Tài liệu Thử nghiệm gây trồng cây tam thất hoang (panax stipuleanatus tsai et feng) tại huyện đại từ, tỉnh thái nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM NGUYỄN MẠNH HOÀNG THỬ NGHIỆM GÂY TRỒNG CÂY TAM THẤT HOANG (Panax stipuleanatus Tsai et Feng) TẠI HUYỆN ĐẠI TỪ, TỈNH THÁI NGUYÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC LÂM NGHIỆP Thái Nguyên - 2016 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM NGUYỄN MẠNH HOÀNG THỬ NGHIỆM GÂY TRỒNG CÂY TAM THẤT HOANG (Panax stipuleanatus Tsai et Feng) TẠI HUYỆN ĐẠI TỪ, TỈNH THÁI NGUYÊN Chuyên ngành: Lâm học Mã số ngành: 60.62.02.01 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC LÂM NGHIỆP Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: GS.TS Đ ng Kim Vui Thái Nguyên - 2016 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của bản thân. Các số liệu, kết quả nêu trong luận án là trung thực và chưa được ai công bố trong bất kỳ công trình nào để bảo vệ luận án Thạc sĩ, Tiến sĩ. Các hình và ảnh sử dụng trong công trình là của tác giả và tập thể cộng tác. Tác giả Nguyễn Mạnh Hoàng ii LỜI CẢM ƠN Sau một quá trình học tập và nghiên cứu một cách nghiêm túc tại Khoa sau Đại học trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên, dưới sự giảng dạy và chỉ bảo tận tình của toàn thể thầy cô giáo, tôi đã trang bị cho mình kiến thức cơ bản về chuyên môn. Để củng cố, xâu chuỗi lại kiến thức đã học cũng như làm quen với công việc ngoài thực tiễn thì thời gian thực tập tốt nghiệp là khoảng thời gian rất quan trọng đối với học viên. Qua quá trình thực tập học viên có điều kiện, thời gian tiếp cận và đi sâu vào thực tế, qua đó học hỏi kinh nghiệm, kiến thức bản địa, từng bước nâng cao kiến thức kỹ năng của bản thân. Xuất phát từ nguyện vọng của bản thân, được sự nhất trí của nhà trường và Ban chủ nghiệm khoa Lâm Nghiệp, tôi về thực tập tại phòng Nông Nghiệp và Phát Triển Nông Thôn huyện Đại Từ và thực hiện luận văn tốt nghiệp với tên luận văn là: “Thử nghiệm gây trồng cây Tam thất hoang (Panax stipuleanatus Tsai et Feng) Tại huyện Đại Từ tỉnh Thái Nguyên”. Sau một thời gian nghiên cứu, tôi đã hoàn thành luận văn tốt nghiệp. Có được kết quả này trước hết tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến sự giúp đỡ tận tình của GS. TS. Đ ng im Vui trong suốt quá trình thực hiện đề tài. Nhân dịp này tôi cũng xin chân thành cảm ơn toàn thể thầy cô giáo trong khoa Lâm nghiệp, xin chân thành cảm ơn bà con nhân dân xã San Xả Hồ huyện Sapa, tỉnh Lào Cai. Các cấp chính quyền và bà con nhân xã La Bằng, huyện Đại Từ, các cán bộ phòng Nông Nghiệp huyện Đại Từ đã giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện và hoàn thành luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn! Thái Nguyên, ngày tháng Học vi n năm 2016 Nguyễn Mạnh Hoàng iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN..............................................................................................i LỜI CẢM ƠN...................................................................................................ii MỤC LỤC....................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT..............................................................vi DANH MỤC CÁC BẢNG.............................................................................vii DANH MỤC CÁC HÌNH.............................................................................viii MỞ ĐẦU..........................................................................................................1 1. Đ t vấn đề......................................................................................................1 2. Mục tiêu