Tài liệu Nguyên lí thống kê kế toán chuong8 [compatibility mode]

CHÖÔNG 8  KIEÅM ÑÒNH GIAÛ THUYEÁT 8.1 KHAÙI NIEÄM: CAÙC ÑAËC TRÖNG CUÛA MAÃU NGOAØI VIEÄC SÖÛ DUÏNG ÑEÅ ÖÔÙC LÖÔÏNG CAÙC ÑAËC TRÖNG CUÛA TOÅNG THEÅ COØN ÑÖÔÏC DUØNG ÑEÅ ÑAÙNH GIAÙ XEM MOÄT GIAÛ THUYEÁT NAØO ÑOÙ CUÛA TOÅNG THEÅ LAØ ÑUÙNG HAY SAI. VIEÄC TÌM RA KEÁT LUAÄN ÑEÅ BAÙC BOÛ HAY CHAÁP NHAÄN MOÄT GIAÛ THUYEÁT GOÏI LAØ KIEÅM ÑÒNH GIAÛ THUYEÁT. 8.2 CAÙC LOAÏI GÆA THUYEÁT TRONG THOÁNG KEÂ 8.2.1 GIAÛ THUYEÁT H0 GIAÛ SÖÛ TOÅNG THEÅ CHUNG COÙ ÑAËC TRÖNG CHÖA BIEÁT (NHÖ TRUNG BÌNH, TYÛ LEÄ, PHÖÔNG SAI). VÔÙI GIAÙ TRÒ CUÏ THEÅ CHO TRÖÔÙC NAØO ÑOÙ, TA CAÀN KIEÅM ÑÒNH GIAÛ THUYEÁT (KIEÅM ÑÒNH HAI BEÂN) HOAËC GIAÛ THUYEÁT LAØ MOÄT DAÕY GIAÙ TRÒ, LUÙC ÑOÙ : HOAËC (KIEÅM ÑÒNH MOÄT BEÂN). 8.2.2 GIAÛ THUYEÁT H1 GIAÛ THUYEÁT H1 LAØ KEÁT QUAÛ NGÖÔÏC LAÏI CUÛA GIAÛ THUYEÁT H0, NEÁU GIAÛ THUYEÁT H0 ÑUÙNG THÌ GIAÛ THUYEÁT H1 SAI VAØ NGÖÔÏC LAÏI. H1 COØN ÑÖÔÏC GOÏI LAØ GIAÛ THUYEÁT ÑOÁI. 8.2.3 SAI LAÀM LOAÏI 1 VAØ SAI LAÀM LOAÏI 2: SAI LAÀM LOAÏI 1 LAØ SAI LAÀM DO VIEÄC BAÙC BOÛ GIAÛ THUYEÁT H0 KHI GIAÛ THUYEÁT NAØY ÑUÙNG, NGÖÔØI TA ÑÒNH TRÖÔÙC KHAÛ NAÊNG MAÉC SAI LAÀM LOAÏI 1 LAØ (MÖÙC YÙ NGHÓA CUÛA KIEÅM ÑÒNH). SAI LAÀM LOAÏI 2 LAØ SAI LAÀM DO VIEÄC CHAÁP NHAÄN GIAÛ THUYEÂT H0 KHI GIAÛ THUYEÁT NAØY SAI. XAÙC SUAÁT MAÉC PHAÛI SAI LAÀM LOAÏI 2 LAØ. NHÖÕNG QUYEÁT ÑÒNH DÖÏA TREÂN GIAÛ THUYEÁT H0 ÑÖÔÏC TOÙM TAÉT NHÖ SAU : GIAÛ THUYEÁT H0 ÑUÙNG GIAÛ THUYEÁT H0 SAI 1. CHAÁP NHAÄN XAÙC SUAÁT QUYEÁT GIAÛ THUYEÁT H0 ÑÒNH ÑUÙNG LAØ XAÙC SUAÁT SAI LAÀM LOAÏI 2 LAØ 2. BAÙC BOÛ XAÙC SUAÁT SAI GIAÛ THUYEÁT H0 LAÀM LOAÏI 1 LAØ XAÙC SUAÁT QUYEÁT ÑÒNH ÑUÙNG LAØ 8.3 KIEÅM ÑÒNH GIAÛ THUYEÁT VEÀ TYÛ LEÄ TOÅNG THEÅ: BÖÔÙC 1 : ÑAËT GIAÛ THUYEÁT H0 : P = P0 H1 : P P0 BÖÔÙC 2 : TÍNH GIAÙ TRÒ KIEÅM ÑÒNH : BÖÔÙC 3 : TÖØ MÖÙC YÙ NGHÓA ÑAÕ CHOÏN, TA ÑÖA RA QUI TAÉC QUYEÁT ÑÒNH CHAÁP NHAÄN