Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Vi ViÖt §øc
§Æt vÊn ®Ò
Níc ViÖt Nam ngµy nay ®ang trong c«ng cuéc ®æi míi vµ ph¸t triÓn c¶ vÒ
kinh tÕ x· héi vµ chÝnh trÞ. §Æc biÖt tõ sau §¹i héi §¶ng Céng S¶n lÇn thø VII, nÒn
kinh tÕ ®îc më cöa ®ang mang ®Õn nhiÒu c¬ héi ph¸t triÓn vÒ mäi mÆt, nhiÒu khã
kh¨n ®îc th¸o gì, c¬ cÊu kinh tÒ hµi hoµ h¬n.
Trong c¸c ngµnh kinh tÕ ®ang cã nh÷ng bíc ph¸t triÓn vît bËc th× ngµnh
L©m nghiÖp ®ãng mét vai trß hÕt søc quan träng, nhÊt lµ ngµnh chÕ biÕn gç vµ l©m
s¶n ®· bíc ®Çu ®¸p øng ®îc nhu cÇu trong níc.
Ph¸t triÓn ngµnh chÕ biÕn gç vµ l©m s¶n lµ mét trong c¸c chiÕn lîc ph¸t
triÓn hµng ®Çu cña Nhµ níc Viªt Nam. Bëi v× gç lµ nguyªn vËt liÖu ®îc con ngêi sö
dông l©u ®êi vµ réng r·i nhÊt, lµ mét trong nh÷ng vËt t chñ yÕu cña nÒn kinh tÕ quèc
d©n. Trong c¸c v¨n kiÖn chÝnh thøc tõ tríc ®Õn nay, Nhµ níc ta vÉn xÕp gç ®øng
hµng thø 3 sau ®iÖn vµ than.
Tuy vËy hiÖn nay viÖc cung cÊp gç trªn ThÕ giíi vµ trong níc ®ang gÆp
ph¶i nhiÒu vÊn ®Ò kh«ng thuËn lîi do tµi nguyªn rõng bÞ khai th¸c l¹m vµo vèn rõng
(nghiªm träng ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn) vµ mét phÇn do ®iÒu kiÖn tù nhiªn kh«ng
thuËn lîi (nhiÒu n¬i h¹n h¸n, nhiÒu n¬i l¹i b·o lò). §Æc biÖt lµ tµi nguyªn gç cã kÝch
thíc lín cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n v× cßn cã nhiÒu h¹n chÕ trong c«ng t¸c trång vµ
qu¶n lý b¶o vÒ tµi nguyªn rõng còng nh trong kh©u khai th¸c, ë níc ta t×nh h×nh tµi
nguyªn gç lín cßn suy gi¶m nhiÒu h¬n v× rõng tù nhiªn bÞ khai th¸c kiÖt quÖ trë
thµnh rõng thø sinh nghÌo, mÆt kh¸c hÇu hÕt c¸c diÖn tÝch rõng trång níc ta chñ yÒu
lµ kinh doanh vµ cung cÊp gç nhá. Ngoµi ra viÖc nhËp khÈu gç nguyªn liÖu tõ níc
ngoµi ngµy cµng gi¶m do chÝnh s¸ch cña c¸c níc trªn ThÕ giíi lµ gi¶m khai th¸c
rõng tù nhiªn.
ChÝnh v× thÕ, viÖc x©y dùng vïng nguyªn liÖu cung cÊp gç lín l©u dµi lµ
hÕt søc cÇn thiÕt trªn mçi vïng ®Êt níc ta vµ míi cã thÓ thùc hiÖn ®îc kÕ ho¹ch l©u
dµi cho viÖc cung cÊp gç lín cho thÞ trêng ®ang cã yªu cÇu ngµy cµng cao. Tuy
nhiªn ®Ó cã ®îc rõng trång cung cÊp gç cã kÝch thíc lín th× ph¶i sau Ýt nhÊt 20 - 25
n¨m sau míi cã thÓ cho khai th¸c. Trong khi níc ta hiÖn nay cã rÊt nhiÒu diÖn tÝch
®Êt L©m nghiÖp trång rõng c©y gç lín, nhng l¹i ®îc trång víi mËt ®é kh¸ dµy vµ
víi môc ®Ých cung cÊp gç nhá, nÕu nh÷ng diÖn tÝch nµy ®îc chuyÓn ho¸ thµnh rõng
cung cÊp gç lín b»ng c¸c biÖn ph¸p kü thuËt l©m sinh th× chØ trong kho¶ng 5 - 10
n¨m sau lµ chóng ta sÏ cã ®îc nguån cung cÊp gç lín cÇn thiÕt cho thÞ trêng. §©y lµ
ph¬ng híng cung cÊp gç lín cã hiÖu qu¶ mµ kh«ng cÇn ®Çu t nhiÒu vÒ thêi gian vµ
tiÒn cña nhng t¹o ra ®îc s¶n lîng gç lín cã chÊt lîng cao cïng víi t¨ng nguån thu
nhËp cho céng ®ång còng nh t¨ng kh¶ n¨ng hÊp thô khÝ CO, CO 2, gi¶m xãi mßn
®Êt.
Yªn S¬n lµ mét huyÖn vïng cao cña tØnh Tuyªn Quang nªn cã ®iÒu kiÖn
kinh tÕ x· héi vµ c¬ së kü thuËt kÐm ph¸t triÓn, nhng l¹i cã diÖn tÝch ®Êt L©m
nghiÖp réng lín lµ tiÒn ®Ò ph¸t triÓn ngµnh cung cÊp gç vµ l©m s¶n cho c¸c ngµnh
kinh tÕ kh¸c. N»m trªn ®Þa bµn cña huyÖn cã l©m trêng Yªn S¬n cã mét diÖn tÝch
1
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Vi ViÖt §øc
lín lµ rõng trång Mì thuÇn loµi, nhng chñ yÕu ®îc trång víi môc ®Ých cung cÊp gç
nhá, trong ®ã rõng trång Mì cÊp tuæi III chiÕm mét phÇn diÖn tÝch ®¸ng kÓ. NÕu
diÖn tÝch rõng trång Mì cÊp tuæi III nµy chØ kinh doanh víi muc ®Ých cung cÊp gç
nhá th× sÏ kh«ng ®¹t ®îc gi¸ trÞ th¬ng phÈm cao, v× thÕ cÇn ph¶i quy ho¹ch c¸c diÖn
tÝch rõng Mì cÊp tuæi III ®Ó mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao c¶ vÒ kinh tÕ x· héi vµ
m«i trêng nh»m n©ng cao ®êi sèng cña nh©n d©n ®Þa ph¬ng còng nh nh©n d©n
quanh vïng.
V× vËy, vÊn ®Ò ®Æt ra hiÖn nay lµ cÇn ph¶i tiÕn hµnh quy ho¹ch chuyÓn
ho¸ nhanh c¸c diÖn tÝch rõng trång Mì cÊp tuæi III trªn ®Ó t¹o ra nguån cung cÊp gç
lín cho c¸c ngµnh kinh tÕ vµ cho ®êi sèng sinh ho¹t cña céng ®ång. Nhng hiÖn nay
cha cã mét c«ng tr×nh nghiªn cøu nµo vÒ quy ho¹ch chuyÓn ho¸ rõng Mì cÊp tuæi
III ë L©m trêng Yªn S¬n - HuyÖn Yªn S¬n - TØnh Tuyªn Quang. XuÊt ph¸t tõ thùc
tÕ ®ã, ®Ó gãp phÇn hoµn thiÖn c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cho c«ng t¸c quy ho¹ch,
chuyÓn ho¸ c¸c diÖn tich rõng Mì nãi trªn chóng t«i thùc hiÖn kho¸ luËn
“Quy ho¹ch chuyÓn ho¸ rõng trång Mì (Manglietia glauca Dandy) cÊp tuæi
III (5-<7 tuæi) cung cÊp gç nhá thµnh rõng cung cÊp gç lín t¹i L©m trêng Yªn
S¬n - HuyÖn Yªn S¬n - TØnh Tuyªn Quang”.
PhÇn I
Tæng quan nghiªn cøu
1.1. Mét sè nhËn thøc vÒ loµi c©y Mì (Manglietia glauca Dandy), ph©n chia
cÊp tuæi vµ chuyªn ho¸ rõng
1.1.1. Mét sè ®Æc ®iÓm h×nh th¸i, sinh th¸i vµ gi¸ trÞ kinh tÕ cña loµi c©y Mì
Loµi Mì cã tªn khoa häc lµ Manglietia glauca Dandy, ph©n bè tù nhiªn ë Nam
Trung Quèc, Lµo, Th¸i Lan, ViÖt Nam. ë ViÖt Nam, Mì ph©n bè chñ yÕu ë c¸c
rõng thø sinh hoÆc nguyªn sinh thuéc c¸c tØnh miÒn B¾c vµ miÒn Trung , ®Æc biÖt
ph©n bè nhiÒu ë c¸c tØnh Hµ Giang, Tuyªn Quang, Yªn B¸i…
Mì lµ loµi c©y sinh trëng nhanh, a s¸ng. C©y Mì cã th©n th¼ng, trßn ®Òu, ®é
thon nhá, t¸n h×nh th¸p, chiÒu cao tíi 20-25m, ®êng kÝnh cã thÓ ®¹t tíi 60cm, v× vËy
cã kh¶ n¨ng cung cÊp gç lín nÕu ®îc trång trªn cÊp ®Êt tèt víi mËt ®é phï hîp.
VÒ h×nh th¸i th× loµi c©y Mì cã ®Æc ®iÓm lµ: Vá nh½n mµu x¸m xanh, kh«ng
nøt nhiÒu lç b× trßn, cµnh non xanh nh¹t gÇn th¼ng gãc víi th©n chÝnh, l¸ kÌm bao
chåi, l¸ rông sím ®Ó l¹i sÑo quanh vßng cµnh, l¸ ®¬n mäc c¸ch, phiÕn l¸ h×nh tr¸i
xoan hoÆc trøng ngîc, ®Çu vµ ®u«i l¸ nhän dÇn; phiÕn l¸ dµi 15-20cm, réng 4-6cm,
2
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Vi ViÖt §øc
mÆt trªn mµu lôc thÉm, mÆt díi nh¹t h¬n, hai mÆt l¸ nh½n, g©n næi râ; cuèng l¸ dµi,
m¶nh, gèc mang vÕt lâm; hoa lín, dµi 6-8cm, mäc lÎ ë ®Çu cµnh; bao hoa 9 c¸nh,
mµu tr¾ng, 3 c¸nh ngoµi cïng phít xanh; nhÞ nhiÒu chØ nhÞ ng¾n; nhÞ vµ nhuþ xÕp
s¸t nhau trªn ®Õ hoa h×nh trô, nhôy cã nhiÒu l¸ no·n rêi xÕp xo¾n èc t¹o thµnh khèi
h×nh trøng, vßi nhôy ng¾n; qu¶ ®¹i kÐp h×nh trøng hoÆc h×nh trô, mçi ®¹i mang 5-6
h¹t; h¹t nh½n, vá h¹t ®á, th¬m nång; hÖ rÔ hçn hîp, rÔ cäc cã thÓ ¨n s©u ®Õn 1,5m.
VÒ ®Æc tÝnh sinh th¸i häc th× loµi Mì trong mçi n¨m cã thÓ cao thªm 1,4 ®Õn
1,6m, ®êng kÝnh t¨ng 1,4-1,6cm, tõ tuæi 20 tèc ®é sinh trëng chËm dÇn. Mì mäc tèt
trªn c¸c lo¹i ®Êt s©u, Èm, tho¸t níc, nhiÒu chÊt dinh dìng, lo¹i ®Êt feralit ®á vµng
ph¸t triÓn trªn c¸c lo¹i ®¸ mÑ macma chua.
