Tài liệu Luận văn nghiên cứu đặc điểm lâm học của loài lùng (bambusa sp.) tại thị trấn sơn lư, huyện quan sơn, tỉnh thanh hóa

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP VIỆT NAM KHOA QUẢN LÝ TÀI NGUYÊN RỪNG VÀ MÔI TRƢỜNG ------------------------------------------- KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM LÂM HỌC CỦA LOÀI LÙNG (Bambusa SP.) TẠI THỊ TRẤN SƠN LƢ, HUYỆN QUAN SƠN, TỈNH THANH HÓA NGÀNH: QUẢN LÝ TÀI NGUYỄN RỪNG MÃ SỐ: 7620211 Giáo viên hướng dẫn: NGƯT.PGS.TS Trần Ngọc Hải Họ và tên sinh viên : Phạm Văn Quân Mã sinh viên :1653020722 Lớp : 61A - QLTNR Hà Nội, 2020 LỜI CẢM ƠN Trong suốt thời gian từ khi bắt đầu học tập ở giảng đƣờng đại học đến nay, tôi đã nhận đƣợc rất nhiều sự quan tâm, giúp đỡ của quý thầy cô, gia đình và bạn bè. Với lòng biết ơn sâu sắc nhất, tôi xin gửi đến quý thầy cô ở Khoa Quản lý Tài nguyên rừng và Môi trƣờng- Trƣờng Đại Học Lâm nghiệp bằng tâm huyết của mình để truyền đạt vốn kiến thức quý báu cho chúng tôi trong suốt thời gian học tập tại trƣờng. Để hoàn thành khóa luận cuối khóa theo chƣơng trình học của trƣờng. Tôi đã tiến hành nghiên cứu của bản thân dƣới sự hƣớng dẫn của NGƢT.PGS.TS Trần Ngọc Hải. Qua đây tôi xin trân trọng gửi lời cảm ơn tới thầy Trần Ngọc Hải đã tận tình hƣớng dẫn tôi trong thời gian làm nghiên cứu. Do kiến thức của tôi còn hạn chế và còn nhiều bỡ ngỡ nên không tránh khỏi những thiếu sót. Tôi rất mong nhận đƣợc những ý kiến đóng góp quý báu của quý thầy cô và các bạn học Nghiên cứu đƣợc hoàn thiện hơn. Sau cùng, tôi xin kính chúc quý thầy cô trong khoa thật dồi dào sức khỏe, niềm tin để tiếp tục thực hiện sứ mệnh cao đẹp của mình là truyền đạt kiến thức cho thế hệ mai sau. Hà Nội, ngày … tháng … năm 20… Sinh viên thực hiện (ký và ghi họ tên) Phạm Văn Quân i MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN ................................................................................................. i DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ........................................................................ iv DANH MỤC BẢNG BIỂU ............................................................................ v DANH MỤC HÌNH ẢNH .............................................................................. v ĐẶT VẤN ĐỀ ............................................................................................... 1 PHẦN I TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ........................................ 3 1.1 Trên thế giới .......................................................................................... 3 1.2 Ở Việt Nam ........................................................................................... 5 PHẦN II MỤC TIÊU, ĐỐI TƢỢNG NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................................................................... 8 2.1 Mục tiêu ................................................................................................ 8 2.1.1 Mục tiêu chung ................................................................................ 8 2.1.2 Mục tiêu cụ thể ................................................................................ 8 2.2 Nội dung ............................................................................................... 8 2.3 Đối tƣợng nghiên cứu. ........................................................................... 8 2.4. Phƣơng pháp nghiên cứu. ..................................................................... 8 2.4.1 Phƣơng pháp ngoại nghiệp .............................................................. 