Tài liệu Cơ sở hình thành tư tưởng hồ chí minh. liên hệ đến việc chọn lọc và tiếp thu những giá trị tốt đẹp của dân tộc và nhân dân để từ đó hình thành phẩm chất cốt lõi của người sinh viên việt nam trong thế kỷ xxi

ĐẠI HỌC QUỐC GIA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA TIỂU LUẬN MÔN TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH ĐỀ TÀI 1 CƠ SỞ HÌNH THÀNH TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH. LIÊN HỆ ĐẾN VIỆC CHỌN LỌC VÀ TIẾP THU NHỮNG GIÁ TRỊ TỐT ĐẸP CỦA DÂN TỘC VÀ NHÂN DÂN ĐỂ TỪ ĐÓ HÌNH THÀNH PHẨM CHẤT CỐT LÕI CỦA NGƯỜI SINH VIÊN VIỆT NAM TRONG THẾ KỶ XXI GVHD: Phan Thị Thanh Hương Nhóm: A02-01 1. Nguyễn Minh Cảm 1710648 2. Nguyễn Hồng Chín 1710684 3. Võ Đình Dương 1710913 4. Mai Thanh Sơn 1712966 5. Bào Ngọc Thảo 1710296 6. Thới Đỗ Kiều Trang 1713572 LỜI MỞ ĐẦU Lời đầu tiên, chúng em xin cảm ơn Ban giám hiệu Đại học Bách Khoa Thành phố Hồ Chí Minh đã tạo điều kiện cho sinh viên chúng em được tiếp cận với các môn học thông qua hình thức online. Dù gặp phải một số khó khăn về mặt khoảng cách nhưng những kiến thức bổ ích, bài giảng tâm huyết và những bài kiểm tra đều đặn đã tạo động lực to lớn để chúng em tiếp tục con đường học vấn của mình. Chúng em xin cảm ơn Bộ môn Lý luận chính trị đã giúp chúng em mở mang tri thức về bộ môn Tư tưởng Hồ Chí Minh, một nền tảng tư tưởng hết sức quan trọng, đối với việc xây dựng và phát triển đất nước. Hiểu được quan điểm về những vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam, từ cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân đến cách mạng xã hội chủ nghĩa; vận dụng và phát triển Chủ nghĩa Mác-Lênin vào điều kiện cụ thể của Việt Nam. Chúng em xin chân thành cảm ơn cô Phan Thị Thanh Hương đã tận tình giải đáp những thắc mắc của chúng em trong quá trình học tập. Sau những nỗ lực tìm hiểu môn học, phát triển bài tiểu luận chúng em mong ràng có thể phần nào đưa ra những lý luận đúng đắn về Cơ sở hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh. Đồng thời, mang đến góc nhìn tư duy mới trong việc nhìn nhận vấn đề chọn lọc, tiếp thu những giá trị tốt đẹp của dân tộc và nhân loại của sinh viên Việt Nam trong thế kỷ XXI. Chúng em mong Cô bỏ qua nếu có những phân tích, nhận định chưa đúng đắn về vấn đề trong bài luận. Chúng em rất mong được sự đón nhận và góp ý từ Cô để nhóm chúng em có thể hoàn thiện hơn về mặt nội dung bài tiểu luận cũng như về quan điểm đối với Tư tưởng của Bác Hồ Chí Minh vĩ đại. Chúng em xin chân thành cảm ơn! Tập thể nhóm A02-01. 2 MỤC LỤC PHẦN 1: PHẦN MỞ ĐẦU ......................................................................................................................... 4 1. Giới thiệu đề tài ............................................................................................................................... 4 2. Mục đích, yêu cầu ........................................................................................................................... 4 3. Đối tượng nghiên cứu ..................................................................................................................... 4 4. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................................................... 4 5. Phạm vi nghiên cứu......................................................................................................................... 4 6. Kết cấu đề tài ................................................................................................................................... 4 7. Kết quả nghiên cứu ......................................................................................................................... 5 PHẦN 2: NỘI DUNG.................................................................................................................................. 6 Chương 1: Cơ sở hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh .............................................................................. 6 1. Cơ sở khách quan............................................................................................................................ 6 1.1. 2. 3. Bối cảnh lịch sử hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh .................................................................. 6 Cơ sở chủ quan ................................................................................................................................ 8 2.1 Khả năng tư duy và trí tuệ của Hồ Chí Minh ............................................................................ 9 2.2 Phẩm chất đạo đức và năng lực hoạt động thực tiễn.............................................................. 10 Trái tim yêu nước, thương dân, một tấm lòng nhiệt thành cách mạng ................................... 