nghiên cứu..................................................................................... 3 3. Mục đích nghiên cứu.....................................................................................3 4. Ý nghĩa của đề tài..........................................................................................3 4.1. Ý nghĩa trong nghiên cứu khoa học...........................................................3 4.2. Ý nghĩa trong thực tiễn sản xuất................................................................3 Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU........................................................... 5 1.1. Tổng quan về cây Tam thất hoang............................................................. 5 1.2. Các nghiên cứu về cây Tam thất hoang......................................................6 1.2.1. Các nghiên cứu về cây Tam thất hoang trên thế giới..............................6 1.2.2. Các nghiên cứu về Tam thất hoang tại Việt Nam....................................8 1.3. Cơ sở khoa học về sinh thái học và bảo tồn.............................................19 1.4. Tổng quan khu vực Nghiên cứu...............................................................20 1.4.1. Tổng quan khu vực phân bố trong tự nhiên của cây Tam thất hoang.. .20 1.4.2. Tổng quan khu vực bố trí thí nghiệm gây trồng cây Tam thất hoang xã La Bằng, Đại Từ, Thái Nguyên.......................................................................21 1.4.2.1. Vị trí địa lý......................................................................................... 21 1.4.2.2. Đ c điểm địa hình địa mạo, địa chất đất đai.......................................22 1.4.2.3. Đ c điểm khí hậu, thủy văn................................................................22 iv 1.4.2.4. Tài nguyên rừng của xã La Bằng.......................................................23 1.4.2.5. Điều kiện giao thông, thủy lợi............................................................23 1.4.2.6. Điều kiện dân sinh kinh tế - xã hội.................................................... 24 1.4.2.7. Điều kiện tự nhiên kinh tế xã hội ảnh hưởng tới đối tượng nghiên cứu.......................................................................................................25 Chƣơng 2: NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU...............27 2.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu............................................................27 2.1.1. Đối tượng nghiên cứu........................................................................... 27 2.1.2. Phạm vi nghiên cứu...............................................................................27 2.2. Địa điểm và thời gian nghiên cứu............................................................27 2.2.1. Địa điểm nghiên cứu.............................................................................27 2.2.2. Thời gian nghiên cứu............................................................................ 27 2.3. Nội dung nghiên cứu của đề tài............................................................... 27 2.4. Phương pháp nghiên cứu..........................................................................28 2.4.1. Phương pháp kế thừa các tài liệu có chon lọc.......................................28 2.4.2. Phương pháp thu thập số liệu................................................................28 2.4.3. Phương pháp bố trí thí nghiệm..............................................................29 2.4.3.1. Bố trí thí nghiệm................................................................................29 2.4.3.2. Chuẩn bị vật tư, trang thiết bị phục vụ thí nghiệm............................ 