám PTNT . ICCO - 25/2/2002 --- 13 b. Váûn chuyãøn trong næåïc: Phæång phaïp naìy coï thãø váûn chuyãøn læån våïi säú læåüng låïn. Phæång tiãûn váûn chuyãøn laì caïc thuyãön hay saì lan coï khoan chæïa. Khäng cáön thuyãön to, nãn duìng loaûi thuyãön coï troüng taíi dæåïi 10 táún, tyí lãû læån vaì næåïc 1:1. Caïc thuyãön váûn chuyãøn nãn coï hãû thäúng cáúp vaì thaíi næåïc âãø coï thãø thay næåïc khi cáön thiãút trong quaï trçnh váûn chuyãøn. c. Váûn chuyãøn trong tuïi niläng coï chæïa äxy: Tuïi coï kêch thæåïc 30 x 28 x 65 cm, coï 2 låïp, mäùi tuïi chè chæïa 10kg læån. Nãúu váûn chuyãøn trong âiãöu kiãûn nhiãût âäü cao thç sæí duûng tuïi 3 låïp. Cho læån vaìo næåïc åí 20 - 250C, nuäi trong 20 - 30 phuït, sau âoï bàõt ra cho vaìo næåïc coï nhiãût âäü 8 - 120C nuäi trong 3 - 5 phuït, cuäúi cuìng âæa vaìo tuïi niläng coï båm äxy vaì âæa vaìo häüp giáúy. Häüp coï kêch thæåïc 32 x 35 x 65 cm. Âãø traïnh hiãûn tæåüng nhiãût âäü tàng trong quaï trçnh váûn chuyãøn, åí 4 goïc häüp nãn âàût 4 tuïi âaï. III. PHOÌNG TRË BÃÛNH CHO LÆÅN 1. Nguyãn nhán xuáút hiãûn bãûnh Nguyãn nhán xuáút hiãûn bãûnh læån chuí yãúu laì do khi váûn chuyãøn læån bë xáy xaït, nhiãût âäü thay âäøi âäüt ngäüt, kyï sinh truìng gáy bãûnh vaì chãú âäü chàm soïc chæa håüp lyï. 2. Caïch phoìng bãûnh Phoìng bãûnh laì phæång phaïp täút nháút. Mua læån giäúng khäng bë xáy xaït, laìm vãû sinh ao, bãø nuäi cáøn tháûn træåïc khi thaí læån. Khi thaí læån giäúng phaíi tàõm næåïc muäúi våïi näöng âäü 3 - 4% trong 5 phuït hay Oxyclorit canxi näöng âäü 10 ppm. Thæûc hiãûn cho àn âuí læåüng, âuí cháút vaì âuïng giåì 3. Phoìng trë mäüt säú bãûnh thæåìng gàûp 3.1 Bãûnh säút noïng * Nguyãn nhán: Do nuäi máût âäü daìy, dëch nháöy læån tiãút ra, lãn men. * Triãûu chæïng: Læån xaïo âäüng trong bãø, quáún quyït vaìo nhau, dëch nháöy tiãút vaìo trong næåïc, âäüü nhåït cuía næåïc tàng lãn, âáöu læån sæng phäöng to, læån chãút haìng loaût. * Phoìng trë: Giaím máût âäü nuäi, thay næåïc, thaí taûm vaìi con caï trã âãø chuïng àn thæïc àn thæìa âãö phoìng læån cuäún vaìo nhau. Khi phaït hiãûn bãûnh duìng dung dëch Sunphat âäöng 0,07% cho 1m3 næåïc vaì 5 ml dung dëch tæåïi cho toaìn bãø. 3.2 Bãûnh låí loïet * Nguyãn nhán: Do kyï sinh truìng, vi truìng baïm vaìo vãút thæång. * Triãûu chæïng: Trãn mçnh læån xuáút hiãûn nhiãöu vãút troìn, báöu duûc. Da læån bë låí loeït, khi bë nhiãùm bãûnh nàûng âuäi læån ruûng âi, båi läüi khoï khàn, âáöu læån ngoi lãn khoíi màût næåïc. Bãûnh