1
PHẦN 1
MỞ ĐẦU
1.1. Tính cấp thiết của đề tài
Các làng nghề truyền thống ở Việt Nam đã và đang có nhiều đóng góp
cho GDP của đất nước nói chung và đối với nền kinh tế nông thôn nói riêng.
Nhiều làng nghề truyền thống hiện nay đã được khôi phục, đầu tư phát triển
với quy mô và kỹ thuật cao hơn, hàng hóa không những phục vụ nhu cầu
trong nước mà còn cho xuất khẩu với giá trị lớn. Bắc Ninh là một trong những
tỉnh có nhiều làng nghề nhất ở nước ta. Hiện nay, toàn tỉnh có 62 làng nghề,
trong đó có 30 làng nghề truyền thống và 32 làng nghề mới với những sản
phẩm nổi tiếng như sắt thép (Đa Hội, Châu Khê, Từ Sơn), giấy (Phong Khê,
Phú Lâm), nấu rượu (Đại Lâm, Tam Đa), đồ gỗ mỹ nghệ (Đồng Kỵ)...
Hàng năm, các làng nghề đã đóng góp rất lớn vào ngân sách Nhà nước,
tạo việc làm tại chỗ cho gần 35 nghìn lao động và thu hút hàng nghìn lao
động nông thôn ở các vùng phụ cận. Việc khôi phục các làng nghề cũ, xây
dựng các làng nghề mới, hình thành các cụm công nghiệp theo ngành nghề
xuất phát từ nhu cầu cuộc sống; là mục tiêu, động lực thúc đẩy quá trình
chuyển dịch cơ cấu kinh tế, cơ cấu lao động trong nông nghiệp, phù hợp với
chủ trương của Đảng và Chính phủ về công cuộc công nghiệp hoá, hiện đại
hoá nông nghiệp và nông thôn.
Theo thống kê, Bắc Ninh chiếm 18% số làng nghề và trên 30% số làng
nghề truyền thống của cả nước. Làng nghề Bắc Ninh đóng góp quan trọng vào
tăng trưởng kinh tế địa phương những năm qua. Tính từ năm 1997 đến nay
giá trị sản xuất của khu vực làng nghề TTCN chiếm 75 - 80% giá trị sản xuất
công nghiệp ngoài quốc doanh và trên 30% giá trị sản xuất công nghiệp của
tỉnh, cải thiện đời sống nhân dân, nhiều hộ giàu có nhờ phát triển nghề truyền
thống.(Sở Công Thương Bắc Ninh 2008)[6].
Song cùng với sự giàu lên nhanh chóng là nạn ô nhiễm môi trường
nghiêm trọng, làm ảnh hưởng đến sức khỏe người dân, sản xuất nông nghiệp
và cảnh quan. Kết quả điều tra khảo sát chất lượng môi trường tại một số làng
nghề trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh trong các năm gần đây từ 2005 đến 2011 cho
thấy các mẫu nước mặt, nước ngầm đều có dấu hiệu ô nhiễm với mức độ khác
2
nhau; môi trường không khí bị ô nhiễm có tính cục bộ tại nơi trực tiếp sản
xuất, nhất là ô nhiễm bụi vượt tiêu chuẩn cho phép và ô nhiễm do sử dụng
nguyên liệu hóa thạch, đất đai bị xói mòn, thoái hoá; chất lượng các nguồn
nước suy giảm mạnh.
Đại Bái là một làng nghề truyền thống với nghề đúc đồng nổi tiếng nằm
ven sông Đuống. Đây là một làng nghề truyền thống với các nghề chính: đúc
đồng, đúc nhôm, gò nhôm nhưng gò đúc đồng là chủ yếu. Do sự phát triển
thiếu bền vững cùng công nghệ sản xuất lạc hậu… đã làm suy giảm chất
lượng môi trường làng nghề và khu vực xung quanh ảnh hưởng xấu đến môi
trường sinh thái và sức khoẻ người dân.
