Tài liệu đánh giá mức độ bệnh do nấm ceratocytis sp gây hại trên cây keo tai tượng (acacia mangium will) theo cấp tuổi tại huyện đại từ tỉnh thái nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM ---------------------------- TÔ TRUNG HIỆN Tên đề tài : ĐÁNH GIÁ MỨC ĐỘ BỆNH DO NẤM CERATOCYTIS SP GÂY HẠI TRÊN CÂY KEO TAI TƯỢNG (ACACIA MANGIUM WILL) THEO CẤP TUỔI TẠI HUYỆN ĐẠI TỪ TỈNH THÁI NGUYÊN KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Hệ đào tạo Chuyên ngành Khoa Khóa học : Chính quy : Lâm nghiệp : Lâm nghiệp : 2011 - 2015 Thái Nguyên, năm 2015 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM ---------------------------- TÔ TRUNG HIỆN Tên đề tài : ĐÁNH GIÁ MỨC ĐỘ BỆNH DO NẤM CERATOCYTIS SP GÂY HẠI TRÊN CÂY KEO TAI TƯỢNG (ACACIA MANGIUM WILL) THEO CẤP TUỔI TẠI HUYỆN ĐẠI TỪ TỈNH THÁI NGUYÊN KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Hệ đào tạo Chuyên ngành Khoa Khóa học Giảng viên hướng dẫn : Chính quy : Lâm nghiệp : Lâm nghiệp : 2011 - 2015 : Th.S Trần Thị Thanh Tâm Thái Nguyên, năm 2015 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của bản thân. Các số liệu và kết quả nghiên cứu là quá trình điều tra trên thực địa hoàn toàn trung thực và khách quan, nếu có gì sai xót tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm! Thái Nguyên, ngày tháng năm 2015 Xác nhận của GVHD Người viết cam đoan Đồng ý cho bảo vệ kết quả (Ký, ghi rõ họ và tên) Trước hội đồng khoa học! (Ký, ghi rõ họ và tên) Ths. Trần Thị Thanh Tâm TÔ TRUNG HIỆN XÁC NHẬN CỦA GIÁO VIÊN CHẤM PHẢN BIỆN Giáo viên chấm phản biện xác nhận sinh viên Đã sửa chữa sai sót sau khi hội đồng chấm yêu cầu! (Ký, họ và tên) ii LỜI CẢM ƠN Thời gian thực tập tốt nghiệp là khoảng thời gian hết sức quan trọng đối với mỗi sinh viên trước khi ra trường. Thực tập nghề nghiệp nhằm giúp sinh viên củng cố lại những kiến thức đã học và bước đầu làm quen với công tác nghiên cứu, tìm hiểu thực tế sản xuất giúp sinh viên nâng cao trình độ chuyên môn, biết được phương pháp nghiên cứu và ứng dụng khoa học kĩ thuật vào sản xuất. Đây là hành trang sinh viên vững bước khi ra trường, tạo lập sự nghiệp cho riêng mình. Xuất phát từ nguyện vọng của bản thân, được sự đồng ý của nhà trường,ban chủ nhiệm khoa Lâm Nghiệp, trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên, tôi đã tiến hành thực tập tốt nghiệp huyện Đại Từ - tỉnh Thái Nguyên với đề tài “Đánh giá mức độ bệnh do nấm Ceratocytis sp gây hại trên cây Keo tai tượng (Acacia mangium Will) theo cấp tuổi tại huyện Đại Từ tỉnh Thái Nguyên’’. Nhân dịp này tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn tới ban giám hiệu nhà trường, ban chủ nhiệm khoa Lâm Nghiệp và toàn thể các thầy cô giáo trong khoa, đặc biệt tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới cô giáo Ths. Trần Thị Thanh Tâm người đã trực tiếp hướng dẫn tận tình để tôi hoàn thành khóa luận tốt nghiệp này. Thái nguyên, tháng 5 năm 2015 Sinh viên Tô Trung Hiện iii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1. Bảng phân cấp mức độ bị bệnh..................................................... 22 Bảng 3.2: Bảng phân chia cấp tuổi............................................................. 22 Bảng 4.1: Tỷ lệ bị bệnh (P%) và mức độ bị bệnh(R%) của từng OTC..... 29 Bảng 4.2: Tỷ lệ bị bệnh và mức độ bị bệnh trung bình các OTC trong khu vực nghiên cứu ...................................................................................... 30 Bảng 4.3: Giá trị trung bình tỷ lệ bị bệnh nấm Ceratocystis sp gây hại Keo tai tượng theo cấp tuổi .......................................................................... 