HAY BAÙC BOÛ GIAÛ THUYEÁT H0. BAÙC BOÛ GIAÛ THUYEÁT H0 KHI VAØ KHI ÑOÙ NEÁU TA XEM P > P0 NEÁU TA XEM P < P0 VÍ DUÏ : MOÄT NHAØ MAÙY SAÛN XUAÁT SAÛN PHAÅM VÔÙI TYÛ LEÄ SAÛN PHAÅM LOAÏI 1 LUÙC ÑAÀU LAØ 0,20. SAU KHI AÙP DUÏNG PHÖÔNG PHAÙP SAÛN XUAÁT MÔÙI, KIEÅM TRA 500 SAÛN PHAÅM THAÁY SOÁ SAÛN PHAÅM LOAÏI 1 LAØ 150 SAÛN PHAÅM. CHO KEÁT LUAÄN VEÀ PHÖÔNG PHAÙP SAÛN XUAÁT MÔÙI NAØY VÔÙI MÖÙC YÙ NGHÓA =1%. 8.4 KIEÅM ÑÒNH GIAÛ THUYEÁT VEÀ TRUNG BÌNH TOÅNG THEÅ CHUNG : TA CHIA THAØNH HAI TRÖÔØNG HÔÏP : A) n 30 : A1) ÑAÕ BIEÁT, TA TÍNH GIAÙ TRÒ KIEÅM ÑÒNH : DÖÏA VAØO TA TÌM NEÁU TA BAÙC BOÛ GIAÛ THUYEÁT NEÁU TA CHAÁP NHAÄN GIAÛ THUYEÁT A2) CHÖA BIEÁT, TA THAY = S2 (PHÖÔNG SAI HIEÄU CHÆNH MAÃU)  B) n<30 B1) X COÙ PHAÂN PHOÁI CHUAÅN, ÑAÕ BIEÁT, TA LAØM GIOÁNG NHÖ TRÖÔÙNG HÔÏP A1 B2) X COÙ PHAÂN PHOÁI CHUAÅN, CHÖA BIEÁT, TA TÍNH GIAÙ TRÒ KIEÅM ÑÒNH : - NEÁU TA BAÙC BOÛ GIAÛ THUYEÁT - NEÁU TA CHAÁP NHAÄN GIAÛ THUYEÁT CHUÙ YÙ : TRONG TAÁT CAÛ CAÙC TRÖÔØNG HÔÏP TREÂN, NEÁU GIAÛ THUYEÁT ÑAÕ BÒ BAÙC BOÛ, TÖÙC LAØ, KHI ÑOÙ: - NEÁU TA KEÁT LUAÄN - NEÁU TA KEÁT LUAÄN VÍ DUÏ : MOÄT MAÙY ÑOÙNG MÌ GOÙI TÖÏ ÑOÄNG QUY ÑÒNH TROÏNG LÖÔÏNG TRUNG BÌNH LAØ=75g, ÑOÄ LEÄCH CHUAÅN LAØ =15g. SAU MOÄT THÔØI GIAN SAÛN XUAÁT KIEÅM TRA 80 GOÙI TA COÙ TROÏNG LÖÔÏNG TRUNG BÌNH MOÃI GOÙI LAØ 72g. CHO KEÁT LUAÄN VEÀ TÌNH HÌNH SAÛN XUAÁT VÔÙI MÖÙC YÙ NGHÓA =5%. GIAÙ TRÒ P: GIAÛ SÖÛ TRONG VÍ DUÏ TREÂN TA KIEÅM ÑÒNH GIAÛ THUYEÁT H0 VÔÙI MÖÙC YÙ NGHÓA =10%, TA COÙ CUØNG KEÁT LUAÄN NHÖ TREÂN KHOÂNG? NEÁU =10% TA BAÙC BOÛ GIAÛ THUYEÁT H0. NHÖ VAÄY COÙ MOÄT YÙ NGHÓA NHOÛ NHAÁT MAØ ÔÛ ÑOÙ GIAÛ THUYEÁT H0 BÒ BAÙC BOÛ. MÖÙC YÙ NGHÓA NHOÛ NHAÁT ÑOÙ GOÏI LAØ P. TRÔÛ LAÏI VÍ DUÏ TREÂN VÔÙI GIAÙ TRÒ KIEÅM ÑÒNH Z=1,79 NHÖ VAÄY GIAÛ THUYEÁT H0 BÒ BAÙC BOÛ ÔÛ BAÁT CÖÙ GIAÙ TRÒ NAØO CUÛA MAØ ÔÛ ÑOÙ <1,79. CUÏ THEÅ TA TÌM GIAÙ TRÒ P BAÈNG CAÙCH TRA BAÛNG Z, TA COÙ KEÁT