Trước tình hình môi trường làng nghề đang bị ô nhiễm nghiêm trọng
tôi đã thực hiện khóa luận: “Đánh giá thực trạng ô nhiễm môi trường nước
từ hoạt động đúc đồng, tại làng nghề đúc đồng Đại Bái, xã Đại Bái, huyện
Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh” dưới sự hướng dẫn của giảng viên ThS. Dương
Thị Thanh Hà - giảng viên trường Đại Học Nông Lâm Thái Nguyên.
1.2. Mục Đích của đề tài
- Đánh giá hiện trạng môi trường nước từ hoạt động đúc đồng của làng
nghề đúc đồng Đại Bái.
- Tìm hiểu những ảnh hưởng do sản xuất đúc đồng gây ra đối với môi
trường nước và sức khỏe của người dân.
1.3. Mục tiêu của đề tài
- Đánh giá hiện trạng môi trường nước tại làng nghề đúc đồng Đại Bái.
- Xác định mức độ ô nhiễm nguồn nước tại làng nghề
- Tìm hiểu những ảnh hưởng của môi trường nước làng nghề tới sức
khỏe người dân.
- Đề xuất một số giải pháp giảm thiếu ô nhiễm môi trường nước tại
làng nghề đúc đồng Đại Bái.
1.4. Ý nghĩa của đề tài
* Ý nghĩa trong học tập
- Tạo cho sinh viên cơ hội nâng cao kiến thức, tiếp cận với thực tiễn,
vận dụng lý thuyết đã học vào thực tế, rèn luyện kỹ năng tổng hợp và phân
tích số liệu
3
- Quá trình thực hiện đề tài, sinh viên được đóng vai trò như một cán bộ
tập sự, làm bước đệm chuẩn bị cho công việc trong tương lai.
* Ý nghĩa trong quản lý môi trường.
- Nâng cao công tác quản lý môi trường làng nghề tại địa phương.
* Ý nghĩa thực tiễn
- Đề tài nghiên cứu vấn đề môi trường nước, một vấn đề bức xúc của
người dân địa phương.
- Các số liệu thu thập, tổng hợp, phân tích được phải chính xác có thể
sử dụng làm căn cứ để đề xuất các giải pháp phù hợp với điều kiện thực tế của
địa phương.
- Nâng cao ý thức bảo vệ môi trường của người dân trong các làng
nghề nói chung và người dân tại làng nghề đúc đồng Đại Bái nói riêng.
4
PHẦN 2
TỔNG QUAN TÀI LIỆU
2.1. Cơ sở khoa học
Một số khái niệm về môi trường, nguồn nước, ô nhiễm nguồn nước
và Làng Nghề.
* Khái niêm về môi trường
Theo UNESCO, môi trường được hiểu là “Toàn bộ các hệ thống tự
nhiên và các hệ thống do con người tạo ra xung quanh mình, trong đó con
người sinh sống và bằng lao động của mình đã khai thác các tài nguyên thiên
nhiên hoặc nhân tạo nhằm thoả mãn những nhu cầu của con người”
Tại khoản 1 Điều 3 Luật Bảo Vệ Môi trường ngày 29 tháng 11 năm
2005 quy định: “Môi trường bao gồm các yếu tố tự nhiên và yếu tố vật chất
nhân tạo có quan hệ mật thiết với nhau, bao quanh con người, có ảnh hưởng
tới đời sống, sản xuất, sự tồn tại, phát triển của con người và sinh vật”
* Ô nhiễm môi trường
Theo định nghĩa của Tổ chức Y tế thế giới ( WHO ) thì “ Ô nhiễm môi
trường là sự đưa vào môi trường các chất thải nguy hại hoặc năng lượng đến
mức ảnh hưỏng tiêu cực đến đời sống sinh vật, sức khỏe con người hoặc làm
suy thoái chất lượng môi trường”.