8 2.4.2. Phương pháp nội nghiệp. ............................................................. 11 PHẦN III: ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KINH TẾ-XÃ HỘI KHU VỰC.......... 13 3.1. Vị trí địa lý và điều kiện tự nhiên ....................................................... 13 3.2 Đặc điểm dân cƣ .................................................................................. 13 3.3. Đặc điểm kinh tế ................................................................................ 14 3.3.1. Nông, lâm, thủy sản. ..................................................................... 15 3.3.2. Tiểu thủ Công nghiệp - xây dựng .................................................. 15 3.3.3. Công tác quản lý ngân sách.......................................................... 16 3.4. Về văn hoá - xã hội............................................................................. 16 3.4.1. Công tác giáo dục và đào tạo ....................................................... 16 3.4.2. Các hoạt động văn hoá, thông tin, thể dục thể thao ...................... 17 3.5 Những hạn chế tại địa phƣơng. ............................................................ 17 ii 3.5.1 Về kinh tế - xã hội .......................................................................... 17 3.5.2 Về công tác giảm nghèo, văn hóa, giáo dục. .................................. 17 PHẦN IV ..................................................................................................... 19 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ........................................................................... 19 4.1 Đặc điểm hình thái vật hậu của loài Lùng ............................................ 19 4.1.1. Thân cây ....................................................................................... 19 4.1.2 Lá cây........................................................................................... 21 4.2 Đặc điểm cấu trúc rừng nơi có loài Lùng phân bố. .............................. 22 4.2.1 Kết quả điều tra tuyến. .................................................................. 22 4.2.2 Đặc điểm sinh cảnh lùng xen cây gỗ.............................................. 23 4.2.3 Kết quả điều tra tại rừng trồng lùng thuần loài. ............................ 26 4.2.4 So sánh các chỉ tiêu sinh trưởng của loài Lùng tại hai sinh cảnh rừng. ...................................................................................................... 27 4.3 Đặc điểm cấu trúc và mật độ, độ tuổi của loài Lùng ............................ 27 4.3.1 Đặc điểm cấu trúc của Lùng trong sinh cảnh Lùng xen cây gỗ ...... 28 4.3.2. Đặc điểm cấu trúc của rừng lùng thuần loài. ............................... 28 4.3.3 So sánh đặc điểm cấu trúc quần thể loài Lùng tại hai sinh cảnh. .. 29 4.4 Đặc điểm tái sinh tự nhiên của loài. ..................................................... 29 PHẦN V: KẾT LUẬN, TỒN TẠI, KIẾN NGHỊ. ......................................... 32 1. Kết luận. ................................................................................................ 32 2. Tồn tại. .................................................................................................. 33 3. Kiến nghị............................................................................................... 33 TÀI LIỆU THAM KHẢO iii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT LSNG Lâm sản ngoài gỗ OTC Ô tiêu chuẩn ODB Ô dạng bản Doo tb Đƣờng kính thân tại vị trí gốc sát đất trung bình H vn tb Chiều cao vút ngọn trung bình Hdc tb Chiều cao dƣới cành trung bình iv DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 4.1: Tổng hợp chỉ tiêu sinh trƣởng cây lùng trong rừng tự nhiên. ........ 