13 CHƯƠNG 2: Việc chọn lọc, tiếp thu những giá trị tốt đẹp của dân tộc và nhân loại để từ đó hình thành năng lực, phẩm chất cốt lõi của người sinh viên Việt Nam trong thế kỷ XXI .......................... 15 1. Tiếp thu những giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc .......................................................... 15 1.1 Những điểm tích cực trong việc tiếp thu giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc ....................... 15 1.2 Những điều chưa đạt được trong việc tiếp thu giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc .............. 17 2. Tiếp thu những tinh hoa văn hoá của nhân loại......................................................................... 18 2.1 Đối với văn hoá phương Đông ...................................................................................................... 18 2.2 3. Đối với văn hoá phương Tây................................................................................................... 19 Kết luận .......................................................................................................................................... 19 CHƯƠNG 3: Sự vận dụng của Đảng và nhà nước ta đối với việc phát huy năng lực, phẩm chất cốt lõi của người sinh viên Việt Nam hiện nay ............................................................................................. 21 1. Tác động từ phía Đảng và Nhà nước: ................................................................................... 21 2. Đề xuất cải thiện để nâng cao phát huy năng lực, phẩm chất cốt lõi của người sinh viên Việt Nam hiện nay ......................................................................................................................................... 26 PHẦN 3: KẾT LUẬN ............................................................................................................................... 28 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................................................ 30 3 PHẦN 1: PHẦN MỞ ĐẦU 1. Giới thiệu đề tài Đề tài 1: “Cơ sở hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh. Liên hệ đến việc chọn lọc, tiếp thu những giá trị tốt đẹp của dân tộc và nhân loại để từ đó hình thành năng lực, phẩm chất cốt lõi của người sinh viên Việt Nam trong thế kỷ XXI” 2. Mục đích, yêu cầu Mục đích: Giúp mọi người nhận thức đúng về cơ sở hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh, từ đó hiểu được giá trị cố lõi để vững tin, đồng thời tiếp tục tiếp nối phát triến những giá trị, phẩm chất tốt đẹp từ bản chất của tư tưởng Hồ Chí Minh. Yêu cầu: Nắm vững cơ sở hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh. 3. Đối tượng nghiên cứu Bài tiểu luận gồm có 2 đối tượng nghiên cứu chính là  Cơ sở hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh  Việc chọn lọc, tiếp thu những giá trị tốt đẹp của dân tộc và nhân loại để từ đó hình thành năng lực, phẩm chất cốt lõi của người sinh viên Việt Nam trong thế kỷ XXI 4. Phương pháp nghiên cứu Kết hợp phương pháp logic với diễn giải, so sánh, tổng hợp, phân tích, chứng minh… 5. Phạm vi nghiên cứu Những tài liệu lịch sử cụ thể cùng hệ thống tư liệu về tư tưởng Hồ Chí Minh, đồng thời tìm hiểu những tài liệu thực tiễn từ các nguồn thông tin chính thống. 6. Kết cấu đề tài Gồm có 3 chương:  Chương 1 Cơ sở hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh 4  Chương 2 Việc chọn lọc, tiếp thu những giá trị tốt đẹp của dân tộc và nhân loại để từ đó hình thành năng lực, phẩm chất cốt lõi của người sinh viên Việt Nam trong thế kỷ XXI  Chương 3 Sự vận dụng của Đảng và nhà nước ta đối với việc phát huy năng lực, phẩm chất cốt lõi của người sinh viên Việt Nam hiện nay 7. Kết quả nghiên cứu Nhận thức được tầm quan trọng của các cơ sở hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh bao gồm cơ sở khách quan và chủ quan. Từ đó nhận thức sâu sắc hơn về tài sản tinh thần to lớn của Đảng và dân tộc, mãi mãi soi đường cho nhân dân ta giành thắng lợi. Đồng thời, tạo động lực để tiếp thu những giá trị tốt đẹp của dân tộc và nhân loại để từ đó hình thành năng lực, phẩm chất cốt lõi của người sinh viên Việt Nam trong thế kỷ XXI. 5 PHẦN 2: NỘI DUNG Chương 1: Cơ sở hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh 1. Cơ sở khách quan 1.1. Bối cảnh lịch sử hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh 1.1.1. Bối cảnh lịch sử Việt Nam cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX Chính quyền triều Nguyễn đã từng bước khuất phục trước cuộc xâm lược của tư bản Pháp, lần lượt ký kết các hiệp ước đầu hàng, thừa nhận nền bảo hộ của thực dân Pháp trên toàn cõi Việt Nam. Cuối thế kỷ XIX, các cuộc khời nghĩa vũ trang dưới khẩu hiệu “Cần Vương” do các sĩ phu, văn thân lãnh đạo cuối cũng đã thất bại. Hệ tư tưởng