33 2.4.3.3. Tiến hành các bước thí nghiệm..........................................................33 2.4.3.4. Thu thập số liệu..................................................................................35 2.4.3.5. Phương pháp tổng hợp và phân tích số liệu.......................................35 Chƣơng 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN.......................37 3.1. ết quả nghiên cứu về đ c điểm sinh vật học, sinh thái học và vai trò của cây Tam thất hoang......................................................................................... 37 3.1.1. Phân loại cây Tam thất hoang............................................................... 37 3.1.2. Đ c điểm sinh vật học của cây Tam thất hoang.....................................37 3.1.3. Đ c điểm sinh thái học...........................................................................39 v 3.1.4. Giá trị và tính cấp thiết của cây Tam thất hoang...................................39 3.2. ết quả phỏng vấn kiến thức bản địa về cây Tam thất hoang..................40 3.3. ết quả nghiên cứu ảnh hưởng của tỷ lệ che bóng đến sinh trưởng và phát triển của cây Tam thất hoang tại Đại Từ - Thái Nguyên.................................45 3.4. ết quả nghiên cứu ảnh hưởng của hỗn hợp đất trồng đến sinh trưởng và phát triển của cây Tam thất hoang tại Đại Từ - Thái Nguyên.........................48 3.5. ết quả nghiên cứu ảnh hưởng của yếu tố độ cao đến sinh trưởng và phát triển của cây Tam thất hoang Tại Đại Từ - Thái Nguyên................................51 3.6. ết quả nghiên cứu ảnh hưởng của yếu tố trạng thái rừng nơi trồng đến sinh trưởng và phát triển của cây Tam thất hoang tại Đại Từ - Thái Nguyên........53 KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ...........................................................................57 1. ết luận....................................................................................................... 57 2. Đề nghị........................................................................................................58 TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................ 59 I. Tài liệu tiếng Việt........................................................................................ 59 II. Tài liệu tiếng Anh.......................................................................................61 III. Tài liệu mạng.............................................................................................61 PHỤ LỤC vi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CTTN Công thức thí nghiệm ĐDSH Đa dạng sinh học HST Hệ sinh thái NAA Chất điều hòa sinh trưởng Naphthalene Acetic Acid LSNG Lâm sản ngoài gỗ Liên minh quốc tế bảo tồn thiên nhiên và tài nguyên IUCN thiên nhiên (International Union for Conservation of Nature and Natrual Resources) phổ IR, NMR. Phổ hồng ngoại (FT-IR) và phổ cộng hưởng từ hạt nhân (1H-NMR, 13C-NMR) VQG Vườn quốc gia vii DANH MỤC CÁC ẢNG Bảng 3.1. Bảng tổng hợp kết quả phỏng vấn tri thức bản địa về cây Tam thất hoang tại Lào cai và Đại từ 40 Bảng 3.2. Ảnh hưởng của Tỷ lệ che bóng đến sinh trưởng và phát triển của Tam thất hoang 45 Bảng 3.3. Ảnh hưởng của hỗn hợp đất trồng đến sinh trưởng và phát triển của cây Tam thất hoang 48 Bảng 3.4. Ảnh hưởng của yếu tố độ cao sinh trưởng và phát triển của cây Tam thất hoang 51 Bảng 3.5. Ảnh hưởng của yếu tố trạng thái rừng nơi trồng đến sinh trưởng và phát triển của cây Tam thất hoang 54 viii DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 2.1. Gieo cây con Tam thất hoang trước khi ra