23 Bảng 4.2: Tổng hợp kết quả điều tra các chỉ tiêu sinh trƣởng của loài Lùng 26 Bảng 4.3: Cấu trúc mật độ và cấp tuổi rừng Lùng xen cây gỗ ....................... 28 Bảng 4.4: Cấu trúc mật độ và cấp tuổi rừng Lùng thuần loài ........................ 28 DANH MỤC HÌNH ẢNH Hình 4.1: Đặc điểm thân khí sinh của loài Lùng ........................................... 19 Hình 4.2: Đặc điểm phân cành của loài ....................................................... 20 Hình 4.3: Cây Lùng mọc thành cụm ............................................................ 20 Hình 4.4: Thân ngầm của loài ...................................................................... 20 Hình 4.5: Mo của loài Lùng.......................................................................... 21 Hình 4.6: Hình thái lá quang hợp.................................................................. 22 Hình 4.7. Sơ đồ tuyến điều tra ...................................................................... 22 Hình 4.8: Hoạt động điều tra tại rừng lùng xen cây gỗ. ................................ 24 Hình 4.9: Tầng cây bụi thảm tƣơi và cây tái sinh dƣới tán rừng lùng xen cây gỗ ................................................................................................................. 25 Hình 4.10: Điều tra tầng cây bụi thảm tƣơi tại rừng Lùng thuần loài. ........... 27 Hình 4.11: Măng của loài Lùng .................................................................... 30 Hình 4.12: Sản phẩm thô sau khai thác ......................................................... 31 v ĐẶT VẤN ĐỀ Hiện nay nhiều nƣớc trên thế giới có xu hƣớng thay thế các sản phẩm từ gỗ bằng các sản phẩm từ lâm sản ngoài gỗ (LSNG). Là một lĩnh vực nhiều tiềm năng với sản phẩm đa dạng, các sản phẩm LSNG đang ngày càng khẳng định giá trị trên nhiều mặt ( kinh tế, sinh học, môi trƣờng ,…). Không nằm ngoài xu thế đó, Việt Nam cũng đang phát triển lĩnh vực LSNG trong nƣớc và quốc tế. Là nƣớc Đông Nam Á có khí hậu nhiệt đới gió mùa nống ẩm, thích hợp cho nhiều loài thực vật phát triển trong số đó là nhiều loài thuộc nhóm tre, trúc. Tre đƣợc phân bố rộng rãi trên diện rộng, từ đồi núi đến đồng bằng. Việt Nam đứng thứ 4 trên thế giới về diện tích tre nứa với 914 loài và 26 chi. Ở nƣớc ta tre nƣa đƣợc dùng trong nhiều lĩnh vực: làm đồ thu công mỹ nghệ, làm nguyên liệu công nghiệp giấy và chế biến gỗ, làm vật liệu xây dựng,… Với mỗi mục đích lại có nhiều loài tre nứa khác nhau nhƣ: Bƣơng lớn, Giang, Tre gai, Lồ Ô,… Trong số nhƣng loài đƣợc trồng phổ biến tại Việt Nam không thể không nhắc tới loài Lùng (Bambusa sp.). Lùng là một loài đem lại nhiều giá trị kinh tế và môi trƣờng cho nhiều địa phƣơng. Các loài đƣợc phát triển phổ biên trên nhiều tỉnh và địa phƣơng trong đó có tỉnh Thanh Hóa. Tại tỉnh Thanh Hóa, cây Lùng đƣợc trồng rộng rãi và phổ biến, đem lại nguồn lợi kinh tế lớn cho địa phƣơng. Rừng Lùng có hệ thống rễ liên kết với nhau có tác dụng chống bão lụt, xói mòn, rửa trôi, đem lại nhiều giá trị môi trƣờng. Với xu hƣớng phát triển hiện tại đang dần thay thế sử dụng các sản phẩm có nguồn gốc từ gỗ bằng các sản phẩm có nguồn gốc từ lâm sản ngoài gỗ. Các sản phẩm thủ công mỹ nghệ mở rộng ra thị trƣờng trong nƣớc và ngoài nƣớc, giá trị các sản phẩm ngày càng đƣợc nâng cao. Trƣớc nhu cầu của thị trƣờng ngày càng lớn, nhu cầu nguyên vật liệu cũng tăng nên hoạt động trồng và phát triển loài là cần thiết. 1 Đề tài “ Nghiên cứu đặc điểm lâm học của loài Lùng (Bambusa sp.)tại thị trấn Sơn Lƣ, huyện Quan Sơn, Tỉnh Thanh Hóa” sẽ là căn cứu để nghiên cứu trồng mở rộng loài trong Thị trấn Sơn Lƣ nói riêng và toàn tỉnh Thanh Hóa nói chung. 