32 Bảng 4.4: Bảng kết quả phân tích phương sai tỷ lệ bệnh giữa các cấp tuổi ... 34 Bảng 4.5: Giá trị trung bình mức độ bị bệnh nấm Ceratocystis sp gây hại Keo tai tượng theo cấp tuổi .............................................................. 35 Bảng 4.6: Bảng kết quả phân tích phương sai mức độ bị bệnh giữa các cấp tuổi .................................................................................................. 36 Bảng 4.7: Giá trị trung bình tỷ lệ bị bệnh do nấm hại Keo tai tượng tại khu vực nghiên cứu ................................................................................ 37 Bảng 4.8: Kết quả phân tích phương sai tỷ lệ bị bệnh giữa các khu vực nghiên cứu ...................................................................................... 39 Bảng 4.9: Giá trị trung bình mức độ bị bệnh do nấm hại Keo tai tượng tại khu vực nghiên cứu ........................................................... 40 Bảng 4.10: Kết quả phân tích phương sai mức độ bị bệnh giữa các khu vực nghiên cứu ................................................................................ 41 iv DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 4.1: Biểu đồ thể hiện giá trị trung bình tỷ lệ bị bệnh của nấm Ceratocystis sp gây hại trên cây Keo tai tượng ............................................. 31 Hình 4.2: Biểu đồ thể hiện giá trị trung bình mức độ bị bệnh của nấm Ceratocystis sp gây hại trên cây Keo tai tượng ............................................. 31 Hình 4.3: Biểu đồ thể hiện trung bình tỷ lệ bị bệnh do nấm Ceratocystis sp gây hại theo cấp tuổi. ................................................... 33 Hình 4.4: Biểu đồ thể hiện trung bình mức độ bị bệnh do nấm Ceratocystis sp gây hại theo cấp tuổi. ................................................... 35 Hình 4.4: Biểu đồ thể hiện tỷ lệ bị bệnh do nấm Ceratocystis sp theo giá trị trung bình từng khu vực điều tra ................................................. 38 Hình 4.5: Biểu đồ thể hiện mức độ bị bệnh do nấm Ceratocystis sp theo giá trị trung bình từng khu vực điều tra ................................................. 40 v DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT STT Số thứ tự OTC Ô tiêu chuẩn vi MỤC LỤC PHẦN 1. MỞ ĐẦU ........................................................................................ 1 1.1. Đặt vấn đề ............................................................................................... 1 1.2. Mục tiêu và yêu cầu của đề tài ................................................................. 2 1.3. Ý nghĩa của đề tài .................................................................................... 3 1.3.1. Ý nghĩa khoa học .................................................................................. 3 1.3.2. Ý nghĩa thực tiến .................................................................................. 3 PHẦN 2. TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ........................................ 4 2.1 Cơ sở khoa học ......................................................................................... 4 2.2. Tình hình nghiên cứu trên thế giới và trong nước .................................... 5 2.2.1. Tình hình nghiên cứu trên thế giới ....................................................... 5 2.2.2. Tình hình nghiên cứu ở Việt Nam ........................................................ 8 2.3. Thông tin chung về keo tai tượng .......................................................... 