VÒ gi¸ trÞ kinh tÕ: Gç Mì mÒm, thí th¼ng, mÞn, Ýt co rót, chÞu ®îc ma n¾ng, Ýt
bÞ mèi mät, gi¸c gç mµu x¸m tr¾ng, lâi mµu vµng nh¹t h¬i cã ¸nh b¹c; cã thÓ dïng
gç Mì lµm nguyªn liÖu giÊy, gç d¸n l¹ng, bót ch×, ®ãng ®å, lµm nhµ cöa vµ trô má.
1.1.2. Ph©n chia cÊp tuæi
Ph©n chia cÊp tuæi cã 3 lo¹i:
+ Ph©n chia cÊp tuæi tù nhiªn
+ Ph©n chia cÊp tuæi kinh doanh
+ Ph©n chia cÊp tuæi nh©n t¹o
§Ó tæ chøc c¸c biÖn ph¸p kinh doanh rõng ngêi ta thêng ph©n chia rõng theo
cÊp tuæi theo nh©n t¹o, nghÜa lµ ph©n chia 3,5 hay 10 n¨m mét cÊp phô thuéc vµo
chu kú kinh doanh vµ tèc ®é sinh trëng cña c©y. ViÖc ph©n chia cÊp tuæi nµy cã ý
nghÜa lín trong tÝnh lîng khai th¸c vµ ®Ò xuÊt biÖn ph¸p kü thuËt t¸c ®éng vµo nã.
Sè n¨m trong mét cÊp tuæi phô thuéc vµo tõng loµi c©y nhng kh«ng ®îc qu¸
nhá hoÆc qu¸ lín mµ ph¶i ®¸nh gi¸ ®îc tèc ®é sinh trëng cña c©y mµ cã biÖn ph¸p
t¸c ®éng nh»m thu ®îc gi¸ trÞ lín nhÊt phï hîp nhÊt víi môc ®Ých kinh doanh vµ
chu kú kinh doanh.
§èi víi loµi c©y Mì kinh doanh gç lín víi chu kú 20-25 n¨m trªn cÊp ®Êt tèt I, II
vµ III, v× trong chu kú 20-25 n¨m ®ã c©y Mì cã thÓ ®¹t ®îc ®êng kÝnh trong kho¶ng
30 cm. Do ®Æc tÝnh sinh trëng lµ c©y mäc nhanh nªn sè n¨m trong mét cÊp tuæi x¸c
®Þnh 3 n¨m lµ phï hîp nhÊt, còng v× mçi n¨m ®êng kÝnh cña c©y cã thÓ t¨ng 1,41,6cm thÝch hîp cho sau 3 n¨m c©y sÏ chuyÓn sang cì kÝnh trªn víi kho¶ng c¸ch
cì kÝnh lµ 4cm.
1.1.3. ChuyÓn ho¸ rõng
Chuyển ho¸ rõng lµ nh÷ng t¸c ®éng kü thuËt l©m sinh vµo l©m phÇn hiÖn t¹i
®Ó chuyÓn ho¸ nã thµnh nh÷ng l©m phÇn ®· ®îc Ên ®Þnh tríc trong t¬ng lai nh»m
®¹t ®îc môc ®Ých kinh doanh.
1.2. C¸c nghiªn cøu trªn ThÕ giíi vÒ quy ho¹ch vµ chuyÓn ho¸ rõng
1.2.1. Quy ho¹ch l©m nghiÖp
L©m nghiÖp lµ mét ngµnh quan träng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Tuy nhiªn tµi
nguyªn rõng ph©n bè kh«ng ®ång ®Òu, ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ x· héi ë tõng khu
vùc rÊt kh¸c nhau vµ nhu cÇu cña c¸c ®Þa ph¬ng vµ c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c ®èi víi
l©m nghiÖp còng kh«ng gièng nhau. V× vËy cÇn ph¶i tiÕn hµnh quy ho¹ch nh»m bè
3
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Vi ViÖt §øc
côc hîp lý vÒ mÆt kh«ng gian tµi nguyªn rõng vµ bè trÝ c©n ®èi c¸c h¹ng môc s¶n
xuÊt kinh doanh theo c¸c cÊp qu¶n lý l·nh thæ vµ qu¶n lý kh¸c nhau, lµm c¬ së cho
viÖp lËp kÕ ho¹ch, ®Þnh híng cho s¶n xuÊt kinh doanh l©m nghiÖp ®¸p øng nhu cÇu
l©m s¶n cho nÒn kinh tÕ quèc d©n, cho kinh tÕ ®Þa ph¬ng, cho xuÊt khÈu vµ cho ®êi
sèng nh©n d©n, ®ång thêi ph¸t huy t¸c dông cã lîi kh¸c cña rõng.
Sù ph¸t triÓn cña quy ho¹ch l©m nghiÖp g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ
t b¶n chñ nghÜa. Do c«ng nghiÖp vµ giao th«ng vËn t¶i ph¸t triÓn nªn khèi lîng gç
yªu cÇu ngµy cµng t¨ng. S¶n xuÊt gç ®· t¸ch khái nÒn kinh tÕ ®Þa ph¬ng cña phong
kiÕn vµ bíc vµo thêi ®¹i kinh tÕ t b¶n chñ nghÜa. Thùc tÕ s¶n xuÊt l©m nghiÖp ®·
kh«ng cßn bã hÑp trong s¶n xuÊt gç ®¬n thuÇn mµ cÇn ph¶i cã ngay nh÷ng lý luËn
vµ biÖn ph¸p nh»m ®¶m b¶o thu ho¹ch lîi nhuËn l©u dµi cña c¸c chñ rõng. ChÝnh hÖ
thèng hoµn chØnh vÒ lý luËn quy ho¹ch l©m nghiÖp vµ ®iÒu chÕ rõng ®· ®îc h×nh
thµnh trong ®iÒu kiÖn bèi c¶nh nh vËy.
§Õn thÕ kû XVIII, ph¹m vi quy ho¹ch l©m nghiÖp míi chØ gi¶i quyÕt viÖc
“khoanh nu«i chÆt lu©n chuyÓn”.Ph¬ng thøc nµy phôc vô cho ph¬ng thøc kinh
doanh rõng chåi, chu kú khai th¸c ng¾n. Sau c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp, vµo thÕ kû
XIX ph¬ng thøc kinh doanh rõng h¹t ra ®êi víi chu kú kinh doanh dµi. Ph¬ng thøc
“khoanh nu«i chÆt lu©n chuyÓn” nhêng chç cho ph¬ng thøc “Chia ®Òu” cña Hartig.
Ph¬ng thøc cña Hartig ®· chia chu kú khai th¸c thµnh nhiÒu chu kú lîi dông vµ trªn
c¬ së khèng chÕ lîng chÆt hµng n¨m. §Õn n¨m 1816 xuÊt hiÖn ph¬ng ph¸p ph©n kú
lîi dông cña H.Cotta, Cotta ®· chia chu kú khai th¸c thµnh 20 thêi kú lîi dông vµ
còng lÊy ®ã ®Ó khèng chÕ lîng khai th¸c hµng n¨m.
Sau ®ã ph¬ng ph¸p “B×nh qu©n thu ho¹ch” ra ®êi, quan ®iÓm cña ph¬ng ph¸p
nµy lµ gi÷ ®Òu møc thu ho¹ch trong chu kú khai th¸c hiÖn t¹i, ®ång thêi vÉn ®¶m
b¶o thu ho¹ch ®îc liªn tôc trong chu kú sau.
§Õn cuèi thÕ kû XIX ®· xuÊt hiÖn ph¬ng ph¸p “l©m phÇn kinh tÕ” cña
Judeich, ph¬ng ph¸p nµy kh¸c víi ph¬ng ph¸p “b×nh qu©n thu ho¹ch” vÒ c¬ b¶n.
Judeich cho r»ng nh÷ng l©m phÇn nµo thu ho¹ch ®îc nhiÒu tiÒn nhÊt sÏ ®îc ®a vµo
diÖn khai th¸c. Hai ph¬ng ph¸p “b×nh qu©n thu ho¹ch” vµ “l©m phÇn kinh tÕ” chÝnh
lµ tiÒn ®Ò cña hai ph¬ng ph¸p tæ chøc kinh doanh vµ tæ chøc rõng kh¸c nhau.
Ph¬ng ph¸p “B×nh qu©n thu ho¹ch” vµ sau nµy lµ ph¬ng ph¸p “cÊp tuæi” chÞu
nhiÒu ¶nh hëng cña “lý thuyÕt tiªu chuÈn”, cã nghÜa lµ yªu cÇu cña rõng ph¶i cã kÕt
cÊu chuÈn vÒ tuæi còng nh vÒ diÖn tÝch vµ tr÷ lîng khai th¸c. HiÖn nay ph¬ng ph¸p
kinh doanh rõng nµy ®îc phæ biÕn ë nh÷ng níc cã tµi nguyªn phong phó. Cßn ph¬ng ph¸p “l©m phÇn kinh tÕ” hiÖn nay lµ ph¬ng ph¸p “l©m phÇn” kh«ng c¨n cø vµo
tuæi rõng mµ dùa vµo ®Æc ®iÓm cô thÓ cña mçi l©m phÇn tiÕn hµnh ph©n tÝch x¸c
®Þnh s¶n lîng vµ ph¬ng thøc kinh doanh, ph¬ng thøc ®iÒu chÕ rõng. Còng tõ ph¬ng
ph¸p nµy cßn ph¸t triÓn thµnh “Ph¬ng ph¸p kinh doanh l«” vµ “Ph¬ng ph¸p kiÓm
tra”.
1.2.2 ChuyÓn ho¸ rõng
4
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Vi ViÖt §øc
Chuyển ho¸ rõng lµ nh÷ng t¸c ®éng kü thuËt l©m sinh vµo l©m phÇn hiÖn t¹i ®Ó
chuyÓn ho¸ nã thµnh nh÷ng l©m phÇn ®· ®îc Ên ®Þnh tríc trong t¬ng lai nh»m ®¹t ®îc môc ®Ých kinh doanh.
Nh vËy, chuyÓn ho¸ rõng thùc chÊt lµ chÆt nu«i dìng rõng ¸p dông ®èi víi
c¸c l©m phÇn cßn non vµ trung niªn víi môc ®Ých n©ng cao sinh trëng l©m phÇn vµ
chÊt lîng gç.
ChÆt nu«i dìng lµ mét kh©u quan träng trong viÖc ®iÒu khiÓn qu¸ tr×nh h×nh
thµnh rõng vµ lµ biÖn ph¸p thay ®æi ®Þnh híng ph¸t triÓn cña c©y rõng vµ l©m phÇn
tríc khi thu ho¹ch nhng kh«ng thay thÕ nã b»ng mét l©m phÇn míi
(K.Wenger.1984). Nh vËy, “ChÆt nu«i dìng lµ biÖn ph¸p chÝnh ®Ó nu«i dìng rõng
b»ng c¸ch chÆt bít ®i mét sè c©y rõng nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho nh÷ng c©y phÈm chÊt
tèt ®îc gi÷ l¹i sinh trëng, nu«i dìng h×nh th©n, t¹o t¸n, t¨ng lîng sinh trëng, c¶i
thiÖn chÊt lîng gç vµ n©ng cao c¸c chøc n¨ng cã lîi kh¸c cña rõng ”.