ngôi trồng.....................34 Hình 2.2. Đo chiều cao cây, chiều dài rễ cây Tam thất hoang........................35 Hình 3.1. Thân củ và thân phụ của cây Tam thất hoang.................................37 Hình 3.2. Lá cây Tam thất hoang....................................................................38 Hình 3.3. Hoa cây Tam thất hoang..................................................................38 Hình 3.4. Quả cây Tam thất hoang..................................................................39 Hình 3.5. Động thái tăng trưởng chiều cao cây (thí nghiệm tỷ lệ che bóng) .. 47 Hình 3.6. Động thái tăng trưởng chiều dài rễ (thí nghiệm tỷ lệ che bóng).....47 Hình 3.7. Động thái tăng trưởng chiều cao cây (thí nghiệm hỗn hợp đất trồng) .........................................................................................................................50 Hình 3.8. Động thái tăng trưởng chiều dài rễ (thí nghiệm hỗn hợp đất trồng) .........................................................................................................................50 Hình 3.9. Động thái tăng trưởng chiều cao cây (thí nghiệm độ cao)..............52 Hình 3.10. Động thái tăng trưởng chiều dài rễ (thí nghiệm độ cao)...............53 Hình 3.11. Động thái tăng trưởng chiều cao cây (thí nghiệm sinh cảnh).......55 Hình 3.12. Động thái tăng trưởng chiều dài rễ (thí nghiệm sinh cảnh)..........56 1 MỞ ĐẦU 1. Đ t vấn đề Môi trường thế giới đang bị huỷ hoại nghiêm trọng. Sự tăng trưởng của dân số cùng với những nhu cầu ngày càng cao của con người trong cuộc sống do những tiến bộ khoa học và công nghệ, nhu cầu việc làm, nơi sinh sống, công nghiệp hóa diễn ra nhanh chóng đã gây nên sức ép trực tiếp đến tài nguyên thiên nhiên. Hiện nay trên trái đất có khoảng 17.291 loài thì trong tổng số đó có khoảng 47.677 loài trên thế giới đang bị đe dọa tuyệt chủng, bao gồm 21% động vật có vú, 30% động vật lưỡng cư, 35% động vật không xương sống và 70% loài thực vật - là số liệu được đưa ra trong các nghiên cứu gần đây của Hiệp hội Bảo tồn Thiên nhiên Thế giới (IUCN).Thế giới đang phải đối m t với một cuộc khủng hoảng tồi tệ nhất của tình trạng tuyệt chủng và suy giảm loài. Bằng chứng của cuộc khủng hoảng này có thể thấy rõ ở mọi nơi trên thế giới. Việt Nam nằm trong khu vực Đông Nam châu Á, với tổng diện tích tự 2 nhiên khoảng 330.541 km , Việt Nam là một trong 16 nước có tính đa dạng sinh học cao trên thế giới. Với vị trí địa lý và đ c điểm khí hậu nhiệt đới gió mùa của Bắc bán cầu, đã góp phần tạo nên sự đa dạng về hệ sinh thái và các loài sinh vật. Nhưng hiện nay do nhiều nguyên nhân khác nhau làm cho nguồn tài nguyên Đa dạng sinh học (ĐDSH) đã và đang suy giảm. Nhiều hệ sinh thái và môi trường sống bị thu hẹp diện tích và nhiều taxon bậc loài và dưới loài đang đứng trước nguy cơ bị tuyệt chủng trong tương lai gần. Để ngăn ngừa sự suy thoái ĐDSH này ngoài công tác bảo tồn nhằm gìn giữ nguồn gen của địa phương, thì việc tạo ra sinh kế cho người dân miền núi là một trong những giải pháp quyết định cho quá trình bảo tồn và phát triển rừng một cách bền vững. Nằm trong vành đai nhiệt đới bán cầu Bắc và có chứa nhiều hệ sinh thái rừng. Việt Nam là một quốc gia có nguồn cây thuốc dồi dào và truyền thống sử dụng dược liệu có nguồn gốc từ lâu đời. Hiện nay nhu cầu sử dụng 2 cây dược liệu chế xuất thuốc trong nước và trên thế giới ngày càng tăng, riêng trong nước hàng năm cần 50.000 tấn cây dược liệu để chế xuất thuốc. Trong vài thập kỷ qua các loài cây dược liệu thu hút được sự quan tâm rất lớn từ các công ty sản xuất dược phẩm trong và ngoài nước. Bảo tồn và phát triển nguồn cây dược liệu có thể