10 2.4. Tổng quan về khu vực nghiên cứu ......................................................... 11 2.4.1. Điều kiện tự nhiên .............................................................................. 11 2.4.2. Tình hình Kinh tế - Xã hội .................................................................. 15 PHẦN 3. ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................................................................. 19 3.1. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu ....................................... 19 3.2. Địa điểm và thời gian tiến hành ............................................................. 19 3.3. Nội dung nghiên cứu ............................................................................. 19 3.3.1. Xác định nguyên nhân gây bệnh chết héo Keo tai tượng..................... 19 3.3.2. Mô tả các triệu chứng đặc điểm nhận biết nấm bệnh........................... 19 3.3.3. Xác định tỷ lệ bị bệnh (P%), mức độ bị bệnh (R%) trung bình của bệnh do nấm gây ra trên Keo tai tượng ....................................... 19 3.3.4. Đánh giá thiệt hại của bệnh đối với cây Keo tai tượng theo vii từng khu vực nghiên cứu ............................................................................. 19 3.4. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................... 19 3.4.1. Xác định nguyên nhân gây bệnh chết héo Keo tai tượng tại huyện Đại Từ tỉnh Thái Nguyên ................................................................... 19 3.4.2. Phương pháp đánh giá thiệt hại của bệnh đối với rừng trồng Keo tai tượng................................................................................................ 20 3.5. Phương pháp nội nghiệp và ngoại nghiệp........................................... 23 3.5.1. Phương pháp nội nghiệp ................................................................... 23 3.5.2. Phương pháp ngoại nghiệp ............................................................... 24 PHẦN 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ........................................................... 25 4.1. Nguyên nhân gây bệnh chết héo Keo tai tượng tại huyện Đại Từ tỉnh Thái Nguyên ......................................................................................................... 25 4.1.1. Nguyên nhân gây bệnh chết héo Keo tai tượng ................................... 25 4.1.2. Mô tả triệu chứng đặc điểm nhận biết của nấm bệnh .......................... 25 4.2. Tỷ lệ bị bệnh (P%) và mức độ bị bệnh (R%) do nấm Ceratocystis cây Keo tai tượng tại khu vực nghiên cứu ........................................................ 28 4.2.1. Xác định tỷ lệ bị bệnh (P%), mức độ bị bệnh (R%) trung bình của bệnh nấm gây hại trên cây Keo tai tượng ở rừng trồng ............................. 30 4.3. Đánh giá giá thiệt hại của bệnh với cây Keo tai tượng ........................... 32 4.3.1. Đánh giá thiệt hại của bệnh đối với cây Keo tai tương theo cấp tuổi ... 32 4.3.2. Đánh giá thiệt hại của bệnh đối với cây Keo tai tượng ở từng khu vực nghiên cứu.................................................................................................... 37 4.4. Giải pháp ............................................................................................... 42 PHẦN 5. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ....................................................... 43 5.1. Kết luận ................................................................................................. 