phong kiến tỏ ra lỗi thời trước các nhiệm vụ lịch sử. Cuộc khai thác thuộc địa của thực dân Pháp khiến cho xã hội nước ta có sự biến chuyển và phân hóa, giai cấp công nhân, tầng lớp tiểu tư sản và tư sản bắt đầu xuất hiện, tạo ra những tiền đề bên trong cho phong trào yêu nước giải phóng dân tộc Việt Nam đầu thế kỷ XX. Các sĩ phu nho học có tư tưởng tiến bộ, thức thời, tiêu biểu như: Phan Bội Châu, Phan Châu Trinh đã cố gắng tổ chức và vận động cuộc đấu tranh yêu nước chống Pháp theo mục tiêu và phương pháp mới nhưng đều thất bại. Do vậy, phong trào cứu nước của nhân dân ta muốn giành thắng lợi phải đi theo một con đường mới. Các “tân thư’’, “tân văn”, “tân báo” và những ảnh hưởng của trào lưu cải cách ở Nhật Bản, Trung Quốc tràn vào Việt Nam, phong trào yêu nước của nhân dân ta chuyển dần sang xu hướng dân chủ tư sản1. 1.1.2 Bối cảnh thời đại Với sự ra đời của quốc tế cộng sản (3-1919), phong trào công nhân trong các nước tư bản chủ nghĩa phương Tây và phong trào giải phóng dân tộc ở các nước thuộc địa phương Đông ngày càng có quan hệ mật thiết với nhau hơn trong cuộc đấu tranh chống kẻ thù chung là chủ nghĩa đế quốc. 1 Báo điện tử Đảng Cộng Sản Việt Nam, cập nhật 11:24 ngày 12/05/2011. 6 Những tiền đề tư tưởng - lý luận  Giá trị truyền thống dân tộc Lịch sử dựng nước và giữ nước lâu đời đã hình thành nên những giá trị truyền thống hết sức đặc sắc và cao quý của dân tộc Việt Nam, trở thành tiền đề tư tưởng – lý luận xuất phát hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh. Đó là truyền thống yêu nước, kiên cường bất khuất, là tinh thần tương thân tương ái, lòng nhân nghĩa, ý thức cố kết cộng đồng, ý chí vươn lên, vượt qua mọi khó khăn thử thách, thông minh, sáng tạo, quý trọng hiền tài…. Trong các giá trị đó, chủ nghĩa yêu nước truyền thống là tư tưởng, tình cảm cao quý thiêng liêng nhất, là cội nguồn của trí tuệ sáng tạo và lòng dũng cảm của người Việt Nam, cũng là chuẩn mục đạo đức cơ bản của xã hội. Chủ nghĩa yêu nước sẽ biến thành lực lượng vật chất thực sự khi nó ăn sâu vào tiềm thức, vào ý chí và hành động của mỗi con người. Chính chủ nghĩa yêu nước đã thúc giục Nguyễn Tất Thành ra đi tìm đường cứu nước.  Giá trị tinh hoa văn hóa nhân loại Kết hợp các giá trị truyền thống của văn bản hóa phương Đông với các thành tựu hiện đại của văn minh phương Tây - chính là nét đặc sắc trong quá trình hình thành nhân cách và văn bản hóa Hồ Chí Minh. Tinh hoa văn hóa phương Đông  Nho giáo: Hồ Chí Minh đã tiếp thu những mặt tích cực của Nho giáo, đó là triết lý hành động, tư tưởng nhập thế, hành động giúp đời, ước vọng về một xã hội bình trị, hòa mục, triết lý nhân sinh, tu nhân dưỡng tính, đề cao văn hóa lễ giáo, tọa ra truyền thống hiếu học.  Phật giáo: Hồ Chí Minh tiếp thu và chịu ảnh hưởng sâu sắc các tư tưởng vị tha, từ bi bác ái, cứu khổ cứu nạn, thương người, nếp sống có đạo đức, trong sạch, giản dị, chăm lo làm điều thiên; tinh thần bình đẳng, chống phân biệt đẳng cấp; đề cao lao động, chống lười biến; chủ trương sống không xa lánh đời, gắn bó với nhân dân, tham gia vào cuộc đấu tranh chống kể thù của dân tộc.2 2 Giáo trình tư tưởng Hồ Chí Minh (Tái bản 2018), NXB Chính trị Quốc gia sự thật, Bộ GD&ĐT. 7  Chủ nghĩa Tam dân của Tôn Trung Sơn, Bác thấy trong đó “những điều thích hợp với điều kiện của nước ta”, đó là dân tộc độc lập, dân quyền tự do, dân sinh hạnh phúc. Tinh hoa văn hóa phương Tây  Hồ Chí Minh nghiên cứu tiếp thu ảnh hưởng của nền văn hóa dân chủ và cách mạng phương Tây (văn hóa Pháp, tìm hiểu các cuộc cách mạng ở Pháp và Mỹ).  Tiếp thu các giá trị của bản Tuyên ngôn nhân quyền và dân quyền của Đại Cách mạng Pháp, các giá trị về quyền sống, quyền mưu cầu hạnh phúc của bản Tuyên ngôn độc lập ở Mỹ năm 1776. Sau này, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã có lần nói: “Tây phương hay Đông phương có cái gì tốt, ta học lấy để tạo ra một nền văn hóa Việt Nam. Nghĩa là lấy kinh nghiệm tốt của văn hóa xưa và văn hóa nay, trau dồi cho văn hóa Việt Nam có tinh thần thuần túy Việt Nam để hợp với tinh thần dân chủ”3. Chủ nghĩa Mác – Lênin Chủ nghĩa Mác – Lênin là cơ sở thế giới quan và phương pháp luận của tư tưởng Hồ Chí Minh. Hồ Chí Minh tiếp thu chủ nghĩa Mác – Lênin trên nền tảng những tri thức văn hóa tinh túy được chắt lọc, hấp thụ và một vốn chính trị, vốn hiểu biết phong phú, được tích lũy qua thực tiễn hoạt động vì mục tiêu cứu nước và giải phóng dân tộc. 2. Cơ sở chủ quan Cùng thời có biết bao Đảng viên Đảng Xã hội Pháp người Việt cũng đọc Luận cương của Lênin, nhưng chỉ có Nguyễn Ái Quốc sớm nhìn ra con đường chân chính cho sự nghiệp cứu nước và giải phóng các dân tộc thuộc địa. Nhân tố chủ quan là một nhân tố quan trọng 3 Trang Thông tin điện tử tổng hợp Ban nội chính Trung ương, cập nhật 28/01/2020. Tiêu đề: Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh với vấn đề văn hóa của Đảng cầm quyền. 