được xem như một giải pháp hiệu quả trong bảo tồn rừng và đa dạng sinh học, xóa đói giảm nghèo và phát triển kinh tế vùng cao. Cây Tam thất hoang hay còn gọi là cây Sâm tam thất, tên Hán Việt là cây Kim Bất Hoán, có tên khoa học là (Panax stipuleanatus Tsai et Feng) thuộc họ Ngũ gia bì (Araliaceae.) là một loài cây thuốc quý, mọc hoang trên những vùng núi cao, có nhiệt độ mát mẻ thường xuyên dưới 25 0 C. Hiện nay Tam thất hoang và những công dụng của nó đã và đang được nghiên cứu ngày càng nhiều, việc sử dụng Tam thất hoang trong phòng ngừa và điều trị bệnh cũng ngày càng phổ biến. Trong y học dân gian, Tam thất hoang được coi như một loại thần dược đúng như tên gọi của nó (Kim Bất Hoán) có nghĩa là vàng không đổi.Trên thị trường củ của loài cây này được giao bán với giá 3.500.000đ/ kg, bột củ giá 400.000đ/ 100g, hoa từ 500.000 đến 1.000.000/1kg. Tuy nhiên với việc sử dụng và khai thác quá mức, không chú trọng đến công tác bảo tồn và phát triển dẫn đến việc cây Tam thất hoang hiện nay có nguy có bị tuyệt chủng trong tự nhiên (theo đánh giá của tổ chức UICN). Với mục đích bảo tồn và phát triển loài cây thuốc quý này, tạo ra một nghề mới trong canh tác rừng của bà con vùng cao, tạo ra nguồn thu nhập đáng kể cho người nông dân. Từ đó giảm áp lực vào rừng, sản xuất nguồn nguyên liệu cho các ngành chế biến và chiết xuất dược liệu. Tôi đã lựa chọn và thực hiện Đề Tài có tên là: "Thử nghiệm gây trồng cây Tam thất hoang (Panax stipuleanatus Tsai et Feng) tại huyện Đại Từ - tỉnh Thái Nguyên". Bước đầu đánh giá khả năng sinh trưởng, phát triển của cây Tam thất hoang trên địa bàn xã La Bằng, huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên. 3 2. Mục tiêu nghiên cứu - Mô tả một số đ c điểm sinh vật học, sinh thái học của loài cây Tam thất hoang. - Tìm hiểu thông tin của người dân địa phương về loài cây Tam thất hoang. - Xác định tỉ lệ che bóng phù hợp để gây trồng cây Tam thất hoang (Panax stipuleanatus Tsai et Feng). - Tìm ra loại hỗn hợp đất trồng phù hợp để gây trồng cây Tam thất hoang (Panax stipuleanatus Tsai et Feng). - Tìm ra độ cao tối thiểu để cây Tam thất hoang có thể sinh trưởng và phát triển tại xã La Bằng- huyện Đại Từ - Xác định loại sinh cảnh phù hợp để gây trồng cây Tam thất hoang (Panax stipuleanatus Tsai et Feng). 3. Mục đích nghi n cứu Thử nghiệm gây trồng cây Tam thất hoang (Panax stipuleanatus Tsai et Feng) tại huyện Đại Từ - tỉnh Thái Nguyên. Từ đó bước đầu đánh giá khả năng sinh trưởng và phát triển của cây Tam thất hoang tại địa phương, tìm ra loại giá thể trồng, độ tàn che và độ cao và loại sinh cảnh phù hợp để trồng loài cây này ở địa phương. 4. Ý nghĩa của đề tài 4.1. Ý nghĩa trong nghiên c u hoa h c - Góp phần củng cố thêm những thông tin và kiến thức có liên quan đến loài cây Tam thất hoang. hoàn chỉnh dữ liệu khoa học là cơ sở cho các nghiên cứu chuyên sâu loài cây này trong tương lai. - Qua kết quả nghiên cứu làm cơ sở khoa học để lựa chọn các giải pháp bảo tồn và phát triển loài cây Tam thất hoang. 4.2. Ý nghĩa trong thực tiễn sản xuất - Đề tài nghiên cứu bước đầu sẽ là một tài liệu tham khảo về kỹ thuật trồng và chăm sóc cây Tam thất hoang. Giúp cho người dân lựa chọn được loại 4 hỗn hợp đất trồng, tỉ lệ che bóng hợp lí, độ cao tối thiểu có thể gây trồng, loại trạng thái rừng nơi trồng phù hợp để áp dụng vào mô hình sản suất cây Tam thất hoang tại địa phương. - Việc áp dụng thành công các biện pháp kĩ thuật vào mô hình sản xuất góp phần mang lại lợi ích kinh tế cho nông dân, bảo tồn nguồn gen quý và giảm áp lực tới quá trình bảo vệ và phát triển rừng. 5 Chƣơng 1 TỔNG QUAN TÀI LIỆU 1.1. Tổng quan về cây Tam thất hoang Cây