2 PHẦN I TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.1 Trên thế giới Tre nứa là tên gọi chung cho các loài thuộc họ phụ Tre (Bambusoideae), họ Hòa thảo (Poaceae). Tre nứa là cây đa tác dụng, có giá trị kinh tế rất lớn. Trên thế giới, họ phụ Tre có khoảng 70 chi, 1200 loài phân bố chủ yếu ở vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới, một số ít loài phân bố ở vùng hàn đới. Có xấp xỉ 80% rừng tre nứa phân bố ở Châu Á. Trung tâm phân bố của tre nứa tập trung vào dải nhiệt đới và á nhiệt đới thuộc Châu Á, trong đó chủ yếu là ở Trung Quốc, Ấn Độ, Việt Nam, Nhật Bản, Malaysia, Bắc Australia, Trung Phi, Nam Mỹ và một phần nhỏ ở Bắc Mỹ. Độ cao phân bố của tre nứa từ sát biển lên tới 4000 m. Hiện nay đã có 20 loài tre nứa đƣợc quốc tế ƣu tiên bảo tồn cao và có 18 loài tre nứa khác đƣợc quốc tế ghi nhận là quan trọng. Tre nứa thƣờng mọc thành rừng thuần loài hay hỗn giao với cây gỗ, tổng diện tích (rừng thuần loài và rừng hỗn giao) ƣớc tính khoảng 20 triệu ha. Trung Quốc và Ấn Độ là hai nƣớc có diện tích rừng tre nứa lớn nhất và thành phần loài tre nứa ở hai nƣớc này cũng phong phú nhất thế giới. Theo De Zhu Li (1997) ở Viện Thực Vật Côn Minh, số loài tre nứa của Trung Quốc là 42 Chi và trên 500 loài trong đó chi Bambusa có khoảng 61 loài phân bố chủ yếu ở Nam Trung Quốc. Có rất nhiều công trình nghiên cứu trên thế giới đã chứng minh đƣợc vai trò quan trọng của nguồn tài nguyên này đối với cuộc sống con ngƣời. Công trình nghiên cứu đầu tiên phải kể đến công trình “Nghiên cứu về Bambusaceae" của Munro (1868). Trong tác phẩm của Gamble viết về “Các loài tre trúc ở Ấn Độ" đƣợc xuất bản vào năm 1896 đã mô tả khá chi tiết về đặc điểm hình thái của 151 loài tre trúc phân bố ở Án Độ và một số loài tre trúc phân bố ở Pakistan, Srilanca, Myanma, Malaysia và Inđônesia. Theo Gamble (1896) các loài tre trúc là loài thực vật chỉ thị rất tốt về các đặc điểm và độ phì của đất. Loài 3 Bambusa polymorphe phân bố trong tự nhiên đã chỉ thị cho đặc điểm đất đủ ẩm gần nhƣ quanh năm và có hàm lƣợng các chất dinh dƣỡng khoáng tƣơng đối cao: “Đất có độ phì tự nhiên cao hay đất tốt" do đó, nó phân bố trong kiểu rừng tự nhiên thƣờng xanh, ẩm. Loài Dendrocalamus strictus phân bố trong tự nhiên lại chỉ thị cho điều kiện đất đai khô hạn, thuộc kiểu rừng tự nhiên, rụng lá. Khi đề cập tới một số khía cạnh của nhân tố khu vực Châu Á và Thái Bình Dƣơng Trong những tài liệu nghiên cứu sâu và cung cấp nhiều thông tin về tre nứa phải kể đến công trình I JHaig, M.A. Huberman, Uaung.Dis đã đƣợc FAO xuất bản năm 1959. Trong tài liệu này tác giả đã tổng kết và để cập đến các nhu cầu sinh thái, đặc tính sinh vật học nói chung. D.N.Tewari đã công bố số liệu cho biết trên thế giới hiện nay 80% rừng tre trúc phân bố ở Châu Á, tất cả các vùng rừng nhiệt đới và á nhiệt đới của thế giới đều có tre trúc xuất hiện. Độ cao phân bố của chúng từ sát biển lên tới 4000m. Tác giả đã xây dựng đƣợc vùng phân bố chung cho tre trúc và bản đồ phân bố một số chi tre trúc quan trọng của thế giới. Qua bản đồ phân bố này có thể thấy đƣợc trung tâm phân bố tre trúc tập trung vào giải nhiệt đới và á nhiệt đới thuộc Châu Á, trong đó chủ yếu là ở Trung Quốc, Ân Độ, Việt Nam, Nhật Bản, Malaysia, Bắc Australia, Trung Phi, Nam Mỹ và một phần nhỏ ở Bắc Mỹ. Chi Tre hay chi Hóp (danh pháp khoa học: Bambusa) là một chi lớn thuộc họ Poaceae có 32 loài. Chi này chủ yếu là các loài cây lớn, có nhiều nhánh tại một đốt và có một hoặc hai đốt to hơn các đốt còn lại. Chi này phân bố ở các khu vực nhiệt đới và bán nhiệt đới của châu Á, đặc biệt là khu vực nhiệt đới gió mùa và ẩm. Những nghiên cứu cụ thể về loài trên thế giới hiện còn hạn chế và còn chƣa nhiều do cây có khu vực phân bố tự nhiên không rộng nên việc tiến hành nghiên cứu để tạo cơ sở dữ liệu về loài là cần thiết. 