43 5.3. Kiến nghị ............................................................................................... 44 1 PHẦN 1 MỞ ĐẦU 1.1. Đặt vấn đề Rừng là nguồn tài nguyên quý giá và có thể tái tạo được ban tặng cho mọi sinh vật trên trái đất. Rừng có vai trò rất quan trọng đối với cuộc sống của con người cũng như môi trường: Cung cấp nguồn gỗ, củi, điều hòa, tạo ra oxy, điều hòa nước, là nơi cư trú động thực vật và tàng trữ các nguồn gen quý hiếm, bảo vệ và ngăn chặn gió bão, chống xói mòn đất, đảm bảo cho sự sống, bảo vệ sức khỏe của con người. Mối quan hệ của rừng và cuộc sống đã trở thành một mối quan hệ hữu cơ. Không có một dân tộc, một quốc gia nào không biết rõ vai trò quan trọng của rừng trong cuộc sống. Tuy nhiên, ngày nay, nhiều nơi con người đã không bảo vệ được rừng, còn chặt phá bừa bãi làm cho tài nguyên rừng khó được phục hồi và ngày càng bị cạn kiệt, nhiều nơi rừng không còn có thể tái sinh, đất trở thành đồi trọc, sa mạc, nước mưa tạo thành những dòng lũ rửa trôi chất dinh dưỡng, gây lũ lụt, sạt lở cho vùng đồng bằng gây thiệt hại nhiều về tài sản, tính mạng người dân. Vai trò của rừng trong việc bảo vệ môi trường đang trở thành vấn đề thời sự và lôi quấn sự quan tâm của toàn thế giới. Việt Nam có tổng diện tích tự nhiên là 33,12 triệu ha trong đó 14,3 triệu ha rừng, độ che phủ là 47% năm 1943 và độ che phủ rừng suy giảm xuống còn 27,2% trong thập niên 90 của thế kỷ XX. Trước tình hình đó Đảng và Nhà Nước đã đưa ra nhiều chủ chương, chính sách nhằm bảo vệ, phát triển, gây trồng, sử dụng tài nguyên rừng một cách bền vững như các dự án PAM, 327, chiến lược phát triển lâm nghiệp (2006 - 2020) nhằm đưa độ che phủ rừng lên 47% năm 2020 (Bộ NN & PTNN 2005). Ở nước ta keo được trồng ở hầu hết các tỉnh từ Miền Bắc, Miền Trung, Tây Nguyên và Đông Nam Bộ với mục đích chủ yếu làm nguyên 2 liệu cho công nghiệp sản xuất giấy. Tuy nhiên gần đây tại một số vùng trồng keo trọng điểm trên đã xuất hiện những cây keo bị chết héo từ trên ngọn xuống hay còn gọi là hiện tượng cây chết ngược, bệnh rất khó phát hiện ở giai đoạn đầu. Các mẫu bệnh đã được phòng Bảo vệ rừng Viện Khoa học Lâm nghiệp giám định nguyên nhân là do loài nấm Ceratocystis sp. gây ra. Với điều kiện khí hậu nóng ẩm của nước ta tạo điều kiện cho nhiều loài nấm phát triển đặc biệt là Ceratocystis sp đã bắt đầu xuất hiện trên cây keo tại một số nơi như Đồng Nai, Bình Dương, Bình Phước, Thừa Thiên Huế, Lâm Đồng, Tuyên Quang và Quảng Ninh. Những cây bị bệnh, gỗ bị biến màu, chỉ sau một thời gian ngắn là chết ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng rừng trồng keo. Việc nghiên cứu và phát hiện sớm bệnh ở một số vùng trồng keo trọng điểm nước ta là rất quan trọng nhằm lập kết hoạch ngăn chặn bệnh dịch phát triển và lan rộng giảm nguy cơ thiệt hại về kinh tế và môi trường. Keo là loài cây thuộc họ đậu, có khả năng cải tạo đất, chu kỳ kinh doanh ngắn, do vậy là loài cây được ưu tiên để trồng rừng trên đất nước Việt Nam đặc biệt là tỉnh Thái Nguyên. Với diện tích trồng trong cả tỉnh Thái Nguyên như vậy thì xảy ra rất nhiều bệnh hại khác nhau, đặc biệt là nấm Ceratocystis sp gây ra. 1.2. Mục tiêu và yêu cầu của đề tài - Xác định, được nguyên nhân gây bệnh hại đối với cây Keo tai tượng trên khu vực trồng. - Đánh giá được tỷ lệ bị bệnh và mức độ bệnh hại của nấm Ceratocystis sp đối với cây Keo tai tượng theo cấp độ tuổi. - Đánh giá được tỷ lệ bị bệnh và mức độ bị bệnh của nấm Ceratocystis sp trên khu vực nghiên cứu. 3 - Đề xuất được một số biện pháp phòng trừ bệnh hại đối với cây Keo tai tượng tại địa bàn nghiên cứu. 1.3. Ý nghĩa của đề tài 1.3.1. Ý nghĩa khoa học Nghiên cứu đề tài giúp cho học sinh củng cố và hệ thống lại những kiến thức đã học, từ đó vận dụng vào thực tiến sản xuất. Đồng thời có cơ hội làm quen với một số phương pháp sử dụng ngoài thực tế, cũng như trong nghiên cứu đề tài điều tra đánh giá bệnh hại do nấm Ceratocystis sp gây ra ở rừng trồng. Đồng thời đây cũng là cơ hội để giúp chúng em học tập tích lũy kinh nghiệm, nâng cao rèn luyện kỹ năng cho bản thân. 1.3.2. Ý nghĩa thực tiến Thông qua việc nghiên cứu bệnh hại, trên cơ sơ đó xác định các biện pháp giảm thiểu ngăn ngừa dịch bệnh, bảo vệ cây trồng rừng, không làm ảnh hưởng đến năng suất của người trồng Keo tai tượng. 4 PHẦN 2 TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 2.1 Cơ sở khoa học Khoa học bệnh cây được hình thành và phát triển do đòi hỏi của nhu cầu cầu sản xuất cây nông nghiệp và do quá trình đấu tranh giữa thiên nhiên và con người, giữa ý thức hệ duy tâm và duy vật. Ngay từ đầu của lịch sử trồng trọt, nhân dân lao động thông qua thực tế sản xuất và những kinh nghiệm của mình đã phát hiện và phòng trừ một số bệnh hại nguy hiểm (Đào Hồng Thuận) [7]. Bệnh cây là tình trạng sinh trưởng và phát triển không bình thường của cây dưới tác động của một hay nhiều yếu tố ngoại cảnh hoặc là vật ký sinh nào đó gây nên những thay đổi trong quá trình sinh lý. Từ đó dẫn đến những thay đổi trong chức năng cấu trúc, giải phẫu hình thái của một bộ phận nào đó trên cây hoặc toàn bộ cây làm cho cây sinh trưởng và phát triển kém, thậm chí có thể chết gây nên những thiệt hại về kinh tế (Đặng Kim Tuyến, 2005) [8]. Theo thống kê kết quả điều tra các nguyên nhân gây bệnh ở rừng nhiệt đới của Brown năm 1968 thì trong tổng số 772 loài cây rừng nhiệt đới khi điều tra tỷ lệ mắc bệnh cho thấy: Bệnh do nấm gây ra chiếm tới 83%, bệnh do cây kí sinh 12%, bệnh do Vi khuẩn chiếm 3,4%, bệnh do Virus chiếm 1% và còn lại là các nguyên nhân khác. Đối với rừng ôn đới có khí hậu lạnh tỷ lệ mắc bệnh do nấm chiếm từ 95% - 97%, còn lại là các nguyên nhân khác. Như vậy bệnh cây rừng nói chung chủ yếu do nấm gây nên (Đặng Kim Tuyến, 2005) [8]. Theo cách hiểu thông thường, bệnh cây là khoa học nghiên cứu về cây bị bệnh, sinh trưởng và phát triển không bình thường vì những lý do sinh vật cũng như không phải sinh vật. Bệnh cây là kết quả tác động của 3 yếu tố: nguồn bệnh, cây trồng và điều kiện bên ngoài. Cách hiểu trên giúp chúng ta 5 nắm được nội dung và thực chất của bệnh cây ở mức độ từng cá thể. Tuy nhiên trong thực tế sản xuất cách hiểu trên đây chưa cho phép giải quyết một cách có cơ sở những trường hợp cụ thể về bệnh cây. Trong hoạt động thực tế của mình, người làm công tác bệnh cây phải giải quyết các nhiệm vụ có liên quan đến những tập đoàn có cây lớn, vi sinh vật gây bệnh, trong những khoảng không gian nhất định, thường là khá rộng lớn, với tác động của nhiều yếu tố khí hậu, đất đai khác nhau (Đào Hồng Thuận) [7]. Phòng trừ bệnh cây bao gồm nhiều biện pháp khác nhau. Có những biện pháp có tác dụng phòng, bảo vệ cây, có biện pháp có tác dụng trừ một loại bệnh cụ thể. Chúng bao gồm 6 biện pháp chủ yếu: Kỹ thuật lâm nghiệp (gồm các biện pháp canh tác, tổ chức và quản lý kinh doanh rừng), chọn giống cây chống chịu bệnh, kiểm dịch thực vật, sinh vật học, vật lý cơ giới và hoá học (Đào Hồng Thuận) [7]. 