8 trong việc hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh, tác động rất lớn đến việc hình thành và phát triển tư tưởng của Người. 2.1 Khả năng tư duy và trí tuệ của Hồ Chí Minh Hồ Chí Minh có tư duy độc lập, tự chủ và sáng tạo, có óc phê phán tinh tường và sáng suốt trong việc nghiên cứu, tìm hiểu tinh hoa văn hóa của dân tộc và nhân loại. Hồ Chí Minh đã có lần nói về việc bồi đắp trí tuệ của mình bằng cách học ở Khổng Tử “sự tu dưỡng đạo đức cá nhân”, ở Giêsu “lòng nhân ái cao cả”, ở Chủ nghĩa Marx “phương pháp biện chứng”, ở chủ nghĩa Tôn Dật Tiên “chính sách phù hợp với điều kiện nước ta”. Theo Hồ Chí Minh, họ gặp nhau ở điểm chung là “muốn mưu cầu hạnh phúc cho loài người, phúc lợi cho xã hội”. Chính vì thế mà Người “cố gắng làm người học trò nhỏ của các vị ấy”. Làm thế vì Khổng Tử, Giêsu, Karl Marx, Tôn Dật Tiên…chính là những người có học thức nhất của thời đại họ đã sống. Họ vừa là sản phẩm của nền văn minh mà thời đại của họ đạt được, vừa là những đồng tác giả góp phần tạo ra nền văn minh đó4. Vì vậy Bác đã không ngừng tự học cùng với một quyết tâm cao điển hình về việc tự học ngoại ngữ, cần học chữ nào Bác liền viết lên cánh tay, vừa đi vừa xem, vừa làm vừa học, đến cuối ngày chữ mờ dần đi cũng là lúc Bác nhớ được hết5. Đồng thời Hồ Chí Minh đã không ngừng quan sát, nhận xét thực tiễn, làm phong phú thêm sự hiểu biết của mình, đồng thời hình thành những cơ sở quan trọng để tạo dựng nên những thành công trong lĩnh vực hoạt động lý luận của Người về sau, nhất là thực tiễn phương Đông để xem xét, đánh giá và bổ sung cơ sở triết lý phương Đông cho học thuyết Mác-Lênin. Cùng với việc học tập phải đi đôi với hành: Quan điểm của Bác là: Học để sửa chữa tư tưởng, học để tu dưỡng đạo đức cách mạng, học để tin tưởng, học để hành. Nói về tầm quan trọng của việc học đi đôi với hành, Bác nói: Một người học xong đại học, có thể gọi 4 Ấn phẩm báo Khoa học và Phát triển Tia sáng, cập nhật ngày 27/08/2010. Tiêu đề: Đảng ta là đạo đức, là văn minh 5 Trang Thông tin điện tử tổng hợp Ban nội chính Trung ương, cập nhật 31/01/2014. Tiêu đề: Bác Hồ - Tấm gương học tập suốt đời 9 là trí thức. Song, y không biết cày ruộng, không biết làm công, không biết đánh giặc, không biết làm nhiều việc khác. Nói tóm lại: công việc thực tế, y không biết gì cả. Thế là y chỉ có trí thức một nửa. Y muốn thành một người trí thức hoàn toàn, thì phải đem cái trí thức đó áp dụng vào thực tế. Bác còn giải thích: “Do thực hành mà sinh ra hiểu biết. Lại do thực hành mà chứng thực và phát triển sự thật. Từ hiểu biết bằng cảm giác tiến lên hiểu biết bằng lý trí. Lại từ hiểu biết bằng lý trí tiến lên thực hành lãnh đạo cách mạng, cải tạo thế giới. Thực hành, hiểu biết, lại thực hành, lại hiểu biết nữa. Cứ đi vòng như thế mãi, không bao giờ ngừng.5 Những năm tháng hoạt động trong nước và nước ngoài, bôn ba suốt 30 năm, vượt qua 3 đại dương, 4 châu lục, đặt chân đến gần 30 nước1. Hồ Chí Minh đã khám phá các quy luật vận động xã hội, đời sống văn hóa và cuộc đấu tranh của các dân tộc trong hoàn cảnh cụ thể để khái quát thành lý luận, đem lý luận chỉ đạo thực tiễn và được kiểm nghiệm trong thực tiễn. Nhờ vậy mà lý luận của Hồ Chí Minh mang giá trị khách quan, cách mạng và khoa học. "Mãi đến khi (...) nhà yêu nước vĩ đại sinh ra đời ở đất Lam Hồng đã hấp thụ sâu sắc tinh hoa của truyền thống văn hóa Việt Nam, lại có hiểu biết sâu rộng về văn hóa Phương Đông. Trải qua bao năm bôn ba khắp bốn biển năm Châu, Người đã nhạy bén tiếp thu tinh hoa các nền văn hóa trên thế giới (...). Chủ nghĩa yêu nước Việt Nam chứa một chất lượng mới, một sức mạnh mới. Người đã xây dựng một chủ nghĩa nhân văn cao cả, coi trọng quyền sống thiêng liêng của con người, một triết lý nhân văn hành động, giải phóng dân tộc gắn liền với giải phóng xã hội, giải phóng con người" 6. Là những gì Đại tướng Võ Nguyên Giáp nói về bác. 2.2 Phẩm chất đạo đức và năng lực hoạt động thực tiễn Tư tưởng Hồ Chí Minh là sản phẩm hoạt động tinh thần của cá nhân, do Người sáng tạo trên cơ sở những nhân tố khách quan. Do đó, tư tưởng Hồ Chí Minh phụ thuộc rất lớn vào các yếu tố nhân cách, phẩm chất và năng lực tư duy của chính người sáng tạo ra nó. Không 6 Ấn phẩm báo Khoa học và Phát triển Tia sáng, cập nhật ngày 04/05/2007. Tiêu đề: Chủ nghĩa yêu nước Hồ Chí Minh. 10 chỉ ở nước ta mà có nhiều chính khách, nhiều nhà hoạt động văn hóa-xã hội ở nước ngoài đã nêu nhiều ý kiến sâu sắc về nhân cách, phẩm chất, về tài năng trí tuệ của Hồ Chí Minh. Ngay từ năm 1923, lúc Hồ Chí Minh vào trạc tuổi 33, nhà báo Liên Xô Ô. Manđenxtam khi tiếp xúc với Hồ Chí Minh đã sớm nhận biết: "Từ Nguyễn Ái Quốc đã tỏa ra một thứ văn hóa, không phải văn hóa Âu châu, mà có lẽ là một