ChÆt nu«i dìng lµ mét kh¸i niÖm tæng qu¸t, bao gåm mäi biÖn ph¸p nh»m
lo¹i bá mét c¸ch cã chän läc mét sè c©y rõng hoÆc mét bé phËn c©y rõng ®Ó më
réng t¸n l¸ vµ ph¹m vi ph©n bè cña hÖ rÔ cho c¸c c©y ®îc gi÷ l¹i trong giai ®o¹n
nu«i dìng rõng. Trong giai ®o¹n tríc khi rõng thµnh thôc, chÆt nu«i dìng kh«ng chØ
hoµn thµnh chøc n¨ng chñ yÕu cña m×nh theo môc ®Ých kinh doanh mµ trong nhiÒu
trêng hîp cßn t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò thuËn lîi cho qu¸ tr×nh t¸i sinh phôc håi rõng vµ
khai th¸c chÝnh sau nµy. ChÆt nu«i dìng kh«ng ®Æt môc tiªu t¸i sinh rõng vµ thu
ho¹ch s¶n phÈm tríc m¾t lµm môc ®Ých chÝnh ma ®Æt môc tiªu cã chiÕn lîc lµ: “nu«i
dìng nh÷ng c©y tèt nhÊt thuéc nhãm môc ®Ých kinh doanh”.
Trªn ThÕ giíi cã rÊt nhiÒu níc quan t©m, nghiªn cøu vµ øng dông ph¬ng ph¸p
chÆt nu«i dìng vµo tµi nguyªn rõng. Tuy chñng lo¹i, ph¬ng ph¸p chÆt vµ tªn gäi
kh¸c nhau nhng tæng thÓ lµ nh nhau vµ cã néi dung t¬ng tù nhau.
C¸c nhµ l©m nghiÖp Mü (1925) ®· cho r»ng: ChuyÓn ho¸ rõng lµ qu¸ tr×nh ¸p
dông c¸c nguyªn t¾c kü thuËt l©m sinh vµ ph¬ng ph¸p kinh doanh ®Ó ®¹t ®îc môc
®Ých kinh doanh. Hä ®· chia chÆt nu«i dìng ra lµm 5 lo¹i:
+ ChÆt lo¹i trõ, chÆt nh÷ng c©y chÌn Ðp, kh«ng dïng, thø yÕu
+ ChÆt tù do, chÆt bá nh÷ng c©y gç tÇng trªn
+ ChÆt tØa tha, gièng nh chÆt tØa tha vµ chÆt sinh trëng
+ ChÆt chØnh lý, chÆt c¸c c©y thø yÕu, h×nh d¸ng vµ sinh trëng kÐm
+ ChÆt gç th¶i, chÆt c¸c c©y bÞ h¹i
N¨m 1950 Trung Quèc ®· ban hµnh quy tr×nh chÆt nu«i dìng chñ yÕu lµ dùa
vµo c¸c giai ®o¹n tuæi cña l©m phÇn, ®a ra nhiÖm vô vµ quy ®Þnh thêi kú chÆt vµ ph¬ng ph¸p chÆt nu«i dìng. Thêi kú ph¸t triÓn kh¸c nhau th× cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sinh
trëng kh¸c nhau. Do ®ã nhiÖm vô chÆt nu«i dìng còng ë møc ®é kh¸c nhau bëi v×
viÖc chÆt nu«i dìng c¸c l©m phÇn kh¸c nhau ë c¸c thêi kú ph¸t triÓn kh¸c nhau cho
nªn nhiÖm vô còng kh¸c nhau.
Cßn ë NhËt B¶n, ph¬ng ph¸p chÆt nu«i dìng thêng chia lµm 2 lo¹i: C¨n cø vµo
ngo¹i h×nh c©y rõng chia ra 5 cÊp ®Ó tiÕn hµnh chÆt nu«i dìng; nhng do kü thuËt cña
mçi ngêi kh¸c nhau nªn khã ®¹t ®îc mét tiªu chuÈn nhÊt ®Þnh. Mét lo¹i kh¸c chia
5
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Vi ViÖt §øc
ra 3 cÊp gç: gç tèt, gç võa, gç xÊu. Nã yªu cÇu ph¶i cã cïng ®êng kÝnh trong kh«ng
gian nh nhau. Ph¬ng ph¸p nµy ®¬n gi¶n dÔ thùc hiÖn. Ngoµi ra n¨m 1970 ë NhËt
B¶n ®· ¸p dông ph¬ng ph¸p c©y u thÕ, ph¬ng ph¸p nµy ®¬n gi¶n dÔ lµm, chñ yÕu
dùa vµo gi¸ trÞ vµ lîi Ých hiÖn t¹i. Tõ ®ã cho thÊy NhËt B¶n lµ mét níc rÊt coi träng
ph¬ng ph¸p chÆt nu«i dìng, nªn tõ n¨m 1981 cho ®Õn nay chÆt nu«i dìng ®· trë
thµnh chÝnh s¸ch tæng hîp lín nhÊt cña l©m nghiÖp NhËt B¶n.
Tuy nhiªn ¸p dông chÆt nu«i dìng cho chÆt chuyÓn ho¸ rõng cÇn ph¶i quan t©m
®Õn ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña l©m phÇn nghÜa lµ chÆt chuyÓn ho¸ lµ chÆt nu«i dìng nhng
cÇn ph¶i bµi chÆt c¶ nh÷ng c©y cã ®ñ kh«ng gian dinh dìng nhng kh«ng cã kh¶
n¨ng sinh trëng thµnh c©y gç lín ®ång thêi chÆt chän ë nh÷ng kho¶ng ph©n bè
côm.
1.2.3. C¸c yÕu tè kü thuËt lµm c¬ së x©y dùng ph¬ng ph¸p chuyÓn ho¸ rõng
a- Sinh trëng vµ t¨ng trëng rõng
Tõ cuèi thÕ kû XVIII ®Õn nay, sinh trëng vµ t¨ng trëng cña c¸c loµi c©y gç
®· ®îc nghiªn cøu vµ ®Ò cËp ®Õn. §Ò cËp ®Õn nghiªn cøu vÊn ®Ò nµy ph¶i kÓ ®Õn c¸c
c¸c nhµ khoa häc vµ c¸c t¸c gi¶ tiªu biÓu sau: Tuorsky (1925), Tovstolev
(1938),Tiorin (1936,1938),Chapmen vµ Mayer (1949. Nh×n chung c¸c nghiªn cøu
vÒ sinh trëng cña c©y rõng cµ l©m phÇn ®Òu phÇn lín x©y dùng thµnh c¸c m« h×nh
to¸n häc chÆt chÏ vµ ®· ®îc c«ng bè trong c¸c c«ng tr×nh cña Mayer, H.A,
Schumacher, F.X, Clutter, J.L, Allison vµ B.J (1973) vµ Alder (1980).
b- CÊp ®Êt: Trªn ThÕ giíi, cÊp ®Êt ®îc x©y dùng theo nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau.
Néi dung chÝnh cña viÖc ph©n chia cÊp ®Êt lµ x¸c ®Þnh nh©n tè biÓu thÞ cÊp ®Êt vµ
mèi quan hÖ cña nã víi tuæi. Qua nghiªn cøu nhiÒu t¸c gi¶ ®· kh¼ng ®Þnh r»ng:
chiÒu cao cña l©m phÇn ë mét tuæi x¸c ®Þnh lµ chØ tiªu biÓu thÞ tèt nhÊt cho søc s¶n
xuÊt cña l©m phÇn. T¹i c¸c níc ch©u ¸ thêng sö dông chiÒu cao b×nh qu©n l©m phÇn
ë tõng ®é tuæi ®Ó ph©n chia cÊp ®Êt vµ sö dông c¸c hµm sinh trëng ®Ó m« t¶ cÊp ®Êt.
Nghiªn cøu vÒ cÊp ®Êt cã thÓ kÓ ®Õn c¸c t¸c gi¶ sau: Burkhart (1975), Hucsch
vµ Beers (1982), Alder (1980) vµ Wenk (1990).
c- S¶n lîng rõng
S¶n lîng rõng ®îc cÊu thµnh bëi nhiÒu ®¹i lîng nh: tr÷ lîng, tæng tiÕt diÖn
ngang, ®êng kÝnh b×nh qu©n, chiÒu cao b×nh qu©n, tæng diÖn tÝch t¸n…
N¨m 1990, Wenk ®· ®Ò nghÞ x¸c ®Þnh mËt ®é tèi u trªn c¬ së t¨ng trëng l©m
phÇn.
d- §Þnh lîng cÊu tróc l©m phÇn
+ CÊu tróc ph©n bè sè c©y theo ®êng kÝnh
§Ó nghiªn cøu vµ m« t¶ quy luËt cÊu tróc ®êng kÝnh th©n c©y hÇu hÕt c¸c t¸c
gi¶ t×m c¸c ph¬ng tr×nh to¸n häc díi nhiÒu d¹ng ph©n bè x¸c suÊt kh¸c nhau nh:
Balley (1973) ®· sö dông hµm Weibull, Diachenco, … Qua nghiªn cøu thÊy ® îc lµ
ph©n bè N/D ban ®Çu thêng cã d¹ng lÖch tr¸i, ph¹m vi ph©n bè hÑp, ®êng cong ph©n
bè nhän vµ thêng ®îc m« t¶ b»ng ph©n bè Weibull.
+ Nghiªn cøu quy luËt t¬ng quan gi÷a chiÒu cao víi ®êng kÝnh th©n c©y
Tovstolesse, D.I (1930) lÊy cÊp ®Êt lµm c¬ së ®Ó nghiªn cøu quan hÖ H/D.
6
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Vi ViÖt §øc
Krauter, G (1958) nghiªn cøu H/D dùa trªn c¬ së cÊp ®Êt vµ cÊp tuæi.
§Ó x¸c lËp mèi quan hÖ H/D nhiÒu t¸c gi¶ ®· ®Ò xuÊt sö dông c¸c d¹ng ph¬ng
tr×nh to¸n häc kh¸c nhau.
+ Nghiªn cøu quan hÖ gi÷a ®êng kÝnh t¸n víi ®êng kÝnh ngang ngùc
Tõ c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu kh¸c nhau, nhiÒu t¸c gi¶ nh: Zieger (1928),
Cromer.O.A.N (1948), Miller.J (1953)… ®· ®i ®Õn kÕt luËn lµ gi÷a ®êng kÝnh t¸n
vµ ®êng kÝnh ngang ngùc cã mèi quan hÖ mËt thiÕt, phæ biÕn nhÊt lµ d¹ng ph¬ng
tr×nh ®êng th¼ng.
e- ChÆt nu«i dìng
ChÆt nu«i dìng rõng cßn gäi lµ “chÆt trung gian nu«i dìng”. Trong khi rõng
cha thµnh thôc, ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho c©y gç cßn l¹i sinh trëng vµ ph¸t triÓn tèt nhÊt,
cÇn ph¶i chÆt bít mét phÇn c©y gç. Theo quy tr×nh ChÆt nu«i dìng cña Trung Quèc
n¨m 1957, chÆt nu«i dìng chia lµm 4 lo¹i lµ: ChÆt thÊu quang; ChÆt lo¹i trõ, ChÆt
tØa tha vµ ChÆt vÖ sinh.
Mét sè yÕu tè kü thuËt cña chÆt nu«i dìng bao gåm:
+ C¸c ph¬ng ph¸p chÆt nu«i dìng
C¸c nghiªn cøu cho thÊy ph©n bè sè c©y theo cÊp kÝnh ®Òu theo ph©n bè
Parabol hoÆc gÇn Parabol. C¨n cø vµo ®é lÖch cña ®Ønh Parabol lµm c¬ së x©y dung
c¸c ph¬ng ph¸p ChÆt nu«i dìng. Ph¬ng ph¸p ¸p dông cã 3 lo¹i: ChÆt nu«i dìng tÇng
díi, ChÆt nu«i dìng chän läc vµ CÆt nu«i dìng c¬ giíi.