2.2. Tình hình nghiên cứu trên thế giới và trong nước 2.2.1. Tình hình nghiên cứu trên thế giới 2.2.1.1. Nghiên cứu về gây trồng Keo tai tượng Keo tai tượng là loài cây mọc nhanh có biên độ sinh thái khá rộng. Keo tai tượng rất kén đất đòi hỏi đất phải tốt và sâu ẩm. Là cây họ đậu nên Keo tai tượng không chỉ là cây kinh tế mà còn là cây che phủ cải tạo đất và cải thiện điều kiện môi trường, ngày nay loài cây này đang được mở rộng ở nhiều nước, điển hình như Inđônêxia, Malaixia, Philippin,Thái Lan, Ấn độ, Nigiêria, Tanzania, Băng-la-đét, Trung quốc, Mỹ. Ngay cả Papua Niu Ghine, nơi có Keo tai tượng phân bố tự nhiên ở phía Đông và phía Nam cũng đã tiến hành dẫn giống lên phía Bắc để phủ xanh đất trống đồi trọc, cải tạo đất thoái hóa sau nương rẫy [10]. Ở Inđônêxia Keo tai tượng cũng được trồng từ những năm 1940. Ở Thái Lan, Keo tai tượng đã được đưa vào trồng từ năm 1935, nhưng mãi đến 6 năm 1964 trở lại đây mới được phát triển mạnh. Năm 1961 Trung Quốc đã nhập khoảng 50 loài từ Ôxtrâylia vào trồng thử nghiệm, song chỉ có một số loài có triển vọng và được gây trồng trên diện rộng, trong đó có Keo tai tượng [10]. Tình hình sinh trưởng của Keo tai tượng trên các địa điểm của mỗi nước cũng rất khác nhau, tùy thuộc vào điều kiện đất đai và khí hậu cụ thể nơi gây trồng. Nhưng nhìn chung ở những nơi có lượng mưa trên 2000mm, đất giầu dinh dưỡng thì khả năng sinh trưởng khá nhanh, trung bình chiều cao có thể đạt trên 2,5m/năm. Ở những nơi đất đai xấu khả năng sinh trưởng thường rất kém, chiều cao bình quân chỉ đạt khoảng 1,0m/năm, nhất là vùng miền tây Bengan của Ấn độ chỉ đạt dưới 0,5m/năm. Với mức tăng trưởng về đường kính và chiều cao như vậy, ở những nơi đất đai và khí hậu thuận lợi trong chu kỳ kinh doanh dưới 10 năm, năng suất bình quân về trữ lượng gỗ cũng chỉ đạt khoảng từ 10-15m/ha/năm. Tuy nhiên, bằng con đường cải thiện giống kết hợp các biện pháp thâm canh như làm đất toàn diện bằng bằng cơ giới, bón phân và tăng cường các biện pháp chăm sóc, một số nước đã đưa năng suất rừng trồng lên trên 30m/năm [10]. 2.2.1.2. Nghiên cứu về bệnh hại keo Năm 1961 - 1968 John Boyce, nhà bệnh cây rừng người Mỹ đã mô tả một số bệnh cây rừng, trong đó có bệnh hại Keo [13]. Năm 1953 Roger đã nghiên cứu một số bệnh hại trên cây bạch đàn và keo. GF.Brown (người Anh, 1968) cũng đề cập đến một số bệnh hại Keo[13]. Trong thực tế có một số nấm bệnh đã được phâ lập từ một số loài keo. Đó là nấm Glomerella cingulata gây bệnh đốm lá ở A. simsii; nấm Uromycladium robinsonii gây bệnh gỉ sắt ở lá giả loài A. melanoxylon; nấm Oidium sp gây bệnh phấn trắng. Có trên các loài keo (Acacia mangium) ở Trung Quốc nhưng loài keo địa phương lại không bị bệnh [13]. 7 Roger L. (1954) đã nghiên cứu một số bệnh hại cây Keo. Cây Keo khô héo làm lá rụng và tàn lụi từ trên xuống dưới (chết ngược) do loài nấm hại lá Glomerella cingulata đó là nguyên nhân chủ yếu của sự thiệt hại với loài Keo tai tượng (Acacia mangium) trong vườn giống ở Papua New Guinea (FAO, 1981). Tại Malaysia, theo nghiên cứu của Lee (1993) loài nấm này còn gây hại với các loài Keo khác [2]. 2.2.1.3. Nghiên cứu về nấm Ceratocystis Ở Inonexia Ceratocystis spp. lần đầu tiên được ghi nhận với tên là Ceratocystis fimbriata (còn có tên là Rostrella cofeae Zimm) được công bố năm 1900 trên cây Cà phê (Coffea arabica L.) ở đảo Java (Zimmerman, 1900). Nấm Ceratocystis được xác định là một mối đe dọa mới cho rừng trồng Keo ở Châu Á và Úc (Wingield et al. 2009). Gần đây nhất, Tarigan và cộng sự (2011) đã phát hiện ba loài nấm Ceratocystis mới gây hại trên Keo tai tượng ở Indonexia đó là các loài Ceratocystis inquinans, C. sumatrana và C. Microbasis [5]. Năm 2011 Tarigan et al. đã phát hiện thêm hai loài nấm mới gây bệnh cho Keo tai tượng ở Indonesia và đặt tên là Ceratocystis manginecans và C. Acaciivora [5]. 