QUAÛ NHÖ SAU : VAÄY P VALUE = 7,34%   DO VAÄY GIAÛ THUYEÁT H0 SEÕ BÒ BAÙC BOÛ ÔÛ BAÁT KYØ MÖÙC YÙ NGHÓA NAØO LÔÙN HÔN 7,34%. NEÁU QUY ÑÒNH TRÖÔÙC MÖÙC YÙ NGHÓA THÌ COÙ THEÅ DUØNG P-VALUE ÑEÅ KEÁT LUAÄN THEO. KHI ÑOÙ NGUYEÂN TAÉC KIEÅM ÑÒNH NHÖ SAU : - NEÁU P-VALUE < THÌ BAÙC BOÛ H0, THÖØA NHAÄN H1. - NEÁU P-VALUE THÌ CHÖA COÙ CÔ SÔÛ ÑEÅ BAÙC BOÛ H0. 8.5 KIEÅM ÑÒNH GIAÛ THUYEÁT VEÀ PHÖÔNG SAI TOÅNG THEÅ : BÖÔÙC 1 : ÑAËT GIAÛ THUYEÁT : H0 : H1 : BÖÔÙC 2 : TÍNH GIAÙ TRÒ KIEÅM ÑÒNH : BÖÔÙC 3 : QUY TAÉC THÖÏC HAØNH : BIEÁT, TÖØ BAÛNG TA TRA ÑÖÔÏC VAØ NEÁU HAY, TA BAÙC BOÛ GIAÛ THUYEÁT. NEÁU HAY, TA CHAÁP NHAÄN GIAÛ THUYEÁT. TRONG TRÖÔØNG HÔÏP GIAÛ THUYEÁT BÒ BAÙC BOÛ : NEÁU TA KEÁT LUAÄN NEÁU TA KEÁT LUAÄN VÍ DUÏ : MOÄT MAÙY TIEÄN TÖÏ ÑOÄNG QUY ÑÒNH PHÖÔNG SAI CUÛA ÑÖÔØNG KÍNH TRUÏC MAÙY. NGÖÔØI TA TIEÁN HAØNH 25 QUAN SAÙT VEÀ ÑÖÔØNG KÍNH CUÛA TRUÏC MAÙY VAØ TÍNH ÑÖÔÏC S2 = 35,266. VÔÙI MÖÙC YÙ NGHÓA =5% TA COÙ THEÅ KEÁT LUAÄN NHÖ THEÁ NAØO VEÀ QUAÙ TRÌNH SAÛN XUAÁT. 8.6 KIEÅM ÑÒNH GIAÛ THUYEÁT EÀ SÖÏ KHAÙC NHAU GIÖÕA 2 SOÁ TB CUÛA HAI TOÅNG THEÅ : 8.6.1 TRÖÔØNG HÔÏP MAÃU PHOÁI HÔÏP TÖØNG CAËP : BÖÔÙC 1 : ÑAËT GIAÛ THUYEÁT : H0 : H1 : (D0 LAØ GIAÛ THUYEÁT CHO TRÖÔÙC, KHI MUOÁN KIEÅM ÑÒNH GIAÛ THUYEÁT TA ÑAËT D0 = 0) BÖÔÙC 2 : TÍNH GIAÙ TRÒ KIEÅM ÑÒNH : BÖÔÙC 3 : QUY TAÉC THÖÏC HAØNH : BIEÁT, TÖØ BAÛNG PHAÂN PHOÁI STUDENT TA TÌM + TA BAÙC BOÛ GIAÛ THUYEÁT. + TA CHAÁP NHAÄN GIAÛ THUYEÁT. VÍ DUÏ : MOÄT COÂNG TY THÖÏC HIEÄN CAÙC BIEÄN PHAÙP TAÊNG NSLÑ. SOÁ LIEÄU VEÀ NSLÑ CUÛA 10 COÂNG NHAÂN ÑÖÔÏC THU THAÄP TRÖÔÙC VAØ SAU KHI THÖÏC HIEÄN CAÙC BIEÄN PHAÙP TAÊNG NSLÑ. COÂNG NHAÂN NSLÑ TRÖÔÙC VAØ SAU KHI THÖÏC HIEÄN CAÙC BIEÄN PHAÙP TAÊNG NSLÑ (Kg/NGAØY) TRÖÔÙC KHI A B C D E F G H I K SAU KHI 50 48 45 60 70 68 55 68 58 53 52 46 50 65 78 67 58 70 67 65 QUAÛN ÑOÁC PHAÂN XÖÔÛNG CHO RAÈNG KHOÂNG COÙ SÖÏ KHAÙC NHAU VEÀ NSLÑ TRUNG