4 1.2 Ở Việt Nam Nếu năm 1923, số chi và loài tre nứa của Việt Nam đƣợc thống kê là 14 chi và 73 loài (E.G. Camus& A. Camus, 1923), thì năm 1999 đã thống kê đƣợc 23 chi và 121 loài (Phạm Hoàng Hộ,1999). Theo đó chi Bambusa tăng từ 22 loài lên 36 loài. Hoàng Xuân Tý trong "Tim hiểu đất dƣới rừng tre trúc thuần loài" (1972) cho biết: trồng tre Diễn và Tre gai thuần loài làm cho tính chất vật lý của đất bị thoái hoá nhanh chóng, giảm hàm lƣợng mùn, đạm, lân và kali, do vậy khuyến cáo không nên trồng rừng tre trúc thuần loại, mà phải trồng xen với cây gỗ để đám bảo độ phi của đất và sản xuất đƣợc nhiều luân kỳ, "Nghiên cứu ứng dụng các biện pháp tiến bộ kỹ thuật gây trồng Lùng Thanh Hoá và hoàn thiện quy trình thâm canh rừng Lùng ở vùng trung tâm để làm nguyên liệu giấy xi măng" của Lê Quang Liên (1990) đã đƣa ra đƣợc mật độ trồng và phƣơng thức trồng phù hợp cho cây Lùng ở vùng trung tâm. Ngô Quang Đế (1994) trong "Gây trồng tre trúc" đã giới thiệu kỹ thuật gây trồng tre trúc cho 3 loài: Lùng, Mạy sang và Vầu đắng gồm các khâu hom giống, kỹ thuật trồng, chãm sóc, khai thác và sử dụng. Hứa Vĩnh Tùng (2001) trong "Khai thác đảm bảo tái sinh và sử dụng tre Lồ ô cho nguyên liệu giấy" đã khảo nghiệm 4 công thức cho thấy: cƣờng độ khai thác 25% và 50% số cây trong lâm phân có ảnh hƣởng lớn đến sinh trƣởng chiều cao và đƣờng kính cây măng. Trần Ngọc Hải (2006) khi nghiên cứu về các giải pháp phát triển bền vững tài nguyên tre trúc ở khu vực vùng núi cao tỉnh Hòa Binh, đã điều tra và phát hiện các loài tre trúc có phát hiện ở khu vực Mai Châu, trong đó có nhiều loài thuộc chi Dendrocalamus nhƣ: Mai, Bƣơng phấn, Bƣơng lớn, Bƣơng mốc...là những loài tre có triển vọng phát triển tốt ở khu vực Hòa Bình và Tây Bắc. Lê Nguyên và các cộng sự (1971) trong "Nhận biết, gây trồng bảo vệ và khai thác tre trúc" tuy mới chỉ nghiên cứu tre trúc ở Miền Bắc nhƣng đã 5 giới thiệu khá đầy đủ về gây trồng phát triển tre trúc mọc cụm và mọc tản cho mục đích kinh tế, bao gồm: điều kiện nhân giống, gây trồng, kỹ thuật trồng,...tuy nhiên nội dung còn quá khái quát, hầu nhƣ không đề cập đến biện pháp thâm canh nào. Trần Văn Mão, Trần Ngọc Hải (2006) trong cuốn "Hỏi đáp về tre trúc" đã đề cập tới mùa trồng tre, trúc cũng nhƣ các giai đoạn phát triển và sinh trƣớng của măng tre; đề cập tới một số phƣơng pháp trồng rừng tre trúc bằng gốc cây me, cành chiết và tách chồi; giải pháp để nâng cao sản lƣợng và kéo dài tuổi tho của rừng tre, trúc. Lê Viết Lâm và cộng sự (2005) với đề tài “Điều tra thành phần loài, phân bố và một số đặc điểm sinh thái các loài tre chủ yếu ở Việt Nam" đã liệt kê thành phần loài tre trúc ở Việt Nam, giới thiệu 40 loài tre trúc thông dụng gồm: phân bố, đặc điểm hình thái, sinh thái và công dụng để làm cơ sở tham khảo cho nghiên cứu và sản xuất. Đỗ Văn Bản và các cộng sự (2005) trong "Trồng thử nghiệm thâm canh các loài tre nhập nội lấy măng" đã tuyển chọn 3 loài tre nhập nội trồng để lấy măng: Điểm trúc (Dendrocalamus latiflorus), Lục trúc (Bambusa oldhamii) và tạp giao với 13,5 ha mô hình thực nghiệm tại Phú Tho và Thanh Hoá. Đề tài đã đƣa ra đƣợc một số biện pháp thâm canh cho mô hình trồng thuần loài: mật độ trồng, bón phân, điều chỉnh cây mẹ, đồng thời đã xây dựng hƣớng dẫn kỹ thuật trồng thâm canh, kỹ thuật khai thác măng và một số biện pháp sơ chế bảo quản mãng. Kết quả để tài cho thấy: Điền trúc có năng suất măng cao nhất, Lục trúc có năng suất thấp nhất, nên tập