nền văn hóa tương lai”. Văn hóa Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh ngày càng tỏa sáng theo dòng thời gian của dân tộc và thời đại. Nhân cách, phẩm chất, tài năng của Hồ Chí Minh đã tác động rất lớn đến sự hình thành và phát triển tư tưởng của Người. Đó là một con người sống có hoài bão, có lý tưởng, yêu nước, thương dân, có bản lĩnh kiên định, có lòng tin vào nhân dân, khiêm tốn, bình dị, ham học hỏi, nhạy bén với cái mới, thông minh, có hiểu biết sâu rộng, có phương pháp biện chứng, có đầu óc thực tiễn, v.v. Chính nhờ vậy, người đã khám phá sáng tạo về lý luận cách mạng thuộc địa trong thời đại mới, xây dựng được một hệ thống quan điểm toàn diện, sâu sắc và sáng tạo về cách mạng Việt Nam, đã vượt qua mọi thử thách, sóng gió trong hoạt động thực tiễn, kiên trì chân lý, định ra các quyết sách đúng đắn và sáng tạo, biến tư tưởng thành hiện thực cách mạng. Xuất phát từ nhận thức đúng đắn về vai trò của đạo đức, Hồ Chí Minh đã tự rèn luyện để có phẩm chất đạo đức cao quý của người cộng sản. Suốt thời gian bôn ba ở nước ngoài, tìm đường giải phóng cho dân tộc, Hồ Chí Minh đã trở thành người cộng sản có đạo đức cách mạng sáng ngời. Đạo đức của Cụ Hồ như lời của Phạm Văn Đồng nói là: “Trung với nước, hiếu với dân, là cần, kiệm, liêm, chính, chí công, vô tư, trong đó trung với nước, hiếu với dân thuộc về đạo, nói một cách khác đó là độc lập, chủ nghĩa xã hội; còn cần, kiệm, liêm, chính, chí công, vô tư là thuộc về đức, là bộ phận quan trọng của Đức, đức trong tư tưởng của Cụ Hồ còn rộng lớn hơn nhiều, đức có thể được định nghĩa như là những tính con người cần phải rèn luyện để thực hiện cái đạo cơ bản hơn”7. 7 Ấn phẩm báo Khoa học và Phát triển Tia sáng, cập nhật ngày 06/09/2010. Tiêu đề: Đạo đức và nhân cách: đặc điểm số một của tư tưởng Hồ Chí Minh. 11 Hồ Chí Minh là hiện thân của sự hoàn thiện, hoàn mỹ về đạo đức: Yêu đồng bào, yêu nhân dân, triệt để cách mạng và vô cùng nhân từ; uyên bác mà cực kỳ khiêm tốn; vĩ đại mà rất mực bình dị. “Khi Cụ Hồ từ trần, thì ở Pháp rộ lên một loạt bài báo của những nhân vật tiếng tăm tuyên dương Chủ tịch Hồ Chí Minh là nhà lãnh tụ Cộng sản trên thế giới, đã đặc biệt chú trọng đến vấn đề đạo đức trong lý luận và trong thực tiễn, không vị lãnh tụ nào sánh bằng. Họ nhấn mạnh Hồ Chủ Tịch của chúng ta đã đặt vị trí “ưu tiên cho đạo đức”7. Vì vậy trong suốt quá trình lãnh đạo cách mạng Việt Nam, Hồ Chí Minh thường xuyên quan tâm đến việc giáo dục đạo đức cho mọi người. Tùy theo từng thời kỳ cách mạng, Người đã đề ra những yêu cầu đạo đức sát hợp để mọi người phấn đấu rèn luyện, nhằm hoàn thành nhiệm vụ ngày càng nặng nề, khó khăn, phức tạp hơn, từ đó mà giành thắng lợi ngày càng to lớn cho cách mạng. Khi Đảng ta trở thành Đảng cầm quyền, Hồ Chí Minh đặc biệt nhấn mạnh đến đạo đức của người cán bộ, đảng viên. Hai mươi bốn năm trên cương vị Chủ tịch nước, Người đã kiên trì giáo dục cán bộ, đảng viên về đạo đức mới, đạo đức cách mạng. Nếu quyền lực là sức mạnh để giữ vững những thành quả cách mạng, để tổ chức và xây dựng chế độ xã hội mới, để phát triển kinh tế và văn hóa, để biến đất nước ta từ nghèo nàn, lạc hậu trở thành giàu mạnh, văn minh, thì quyền lực lại có mặt trái của nó là có thể làm tha hóa con người nắm quyền lực, có thể đưa đến những tổn thất lớn cho cách mạng. Hồ Chí Minh đã nhìn thấy điều này từ rất sớm, không phải chỉ ở trong nước, mà còn ở nhiều nước khác.8 Những vấn đề đạo đức mà Người đặt ra với cán bộ, đảng viên chính là nhằm ngăn chặn, khắc phục những hiện tượng tha hóa có thể hoặc đã xảy ra, nhất là để chống lại những khuynh hướng sai lệch về quyền lực như quan liêu, cậy thế, cậy quyền, lợi dụng quyền lực, lạm dụng quyền lực, say mê quyền lực, chạy theo quyền lực, tranh giành quyền lực, 8 Trang thông tin Bộ nội vụ, cập nhật ngày 19/05/2015. Tiêu đề: Đạo đức Hồ Chí Minh - nền tảng sự phát triển của xã hội Việt Nam hiện nay. 12 tham quyền, cố vị... những tệ nạn có thể trở thành nguy cơ làm sụp đổ sự nghiệp của một người, thậm chí của cả một Đảng Cộng sản. “Suốt cuộc đời Người, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn quan tâm đến công tác giáo dục lý tưởng và đạo đức cách mạng cho những người yêu nước, cán bộ, đảng viên, thanh niên và cho quần chúng nhân dân. Hầu như bài nói, bài viết nào của Người cũng đều đề cập đến vấn đề đạo đức cách mạng. Trong bản Di chúc để lại cho toàn Ðảng, toàn quân và toàn dân ta trước lúc ra đi, Người vẫn luôn đau đáu dặn dò: “Ðảng ta là một đảng cầm quyền. Mỗi đảng viên và cán bộ phải thật sự thấm nhuần đạo đức cách mạng, thật sự cần kiệm liêm chính, chí công vô tư. Phải giữ gìn Ðảng ta thật trong sạch, phải xứng đáng là người lãnh đạo, là người đầy tớ thật trung thành của nhân dân”9. Điều căn dặn tâm huyết ấy của Người mãi mãi có ý nghĩa đối với việc tu