Ô nhiễm môi trường là sự biến đổi của thành phần môi trường không
phù hợp với tiêu chuẩn môi trường, gây ảnh hưởng xấu đến con người và
sinh vật.(Luật Bảo Vệ Môi Trường Việt Nam, 2005)[4].
* Khái niệm tiêu chuẩn môi trường
Là các giá trị được ghi nhận trong các quy định chính thức, xác định
nồng độ tối đa cho phép của các chất trong thức ăn, nước uống, không khí;
hoặc giới hạn chịu đựng của con người và sinh vật với các yếu tố môi trường
xung quanh.
Tiêu chuẩn môi trường là giới hạn cho phép của các thông số về chất
lượng môi trường xung quanh, về hàm lượng của chất gây ô nhiễm trong chất
thải được cơ quan nhà nước có thẩm quyền quy định làm căn cứ để quản lý và
bảo vệ môi trường .(Luật Bảo Vệ Môi Trường Việt Nam, 2005) [4]
* Khái niệm bảo vệ môi trường
5
Bảo vệ môi trường là hoạt động giữ cho môi trường trong lành sạch xẽ,
phòng ngừa hạn chế các tác động xấu tới môi trường, ứng phó sự cố môi
trường , khắc phục ô nhiễm, suy thoái, phục hồi và cải thiện môi trường , khai
thác sử dụng hợp lí và tiết kiệm tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ đa dạng sinh
học.(Luật Bảo Vệ Môi Trường Việt Nam, 2005)[4]
* Khái niệm ô nhiễm môi trường nước
Sự ô nhiễm môi trường nước là sự thay đổi thành phần và tính chất của
nước gây ảnh hưởng đến hoạt động sống bình thường của con người và sinh vật.
Theo hiến chương Châu Âu ” Ô nhiễm môi trường nước là sự biến đổi
chủ yếu do con người gây ra đối với chất lượng nước làm ô nhiễm nước và
gây nguy hại cho việc sử dụng, cho nông nghiệp, cho công nghiệp, nuôi cá,
nghỉ ngơi, giải trí, cho động vật nuôi cũng như các loài hoang dã”.
* Khái niệm về nước ngầm
Nước ngầm là một dạng nước dưới đất, tích trữ trong các lớp đất đá trầm
tích bở rời như cặn, sạn, cát bột kết, trong các khe nứt, hang caxtơ dưới bề mặt
trái đất, có thể khai thác cho các hoạt động sống của con người
* Khái niệm nước thải
Nước thải là chất lỏng được thải ra sau quá trình sử dụng của con
người và đã bị thay đổi tính chất ban đầu của chúng.
* Một số khái niệm về làng nghề.
Kh¸i niÖm lµng nghÒ ®-îc hiÓu theo nhiÒu c¸ch
thøc kh¸c nhau. C¸c nhµ nghiªn cøu ®· ®-a ra nhiÒu
quan niÖm vÒ lµng nghÒ, d-íi ®©y lµ mét sè quan
niÖm.
- Làng nghề là hình thức phân công giữa công nghiệp và nông nghiệp
sớm nhất trong nông thôn. Từ đó phát huy nội lực, huy động tiềm năng các hộ
trong nông thôn để phát triển là ưu thế của làng nghề, là một giải pháp cơ bản
nhằm chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn.(Đặng Kim Chi và cộng sự,
2006)[2]
- Làng nghề là các làng nông thôn Việt Nam đang tồn tại hoạt động của
các nghề tiểu thủ công, phi nông nghiệp có ít nhất 30% so với tổng số hộ và
lao động ở làng nghề có ít nhất 300 lao động nhưng đóng góp ít nhất 50%
6
tổng giá trị sản xuất và thu nhập chung của làng, doanh thu hàng năm từ
nghành nghề ít nhất 300 triệu đồng.(Đặng Kim Chi và cộng sự, 2006)[2]
- Làng nghề được phân thành làng một nghề, làng nhiều nghề, làng
nghề truyền thống và làng nghề mới...