trung phát triển Điền trúc vì năng suất và chất lƣợng măng cao. Những nghiên cứu về loài Lùng Nguyễn Ngọc Bình và Phạm Đức Tuấn (2007) trong cuốn "Kỹ thuật tạo rừng tre trúc ở Việt Nam" đã mô tà một số đặc điểm hình thái, sinh thái cây Lùng nhƣ sau: Lùng là loài tre mọc cụm sát nhau, cây khí sinh trong bụi có kích thƣớc lớn hơn Nứa (D 5– 6cm, H 11 – 12 m). Lóng thân dài hơn Nứa và vách thân tƣơng đối dày. Cành không có gai, kích thƣớc lá lớn hơn lá Nứa. Số cây khí sinh trong bụi thƣa hơn Nửa. 6 Lùng phân bố trong tự nhiên tạo thành quần thụ. Theo Lê Viết Lâm, kết quả điều tra bổ sung thành phần loài, phân bố và một số đặc điểm sinh thái các loài tre chủ yếu ở Việt Nam (năm 2001). Loài Lùng đƣợc ghi nhận là loài mới với tên khoa học Bambusa longissima sp. nov. Trong quá trình giám định các loài tre nứa, đặc biệt với sự phối hợp của giáo sƣ Hà Niệm Hoà (Xia Nianhe), cán bộ Viện Nghiên cứu thực vật Hoa Nam Trung Quốc, định loại tre nứa đã đạt đƣợc một số kết quả trong đó đã Kiểm tra và cập nhập tên khoa học của các loài tre nứa, đặc biệt chú ý đến các loài tre nứa phổ biến và có giá trị kinh tế của Việt Nam. Theo đó loài Lùng có tên trong danh sách với danh pháp khoa học Bambusa sp. (Nguyễn Viết Lâm,2008) Theo Hoàng Nghĩ Thìn (2005), Loài Lùng thanh hoá có danh pháp khoa học là Bambusa sp.. Thuộc ngành hạt kín (angiospermae), Bộ Hòa Thảo ( Poales), Họ hoà thảo (poaceae) Thân cây trung bình, tròn đều, lóng thƣờng rất dài, 60 – 80 cm, đôi khi trên 100 cm. Vòng mo nhô cao, mỗi đốt mang nhiều cành chính. Mo thân dễ rụng, đầu bọ mo rất rộng, bằng hay hơi nhô lên. Lá mo thƣờng cụp về phía sau. Lá hình ngọn giáo, đầu nhọn, gốc lá hơi nhọn. Phiến lá dài 18 – 20 cm, rộng 2,9 – 3 cm. Cuống dài 0,1 cm. Bẹ lá có lông bạc ở nửa phía trên. Tai lá có 9 – 10 cặp lông nhô ra ngoài, tai lá màu bạc, dài 0,1 cm. Lông ở tai lá dài 1,2 cm. Cọng lá màu tím, gân lá 8 – 9 đôi. Lùng là loài tre mọc cụm có nhiều trong rừng tự nhiên và cũng đƣợc trồng ở Bắc Trung Bộ và Trung Tâm Bắc Bộ, tập trung nhiều ở Thanh Hoá, Nghệ An, loài đƣợc gọi là Lùng Thanh Hoá. Đây là loài đã đƣợc GS. Xia và GS. Li coi là loài mới (sp.nov.) Lùng là loài tre có kích thƣớc trung bình và lóng dài nên đƣợc dùng để đan phên cót, làm mành. Có thể dùng làm nguyên liệu cho công nghiệp chế biến ván ép, làm sợi, làm giấy. Măng đƣợc lấy ăn tƣơi nhƣng không đƣợc ngon. 7 PHẦN II MỤC TIÊU, ĐỐI TƢỢNG NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 2.1 Mục tiêu 2.1.1 Mục tiêu chung Thông qua hoạt thu thập và xử lý số liệu nội nghiệp và ngoại nghiệp đƣa ra đƣợc một số đặc điểm của khu vực phân bố, cấu trúc ngang và cấu trúc thẳng đứng của lâm phần có phân bố của loài. Từ đó làm cơ sở để đề xuất mở rộng khu vực phân bố của loài. 2.1.2 Mục tiêu cụ thể - Bổ sung cơ sở dữ liệu về đặc điểm phân bố của loài tại khu vực. - Miêu tả đƣợc một số đặc điểm sinh học của loài tại địa phƣơng. - Theo dõi mội số tác động đến phân bố của loài, từ đó đề xuất một số kiến nghị. 2.2 Nội dung - Đặc điểm hình thái vật hậu của loài Lùng -Đặc điểm cấu trúc rừng nơi có loài Lùng phân bố -Đặc điểm cấu trúc và mật độ, độ tuổi của loài Lùng -Đặc điểm tái sinh tự nhiên của loài. 2.3 Đối tƣợng nghiên cứu. Loài Lùng thanh hóa (Bambusa sp.) tại Thị trấn Sơn Lƣ, huyện Quan Sơn, Tỉnh Thanh Hóa. 2.4. Phƣơng pháp nghiên cứu. 2.4.1 Phƣơng pháp ngoại nghiệp 2.4.1.1 Phương pháp kế thừa số liệu Phƣơng pháp kế thừa số liệu căn cứ trên các nghiên cứu đã có, bản đồ hiện trạng sử dụng đất của khu vực và các tài liệu có liên quan. Sử dạng số liệu có liên quan các thông tin về điều kiện tự nhiên, kinh tế, văn hóa xã hội của vùng 8 Căn cứ vào các tài liệu văn bản