2.2.1.4. Nghiên cứu về biện pháp phòng trừ bệnh Năm 1885 Milađê (P. M. A. Millardet) đã phát minh ra dung dịch boocdo để phòng trừ bệnh hại ở cây trồng do nấm và vi khuẩn [1]. Khi bệnh được phát hiện sớm, việc phòng trừ bệnh cũng đạt được hiệu quả cao bằng việc chọn đúng thuốc diệt nấm. Theo kết quả nghiên cứu của Lim và Khoo năm 1985 ở Malaysia, sử dụng dung dịch Bordeaux có thành phần và tỷ lệ như sau: CuSO4:CaO:H2O = 1:2:10 rất có hiệu quả khi rừng cao su, vườn xoài bị nhiễm bệnh phấn hồng [1]. 8 Tuy nhiên việc phòng trừ các loại dịch bệnh nói chung và bệnh phấn hồng nói riêng cho các cây rừng thường có chi phí lớn. Một số giải pháp sau đây có thể được áp dụng: Điều tra thường xuyên phát hiện sớm các triệu chứng của bệnh. Khi bệnh mới xuất hiện, tỷ lệ bị bệnh còn ít, xử dụng thuốc Bordeaux nồng độ 1% để phun. Chặt toàn bộ cây bị chết hoặc nhiễm bệnh nặng đưa ra khỏi rừng để tiêu diệt bệnh. Không trồng các dòng quá mẫn cảm với bệnh gần các lô trồng cây công nghiệp như điều và cao su. Chiến lược lâu dài và mang lại hiệu quả kinh tế cao là tuyển chọn các dòng, xuất xứ có khả năng kháng bệnh trồng trên các lập địa có nguy cơ mắc bệnh cao, đặc biệt những vùng có lượng mưa trên 2000 mm năm [1]. 2.2.2. Tình hình nghiên cứu ở Việt Nam 2.2.2.1. Nghiên cứu về gây trồng Keo tai tượng Vào đầu những năm 80 của thế kỷ trước được sự tài trợ của một số tổ chức quốc tế, cùng với một số loài keo vùng thấp khác, Keo tai tượng đã được đưa vào gây trồng khảo nghiệm ở một số vùng sinh thái chính của nước ta (Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam) [2]. Năm 2008, Nguyễn Văn Thắng và Ngô Đình Quế đã nghiên cứu ảnh hưởng của một số điều kiện lập địa đến sinh trưởng của rừng trồng Keo tai tượng tại vùng Trung Tâm nhằm góp phần sử dụng đất một cách hợp lý để tạo ra các rừng trồng có năng suất cao, phòng hộ và bảo vệ môi trường (Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam) [2]. 2.2.2.2. Nghiên cứu về bệnh hại Keo Sâu bệnh cây rừng là một thành viên của hệ sinh thái rừng, sâu bệnh có tác dụng quan trọng trong việc làm suy thoái cây rừng; Sâu bệnh đóng vai trò 9 của một vật tiêu thụ và phân giải. Song sâu bệnh cũng là đối tượng làm ảnh hưởng đến đời sống của cây, giảm khả năng sinh trưởng của cây, giảm năng suất rừng, thậm chí đã có những trận dịch làm ảnh hưởng chết hàng loạt cây ảnh hưởng không nhỏ đến sản xuất lâm nghiệp [8]. 2.2.2.3. Nghiên cứu về nấm Ceratocystis sp Trong thời gian vừa qua, một bệnh mới hại các loài Keo đã xuất hiện với triệu chứng héo lá, loét thân, nấm làm gỗ bị biến màu và cuối cùng cây chết. Phân lập nấm bệnh bằng phương pháp nuôi cấy đơn bào tử, các mẫu gỗ bị bệnh được cắt thành các mẩu nhỏ, một số mẩu để trong hộp lồng ẩm, một số mẩu kẹp vào giữa 2 lát cà rốt mỏng và đặt trong túi bóng giữ ẩm trong 3 - 5 ngày để hình thành bào tử hoặc cho đến khi thể quả của nấm được hình thành (Moller và De Vay, 1968) [5]. Nấm gây bệnh đã được xác định là Ceratocystis sp. Nấm Ceratocystis sp là nấm gây bệnh nguy hiểm cho nhiều loài cây gỗ, có phân bố toàn thế giới nhưng gây hại nặng ở các nước nhiệt đới (Kile, 1993). Loài nấm này được xác định là một mối đe dọa mới cho rừng trồng các loài keo [5]. 