+ Làng một nghề là những làng ngoài nghề nông ra chỉ còn thêm một
nghề thủ công nghiệp duy nhất chiếm ưu thế tuyệ đối ví dụ như: làng gốm bát
tràng, lụa vạn phúc…
+ Làng nhiều nghề là những làng ngoài nghề nông ra thì còn có thêm
một số nghề thủ công nghiệp như: Ninh Hiệp, Đình Bảng…
+ Làng nghề truyền thống là những làng nghề xuất hiện từ lâu đời trong
lịch sử và còn tồn tại đến ngày nay, là những làng nghề đã tồn tại hàng trăm
năm thậm chí hàng nghìn năm.
+ Làng nghề mới là những làng nghề xuất hiện do sự phát triển lan tỏa
của các làng nghề truyền thống trong những năm gần đây, đặc biệt trong thời
kỳ đổi mới, thời kỳ chuyển dịch sang kinh tế thị trường.(Đặng Kim Chi,
2005)[3]
* Tiêu chí công nhận làng nghề, làng nghề truyền thống.
Theo thông tư số 116/2006/TT-BNN ngày 18/12/2006 của
BNN&PTNT hướng dẫn một số nội dung của Nghị Định số 66/2006/NĐ-CP
ngày 07/07/2006 của chính phủ về phát triển ngành nghề nông thôn, một tiêu
chí công nhận nghề truyền thống, làng nghề và làng nghề truyền thống như sau:
Tiêu chí công nhận làng nghề
Làng nghề được công nhận phải đạt 03 tiêu chí sau:
- Có tối thiểu 30% tổng số hộ trên địa bàn tham gia các hoạt động
ngành nghề nông thôn;
- Hoạt động sản xuất kinh doanh ổn định tối thiểu 2 năm tính đến thời
điểm đề nghị công nhận;
- Chấp hành tốt chính sách, pháp luật của Nhà nước.
Tiêu chí công nhận làng nghề truyền thống
Làng nghề truyền thống phải đạt tiêu chí làng nghề và có ít nhất một
nghề truyền thống theo quy định tại Thông tư này.
7
Đối với những làng chưa đạt tiêu chuẩn của tiêu chí công nhận làng
nghề nhưng có ít nhất một nghề truyền thống được công nhận theo quy định
của Thông tư này thì cũng được công nhận là làng nghề truyền thống.
2.2. Cơ sở pháp lý
- Luật BVMT do Quốc hội nước Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt
Nam thông qua mgày 29/11/2005.
- Luật Tài nguyên nước do Quốc Hội Nước Cộng Hòa Xã Hội Chủ
Nghĩa Việt Nam thông qua ngày 29/11/2005.
- Luật Quy Chuẩn và Quy chuẩn kĩ Thuật do Quốc Hội Nước Cộng
Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam ngày 29/6/2006.
- Nghị Định số 179/1999/ NĐ-CP của Chính phủ quy định việc thi hành
Luật Tài nguyên nước.
- Nghị định số 80/2006/NĐ - CP ngày 09/8/2006 của Chính phủ về việc
quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật BVMT.
- Nghị định số 117/2009/NĐ-CP ngày 31/12/2009 của Thủ Tướng
Chính phủ về xử phạt hành chính trong lĩnh vực BVMT.
- Nghị định số 127/2007/NĐ-CP ngày 01/08/2007 của Chính phủ về
việc quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Tiêu chuẩn
và Quy chuẩn kĩ thuật.
- Nghị định số 34/2005/NĐ-CP của Chính phủ về việc quy định xử phạt
hành chính trong lĩnh vực tài nguyên nước.
- Quyết định số 22/2006/QĐ-BTNMT ngày 18/08/2006 của Bộ Tài
Nguyên và Môi Trường về việc áp dụng các tiêu chuẩnViệt Nam về Môi
Trường.