quy phạm pháp luật và danh lục quý hiếm nhƣ sách đỏ việt nam 2007, nghị định 06/2019, công ƣớc KITES, danh mục đỏ YUGN 2014,… để đƣa ra những đề xuất phù hợp 2.4.1.2 Phương pháp sơ thám. Căn cứ vào bản đồ hiện trạng đất lâm nghiệp của khu vực và tình hình thực tế tại địa phƣơng tiến hành phác thảo sơ lƣợc các tuyến điều tra và vị trí các Ô tiêu chuẩn (OTC) định lập. từ đó hƣớng điều tra đƣợc cụ thể. Dụng cụ chuẩn bị cho quá trình điều tra sơ thám và ngoại nghiệp gồm có: 01 GPS 01 Địa bàn Bản đồ hiện trạng đất lâm nghiệp của khu vực 01 thƣớc dây 1.5m 01 thƣớc dây 40m 01 thƣớc đo cao brunay 2.4.1.3 Phương pháp điều tra tuyến. Tiến hành điều tra 3-5 tuyến. Mỗi tuyến đi qua hầu hết các sinh cảnh rừng có tại khu vực. trên tuyến tiến hành hành điều tra vị trí phân bố của loài, đặc điểm sinh cảnh của loài, tình hình sinh trƣởng của loài (tốt/trung bình/ xấu) và những tác động có ảnh hƣớng tới loài. 2.4.1.4. Điều tra theo Ô tiêu chuẩn Trên các tuyến điều tra đã xác lập tiến hành lập các OTC có sự phân bố của loài. Quá trình điều tra tiến hàng trên 8 OTC. Theo đó, trên mỗi tuyến điều tra tiến hành lập 2 OTC có diện tích 1000 m² (25mx40m). Điều tra quần thể lùng tiến hàng đếm số bụi có trong OTC. Từ đó lựa chọn 30 bụi làm dung lƣợng mẫu điều tra. Trên các bụi đƣợc lựa chọn tiến hành điều tra Hvn , Doo, cấp tuổi, số cây trong bụi. kết quả điểu tra ghi lại theo mẫu biểu 01. 9 Biểu 1: Biểu điều tra cây lùng trong OTC OTC: .......... Ngày điều tra: .......................... Ngƣời điều tra: Vị trí OTC: ................................................................................................... TT Số cây Htb bụi trong bụi bụi Cấp tuổi Non TB Già Dootb Sinh (cm) trƣởng Ghi chú 1 2 3 Trong OTC tiến hành điều tra các chỉ tiêu sinh trƣởng của loài và các loài khác có trong OTC Trong đó tầng cây cao tiến hành điều tra trong OTC, tầng cây bụi thảm tƣơi và cây tái sinh tiến hành điều tra trong Ô dạng bản (ODB). Tầng cây cao tiến hành điều tra các chỉ tiêu sinh trƣởng của loài Lùng và thực vật trong ô: chiều cao cây, đƣờng kính 1.3m (D 1.3), đƣờng kính tán (Dt), sinh trƣởng,… Biểu 2: Biểu điều tra tầng cây cao OTC: .......... Ngƣời điều tra:............................... Ngày điều tra: .................... Vị trí:................Độ dốc: .................... Hƣớng dốc: ....................................... STT Tên Hvn Hdc D1.3 loài Dt Sinh Ghi trƣởng chú 1 2 Trong OTC tiến hành lập 5 Ô dạng bản (ODB) có diện tích mỗi ô là 9m² (3mx3m). 4 ODB ở 4 góc OTC, 1 ODB ở chính giữa OTC. Trong ODB tiến hành điều tra các chỉ tiêu sinh trƣởng của tầng cây cao và tầng cây tái sinh. Kết quả điều tra ghi theo biểu 3,4. 10 Biểu 3: Biểu điều tra tầng cây bụi, thảm tƣơi. OTC: ................Ngƣời điều tra: ......................... Ngày điều tra: .................... STT ODB Số cây/Số Tên loài bụi % che Htb phủ Ghi chú 1 2 Biểu 4: Biểu điều tra tầng cây tái sinh OTC: ................Ngƣời điều tra: ..................... Ngày điều tra: ........................ ODB Chiều cao cây Tên loài H<50cm H=50100cm Nguồn gốc H>100cm Hạt Sinh trƣởng Chồi 1 2 2.4.1.5. Phương pháp thu mẫu và tiến hành mô tả. - Thu mẫu lá quang hợp, lá mo của cây. - Tiến hành đào, quan sát và mô tả thân ngầm. -Thu mẫu lóng để quan sát độ dài lóng, độ dày lóng, đặc điểm mấu,… -Quan sát và mô tả đặc điểm phân cành của loài 2.4.2. Phương pháp nội nghiệp.  