+ §Ó tiÕn hµnh chÆt nu«i dìng tríc hÕt ph¶i ph©n cÊp c©y rõng. HiÖn nay chñ yÕu
theo ph©n cÊp cña Kraff (1984) (ph¬ng ph¸p nµy chia lµm 5 cÊp).
+ X¸c ®Þnh thêi kú b¾t ®Çu chÆt nu«i dìng. Kú chÆt nu«i dìng cÇn ph¶i tæng hîp tÊt
c¶ c¸c yÕu tè nh: §Æc tÝnh sinh vËt häc cña c©y; §iÒu kiÖn lËp ®Þa; MËt ®é l©m
phÇn; T×nh h×nh sinh trëng; Giao th«ng vËn chuyÓn; Nh©n lùc vµ kh¶ n¨ng tiªu thô
gç nhá. Tõ gãc ®é sinh vËt häc thêng dùa vµo c¸c yÕu tè sau:
- Ph©n tÝch s¶n lîng: Ngêi ta cã thÓ tiÕn hµnh ph©n tÝch nh÷ng c©y sinh trëng m¹nh
nhÊt theo c¸c cÊp tuæi kh¸c nhau vµ khi nµo th× gi¶m xuèng ®Ó chÆt nu«i dìng.
- Møc ®é ph©n ho¸ c©y rõng: ViÖc x¸c ®Þnh cã thÓ dùa vµo mét sè tiªu chÝ sau:
Ph©n cÊp c©y rõng; §é ph©n t¸n cña ®êng kÝnh l©m phÇn.
- H×nh th¸i bªn ngoµi cña l©m phÇn: Cã thÓ c¨n cø vµo ®éng th¸i h×nh t¸n hay ®é
cao ph©n cµnh tù nhiªn.
+ X¸c ®Þnh cêng ®é chÆt nu«i dìng.
* ThÓ hiÖn cêng ®é chÆt nu«i dìng cã hai ph¬ng ph¸p:
- TÝnh theo tû lÖ thÓ tÝch gç c©y chÆt chiÕm trong thÓ tÝch gç toµn l©m phÇn cña mçi
lÇn chÆt: Pv = v/V x 100%. Trong ®ã: v lµ thÓ tÝch c©y chÆt, V lµ s¶n lîng l©m phÇn.
- Dùa vµo tû lÖ sè c©y trong mçi lÇn chÆt chiÕm trong thÓ tÝch gç toµn l©m phÇn:
Pn = n/N x 100%. Trong ®ã: n lµ sè c©y cÇn chÆt, N lµ tæng sè c©y cña l©m phÇn.
* X¸c ®Þnh cêng ®é chÆt cã hai ph¬ng ph¸p: ph¬ng ph¸p ®Þnh tÝnh vµ ph¬ng ph¸p
®Þnh lîng.
+ X¸c ®Þnh c©y chÆt. CÇn ®µo th¶i c¸c c©y cã phÈm chÊt xÊu vµ sinh trëng kÐm, ®Ó
l¹i nh÷ng c©y sinh trëng m¹nh, cÊp lín, th¼ng trßn.
7
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Vi ViÖt §øc
1.3. C¸c nghiªn cøu ë trong níc vÒ quy ho¹ch vµ chuyÓn ho¸ rõng
1.3.1. Quy ho¹ch l©m nghiÖp
Quy ho¹ch l©m nghiÖp ®· ®îc thùc hiÖn ë ViÖt Nam ngay tõ thêi kú thùc d©n
Ph¸p ®« hé. Nhng ph¶i ®Õn nh÷ng n¨m 50 cña thÕ kû XX míi cã tiÕn hµnh m« t¶,
thèng kª tµi nguyªn rõng ë miÒn B¾c. Tõ n¨m 1965-1990, c«ng t¸c quy ho¹ch l©m
nghiÖp míi tiÕn hµnh s¬ th¸m, m« t¶ ®Ó íc lîng tµi nguyªn rõng vµ chØ dõng ë viÖc
c¶i tiÕn ph¬ng ph¸p quy ho¹ch ®Ó phï hîp víi tr×nh ®é vµ thùc tÕ tµi nguyªn rõng
cña níc ta.
Tõ n¨m 1990 ®Õn nay, c«ng t¸c quy ho¹ch ®· thùc sù ®îc coi träng nh»m b¶o
vÖ tµi nguyªn rõng hiÖn cã, ph¸t triÓn vèn rõng vµ ®a nghÒ rõng trë thµnh mét
ngµnh kinh tÕ quan träng trong c¬ cÊu kinh tÕ ph¸t triÓn ®Êt níc. ChiÕn lîc l©m
nghiÖp Quèc gia 2006 - 2020 ®· quy ho¹ch hÖ thèng tµi nguyªn rõng víi c¸c vïng
trång rõng nguyªn liÖu, c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn gç vµ l©m sÈn… trªn toµn quèc nãi
chung vµ theo c¸c vïng l·nh thæ nãi riªng trong ®ã cã tØnh Tuyªn Quang thuéc tiÓu
vïng §«ng B¾c.
1.3.2. ChuyÓn ho¸ rõng
ChuyÓn ho¸ rõng ë ViÖt Nam còng ®îc thùc hiÖn tõ thêi kú Ph¸p thuéc nh:
chuyÓn ho¸ rõng tù nhiªn thµnh rõng cung cÊp gç,… Ngµy nay, nhu cÇu vÒ chuyÓn
ho¸ ngµy cµng gia t¨ng do nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ vµ do yªu cÇu cña thÞ trêng ®ßi
hái. C¸c híng chuyÓn ho¸ chÝnh thêng tËp trung chñ yÕu vµo mét sè m¶ng sau:
chuyÓn ho¸ rõng gièng, chuyÓn ho¸ rõng c©y thuÇn loµi thµnh rõng c©y b¶n ®Þa,
chhuyÓn ho¸ rõng trång thuÇn loµi thµnh rõng hçn loµi, chuyÓn ho¸ rõng cung cÊp
gç nhá thµnh rõng cung cÊp gç lín… Tuy nhiªn, chuyÓn ho¸ rõng ë n íc ta cha ®îc
tËp hîp thµnh hÖ thèng chÆt chÏ, v× vËy cÇn x©y dùng hÖ thèng lý luËn vµ thùc tiÔn
nh»m ®¸p øng yªu cÇu cña kinh doanh rõng ë níc ta.
1.3.3. C¸c yÕu tè kü thuËt lµm c¬ së x©y dùng ph¬ng ph¸p chuyÓn ho¸ rõng
a- Sinh trëng, t¨ng trëng l©m phÇn
Phïng Ngäc Lan(1985) ®· kh¶o nghiÖm mét sè ch¬ng tr×nh sinh trëng cho mét
sè loµi c©y nh: Mì, Th«ng ®u«i ngùa, B¹ch ®µn, Bå ®Ò.
NguyÔn Ngäc Lung (1999) còng ®· thö nghiÖm c¸c hµm: Compertz, Schumacher
®Ó m« t¶ qu¸ tr×nh sinh trëng cña loµi Th«ng ba l¸ t¹i §µ L¹t- L©m §ång.
C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ t¨ng trëng rõng cßn ®îc giíi thiÖu qua c¸c luËn ¸n
tiÕn sÜ cña c¸c t¸c gi¶ : NguyÔn ThÞ B¶o L©m (1996), TrÇn CÈm Tó (1998), NguyÕn
V¨n Dìng (2000) hay trong c¸c Ên phÈm cña c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu cÊp Nhµ níc, cÊp ngµnh nh: NguyÔn Ngäc Lung (1999), Vò TiÕn Hinh (2000), §µo C«ng
Khanh (2001).
b- CÊp ®Êt
Vò Nh©m (1998) ®· dïng hµm Korf ®Ó lËp biÓu cÊp ®Êt t¹m thêi cho rõng Th«ng
®u«i ngùa.
Vò TiÕn Hinh (2000) ®· lËp biÓu cÊp ®Êt cho Sa méc vµ Mì.
c- S¶n lîng rõng
8
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Vi ViÖt §øc
NguyÔn ThÞ B¶o L©m (1996) ®· lËp biÓu qu¸ tr×nh sinh trëng rõng Th«ng ®u«i
ngùa kinh doanh gç má khu §«ng B¾c ViÖt Nam.
Vò TiÕn Hinh (2000) ®· tiÕn hµnh: lËp biÓu sinh trëng vµ s¶n lîng cho 3 loµi
c©y: Sa méc, Th«ng ®u«i ngùa vµ Mì ë c¸c tØnh phÝa B¾c.
d- §Þnh lîng c¸c quy luËt cÊu tróc l©m phÇn
+ CÊu tróc ph©n bè sè c©y theo ®êng kÝnh
Víi rõng tù nhiªn níc ta: §ång Sü HiÒn (1974) ®· chän hµm Mayer, NguyÔn
H¶i TuÊt (1991) chän hµm kho¶ng c¸ch…
Víi c¸c l©m phÇn thuÇn loµi ®Òu tuæi giai ®o¹n cßn non vµ trung niªn ®· cã
nhiÒu t¸c gi¶ sö dông ph©n bè Weibull ®Ó m« t¶ ph©n bè sè c©y theo cì ®êng kÝnh
(N/D) nh: Vò Nh©m (1988), Vò TiÕn Hinh (1991), Ph¹m Ngäc Giao (1996) … vµ
®Òu nhÊt trÝ ®êng biÓu diÔn quy luËt ph©n bè N/D cã d¹ng lÖch tr¸i.
+ Nghiªn cøu quy luËt t¬ng quan gi÷a chiÒu cao víi ®êng kÝnh c©y rõng
Vò Nh©m (1988) ®· x©y dùng m« h×nh ®êng cong chiÒu cao l©m phÇn cho
Th«ng ®u«i ngùa khu vùc §«ng B¾c.
+ Nghiªn cøu t¬ng quan gi÷a ®êng kÝnh t¸n víi ®êng kÝnh ngang ngùc
Vò §×nh Ph¬ng (1985) ®· kh¼ng ®Þnh mèi liªn hÖ mËt thiÕt gi÷a ®êng kÝnh
t¸n vµ ®êng kÝnh ngang ngùc theo d¹ng ph¬ng tr×nh.
Ph¹m Ngäc Giao (1996) ®· x©y dùng m« h×nh ®éng th¸i t¬ng quan gi÷a
DT/D1.3 víi rõng Th«ng ®u«i ngùa khu §«ng B¾c.
e- ChÆt nu«i dìng
“ ChÆt nu«i dìng lµ biÖn ph¸p chÝnh ®Ó nu«i dìng rõng b»ng c¸ch chÆt bít ®i
mét sè c©y rõng nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho nh÷ng c©y phÈm chÊt tèt ®îc gi÷ l¹i sinh
trëng, nu«i dìng h×nh th©n, t¹o t¸n, t¨ng lîng sinh trëng, c¶i thiÖn chÊt lîng gç vµ
n©ng cao c¸c chøc n¨ng cã lîi kh¸c cña rõng.”
ChÆt nu«i dìng ë ViÖt Nam cßn t¬ng ®èi míi mÎ vµ phÇn lín chñ yÕu nghiªn
cøu cho ChÆt nu«i dìng ë rõng thuÇn loµi ®Òu tuæi. Mét sè kü thuËt ChÆt nu«i dìng
cho rõng trång ®· ®îc kiÓm nghiÖm trong thùc tiÔn s¶n xuÊt vµ ®îc c«ng nhËn lµ
Tiªu chuÈn ngµnh nh: ChÆt tØa tha rõng Th«ng ®u«i ngùa, chÆt tØa tha rõng Th«ng
nhùa, chÆt tØa tha rõng Sa méc…
§èi víi rõng Mì “ Quy tr×nh kü thuËt tØa tha rõng Mì (Manglietia glauca
Dandy) trång thuÇn loµi” ®· ®îc ban hµnh kÌm theo QuyÕt ®Þnh sè 1222/Q§/KTh
ngµy 15/12/1982 cña Bé L©m nghiÖp.