dưỡng rèn luyện đạo đức của cán bộ, đảng viên, đối với công tác xây dựng Đảng. Đạo đức Hồ Chí Minh là cơ sở để xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên của Đảng nói riêng và xây dựng con người mới xã hội chủ nghĩa Việt Nam nói chung hiện nay. Nó là phương hướng đúng đắn và là yếu tố trọng yếu đảm bảo cho cách mạng Việt Nam đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác trong mọi thời kỳ và hiện nay vẫn còn nguyên giá trị trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước của Đảng và dân tộc ta. 3. Trái tim yêu nước, thương dân, một tấm lòng nhiệt thành cách mạng Bác có tâm hồn của một nhà yêu nước, một chiến sĩ cộng sản nhiệt thành cách mạng, một trái tim yêu nước thương dân sẵn sàng chịu đựng gian khổ, hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc, hạnh phúc cho Nhân dân10. Tóm lại: tư tưởng Hồ Chí Minh là sản phẩm của sự tổng hòa của những điều kiện khách quan và chủ quan, của truyền thống văn hóa dân tộc và tinh hoa nhân loại. Cùng với thực tiễn dân tộc và thời đại được Hồ Chí Minh tổng kết, chuyển hóa sắc sao, tinh tế với một phương pháp khoa học, biện chứng, do vậy tư tưởng Hồ Chí Minh đã trở thành tư tưởng 9 Trang thông tin Tiếng nói của Đảng Bộ và Nhân dân Nam Định, cập nhật ngày 18/12/2018. Tiêu đề: Giá trị lý luận và thực tiễn của tác phẩm "Đạo đức cách mạng" đối với công tác xây dựng Đảng hiện nay. 10 Hội đồng nhân nhân tỉnh Bạc Liêu. Tiêu đề: Khái niệm, Nguồn gốc, Quá trình hình thành Tư Tưởng Hồ Chí Minh. 13 Việt Nam hiện đại trong đó nội dung cốt lõi là độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. 14 CHƯƠNG 2: Việc chọn lọc, tiếp thu những giá trị tốt đẹp của dân tộc và nhân loại để từ đó hình thành năng lực, phẩm chất cốt lõi của người sinh viên Việt Nam trong thế kỷ XXI 1. Tiếp thu những giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc 1.1 Những điểm tích cực trong việc tiếp thu giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc Tư tưởng Hồ Chí Minh có cội nguồn từ những giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc. Khi tôn vinh Người là danh nhân văn hóa kiệt xuất và Anh hùng giải phóng dân tộc, tổ chức UNESCO đã ghi nhận: Nhà văn hóa kiệt xuất Hồ Chí Minh là kết tinh của truyền thống văn hóa ngàn năm của dân tộc Việt Nam và những tư tưởng của Người là hiện thân của những khát vọng của các dân tộc trong việc khẳng định bản sắc của mình và tiêu biểu cho việc thúc đẩy hiểu biết lẫn nhau… Dân tộc Việt Nam trải qua hàng nghìn năm lịch sử dựng nước và giữ nước đã tạo lập cho mình một nền văn hóa riêng, phong phú và bền vững với những giá trị truyền thống tốt đẹp và cao quý.11 Trước hết đó là chủ nghĩa yêu nước và ý chí bất khuất đấu tranh để dựng nước và giữ nước. Nó là cơ sở xuất phát, là động lực, là sợi chỉ đỏ xuyên suốt cuộc đời hoạt động cách mạng của Bác. Bác từng nói: “Dân ta có một lòng nồng nàn yêu nước đó là một truyền thống quý báu của ta từ xưa đến nay”12, câu nói trên của chủ tịch Hồ Chí Minh đã thể hiện giá trị cốt lõi nhất của dân tộc Việt Nam từ xưa đến nay và vẫn còn tiếp tục trong tương lai. Lòng yêu nước gắn liền với yêu quê hương, yêu con người Việt Nam, yêu truyền thống văn hóa quý giá. Ở thế kỷ XXI tinh thần yêu nước đã thấm nhuần vào tư tưởng của mỗi sinh viên Việt Nam. Với sinh viên, có rất nhiều cách để thể hiện lòng yêu nước của mình thông qua các hoạt động như: tham gia bầu phiếu, tham gia tuyên truyền về những chính sách của Đảng và nhà nước, tích cực học tập và rèn luyện để có thể giúp ích cho tổ quốc. 11 Trang tin tức Đại học Kinh tế, ĐH Quốc Gia Hà Nội, cập nhật ngày 28/01/2013. Tiêu đề: Hồ Chí Minh kế thừa và phát triển giá trị văn hóa dân tộc và nhân loại. 12 Cổng thông tin điện tử Quốc hội nước Công hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam. Ấn phẩm: Lịch sử Quốc hội Việt Nam (1946-1960) – Tập 1. 15 Sau đó là tinh thần nhân nghĩa, truyền thống đoàn kết, tương thân, tương ái. Truyền thống này hình thành một lúc với sự hình thành dân tộc, từ hoàn cảnh và nhu cầu đấu tranh quyết liệt với thiên nhiên và giặc ngoại xâm. Người Việt Nam gắn bó với nhau trong tình làng, nghĩa xóm. Với sinh viên hiện nay, tinh thần này được thể hiện qua các hoạt động: chung tay chống dịch COVID - 19, tham gia các hoạt động tình nguyện về giúp đỡ người nghèo, người già neo đơn, trẻ em mồ côi… Một câu chuyện gần đây được chia sẻ trên công đồng mạng và Báo Thanh Niên có đề cập có tiêu đề “Lá thư xin ra trận”. Lá thư xin ra thực hiện chốt kiểm soát dịch bệnh Covid-19 của cô giáo trẻ Đoàn Thị Hồng Lương (Trường Tiểu học Lê Hồng Phong, thành phố Hải Phòng) đã khiến nhiều người xúc động. Trong lá thư “xin ra trận”, Hồng Lương bày tỏ: “Hình ảnh các bác cựu chiến binh ngày đêm trực chốt tại các tổ dân phố, các bạn sinh viên căng mình ra sức hỗ trợ tại các khu cách ly tập trung... khiến cho tôi, một đoàn viên thanh niên có sức khỏe, sức trẻ, rất băn khoăn, trăn trở muốn đóng góp sức mình vào công tác phòng chống dịch tại địa phương”13 Ghi nhận của phóng viên, trong ngày 20-3, hàng chục sinh viên trong khối ĐH Quốc gia TPHCM đã điền vào đơn đăng ký làm tình nguyện viên để gửi cho Trung tâm Quản lý ký túc xá. Sau đó, những sinh viên trẻ tuổi và nhiệt huyết này bắt tay vào dọn dẹp, đóng gói đồ đạc trong các phòng ký túc xá, giảm tải áp lực cho các dân quân và sẵn sàng đón các đoàn người cách ly đổ về.14 Một số chia sẻ về Chiến dịch Mùa hè xanh của sinh viên ĐH Bách Khoa TPHCM 2019 tại Huyện Chợ Lách, tỉnh Bến Tre. “Trải qua 30 ngày chiến dịch, các chiến sĩ TN MHX Bách Khoa đã cùng nhân dân địa phương làm nhiều công trình, phần việc có ý nghĩa như: bê tông hóa 10 tuyến đường giao thông nông thôn với chiều dài 10.292m theo chuẩn nông thôn mới; xây dựng 02 cầu giao thông nông thôn tại tỉnh Bến Tre; tặng 15.000m dây điện và 1.000 bóng đèn tiết kiệm điện để thực hiện chương trình thắp sáng đường quê; tặng 01 13 Báo Thanh Niên, cập nhật ngày 05/04/2020. Tiêu đề: Cảm động những lá thư tình nguyện chống dịch Covid-19 của thanh niên. 14 Pháp luật Thành phố Hồ Chí Minh, cập nhật ngày 20/03/2020. Tiêu đề: Sinh viên tình nguyện dọn ký túc xá đón người cách ly. 16 nhà tình nghĩa, 02 nhà tình bạn tại huyện Châu Thành và huyện Chợ Lách; lắp đặt 08 hệ thống lọc nước tại các trường học của huyện Châu Thành, huyện Mỏ Cày Nam, huyện Chợ Lách; phối hợp với khoa Y – ĐHQG-HCM thăm, khám chữa bệnh cho người dân; các hoạt động đền ơn đáp nghĩa, bảo vệ môi trường, ôn tập hè, sinh hoạt thiếu nhi, văn hóa văn nghệ, thể dục thể thao”15. 1.2 Những điều chưa đạt được trong việc tiếp thu giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc Xoay quanh hạt nhân của đời sống mới là cần, kiệm, liêm, chính. Hồ Chí Minh đã nói đến thuần phong mỹ tục, không có cờ bạc, hút xách, bợm bài, trộm cắp. Mặt khác, khi trân trọng giữ gìn thuần phong mỹ tục, Hồ Chí Minh luôn gắn với việc phê phán, bài trừ đồi phong, bại tục. Song, người yêu cầu xóa bỏ cái xấu (tính lười biếng, tham lam…), sửa đổi các phiền phức (cúng bái, cưới hỏi quá xa xỉ…). Nhưng thực tế, những vấn đề nêu trên vẫn luôn là câu chuyện không hồi kết xuất hiện trên hầu hết các mặt báo, thông tin thời sự. Một câu chuyện điển hình về tệ nạn cờ bạc được đăng trên Báo Hà Nội Mới có viết: “Thời điểm trước, trong và sau Tết Canh Tý 2020, tệ nạn cờ bạc trên địa bàn Hà Nội, đặc biệt là khu vực nông thôn, lại diễn biến phức tạp. Thực tế cho thấy, tham gia vào tệ nạn cờ bạc dễ dẫn đến những hành vi phạm pháp hình sự như trộm cắp, lừa đảo… để có tiền chơi và trả nợ. Ngoài ra, có không ít vụ việc vì mâu thuẫn trong quá trình đánh bạc đã gây ra những vụ án cố ý gây thương tích hoặc giết người.” Hay nhắc đến một câu chuyện khác về tệ nạn mê tín dị đoan như việc vào đầu năm mới, những cảnh tượng gây phản cảm thường xảy ra tại nhiều cơ sở thờ tự như đền, chùa, miếu mạo là tình trạng người dân chen lấn, xô đẩy tranh cướp lộc, rải tiền, xoa tiền vào tượng Phật, đốt tiền, vàng mã số lượng lớn... Hơn thế, gần đây, xem bói online đang thu hút nhiều người, nhất là giới trẻ. Lợi ích chưa thấy đâu nhưng càng làm tăng thêm sự mù quáng, mê tín dị đoan. Theo trang Báo Mới có đăng tải “Trên một trang facebook có tên “Hoàng Minh Đức” có gần 10.000 người theo dõi cũng thường xuyên đăng trạng thái “Xem tạo phúc 15 Bản tin Trường Đại học Bách Khoa TPHCM, cập nhật ngày 24/07/2019. Tiêu đề: Rộn ràng mùa hè xanh Đại học Bách Khoa năm 2019 17 cho bách gia trăm họ, chia sẻ lên 20 nhóm hữu duyên”. Chỉ trong vòng 1, 2 giờ phát trực tiếp, trang này đã có hàng chục nghìn lượt xem, hàng trăm người bình luận và gần 500 lượt chia sẻ. Thậm chí có ngày số lượng người tương tác còn lên tới gần 10.000 người. Người theo dõi liên tục bình luận ghi rõ ngày, tháng, năm sinh để mong được “thầy” gọi tên xem bói trực tuyến. Các đối tượng theo dõi chủ yếu trong độ tuổi 15-35 với nhu cầu xem về học vấn, tình duyên, gia đình, công danh, sự nghiệp... Trong quá trình vừa live xem bói “thầy” cũng không ngừng nhắc nhở các “tín đồ” like, chia sẻ bài viết của mình lên trang cá nhân và các hội nhóm để “thầy” có thể nhìn thấy comment và tạo phúc cho nhiều người hơn. Mỗi lần như vậy, “thầy” cũng tiện thể giới thiệu các sản phẩm như vòng, nhẫn với nhiều công dụng đặc biệt để ai có nhu cầu thì... đặt mua.”16 Tóm lại, bên cạnh những giá trị tốt đẹp trong giá trị truyền thống dân tộc thì vẫn còn tồn động rất nhiều vấn đề trong xã hội của chúng ta. Vì thế, toàn dân, toàn Đảng phải cùng chung tay và đấu tranh để bài trừ những hạn chế nêu trên. Có như vậy, thì giá trị dân tộc mới phát huy được toàn lực trong cội nguồn của trí tuệ sáng tạo và lòng dũng