Phƣơng pháp xử lý số liệu. Từ số liệu thô thu thập đƣợc trên thực địa tiến hành tính toán đƣợc mất độ, độ tuổi, khoanh vùng phân bố của loài trên bản đồ bằng phần mềm exel và các phần mềm bản đồ. Tính toán và đƣa ra đƣợc công thức tổ thành rừng khu vực loài sinh sống. Căn cú trên dữ liệu GPS, tiến hành xây dựng đƣợc tuyến điều tra và vị trí loài phân bố trên bản đồ. 11  Phƣơng pháp mô tả Tiến hành mô tả đặc điểm của loài thông qua mẫu thu đƣợc tại hiện trƣờng. từ đó tiến hành so sánh với đặc điểm của loài đƣợc công bố trong một số tƣ liệu kế thừa. Mô tả sinh cảnh sống của loài đƣợc đƣa ra từ những số liệu đã thu đƣợc tại hiện trƣờng. Từ đó đƣa ra các giải pháp, đề xuất phù hợp. 12 PHẦN III: ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KINH TẾ-XÃ HỘI KHU VỰC 3.1. Vị trí địa lý và điều kiện tự nhiên Thị trấn Sơn Lƣ có tổng chiều dài 17 km nằm dọc theo tuyển Quốc lộ 217. Khu vực có vị trí địa lý 20°15 41 độ vĩ Bắc; 104 56 44 độ kinh Đông. Phía Bắc giáp xã Sơn Điện và huyện Quan Hoa; phía Nam giáp xã Sơn Hà, Tam Lƣ và Tam Thanh; phía Đông giáp xã Trung Thƣợng phía Tây giáp xã Sơn Điện. Thị trấn Sơn Lƣ có địa hình tƣơng đối phức tạp, chiều dài chạy dọc theo đƣờng Quốc lộ 217 từ km 33 đến km 48, có nhiều khe Suối từ các đồi núi cao đổ về Sông Lò. Tổng diện tích tự nhiên: 5.401,56 ha. Diện tích rừng và đất lâm nghiệp: 4.548,47 ha, phân bố ở 11 bản, khu phố. Địa bàn chịu ảnh hƣởng trực tiếp của gió tây nam (gió Lào), địa hình đồi núi điệp trùng, hiểm trở, giao thông đi lại khó khăn. Khí hậu chia làm 2 mùa rõ rệt; mùa khô kéo dài từ tháng 11 năm trƣớc đến tháng 7 năm sau, độ ẩm không khí trung bình trong mùa khô hanh rất thấp, lƣợng mƣa nhỏ nên cấp dự báo cháy rừng luôn ở mức cao và kéo dài nhiều ngày 3.2 Đặc điểm dân cƣ Thị trấn Sơn Lƣ là trung tâm chính trị- hành chính, kinh tế, văn hóa của huyện Quan Sơn. Thành lập trên cơ sở sát nhập toàn bộ xã Quan Sơn theo Nghị quyết số 786/NO-UBTVQH14 ngày 16/10/2019 của Ủy Ban Thƣởng vụ Quốc hội; Có tổng diện tích 54,02 km², dân số 5.366 ngƣời, gồm 11 khu phố: Khu 1,Khu 2,Khu 3,Khu 4,Khu 5, Khu Páng, Khu Bon, Khu Ha Khu Hẹ, Khu Sói, Khu Bin. Hiện có 23 cơ quan đơn vị đóng trên địa bàn, có 01 trạm y tế, 05 trƣờng học. Thị trấn Sơn Lƣ có 4 dân tộc anh em cùng sinh sống là Thái, Kinh, Mƣờng và dân tộc Dao, trong đó dân tộc Thái có 680 với 2.766 nhân khẩu, chiếm 51,7%, dân tộc Mƣờng có 178 hộ với 916 khẩu, chiếm 17%, dần 13 tộc Kinh 367 hộ với 1.670 khẩu, chiếm 31%, dân tộc Dao (khác) 7 hộ với 14 khẩu chiếm 0,3%. 3.3. Đặc điểm kinh tế Tỷ lệ hộ nghèo chiếm 7,39%, cận nghèo 21,27%, Thu nhập bình quân đầu ngƣời theo giá hiện hành ƣớc đạt 32,5 triệu đồng, tăng 10,17% so với kế hoạch (Kết quả năm 2019) Số ngƣời trong độ tuổi lao động là 2.858 ngƣời  Hộ sản xuất kinh doanh, dịch vụ cá thể có địa điểm cổ định: 401 hộ  Hộ cán bộ, công chức, viên chức: 257 hộ  Hộ sán xuất Nông, Lâm, Nghiệp: 574 hộ 3. Doanh nghiệp và các cơ sở sản xuất kinh doanh - Có 12 cơ sở sơ chế đũa, tăm mành; - 03 cơ sở sản xuất gạch không nung; - Có 08 doanh nghiệp chủ yếu khai thác khoáng sán (Đá vật liệu xây dụng và khai thác cát) và kinh doanh dịch vụ; - Có đến 401 cơ sở sản xuất kinh doanh cá thể có địa điểm cổ định, Phân nhóm cơ cấu kinh tế phân theo ngƣời -Nông - lâm- nghiệp: 2.906 ngƣời - CB, CC, VC: 1.316 ngƣời Tốc độ tăng giá trị sản xuất bình quân năm giai đoạn 2016 - 2020 đạt khá. Trong đó tốc độ tăng giá trị sản xuất ngành nông, lâm, thủy sản bình quân hàng năm giai đoạn 2016- 2020 ƣớc đạt 17,8% (mục tiêu Nghị quyết là 14,5 %). (Nông nghiệp tăng 7,5%, lâm nghiệp tăng 6,5%, Thủy sản tăng 3,8%). Đời sống nhân dân đƣợc nâng cao, Thu nhập bình quân đầu ngƣời năm 2020 ƣớc đạt 35,5 triệu đồng tăng 11 triệu đồng so với mục tiêu đại hội (mục tiêu 24,5 triệu đồng). Trong điều kiện thời tiết diễn biến phức tạp, nền kinh tế của huyện nói chung còn nhiều khó khăn, đạt đƣợc mức tăng trƣởng nhƣ trên là sự nỗ lực, 14