§Õn nay vÒ nghiªn cøu quy ho¹ch chuyÓn ho¸ rõng trång cung cÊp gç nhá
thµnh rõng cung cÊp gç lín ®· cã ®Ò tµi nghiªn cøu “Quy ho¹ch chuyÓn ho¸ rõng
trång Sa Méc (Cunninghamia lanceolata Hook) cung cÊp gç nhá thµnh rõng cung
cÊp gç lín t¹i x· Lïng Ph×nh- huyÖn B¾c Hµ- tØnh Lµo Cai” cña Hµ Anh §øc.
1.4. Mét sè nhËn ®Þnh
§èi víi níc ta nãi chung vµ ngµnh l©m nghiÖp nãi riªng th× “ChuyÓn ho¸ rõng”
cßn lµ mét kh¸i niÖm kh¸ míi mÎ. Thùc chÊt chuyÓn ho¸ rõng chÝnh lµ chÆt nu«i dìng vµ qu¸ tr×nh tØa tha ®· ®îc nhiÒu níc trªn ThÕ giíi nghiªn cøu tõ kh¸ l©u.
9
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Vi ViÖt §øc
Tuy nhiªn, v× mçi môc ®Ých kinh doanh kh¸c nhau lo¹i c©y rõng kh¸c nhau,
cÊu tróc rõng kh¸c nhau, mËt ®é rõng kh¸c nhau mµ cÇn cã c¸c biÖn ph¸p kü thuËt
chuyÓn ho¸ kh¸c nhau. ChuyÓn ho¸ rõng ë ViÖt Nam ®· tõng bíc ®îc tiÕn hµnh ë
mét sè ®èi tîng nh: chuyÓn ho¸ rõng thuÇn loµi thµnh hçn loµi, chuyÓn ho¸ rõng
cung cÊp gç thµnh rõng gièng,… tuy nhiªn viÖc ¸p dông vÉn cßn h¹n chÕ do gÆp
nhiÒu khã kh¨n vÒ kü thuËt, vèn, nguån nh©n lùc cã tr×nh ®é,… Trong giai ®o¹n tíi,
nhu cÇu vÒ l©m s¶n trªn toµn ThÕ giíi sÏ gia t¨ng nhanh do xu thÕ héi nhËp vµ toµn
cÇu ho¸, ®Æc biÖt lµ tÝnh c¹nh tranh vÒ chÊt lîng gç. V× thÕ, c«ng t¸c chuyÓn ho¸
rõng cung cÊp gç nhá thµnh rõng cung cÊp gç lín lµ viÖc lµm hÕt søc cÇn thiÕt,
mang tÝnh chiÕn lîc quan träng cña Nhµ níc còng nh cña ngµnh l©m nghiÖp ®Ó
kh«ng nh÷ng gióp cho ngµnh chÕ biÕn xuÊt khÈu gç nãi riªng mµ cßn cho c¶ ngµnh
L©m nghiÖp nãi chung.
Tuy nhiªn hiÖn nay viÖc chuyÓn ho¸ rõng trång cung cÊp gç nhá thµnh rõng
trång cung cÊp gç lín míi chØ ®îc ¸p dông cho mét sè loµi c©y, ®Æc biÖt lµ cha cã
mét nghiªn cøu nµo vÒ viÖc chuyÓn ho¸ rõng trång Mì (Manglietia glauca Dandy)
cung cÊp gç nhá thµnh rõng trång cung cÊp gç lín. Trong khi rõng trång Mì cã mét
diÖn tÝch kh¸ lín trong tæng diÖn tÝch rõng trång cña níc ta. Hiªn nay ë L©m trêng
Yªn S¬n - HuyÖn Yªn S¬n - TØnh Tuyªn Quang cã mét diÖn tÝch lín rõng trång Mì
cÊp tuæi III (5-<7 tuæi) nhng víi môc ®Ých chÝnh lµ cung cÊp gç nhá lµm nguyªn
liÖu cho c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn giÊy sîi nªn cã mËt ®é trång kh¸ dµy v× vËy kh«ng
cã ®îc gi¸ trÞ kinh tÕ cao. Tríc ®ßi hái cña nhu cÇu thÞ trêng vÒ cung cÊp gç lín cÇn
tiÕn hµnh chÆt nu«i dìng ®Ó cã ®îc nh÷ng l©m phÇn cung cÊp gç lín cã chÊt lîng
cao. ChÝnh v× nh vËy chóng t«i nghiªn cøu ®Ò tµi “ chuyÓn ho¸ rõng trång Mì
(Manglietia glauca Dandy) cÊp tuæi III (5-<7 tuæi) cung cÊp gç nhá thµnh rõng
cung cÊp gç lín t¹i L©m trêng Yªn S¬n - huyÖn Yªn S¬n - tØnh Tuyªn Quang”.
PhÇn II
Môc tiªu, néi dung vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
2.1. Môc tiªu nghiªn cøu
- Môc tiªu tæng qu¸t:
Quy ho¹ch chuyÓn ho¸ nhanh rõng trång Mì cÊp tuæi III (5-<7 tuæi) cung cÊp gç
nhá thµnh rõng cung cÊp gç lín t¹i L©m trêng Yªn S¬n- huyÖn Yªn S¬n- tØnh Tuyªn
Quang.
- Môc tiªu cô thÓ:
+ X©y dùng ®îc c¬ së kinh tÕ cho quy ho¹ch chuyÓn ho¸ rõng trång cung cÊp gç
nhá thµnh rõng cung cÊp gç lín.
+ X©y dùng ®îc c¬ së kü thuËt cho quy ho¹ch chuyÓn ho¸ rõng trång cung cÊp gç
nhá thµnh rõng cung cÊp gç lín.
+ Quy ho¹ch chuyÓn ho¸ rõng trång Mì cÊp tuæi III (5-<7 tuæi) dùa trªn c¬ së
kinh tÕ vµ kü thuËt ®· x©y dùng ®îc vµ ®iÒu kiÖn thùc tÕ ®Þa ph¬ng vµ hiÖn tr¹ng
rõng trång Mì cña ®èi tîng nghiªn cøu.
2.2. §èi tîng, ph¹m vi vµ giíi h¹n nghiªn cøu cña ®Ò tµi
- §èi tîng nghiªn cøu: Rõng trång Mì cÊp tuæi III (5-<7 tuæi).
10
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Vi ViÖt §øc
- Ph¹m vi nghiªn cøu: L©m trêng Yªn S¬n - huyÖn Yªn S¬n - tØnh Tuyªn Quang.
- Giíi h¹n nghiªn cøu: X©y dùng m« h×nh lý thuyÕt chuyÓn ho¸ rõng trång Mì cÊp
tuæi III (5-<7 tuæi) cung cÊp gç nhá thµnh rõng trång cung cÊp gç lín. Rõng trång
Mì cÊp tuæi III ®îc x¸c ®Þnh lµ ®èi tîng nghiªn cøu ®¶m b¶o lµ cã cÊp ®Êt tèt (cÊp
I, II vµ III) theo Vò TiÕn Hinh (2000) [10} vµ cã mËt ®é hiÖn t¹i lín h¬n hoÆc b»ng
1000 c©y/ha.
2.3. Néi dung nghiªn cøu
2.3.1. §iÒu tra ph©n tÝch ®iÒu kiÖn c¬ b¶n vµ t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh
l©m nghiÖp trªn ®Þa bµn nghiªn cøu ¶nh hëng ®Õn quy ho¹ch chuyÓn ho¸ rõng
trång Mì cÊp tuæi III.
- §iÒu tra, ph©n tÝch ®iÒu kiÖn tù nhiªn
- §iÒu tra, ph©n tÝch ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi
- T×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh l©m nghiÖp tõ tríc ®Õn nay
2.3.2. §iÒu tra hiÖn tr¹ng rõng trång Mì cÊp tuæi III vµ x¸c ®Þnh ®èi tîng
rõng trång Mì cÊp tuæi III hiÖn t¹i ®¹t yªu cÇu vÒ tuæi, mËt ®é, vµ ph©n bè
trªn c¸c cÊp ®Êt kh¸c nhau ®Ó quy ho¹ch chuyÓn ho¸
- §iÒu tra hiÖn tr¹ng rõng trång Mì cÊp tuæi III vÒ diÖn tÝch, mËt ®é, tuæi trªn c¸c
cÊp ®Êt kh¸c nhau.
- X¸c ®Þnh ®èi tîng chuyÓn ho¸.
2.3.3. Nghiªn cøu c¬ së kinh tÕ vµ kü thuËt lµm c¬ së cho quy ho¹ch chuyÓn
ho¸ rõng
- Nghiªn cøu c¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch, tiªu chuÈn qu¶n lý rõng bÒn v÷ng cña ViÖt
Nam [17] vµ thÞ trêng gç nguyªn liÖu lµm c¬ së cho thùc hiÖn chuyÓn ho¸.
- Nghiªn cøu vµ x¸c ®Þnh c¸c quy luËt cÊu tróc c¬ b¶n lµm c¬ së x©y dùng m« h×nh
lý thuyÕt chuyÓn ho¸ rõng trång cung cÊp gç nhá thµnh rõng trång cung cÊp gç lín
cho mçi ®èi tîng chuyÓn ho¸.
2.3.4. X¸c ®Þnh c¸c yÕu tè c¬ b¶n thùc hiÖn chuyÓn ho¸ rõng
- X¸c ®Þnh ph¬ng thøc chuyÓn ho¸.
- X¸c ®Þnh ph¬ng ph¸p chuyÓn ho¸.
- X¸c ®Þnh thêi kú chÆt.
- X¸c ®Þnh cêng ®é chÆt.
- X¸c ®Þnh chu kú chÆt.
- X¸c ®Þnh c©y chÆt.
2.3.5. Quy ho¹ch chuyÓn ho¸ rõng
- X¸c ®Þnh ph¬ng híng, nhiÖm vô quy ho¹ch chuyÓn ho¸.
+ C¨n cø x¸c ®Þnh ph¬ng híng, nhiÖm vô quy ho¹ch chuyÓn ho¸.
+ Ph¬ng híng cña quy ho¹ch chuyÓn ho¸.
+ NhiÖm vô cña quy ho¹ch chuyÓn ho¸.
- X¸c ®Þnh s¶n lîng chÆt nu«i dìng vµ bè trÝ ®Þa ®iÓm chÆt chuyÓn ho¸.
2.3.6. Dù kiÕn hiÖu qu¶
- Kinh tÕ
- X· héi
11
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Vi ViÖt §øc
- M«i trêng
2.3.7. Gi¶i ph¸p thùc hiÖn
- VÒ chÝnh s¸ch
- VÒ tæ chøc
- VÒ kü thuËt
- VÒ vèn
2.4 Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
2.4.1. Ph¬ng ph¸p chñ ®¹o
§èi tîng nghiªn cøu lµ c¸c l©m phÇn Mì cÊp tuæi III.
Môc ®Ých chñ yÕu lµ n©ng cao c¸c gi¸ trÞ th¬ng m¹i gç Mì, do ®ã c¸c gi¶i
ph¸p kü thuËt ®a ra nh»m môc tiªu kinh tÕ.
ThiÕt lËp m« h×nh chuyÓn ho¸ vµ quy ho¹ch chuyÓn ho¸ vËn dông ph¬ng
ph¸p cã sù tham gia cña chñ rõng vµ ngêi d©n. Thùc hiÖn viÖc kªt hîp nghiªn cøu lý
thuyÕt vµ thùc tiÔn c¬ së.