Tam thất hoang: Tên khoa học (Panax stipuleanatus Tsai et Feng) Tên khác: Tam thất rừng, sâm tam thất, Bỉnh biên tam thất, Phan xiết, Xán xỉ. Họ: Ngũ gia bì - Araliaceae. Cây Tam thất hoang cũng đã được sử dụng rất nhiều trong y học và cũng đã được đưa vào nhiều bài thuốc chữa bênh ở Việt Nam, Tam thất hoang cũng được nhắc đến nhiều trong các tài liệu y học và các báo cáo khoa học của các tác giả. - Đ c điểm nhận dạng: Cây thảo sống nhiều năm; cao 30-100cm. Thân rễ mập, phân nhánh, nằm ngang và thường nổi trên m t đất, đường kính 1,53,5cm. Phần thân mang lá gồm 1-3, tuỳ theo số đầu nhánh của thân rễ; đường kính thân từ 0,3-0,6cm; lá kép chân vịt, mọc vòng ở ngọn, thường gồm 3-5 cái; 3-7 lá chét, mép khía răng cưa. Cụm hoa tán đơn, mọc ở ngọn; cuống cụm hoa 5-10cm, mang từ 20-90 hoa; cuống hoa mảnh, dài 1-1,5cm. Hoa màu vàng xanh, 5 lá đài nhỏ, 5 cánh hoa; 5 nhị, bầu 2 ô; đầu vòi nhụy chẻ đôi. Quả hình cầu đến hình cầu dẹt, đường kính 0,6-1,2cm, khi chín màu đỏ. Hạt 2, nếu chỉ có 1 hạt là do hạt kia bị lép. Hạt gần hình cầu ho c gần giống hạt đậu; màu xám trắng; vỏ cứng, có rốn hạt[1][12]. - Sinh học và sinh thái: Mùa hoa tháng 4-5, quả tháng 5-9 (10). Gieo giống tự nhiên từ hạt. Quả chín chim thường ăn (bỏ hạt), hạt rơi xuống lại bị một loại sóc nâu nhỏ ăn nhân hạt. Thân rễ bị gãy ho c khai thác mất phần già, phần đầu thân rễ (có chồi ngủ) còn lại vẫn có khả năng tái sinh. Toàn bộ phần thân mang lá tàn lụi vào mùa đông, đến đầu mùa xuân năm sau từ đầu mầm thân rễ sẽ mọc lên các chồi thân mới. Tam thất hoang đ c biệt ưa ẩm và ưa 6 bóng; mọc rải rác dưới tán rừng kín thường xanh núi cao, ở độ cao từ 1.6002.300m. - Phân bố: Trong nước: Lai Châu (Tả Phình, Than Uyên), Lào Cai (Sapa, Bát Xát: núi Hoàng Liên Sơn). Thế giới: Trung Quốc. - Giá trị: Là nguồn gen đ c biệt quý hiếm của Việt Nam và Thế Giới. Tất cả các bộ phận của cây đều sử dụng để làm thuốc. Thân rễ (củ) làm thuốc bổ, cầm máu, tăng cường sinh dục, chống stress, phòng ngừa và điều trị ung thư. Lá, thân, nụ hoa làm trà uống kích thích tiêu hoá, an thần và chữa bệnh thận. - Tình trạng: Thường xuyên bị tìm kiếm để khai thác từ 1962 đến nay. Nạn phá rừng làm nương rẫy (núi Hàm Rồng) ho c để trồng Thảo quả trực tiếp làm mất nơi sống vốn có của cây. Hiện đã trở nên cực hiếm, đang đứng trước nguy cơ bị tuyệt chủng cao. - Phân hạng: CR A1a,c,d, B1+ 2b,c,e. Loài đã được ghi trong Sách Đỏ Việt Nam (1996) với cấp đánh giá "đang nguy cấp" (E) và danh mục thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm (nhóm IIA) của Nghị định số 32/2006/NĐ - CP ngày 30/3/2006 của Chính phủ để hạn chế khai thác, sử dụng vì mục đích thương mại. Viện Dược Liệu đang nghiên cứu bảo tồn và nhân trồng[1] [9]. 1.2. Các nghiên cứu về cây Tam thất hoang 1.2.1. Các nghiên c u về cây Tam thất hoang trên thế giới Hiện nay trên thế giới cây Tam thất hoang (Panax stipuleanatus Tsai et Feng) cũng đã được sử dụng khá phổ biến. Cây Tam thất hoang được biết đến trong các bài thuốc cổ truyền của Trung Quốc. Ở Trung Quốc có nhiều tỉnh trồng cây Tam thất hoang, như Quảng Tây, Tứ Xuyên, Hồ Bắc, Giang Tây. Ở Tỉnh Vân Nam trồng nhiều nhất và Tam thất hoan ở đây được coi là tốt nhất. Chính thành phần hóa học của loại dược thảo này cũng được nghiên cứu và công nhận từ năm 1937- 1941 ở Trung Quốc bởi các giáo sư Triệu Thừa Cổ và 7 Chu Nhiệm Hoàng. Vào thập kỷ 90 (thế kỷ XX) đã thành lập Sở nghiên cứu khoa học kỹ thuật các loài Tam thất ở châu Văn Sơn, nghiên cứu trồng "Tam thất sạch" theo tiêu chuẩn GAP (Good Agriculture Practice) cho sản phẩm có tiêu chuẩn cao hơn tiêu chuẩn của Dược Điển Trung Quốc [23], [24], [25]. Lịch sử nuôi trồng Tam thất