cảm của người Việt Nam, chuẩn mực đạo đức cơ bản của dân tộc. 2. Tiếp thu những tinh hoa văn hoá của nhân loại Kết hợp các giá trị truyền thống của văn hoá phương Đông và văn hoá phương Tây- đó là nét đặc sắc trong quá trình hình thành tư tưởng nhân cách và văn hoá Hồ Chí Minh. 2.1 Đối với văn hoá phương Đông Những tư tưởng triết học trong tử tưởng của Lão Tử, Mặc Tử, Quản Tử... về hành vi của con người trong quan hệ xã hội vẫn còn được thể hiện ở sinh viên. Nhưng không phải là hoàn toàn mà là chọn lọc và chỉ tiếp thu điều còn hợp lý như việc bỏ một số tư tưởng như trọng nam khinh nữ, tư tưởng đẳng cấp, khinh lao động chân tay, khinh phụ nữ, khinh thường thực nghiệm, doanh lợi…không còn hợp lý với thời đại đối với nữ giới mà phải tiếp thu có chọn lọc. 16 Trang thông tin điện tử Báo Mới, đăng ngày 16/04/2019. Tiêu đề: Xem bói online - hình thức lừa đảo mới. 18 Những mặt tích cực của Nho giáo là các triết lý hành động, tư tưởng nhập thể, hành đạo, giúp đời; đó là ước vọng về một xã hội bình trị, hoà mục, hoà đồng; là triết lý nhân sinh, tu dưỡng nhân tính, đề cao văn hoá lễ giáo. Về Phật giáo ta học được về tư tưởng vị tha, từ bi bác ái, cứu khổ cứu nạn; là nếp sống có đạo đức, trong sạch, giản dị, chăm lo làm việc thiện; là tinh thần bình đẳng, dân chủ, chống phân biệt đẳng cấp; là việc đề cao lao động, chống lười biếng “nhất nhật bất tác, nhất nhật bất thực”.  Những tư tưởng này đã đang và sẽ luôn là kim chỉ nam không chỉ sinh viên mà là tất cả mọi người ở quá khứ và trong tương lai, thể hiện nhu cầu thiết yếu của con người về một xã hội tự do, hạnh phúc, độc lập hướng đến xã hội chủ nghĩa. 2.2 Đối với văn hoá phương Tây Tiếp thu những giá trị về quyền con người trong bảng Tuyên ngôn độc lập của Mỹ và dân quyền của đại cách mạng Pháp và bản Tuyên ngôn độc lập của nước Việt Nam ta, sinh viên luôn thể hiện sự tôn trọng về nhân quyền đối với nhau và đối với sinh viên quốc tế. Nói đến việc kết hợp văn hóa phương Tây, chúng ta không thể không đề cập đến sự kế thừa lòng nhân ái, đức hy sinh, những giá trị cơ bản của Thiên Chúa giáo. Lòng thương người, thương dân, thương các chiến sỹ ngoài mặt trận - đó là những tư tưởng thấm đậm những giá trị cao cả mang tính nhân loại mà Thiên chúa giáo đã khởi xướng và răn dạy. Bên cạnh đó chúng ta phải sáng suốt để nhận định và lên án những kẻ “giả danh Chúa” để thực hiện những “hành vi ác quỷ”: dẫn đường cho đội quân viễn chinh; cướp của cải, đánh đập, bắt giết người (đặc biệt là trẻ em); chiếm ruộng đất canh tác,... Những kẻ nhân danh Chúa để quan hệ mật thiết với thế lực thực dân, tham gia vào guồng máy của chủ nghĩa thực dân, xâm nhập về kinh tế và quân sự, áp đặt nền văn hóa thực dân, làm xuất hiện nguy cơ bá quyền văn hóa, ...17 Luôn học hỏi tìm hiểu những công nghệ mới, những phương pháp phát triển bản thân, quan hệ xã hội ở các nước lớn để hình thành sinh viên Việt Nam thời đại mới. 3. Kết luận 17 Luận văn Thạc sĩ ĐH Đà Nẵng, Vận dụng quan điểm Hồ Chí Minh về Đạo đức về việc giáo dục đạo đức cho sinh viên các trường Cao Đẳng nghề ở Quảng Nam 2014. Trang 9. 19 Nước ta đã có nhiều thay đổi trong thế kỷ XXI nhưng tư tưởng Hồ Chí Minh vẫn là kim chỉ nam, là phẩm chất cốt lõi của dân tộc ta thể hiện qua sinh viên Việt Nam với những phẩm chất như tinh thần yêu nước, yêu hoà bình, tôn trọng quyền tự do bình đẳng của mỗi người, khiêm tốn, thích học hỏi, có tinh thần bác ái... Đó là tinh hoa của tư tưởng Hồ Chí Minh được thể hiện qua con người của người, người cha vĩ đại của dân tộc. Bên cạnh đó luôn có những thành phần bất hảo có tinh thần nổi loạn ở trong và ngoài nước. Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá IX tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng đã nêu: “Một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, trong đó có những đảng viên giữ vị trí lãnh đạo, quản lý, kể cả một số cán bộ cao cấp, suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống với những biểu hiện khác nhau về sự phai nhạt lý tưởng, sa vào chủ nghĩa cá nhân ích kỷ, cơ hội, thực dụng, chạy theo danh lợi, tiền tài, kèn cựa địa vị, cục bộ, tham nhũng, lãng phí, tùy tiện, vô nguyên tắc…”18 (Báo cáo chính trị, 2006) Vì vậy mỗi sinh viên cần phải rèn luyện bản thân để xứng với cha ông ta thời xưa và xứng với những gì chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ dạy. Thêm vào đó trình độ phát triển của nước ra vẫn còn thấp so với nhiều nước trên thế giới vì vậy mỗi thanh niên cần phải liên tục cải thiện bản thân để đưa nước ta phát triển song hành với những phẩm chất cốt lõi của dân tộc Việt. 18 Cổng thông tin Bộ nội vụ, ngày đăng 11/09/2015. Tiêu đề: Vận dụng tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh vào việc giáo dục Đảng viên trẻ trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. 20