2.4.2. C¸c ph¬ng ph¸p thu thËp sè liÖu ngo¹i nghiÖp
2.4.2.1. KÕ thõa tµi liÖu
- Tµi liÖu vÒ ®iÒu kiÖn c¬ b¶n cña khu vùc nghiªn cøu (phßng Thèng kª huyÖn Yªn
S¬n).
+ §iÒu kiÖn tù nhiªn khu vùc nghiªn cøu.
+ §iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi cña khu vùc nghiªn cøu.
- KÕ thõa vµ tham kh¶o c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu cã liªn quan ®· c«ng bè.
+ Tiªu chuÈn ViÖt Nam qu¶n lý rõng bÒn v÷ng (ViÖn qu¶n lý rõng bÒn v÷ng 1998)
[17].
+ BiÓu thÓ tÝch th©n c©y ®øng c¶ vá loµi Mì (Vò TiÕn Hinh lËp n¨m 2000)[10]
+ BiÓu cÊp ®Êt (Vò TiÕn Hinh lËp n¨m 2000)[10]
2.4.2.2. Thu thËp sè liÖu ngo¹i nghiÖp.
- Pháng vÊn b¸n ®Þnh híng 30 hé gia ®×nh trong khu vùc nghiªn cøu vÒ t×nh h×nh
nh©n khÈu, s¶n xuÊt kinh tÕ hay quyÒn sö dông ®Êt… lµm c¬ së nghiªn cøu ®iÒu
kiÖn c¬ b¶n vµ chØnh lý c¸c tµi liÖu kÕ thõa ( Phô biÓu 01).
- Bè trÝ hÖ thèng c¸c « tiªu chuÈn ®iÓn h×nh ®Ó thu thËp sè liÖu theo phô biÓu 02.
+ C©y cã tuæi tõ 5 trë lªn ( thuéc ®èi tîng chÆt nu«i dìng)
+ Trªn cÊp ®Êt I-II-III ( ®ñ ®iÒu kiÖn thæ nhìng ®Ó trë thµnh gç lín)
+Tæng sè « tiªu chuÈn t¹m thêi lµ 5 «.
+ DiÖn tÝch mçi « tiªu chuÈn t¹m thêi lµ 1000m 2 (40x25m). Bè trÝ « tiªu chuÈn
(¤TC) thÓ hiÖn ë phô biÓu 02.
• §o ®Õm c¸c chØ tiªu sinh trëng
- Trªn mçi ¤TC tiÕn hµnh ®o ®Õm c¸c nh©n tè ®iÒu tra: D1.3 b»ng thíc kÑp kÝnh, Hvn,
HDC b»ng thíc ®o cao Brumley, Dt b»ng thíc d©y, vÏ tr¾c ®å ngang ®Ó thÓ hiÖn h×nh
chiÕu b»ng cña t¸n c©y trªn giÊy kÎ ly, vµ ®¸nh gi¸ sinh trëng cña c¸c c©y trong
¤TC b»ng ph©n cÊp Kraff: I, II, III, IV,V,…Phô biÓu 03.
• Ph¬ng ph¸p gi¶i tÝch c©y.
12
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Vi ViÖt §øc
Ph¬ng ph¸p gi¶i tÝch c©y tiªu chuÈn b×nh qu©n theo cÊp kÝnh: §©y lµ ph¬ng
ph¸p ®îc sö dông phæ biÕn ë níc ta. Sè liÖu ®o ®Õm ®îc ghi trªn phô biÓu 04.
2.4.3. Ph¬ng ph¸p xö lý vµ ph©n tÝch tµi liÖu.
2.4.3.1. Nghiªn cøu c¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt
l©m nghiÖp.
- Tæng hîp c¸c tµi liÖu thu thËp sè liÖu b»ng ph¬ng ph¸p thèng kª kÕ thõa sè
liÖu.
- Ph©n tÝch thÞ trêng: thùc hiÖn theo ph¬ng ph¸p ph©n tÝch cã sù tham gia vµ ph¬ng ph¸p ph©n tÝch tæng hîp nhãm c¸c yÕu tè thÞ trêng.
- §¸nh gi¸ qu¶n lý rõng bÒn v÷ng theo “Tiªu chuÈn qu¶n lý rõng bÒn v÷ng cña
ViÖt Nam” - B¶n th¶o 9C do ViÖn Qu¶n lý rõng bÒn v÷ng- Héi Khoa häc L©m
nghiÖp ViÖt Nam x©y dùng.
2.4.3.2. X¸c ®Þnh c¸c quy luËt cÊu tróc l©m phÇn.
Sè liÖu sau khi thu thËp ®îc xö lý b»ng to¸n häc thèng kª cã sù trî gióp cña
phÇn mÒm Excel vµ SPSS 13.0.
• Quy luËt cÊu tróc:
- Ph©n bè N-D: m« pháng ph©n bè thùc nghiÖm b»ng hµm Weibul d¹ng ph¬ng
tr×nh: f(x) = . .a . A .e . x víi c¸c tham sè , .
C¨n cø sè liÖu ban ®Çu ®Ó íc lîng tham sè cho phï hîp.
Víi = 1: ph©n bè cã d¹ng gi¶m, = 3 ph©n bè cã d¹ng ®èi xøng, > 3
ph©n bè cã d¹ng lÖch ph¶i, < 3 ph©n bè cã d¹ng lÖch tr¸i.
a
Cã: =
n
xa
(n lµ sè tæ sau khi chia tæ ghÐp nhãm)
KiÓm tra møc ®é phï hîp cña ph©n bè lý thuyÕt vµ ph©n bè thùc nghiÖm b»ng tiªu
chuÈn phï hîp x 2 víi x 2 = (
flt ftt 2
) .
flt
( trong ®ã flt lµ gi¸ trÞ lý thuyÕt, ftt lµ
gi¸ trÞ thùc tÕ). BËc tù do (k) cña x2 tÝnh to¸n lµ k = l - r -1 víi 1 lµ sè tæ chia sau khi
m« pháng, r lµ tham sè. NÕu x tÝnh to¸n < X 205 (tra b¶ng) th× ph©n bè lý thuyÕt phï
hîp víi ph©n bè thùc nghiÖm vµ ngîc l¹i lµ kh«ng phï hîp.
- T¬ng quan H-D: X©y dùng t¬ng quan trªn c¬ së ph¬ng tr×nh:
h = a + b.logD1.3
(a, b lµ tham sè)
Tõ sè liÖu thùc tÕ, tÝnh to¸n b»ng phÇn mÒm xö lý thèng kª SPSS 13.0 ta t×m ®îc
c¸c hÖ sè cña ph¬ng tr×nh vµ kiÓm tra sù tån t¹i cña c¸c hÖ sè b»ng tiªu chuÈn t.
- T¬ng quan DT vµ D1.3: X©y dùng t¬ng quan trªn c¬ së ph¬ng tr×nh:
DT = a + b.D1.3
(a, b lµ tham sè)
Tõ sè liÖu thùc tÕ, tÝnh to¸n b»ng phÇn mÒm xö lý thèng kª SPSS 13.0 ta t×m ®îc
c¸c hÖ sè cña ph¬ng tr×nh vµ kiÓm tra sù tån t¹i cña c¸c hÖ sè b»ng tiªu chuÈn t.
2.4.3.3. X¸c ®Þng c¸c yÕu tè c¬ b¶n trong chÆt chuyÓn ho¸.
- Ph©n cÊp c©y rõng: theo ph©n cÊp Kraff (1984).
- X¸c ®Þnh thêi ®iÓm b¾t ®Çu chÆt.
+ Ph©n tÝch theo s¶n lîng.
+ Theo møc ®é ph©n ho¸ c©y rõng.
13
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Vi ViÖt §øc
+ Theo ®Æc trng bªn ngoµi l©m phÇn.
- X¸c ®Þnh cêng ®é chÆt chuyÓn ho¸.
+ ThÓ hiÖn cêng ®é chÆt chuyÓn ho¸:
* TÝnh theo tû lÖ thÓ tÝch gç chiÕm thÓ tÝch l©m phÇn mçi lÇn chÆt.
Pv =
v
V
x100%
(v lµ thÓ tÝch c©y chÆt, V lµ s¶n lîng l©m phÇn)
* TÝnh theo tû lÖ sè c©y trong mçi lÇn chÆt chiÕm tæng sè c©y trong l©m phÇn.
PN =
n
N
x100%
(n lµ sè c©y chÆt, N lµ tæng sè c©y cña l©m phÇn)
+ X¸c ®Þnh cêng ®é chÆt theo hai ph¬ng ph¸p:
* Ph¬ng ph¸p ®Þnh tÝnh: C¨n cø vµo ph©n cÊp c©y rõng vµ ®é tµn che. C¨n cø
vµo ph©n cÊp c©y rõng ®Ó x¸c ®Þnh chÆt nh÷ng c©y ë bé phËn l©m phÇn nµo vµ cÊp
nµo. Khi ®é tµn che ®¹t 0.9 th× nªn chÆt tØa tha.
* Ph¬ng ph¸p ®Þnh lîng: X¸c ®Þnh theo quyluËt t¬ng quan g÷a ®êng kÝnh,
chiÒu cao vµ t¸n c©y. C¨n cø vµo c¸c quy luËt nay ®Ó ®a ra cêng ®é chÆt trung gian.
- X¸c ®Þnh c©y chÆt: Dùa vµo tr¾c ®å ngang, tr¾c ®å ®øng vµ ph©n cÊp c©y rõng
Kraff (1984) ®Ó x¸c ®Þnh c©y chÆt.
- X¸c ®Þnh chu kú chuyÓn ho¸: Dùa vµo dù ®o¸n t¨ng trëng cña t¸n c©y vµ cÊp ®Êt
®Ó x¸c ®Þnh chu kú chuyÓn ho¸.
2.4.3.4. Quy ho¹ch chuyÓn ho¸ rõng trång.
a. X¸c ®Þnh ®îc ph¬ng híng nhiªm vô cña chÆt chuyÓn ho¸.
b. TÝnh to¸n ®îc t¨ng trëng, tr÷ lîng vµ s¶n lîng rõng.
- Ph¬ng ph¸p:
+ Ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh t¨ng trëng dùa vµo t¨ng trëng b×nh qu©n D1.3 vµ DT.
+ Ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh tr÷ lîng dùa vµo BiÓu thÓ tÝch 2 nh©n tè D-H th©n c©y ®øng
c¶ vá rõng trång Mì.
Tr÷ lîng cña c¸c bé phËn l©m phÇn ®îc tÝnh theo c«ng thøc: Mi = ∑Ni.Vi
Trong ®ã: Mi lµ tr÷ lîng cña bé phËn l©m phÇn
Ni lµ sè c©y cña bé phËn l©m phÇn
Vi lµ thÓ tÝch c©y t¬ng øng trong bé phËn ®ã.
+ Ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh s¶n lîng dùa vµo BiÓu qu¸ tr×nh sinh trëng rõng trång Mì
theo cÊp ®Êt, x¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu s¶n lîng cho c¸c bé phËn l©m phÇn qua qu¸ tr×nh
chÆt nu«i dìng: Bé phËn tríc tØa tha, bé phËn tØa tha, bé phËn sau tØa tha (chØ tiªu ®îc thèng kª lµ: N/ha, M trªn mçi bé phËn l©m phÇn)
- ThiÕt kÕ chÆt nu«i dìng vµ x¸c ®Þnh c¸c yÕu tè cã liªn quan.
+ Ph¬ng ph¸p: ph¬ng ph¸p chÆt nu«i dìng tÇng díi, c¬ së lµ ph¬ng ph¸p tr¾c ®å
ngang vµ tr¾c ®å däc.
- Bè trÝ ®Þa ®iÓm chuyÓn ho¸ theo thêi gian vµ kh«ng gian.