2.2.2.4. Nghiên cứu về biện pháp phòng trừ bệnh Năm 1966, Nguyễn Sỹ Giao đã phát hiện bệnh rơm lá thông và sử dụng dung dịch booc đô để phòng trừ bệnh này [3]. Phòng trừ bệnh cần theo phương châm "Phòng là chính, trừ kịp thời, toàn diện và tổng hợp", luôn luôn phải thực hiện các biện pháp phòng trừ theo hướng cân bằng sinh thái luôn giữ mức độ bị hại dưới ngưỡng kinh tế [12]. Áp dụng tốt các biện pháp chăm sóc, cắt tỉa cành, trồng đúng mật độ, đúng lập địa để tạo điều kiện cho cây sinh trưởng và phát triển tốt, chống lại sự xâm nhiễm của bệnh. Việc cắt tỉa cành không được gây tổn thương nặng đến thân cây, việc cắt cành được thực hiện vào mùa khô để tránh sự xâm nhiễm của vật gây bệnh [4]. 10 Báo cáo nghiên cứu khoa học trường đại học Nông Lâm Thái Nguyên: ‘‘Khảo nghiệm hiệu lực của một số loại thuốc hóa học phòng trừ bệnh gỉ sắt lá keo ở rừng mới trồng tại xã Vạn Thọ - Đại Từ - Thái Nguyên” (Đặng Kim Tuyến, 2005) [4]. Khi thực hiện phòng trừ hóa học, nghiêm cấm dùng các loại thuốc không được phép sử dụng ở Việt Nam, chỉ sử dụng các loại thuốc hạn chế sử dụng ở Việt Nam khi thấy thật cần thiết. Khi sử dụng thuốc hóa học phải theo nguyên tắc 4 đúng "đúng thuốc, đúng lúc, đúng nồng độ - liều lượng và đúng kỹ thuật". Cần chú ý chọn các loại thuốc có độc tính thấp, có tính chọn lọc, hiệu quả trừ bệnh cao theo danh mục thuốc bảo vệ thực vật được phép sử dụng ở Việt Nam [4]. 2.3. Thông tin chung về Keo tai tượng Keo tai tượng (Acacia mangium) còn có tên khác là Keo lá to, Keo đại, Keo mỡ, là một cây thuộc họ Trinh nữ (Mimosaceae). Keo tai tượng phân bố tự nhiên ở phía Bắc Australia, đông Indonesia. Loài này đã được đem trồng thành công ở Philippines, Hawaii, Costa Rica và nhiều nơi khác ở Châu Á. Người ta sử dụng Keo tai tượng để bảo vệ cảnh quan môi trường và lấy gỗ. Là loài cây đa mục đích, thuộc loài cây cố định đạm, có tác dụng cải tạo đất. Là cây gỗ trung bình, ở tuổi thành thục thường có độ cao trên 15m, đường kính 40 - 50cm. Ở nơi đất xấu thường không quá 10m, đường kính dưới 20cm. Cây con lúc mới mọc (1- 2 tuần tuổi) có lá kép lông chim, sau đó mới ra lá thật: Lá đơn màu xanh thấm, lá to, rộng 10cm, dài 20cm, hoa màu trắng vàng, quả vặn xoắn. 11 Là loài cây đa tác dụng như cải tạo đất, phủ xanh đất trống đồi núi trọc, phòng chống xói mòn, giữ nước. Cung cấp gỗ làm nhiên liệu bột giấy, ván ép, đóng đồ mộc. Keo tai tượng sinh trưởng thích hợp ở độ cao dưới 800m so với mực nước biển, nơi có lượng mưa trung bình từ 1.500 - 2.500mm/năm. Ở giai đoạn vườn ươm Keo tai tượng thường mắc các bệnh: Phấn trắng, cháy lá, gỉ sắt… Trong giai đoạn rừng trồng thường mắc các bệnh gỉ sắt, khảm lá, nấm Ceratocystis sp,… 2.4. Tổng quan về khu vực nghiên cứu 2.4.1. Điều kiện tự nhiên Đại Từ là một huyện miền núi của tỉnh Thái Nguyên. Ở địa bàn huyện trồng rất nhiều cây Keo tai tượng tạo điều kiện cho sự phát triển kinh tế - xã hội, và ổn định đời sống nhân dân tại địa phương. Vì vậy điều kiện địa phương đáp ứng được nội dung nghiên cứu của chuyên đề. 2.4.1.1 Vị trí địa lý Đại từ là Huyện miền núi nằm ở phía Tây bắc của tỉnh Thái Nguyên, nằm trong tọa độ từ 21 30 đến 21 50 vĩ độ Bắc đến 105 42 độ kinh đông, cách thành phố Thái Nguyên 25 Km. Phía Bắc giáp huyện Định Hoá Phía Đông Nam giáp huyện Phổ Yên và Thành Phố Thái Nguyên Phía Đông Bắc giáp huyện Phú Lương Phía Tây Bắc giáp tỉnh Tuyên Quang và tỉnh Vĩnh Phúc. Phía Đông Nam giáp tỉnh Phú Thọ Huyện Đại Từ có nhiều đơn vị hành chính nhất tỉnh: 31 xã, thị trấn, tổng diện tích đất tự nhiên toàn Huyện là 57.848 ha (chiếm 16.58% diện tích đất tự nhiên của toàn tỉnh Thái Nguyên). Trong đó, tổng diện tích đất đang sử dụng vào mục đích là 93.8%, còn lại 6.2% diện tích tự nhiên chưa sử dụng.