thæåìng xuáút hiãûn vaìo thaïng 5 - 9 Tän Tháút Cháút - Baìi giaíng kyî thuáût nuäi læån - Trung tám PTNT . ICCO - 25/2/2002 --- 14 * Phoìng trë: Saït truìng bãø nuäi bàòng väi træåïc khi nuäi. Vaìo caïc thåìi âiãøm hay màõc bãûnh cáön phun thuäúc Streptomycin trong toaìn bãø duìng 250.000UI/m3. Cæï 50 kg læån duìng 0,5 g Sunphamit träün vaìo thæïc àn cho læån àn, mäùi ngaìy àn mäüt láön, âiãöu trë mäùi âåüt tæì 5 - 7 ngaìy. Træûc tiãúp bäi thuäúc têm vaìo vãút låí loeït. 3.3 Bãûnh náúm thuíy mi * Nguyãn nhán: Do mäúc kyï sinh trãn mçnh hay træïng læån gáy ra.. * Triãûu chæïng: Trãn mçnh læån xuáút hiãûn såüi hçnh bäng baïm vaìo læån âãø huït dinh dæåîng. Bãûnh thæåìng xuáút hiãûn vaìo muìa xuán, thu. * Phoìng trë: Træåïc luïc thaí læån phaíi vãû sinh bãø, ao nuäi, saït truìng bàòng väi våïi liãöu læåüng 100 - 150 gam hoìa tan âãöu trong næåïc tæåïi khàõp bãø, ao. Ngám læån trong næåïc muäúi 3 - 5% tæì 3 - 5 phuït, ngám træïng læån vaìo dung dëch xanh metylen 1/50.000 tæì 10 15 phuït liãn tuûc 2 ngaìy, mäùi ngaìy 1 láön 3.4 Bãûnh tuyãún truìng * Nguyãn nhán: Do kyï sinh truìng âæåìng ruäüt gáy nãn. * Triãûu chæïng: Tuyãún truìng maìu tràõng daìi 1cm âáöu baïm vaìo niãm maûc phaï hoaûi mä, hçnh thaình baìo nang gáy viãm ruäüt sæng âoí. Nãúu kyï sinh våïi khäúi læåüng låïn, læån yãúu, háûu män sæng âoí, læån chãút dáön * Phoìng trë: Duìng Dipterex våïi liãöu læåüng 0,1 g Dipterex tinh thãø 90% cho 1 kg læån, träün vaìo thæïc àn, cho læån àn âãöu liãn tuûc trong 6 ngaìy 3.5 Bãûnh âèa * Nguyãn nhán: Do âèa baïm vaìo pháön âáöu læån gáy ra. * Triãûu chæïng: Âéa baïm vaìo phaï hoaûi mä bç, huït maïu, khiãún vi truìng xám nháûp gáy viãm nhiãùm, læån yãúu, di chuyãøn cháûm chaûp, keïm àn, sinh træåíng keïm. * Phoìng trë: Duìng Dipterex tinh thãø 2%o ngám ræía trong 15 phuït, hay duìng dung dëch Sunphat âäöng näöng âäü 100 ppm ( 25 kg næåïc + 2,5 g Sunphat âäöng) ngám ræía 5 -10 phuït. -----o0o----Ngæåìi biãn soaûn: Ths Tän Tháút Cháút Bäü män Nuäi träöng thuíy saín - Khoa Khoa hoüc váût nuäi Træåìng Âaûi hoüc Näng Lám Huãú Tän Tháút Cháút - Baìi giaíng kyî thuáût nuäi læån - Trung tám PTNT . ICCO - 25/2/2002 --- 15 PHÁÖN GHI CHEÏP THÀÕC MÀÕC CUÍA BAÌ CON (Seî giaíi âaïp trong quaï trçnh giaíng vaì cuäúi buäøi táûp huáún) ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ...........................................................................................................................................