+Ph¬ng ph¸p; dùa trªn b¶n ®å quy ho¹ch vµ ®a ra c¸c gi¶i ph¸p thùc hiÖn.
- X©y dùng c¸c m« h×nh chÆt chuyÓn ho¸.
2.4.3.5. Sö dông ph¬ng ph¸p ph©n tÝch kinh tÕ tÜnh ®Ó dù ®o¸n hiÖu qu¶ kinh
tÕ.
14
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Vi ViÖt §øc
Dù tÝnh thu nhËp b×nh qu©n trªn 1ha sau chuyÓn ho¸ rõng thµnh rõng kinh doanh
gç lín vµ so s¸nh víi thu nhËp b×nh qu©n nÕu kh«ng chuyÓn ho¸ rõng.
Khung L«gÝc nghiªn cøu
Môc tiªu cô thÓ Néi dung nghiªn cøu Ph¬ng ph¸p
nghiªn cøu
15
Dù kiÕn kÕt qu¶
®¹t ®îc
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Vi ViÖt §øc
1. X©y dùng ®îc
c¬ së kinh tÕ
cho quy ho¹ch
chuyÓn ho¸ rõng
trång cung cÊp
gç nhá thµnh
rõng cung cÊp
gç lín.
1. §iÒu tra ph©n tÝch
®iÒu kiÖn c¬ b¶n vµ
t×nh h×nh s¶c xuÊt
kinh
doanh
l©m
nghiÖp trªn ®Þa bµn
nghiªn .
2. Nghiªn cøu c¸c
chÝnh s¸ch, c¬ chÕ,
tiªu chuÈn qu¶n lý
rõng bÒn v÷ng vµ thÞ
trêng gç nguyªn liÖu
lµm c¬ së cho thùc
hiÖn chuyÓn ho¸.
1. Thu thËp tµi
liÖu vÒ ®iÒu kiÖn
c¬ b¶n cña khu
vùc nghiªn cøu.
2. Pháng vÊn b¸n
®Þnh híng 30 hé
gia ®×nh (phô
biÓu 01).
3. KÕ thõa vµ
tham kh¶o c¸c
kÕt qu¶ nghiªn
cøu cã liªn quan.
4. Ph¬ng ph¸p
ph©n tÝch thÞ trêng gç rõng
trång th«ng qua
ph¬ng ph¸p cho
®iÓm ®¸nh gi¸.
5. Kh¶o s¸t vµ
ph©n tÝch thÞ trêng gç nguyªn
liÖu.
1. TËp hîp d÷ liÖu
vÒ ®iÒu kiÖn tù
nhiªn, kinh tÕ, x·
héi vµ tµi nguyªn
rõng trªn ®Þa bµn
nghiªn cøu.
2. B¶ng ph©n tÝch
tæng hîp vÒ thÞ trêng gç nguyªn
liÖu,
3. TËp d÷ liÖu vÒ
c¸c v¨n b¶n quy
ph¹m luËt vµ c¸c
kÕt qu¶ nghiªn cøu
®· ®îc c«ng bè.
2. X©y dùng ®îc
c¬ së kü thuËt
cho quy ho¹ch
chuyÓn ho¸ rõng
trång cung cÊp
gç nhá thµnh
rõng cung cÊp
gç lín.
1. §iÒu tra ph©n lo¹i
hiÖn tr¹ng rõng trång
Mì cÊp tuæi III vµ
x¸c ®Þnh ®èi tîng
rõng tr«ng Mì hiÖn
t¹i ®¹t yªu cÇu ®Ó
chuyÓn ho¸.
2. Nghiªn cøu vµ x¸c
®Þnh c¸c quy luËt cÊu
tróc c¬ b¶n lµm c¬ së
x©y dùng m« h×nh lý
thuyÕt chuyÓn ho¸.
3. X¸c ®Þnh c¸c yÕu
tè c¬ b¶n thùc hiÖn
chuyÓn ho¸ rõng.
1. Thu thËp tµi
liÖu thiÕt kÕ trång
rõng, tiÕn hµnh
®iÒu tra s¬ th¸m
khu vùc nghiªn
cøu.
2. Bè trÝ hÖ thèng
c¸c ¤TC ®iÓn
h×nh, ®iÒu tra ®o
®Õm vµ ®¸nh gi¸
c¸c chØ tiªu sinh
trëng trªn c¸c
¤TC ®ã.
3. Sö dông ph¬ng
ph¸p thèng kª,
m« t¶ ®Ó x¸c ®Þnh
1. TËp d÷ liÖu vÒ
thiÕt kÕ tr«ng rõng
vµ tµi liÖu thu thËp
thùc tÕ.
2. TËp c¸c biÓu vÒ
hÖ thèng c¸c ¤TC
®iÓn h×nh vµ tËp
hîp c¸c biÓu ®o
®Õm c¸c chØ tiªu
sinh trëng, ph©n
cÊp c©y rõng vµ
c¸c biÓu tr¾c ®å
cña l©m phÇn.
3. X¸c ®Þnh ®îc
ph¬ng thøc, ph¬ng
ph¸p, thêi ®iÓm
16
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Vi ViÖt §øc
c¸c quy luËt cÊu
tróc
4. X¸c ®Þnh c¸c
yÕu tè c¬ b¶n
thùc hiÖn chuyÓn
ho¸ rõng.
chÆt, cêng ®é chÆt
vµ chu kú chÆt.
4. LËp ®îc 5 m«
h×nh lý thuyÕt chÆt
chuyÓn ho¸ rõng.
PhÇn III
§iÒu kiÖn c¬ b¶n khu vùc nghiªn cøu
3.1 §iÒu kiÖn tù nhiªn
3.1.1. VÞ trÝ ®Þa lý:
L©m trêng Yªn S¬n lµ mét L©m trêng vïng cao, n»m ë phÝa §«ng Nam cña tØnh
Tuyªn Quang vµ c¸ch thÞ x· Tuyªn Quang kho¶ng 40km vÒ phÝa §«ng B¾c. L©m
Trêng n»m trong ph¹m vi ®Þa lý:
21o45’ ®Õn 21o55’30’’ ®é VÜ B¾c
105o15’ ®Õn 105o30’®é Kinh §«ng
L©m trêng Yªn S¬n cã ranh giíi cô thÓ lµ:
- PhÝa §«ng gi¸p huyÖn §Þnh Ho¸ - tØnh Th¸i Nguyªn.
- PhÝa Nam gi¸p huyÖn S¬n D¬ng.
- PhÝa T©y gi¸p s«ng L«.
- PhÝa B¾c gi¸p x· T©n TiÕn, x· KiÕn ThiÕt - huyÖn Yªn S¬n.
DiÖn tÝch ®Êt qu¶n lý cña L©m trêng thuéc c¸c x·: Phó ThÞnh, C«ng §a, Th¸i B×nh,
TiÕn Bé, §¹o ViÖn, Trung S¬n vµ mét phÇn n»m trªn c¸c x·: KiÕn ThiÕt, Trung S¬n,
Hïng Lîi, Trung Minh, Kim Quan.
3.1.2. §Þa h×nh, ®Þa thÕ
§Þa h×nh cña L©m trêng Yªn S¬n chñ yÕu lµ ®åi nói cao bÞ nhiÒu suèi, khe chia c¾t
phøc t¹p. ®é cao trung b×nh lµ 350 m, trong ®ã cã ®Ønh Pï LiÒng cao 694 m. §åi nói
dèc, cã ®é dèc trung b×nh lµ 30o, ®é dèc lín nhÊt lµ 45o.
3.1.3. §Þa chÊt vµ thæ nhìng
§Êt ph¸t triÓn trªn nÒn ®¸ mÑ sa phiÕn th¹ch vµ phiÕn th¹ch sÐt. §Êt Feralit mµu
n©u vµ vµng nh¹t, tÇng ®Êt mÆt dµy trung b×nh 70 - 80 cm. Cã thÓ thÊy ®é mµu mì
17
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Vi ViÖt §øc
c¶u ®Êt ®ai ë møc ®é trung b×nh, ®é che phñ ®¹t 90%. C¸ biÖt cã mét sè vïng ®Êt bÞ
sãi mßn nghÌo kiÖt.
3.1.4. KhÝ hËu thuû v¨n
* KhÝ hËu:
- KhÝ hËu cña khu vùc nghiªn cøu thuéc vïng khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa cho nªn
khÝ hËu trong n¨m chia thµnh 2 mïa râ rÖt:
+ Mïa kh« kÐo dµi tõ th¸ng 10 n¨m tríc ®Õn th¸ng 3 n¨m sau.
+ Mïa ma kÐo dµi tõ th¸ng 4 ®Õn th¸ng 9 keo theo thêi tiÕt nãng Èm,, ma nhiÒu.
- Khu vùc nµy thêng cã giã b·o tõ th¸ng 7 ®Õn th¸ng 8, s¬ng muèi tõ th¸ng 11 ®Õn
th¸ng 12.
- §é Èm trung b×nh kho¶ng 80%. Lîng ma tËp trung vµo th¸ng 7 - th¸ng 8, lîng ma
b×nh qu©n ®¹t 1.700 - 1.800 mm. Lîng ma b×nh qu©n th¸ng thÊp nhÊt kho¶ng 100
mm.
- NhiÖt ®é b×nh qu©n: 22 - 25oC, trong ®ã nhiÖt ®é th¸ng thÊp nhÊt lµ 12 - 14 oC;
nhiÖt ®é th¸ng cao nhÊt vao kho¶ng 39 - 40oC.
* Thuû v¨n:
- Trong khu vùc L©m trêng cã 2 hÖ thèng s«ng lµ: S«ng L« vµ s«ng Phã §¸y, cïng
víi hÖ thèng suèi lín nhá. HÖ thèng s«ng suèi nµy vµo mïa ma dÔ t¹o ra c¸c ®ît lò
g©y thiÖt h¹i ®Õn con ngêi vµ kinh tÕ trong vïng. Tuy nhiªn trong mét sè th¸ng h¹n
trong n¨m th× hÖ thèng s«ng suèi bÞ can níc, kh«ng ®ñ lîng níc tíi tiªu cho mïa vô
g©y ra t×nh tr¹ng khã kh¨n trong s¶n xuÊt kinh doanh n«ng nghiÖp.
3.1.5. C¸c nguån tµi nguyªn.
* Tµi nguyªn thùc vËt rõng
Trong diÖn tÝch ®Êt do L©m trêng Yªn S¬n qu¶n lý cã hÇu hÕt lµ rõng tù nhiªn vµ
rõng trång s¶n xuÊt kinh doanh. Tµi nguyªn thùc vËt rõng lµ kh¸ ®a d¹ng vµ phong
phó, trong ®ã tÇng t¸n chÝnh trong rõng tù nhiªn cßn nhiÒu c©y gç lín nh NghiÕn,
T¸u, …, c¸c loµi thuéc hä tre, nøa; cßn víi rõng trång th× tÇng t¸n chÝnh chñ yÕu lµ
Mì, Bå §Ò ®· ®îc khai th¸c trong nhiÒu n¨m, hiÖn nay chñ yÕu lµ trång nhiÒu Keo.
Díi t¸n rõng lµ tÇng c©y bôi th¶m t¬i gåm nhiÒu loµi c©y thuéc hä: Cµ phª, Tróc
®µo, hä Sim Mua… Ngoµi ra, tham gia vµo tÇng t¸n rõng cßn cã c¸c quÇn phiÕn d©y
leo, c©y phô sinh, c©y kÝ sinh.
* Tµi nguyªn ®éng vËt rõng.
Trong ®Þa bµn L©m trêng, tµi nguyªn ®éng vËt rõng kh¸ phong phó víi nhiÒu loµi
chim thó phæ biÕn. Tuy nhiªn ë ®©y vÉn cha ph¸t hiÖn ra loµi ®éng vËt quý hiÕm
nµo cã ghi trong S¸ch ®á Quèc gia vµ Quèc tÕ.