nhiều năm qua tại Văn Sơn đã cho thấy, tốc độ sinh trưởng của các loài Tam thất rất nhạy cảm với độ cao so với mực nước biển, cây giống Tam thất hoang thích hợp với những khu có độ cao 1300-1500m so với mức nước biển, còn khi đã sinh trưởng được 2-3 năm thì lại thích hợp với những khu cao 1800-2000m so với mực nước biển. Tại những huyện gần Văn Sơn, có cùng nhiệt độ, cùng độ cao so với mực nước biển, khí hậu tương tự và thổ nhưỡng tương đồng, chất lượng của các loại Tam thất cũng không có sự khác biệt. Tại Văn Sơn - Vân Nam công ty nuôi trồng Tam thất Tasly Vân Nam được thành lập vào năm 2000, vốn đăng ký hiện nay là 59 triệu NDT. Trước năm 2010, khí hậu ở khu Văn Sơn - Vân Nam ổn định, điều kiện nuôi trồng Tam thất tốt, nguồn cung ứng các loại Tam thất trên thị trường dồi dào, chất lượng tốt, giá cả ổn định, công ty Tam thất Tasly đã tiến hành thu mua các loại Tam thất tại Văn Sơn với tiêu chuẩn cao, đồng thời tiến hành chiến lược trù bị. Năm 2010, Chủ tịch Diêm Hy Quân đã tiến hành định vị lại công ty Tam thất Tasly, bắt đầu mở rộng từ thu mua Tam thất sang nuôi trồng Tam thất, tạo cơ sở cho công cuộc hiện đại hóa, quốc tế hóa đông dược của Tasly [24]. Hiện nay trên thế giới có rất nhiều các báo cáo khoa học công bố về thành phần hóa học có trong rễ, của và thân lá của loài cây Tam thất hoang và các loài thuộc chi Panax như Nhân sâm, Sâm ngọc linh...và các tác dụng dược tính của các chất này trong việc điều trị các bệnh cho con người. Trong một nghiên cứu của mình, Wang và cộng sự đã nghiên cứu sự tích lũy các saponin trong thân và rễ củ của cây Tam thất hoang, nghiên cứu đã chỉ ra rằng tất cả các saponin được hình thành khi cây Tam thất hoang trồng được 5 tháng tuổi, các 8 saponin sẽ dần dần được tích lũy qua các năm và khả năng tích lũy đạt cao nhất khi Tam thất hoang được 5 năm tuổi. Sự tích lũy này có sự thay đổi theo mùa, đạt cao nhất vào mùa sinh trưởng của cây Tam thất hoang [21], [22]. 1.2.2. Các nghiên c u về Tam thất hoang tại Việt Nam  Các nghi n cứu về Phân bố, đ c điểm sinh vật học sinh thái học của loài cây tam thất hoang Trong công trình nghiên cứu về “ ết quả nghiên cứu về phân bố, sinh thái cây Sâm vũ diệp và Tam thất hoang ở Việt Nam”của tác giả Nguyễn Tập và cộng sự. Nhóm tác giả đã tiến hành: điều tra, xác định vùng phân bố của Sâm vũ diệp và Tam thất hoang ở Việt nam; xác định các điểm phân bố còn sót lại tại vùng núi Hoàng Liên Sơn cùng với hiện trạng thực tế của chúng. Đồng thời nghiên cứu mô tả một số đ c điểm sinh thái cơ bản của hai loài Sâm trên. Cuối cùng nhóm tác giả đã đưa ra kết luận rằng: - Sâm vũ diệp và Tam thất hoang là hai loài cây thuốc cực kí quý hiếm ở Việt Nam. ết quả điều tra đã xác định Sâm vũ diệp và Tam thất hoang chỉ mọc tự nhiên ở sườn núi đông bắc dãy Hoàng Liên Sơn và một vài nhánh phụ cận kề của nó, thuộc địa phận của 6 xã, huyện Bát Xát và Sapa tỉnh Lào Cai. Xét về m t phân bố địa lí, Sâm vũ diệp và Tam thất hoang ở Việt Nam và tây nam Trung Quốc có mối liên hệ ch t chẽ với nhau. - Việc tìm kiếm khai thác trong nhiều năm qua và nạn phá rừng đã làm thu hẹp nơi sống vốn có của của Sâm vũ diệp và Tam thất hoang, làm cho chúng trở nên cực kì hiếm tại vùng Hoàng Liên Sơn. ích thước quần thể tự nhiên của chúng đã trở nên vô cùng nhỏ bé. Sâm vũ diệp và Tam thất hoang đang đứng trước nguy cơ bị tuyệt chủng rất cao ở Việt Nam. - Sâm vũ diệp và Tam thất hoang là loài cây ưa bóng, ưa ẩm, thích hợp với nền khí hậu quanh năm mát mẻ. Cây thường mọc rải rác hay tập trung thành đám nhỏ dưới tán rừng kín thường xanh ẩm, độ tàn che từ 80% (bởi tầng cây gỗ lập tán phía trên). Cây trồng thí nghiệm dưới tán rừng có trồng