BÌNH TRÖÔÙC VAØ SAU KHI AÙP DUÏNG CAÙC BIEÄN PHAÙP TAÊNG NSLÑ. VÔÙI MÖÙC YÙ NGHÓA 5% COÙ THEÅ KEÁT LUAÄN GÌ VEÀ LÔØI TUYEÂN BOÁ CUÛA QUAÛN ÑOÁC? 8.6.2 TRÖÔØNG HÔÏP MAÃU ÑOÄC LAÄP : BÖÔÙC 1 : ÑAËT GIAÛ THUYEÁT : H0 : H1 : BÖÔÙC 2 : TÍNH GIAÙ TRÒ KIEÅM ÑÒNH : BÖÔÙC 3 : QUY TAÉC THÖÏC HAØNH : BIEÁT, TA TÌM + TA BAÙC BOÛ GIAÛ THUYEÁT. + TA CHAÁP NHAÄN GIAÛ THUYEÁT. TRÖÔØNG HÔÏP NEÁU CHÖA BIEÁT PHÖÔNG SAI TOÅNG THEÅ, KÍCH THÖÔÙC MAÃU LÔÙN, TA THAY VÍ DUÏ : MOÄT TRAÏI CHAÊN NUOÂI CHOÏN MOÄT GIOÁNG GAØ ÑEÅ TIEÁN HAØNH NGHIEÂN CÖÙU HIEÄU QUAÛ CUÛA HAI LOAÏI THÖÙC AÊN MÔÙI A VAØ B. SAU MOÄT THÔØI GAIN NUOÂI THÖÛ NGHIEÄM BAÈNG THÖÙC AÊN A VAØ THAÁY TROÏNG LÖÔNG TRUNG BÌNH 1 CON LAØ 2,2 Kg ÑOÄ LEÄCH CHUAÅN LAØ 1,25 Kg VAØ 40 CON GAØ NUOÂI BAÈNG THÖÙC AÊN B, TROÏNG LÖÔÏNG TRUNG BÌNH 1 CON LAØ 1,2 Kg ÑOÄ LEÄCH CHUAÅN LAØ 1,02 Kg. GIAÛ SÖÛ TA MUOÁN KIEÅM ÑÒNH GIAÛ TRUNG BÌNH H0 CHO RAÈNG TROÏNG LÖÔÏNG TRUNG BÌNH CUÛA 1 CON GAØ SAU MOÄT THÔØI GIAN NUOÂI TRONG HAI TRÖÔØNG HÔÏP LAØ NHÖ NHAU VÔÙI MÖÙC YÙ NGHÓA =0,05. VÍ DUÏ : MOÄT TRAÏI CHAÊN NUOÂI CHOÏN MOÄT GIOÁNG GAØ ÑEÅ TIEÁN HAØNH NGHIEÂN CÖÙU HIEÄU QUAÛ CUÛA HAI LOAÏI THÖÙC AÊN MÔÙI A VAØ B. SAU MOÄT THÔØI GAIN NUOÂI THÖÛ NGHIEÄM BAÈNG THÖÙC AÊN A VAØ THAÁY TROÏNG LÖÔNG TRUNG BÌNH 1 CON LAØ 2,2 Kg ÑOÄ LEÄCH CHUAÅN LAØ 1,25 Kg VAØ 40 CON GAØ NUOÂI BAÈNG THÖÙC AÊN B, TROÏNG LÖÔÏNG TRUNG BÌNH 1 CON LAØ 1,2 Kg ÑOÄ LEÄCH CHUAÅN LAØ 1,02 Kg. GIAÛ SÖÛ TA MUOÁN KIEÅM ÑÒNH GIAÛ TRUNG BÌNH H0 CHO RAÈNG TROÏNG LÖÔÏNG TRUNG BÌNH CUÛA 1 CON GAØ SAU MOÄT THÔØI GIAN NUOÂI TRONG HAI TRÖÔØNG HÔÏP LAØ NHÖ NHAU VÔÙI MÖÙC YÙ NGHÓA =0,05. TRONG TRÖÔØNG HÔÏP MAÃU NHOÛ nX HOAËC nY HOAËC CAÛ HAI <30. GIAÛ ÑÒNH CAÛ HAI TOÅNG THEÅ COÙ PHAÂN PHOÁI CHUAÅN VAØ PHÖÔNG SAI CUÛA HAI TOÅNG THEÅ BAÈNG NHAU. BÖÔÙC 1 : TA CAÀN KIEÅM ÑÒNH GIAÛ THUYEÁT : H0 : H1 : BÖÔÙC 2 : TÍNH GIAÙ TRÒ KIEÅM ÑÒNH : TRONG ÑOÙ