3.1.6. §¸nh gi¸ chung vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn khu vùc nghiªn cøu
- ThuËn lîi: Qua c¸c th«ng tin vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn trong ®Þa bµn L©m trêng Yªn
S¬n cã thª thÊy lµ ®iÒu kiÖn ë ®©y kh¸ thuËn lîi cho viÖc s¶n xuÊt kinh doanh rõng.
C©y rõng cã kh¶ n¨ng sinh trëng vµ ph¸t triÓn kh¸ tèt trªn tµi nguyªn ®Êt tèt, lîng
ma dåi dµo, ®é Èm cao.
- Khã kh¨n: Tuy ®iÒu kiÖn tù nhiªn cã nhiÒu thuËn lîi cho c«ng t¸c kinh doanh
rõng nhng vÉn cßn nhiÒu khã kh¨n gÆp ph¶i nh:
18
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Vi ViÖt §øc
+ §Þa h×nh t¬ng ®èi phøc t¹p do cã nhiÒu ®åi nói cao vµ hÖ thèng s«ng suèi chia c¾t
nªn g©y c¶n trë tríc hÕt ®Õn c«ng t¸c qu¶n lý rõng cña L©m trêng ®Æc biÖt lµ qu¶n
lý rõng tù nhiªn, ®«ng thêi g©y khã kh¨n cho c«ng t¸c trång, ch¨m sãc vµ b¶o vÖ
rõng trång.
+ KhÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa trong vïng g©y ra nhiÒu b·o, lò lµm thiÖt h¹i tµi
nguyªn rõng còng nh g©y khã kh¨n cho ®êi sèng s¶n xuÊt kinh doanh l©m nghiÖp
cña l©m trêng vµ c¸c hé gia ®×nh.
3.2. §iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi
3.2.1. T×nh h×nh d©n sè, d©n téc, lao ®éng vµ ph©n bè d©n c
L©m trêng Yªn S¬n bao gåm 9 x· víi 26.672 nh©n khÈu, 11.954 lao ®éng víi mËt
®é ph©n bè d©n sè kh«ng ®ång ®Òu. PhÇn lín d©n sè sèng tËp trung ë ven ®êng quèc
lé 379 vµ quèc lé 2C, cßn mét bé phËn nhá d©n sè sèng theo c¸c vïng xen kÏ nh÷ng
khe l¹ch nhá r¶i r¸c tõ 5 ®Õn 7 hé.
Trong ®Þa bµn L©m trêng cã chñ yÕu lµ 6 d©n téc: Kinh, Tµy, Dao, Nïng, Cao
Lan… Chñ yÕu lµ d©n téc Kinh chiÕm 25.3% vµ d©n téc Tµy chiÕm 25% cßn l¹i lµ
c¸c d©n téc kh¸c chiÕm 49.7%, trong ®ã c¬ b¶n lµ c¸c d©n téc ®· ®Þnh c l©u dµi.
Nh×n chung, phÇn lín c¸c hé d©n trong ®Þa bµn cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n trong cuéc
sèng do ®Þa h×nh ®åi nói, hÖ thèng s«ng suèi phøc t¹p vµ tËp qu¸n canh t¸c th« s¬,
®¬n gi¶n, s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®¬n thuÇn. Nhng trong nh÷ng n¨m võa qua ®îc Nhµ
níc hç trî x©y dùng nhiÒu c«ng tr×nh thuû lîi vµ s¶n xuÊt kinh doanh n«ng - l©m ng nghiÖp nªn ®êi sèng nh©n d©n trong vïng ®· ®îc n©ng cao h¬n. Tuy nhiªn vÉn
cßn mét sè gia ®×nh H’M«ng, Nïng do tr×nh ®é d©n trÝ thÊp, viÖc chuyÓn ®æi c¬ cÊu
c©y trång vËt nu«i cßn h¹n chÕ nhÊt lµ øng dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt gÆp
nhiÒu khã kh¨n nªn n¨ng suÊt kh«ng cao, ®ßi sèng cßn ®ãi kÐm.
Lao ®éng trong L©m trêng: Tæng sè lao ®éng lµ 178 ngêi (96 nam vµ 82 n÷), sè lao
®éng trùc tiÕp lµ 146 ngêi vµ 32 ngêi lao ®éng gi¸n tiÕp. Tr×nh ®é häc vÊn cña lao
®éng trong L©m trêng ph©n bè t¬ng ®èi phøc t¹p: tr×nh ®é tiÓu häc cã 17 ngêi, tr×nh
®é trung häc c¬ së lµ 88 ngêi vµ tr×nh ®é trung häc phæ th«ng lµ 73 ngêi.VÒ tr×nh ®é
chuyªn m«n, bËc c«ng nh©n lµ 146 ngêi, tr×nh ®é s¬ cÊp lµ 7 ngêi, trung cÊp lµ 15
ngêi, tr×nh ®é ®¹i häc lµ 10 ngêi, kh«ng cã ai cã tr×nh ®é trªn ®¹i häc.
3.2.2. C¬ së h¹ tÇng vµ c¸c dÞch vô x· héi
- C¬ së h¹ tÇng:
Trong khu vùc L©m trêng qu¶n lý cã hÖ thèng ®êng kh¸ ph¸t triÓn gåm : Quèc lé
379 vµ quèc lé 2C ®i tõ thÞ x· Tuyªn Quang qua L©m trêng ®Ýang huyÖn S¬n D¬ng.
Ngoµi ra L©m trêng cßn cã hÖ thèng ®êng l©m nghiÖp ph©n bè trªn hÇu hÕt c¸c ®éi
s¶n xuÊt.
- VÒ y tÕ vµ ch¨m sãc søc khoÎ:
Trªn ®Þa bµn L©m trêng qu¶n lý cã 1 bÖnh viÖn ®a khoa ATK n»m c¸ch trô së l©m
trêng 1km vÒ híng thÞ x· Tuyªn Quang. BÖnh viÖn cã 15 b¸c sü, 52 y t¸ vµ y sü.
MÆc dï sè lîng vµ chÊt lîng trang thiÕt bÞ còng nh ®éi ngò c¸n bé y tÕ cßn thiÕu
thèn nhng ®îc sù quan t©m chØ ®¹o cña tØnh vµ sù nç lùc cè g¾ng cña c¸c c¸n bé y
19
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Vi ViÖt §øc
b¸c sü bÖnh viÖn ®· phÇn nµo ®¸p øng t¬ng ®èi ®Çy ®ñ thuèc men cho c«ng t¸c
phßng ch÷a mét sè bÖnh th«ng thêng.
- VÒ v¨n ho¸:
Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, huyÖn Yªn S¬n díi sù chØ ®¹o cña c¸c cÊp l·nh ®¹o tØnh
Tuyªn Quang ®· vµ ®ang nç lùc ®æi míi vµ x©y dùng nÒn v¨n ho¸ tiªn tiÕn ®Ëm ®µ
b¶n s¾c d©n téc. §iÓn h×nh lµ c«ng t¸c x©y dùng bu ®iÖn, nhµ v¨n ho¸ x· ®Î ®¸p øng
nhu cÇu nguyÖn väng häc tËp vµ giao lu v¨n ho¸ trong ®Þa ph¬ng còng nh c¸c vïng
l©n cËn. §©y lµ ®iÒu kiÖn ®Ó ®ång bµo nh©n d©n trong vïng n¾m b¾t thùc hiÖn c¸c
th«ng tin chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ níc vµ cña ®Þa ph¬ng.
- VÒ gi¸o dôc:
Ngµy nay ë khu vùc L©m trêng qu¶n lý ®· cã 15 trêng häc, trong ®ã cã 9 trêng tiÓu
häc, 3 trêng trung häc c¬ së, 1 trêng trung häc phæ th«ng vµ 1 trêng mÉu gi¸o. Sè
häc sinh ®Õn líp, ®Õn trêng t¬ng ®èi cao. Sè trêng nh vËy lµ cha nhiÒu, tuy nhiªn
víi ®éi ngò gi¸o viªn yªu nghÒ, nhiÖt t×nh gi¶ng d¹y, ®ång thêi thêng xuyªn ®îc chØ
®¹o båi dìng tõ cÊp trªn nªn chÊt lîng gi¸o dôc trªn ®Þa bµn ngµy cµng ®îc n©ng
cao.
3.2.3. §¸nh gi¸ chung vÒ ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi
- ThuËn lîi:
Trªn ®Þa bµn do L©m trêng qu¶n lý cã nguån lùc lao ®éng dåi dµo, tr×nh ®é d©n trÝ
ngµy cµng ®îc n©ng cao, v¨n ho¸ tËp qu¸n t¬ng ®èi tiÕn bé. Nh©n d©n lao ®éng
trong vïng cã nhiÒu kinh nghiÖm trong s¶n xuÊt kinh doanh l©m nghiÖp. C¬ së h¹
tÇng c¬ b¶n nh ®iÖn, ®êng, trêng, tr¹m ë mét khu vùc miÒn cao nh vËy lµ kh¸ ph¸t
triÓn ®¸p øng kh¸ tèt cho nhu cÇu sinh ho¹t cña ngêi d©n. D©n c sèng tËp trung lµ
®iÒu kiÖn t¬ng ®èi thuËn lîi cho viÖc tæ chøc kinh doanh n«ng l©m nghiÖp vµ qu¶n
lý b¶o vÖ tµi nguyªn rõng.
- Khã kh¨n:
Tr×nh ®é d©n trÝ trong khu vùc l©m trêng qu¶n lý tuy ®îc sù quan t©m cña c¸c cÊp
l·nh ®¹o nhng cßn t¬ng ®èi thÊp, mét sè d©n téc vÉn cßn mét sè nh÷ng tËp qu¸n l¹c
hËu g©y ¶nh hëng kh«ng tèt ®Õn c«ng t¸c qu¶n ly vµ b¶o vÖ tµi nguyªn rõng. Lùc lîng lao ®éng chñ yÕu lµ n«ng nghiÖp, tr×nh ®é thÊp, diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp l¹i Ýt,
c¸c ngµnh s¶n xuÊt kh¸c cha ph¸t triÓn nªn sè lao ®éng d thõa cßn nhiÒu g©y nªn
mét sè tÖ n¹n x· héi. C¬ së hË tÇng cha ®¸p øng ®îc nhu cÇu ph¸t triÓn x· héi hiÖn
nay. §êng giao th«ng ®i l¹i cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n, mét sè tuyÕn ®êng cã nhiÒu
dèc cao vµ bÞ s¹t lë trong mïa ma l÷ g©y ¶nh hëng kh«ng nhá ®Õn vËn chuyÓn hµng
ho¸ vµ th«ng th¬ng ®i l¹i phôc vô ®êi sèng nh©n d©n c¸c d©n téc trong khu vùc.
Mét sè c«ng tr×nh v¨n ho¸, gi¸o dôc trong khu vùc cßn t¹m bî cha ®îc kiªn cè ho¸
®Ó ®¸p øng muc tiªu l©u dµi.
3.3. T×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh tõ tríc ®Õn nay
3.3.1. Thùc tr¹ng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp
Do tr×nh ®é d©n trÝ cña nh©n d©n trong c¸c x· thuéc L©m trêng lµ kh«ng cao nªn
s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cßn cã n¨ng suÊt thÊp, s¶n lîng n«ng nghiÖp míi t¹m ®ñ ®¸p
øng nhu cÇu trong vïng, c¸ biÖt cßn mét sè vïng nhá thiÕu ¨n tõ 1- 2 th¸ng.
20
- Xem thêm -
.DOC 
51 
84 
108 