- Quyết định 18/2008QĐ-BTNMT ngày 31/12/2008 của Bộ Tài
Nguyên và Môi Trường về việc ban hành quy chuẩn kỹ thuật Quốc Gia về
môi trường (QCVN 08/2008/BTNMT).
* Các tiêu chuẩn, quy chuẩn của Việt Nam.
- TCVN 5942:1995 Chất lượng nước - Tiêu chuẩn nước mặt.
- TCVN 5992:1995 Chất lượng nước - Lấy mẫu - Hướng dẫn kĩ thật lấy
mẫu.
8
- TCVN 5993:1995 Chất lượng nước - Lấy mẫu - Hướng dẫn bảo quản
và xử lý mẫu.
- TCVN 6001:1995 (ISO 5815:1989) - Chất lượng nước - Xác định nhu
cầu oxi hóa sau 5 ngày (BOD5).Phương pháp cấy và pha loãng.
- TCVN 6491:1999 (ISO 6060:1989) Chất lượng nước - Xác định nhu
cầu oxi hóa học (COD).
- QCVN 08:2008/BTNMT Quy chuẩn kỹ thuật Quốc gia về môi trường
- QCVN 14:2008/BTNMT Quy chuẩn kỹ thuật Quốc gia nước thải
sinh hoạt.
- QCVN 24:2009/BTNMT Quy chuẩn Quốc gia về chất lượng nước
thải công nghiệp.
2.3. Cơ sở lý luận
Nước là khởi nguồn của sự sống của vi sinh vật trên Trái Đất, không có
nước thì không có sự sống. Tài nguyên nước là tài nguyên quan trọng hàng
đầu phục vụ cho con người nhưng cùng với đó nước cũng kéo theo những
mối nguy hiểm hàng đầu với các thảm họa tự nhiên như lũ lụt, bão, hạn hán…
Vấn đề tài nguyên nước là vấn đề không chỉ của một quốc gia vì nước
không chỉ chảy trong phạm vi một quốc gia mà là vấn đề liên quốc gia hay thế
giới. Bảo vệ tài nguyên nước là vấn đề liên quan tới chính trị, ngoại giao và
nhân văn. Vì vậy các quốc gia phải có cách cư xử đúng mực trong việc sử
dụng và bảo vệ tài nguyên nước vì quyền lợi chung.
Hện nay trên phạm vi toàn cầu con người đã sử dụng 8% trong tổng số
nước ngọt được khai thác cho sinh hoạt, 23% cho công nghiệp, 63% cho nông
nghiệp. Ở Việt Nam theo chiến lược cấp nước đến năm 2010, để phục vụ cho
nông nghiệp cần khoảng 80 triệu m3, cho sinh hoạt cần 6-8 triệu m3 và 15
triệu m3 cho công nghiệp. Tổng số nước cần từ 90 đến 105 triệu m3 chiếm
khoảng 30% lượng nước sản sinh trên lãnh thổ Việt Nam.(Sở Tài nguyên và
Môi trường Bắc Ninh, 2010)[9]
Tài nguyên nước là một trong bốn nguồn lực cơ bản và đóng vai trò
quan trọng trong việc phát triển kinh tế xã hội của bất kì quốc gia nào trên thế
giới. Cùng với sự gia tăng dân số và phát triển kinh tế thì nhu cầu về sử dụng
9
nguồn nước cũng tăng cao kéo theo những vấn đề mới như ô nhiễm môi
trường nước.
Việc tăng lượng nước sử dụng không đồng nghĩa với chất lượng nước
gia tăng mà ngược lại. Quá trình CNH, HĐH ở Việt Nam đã làm gia tăng
lượng nước thải công nghiệp và nước thải sinh hoạt mà đa phần trong số
chúng không được sử lý trước khi thải ra môi trường mà thải trực tiếp nên gây
ô nhiễm nguồn nước ảnh hưởng xấu tới đời sống con người, ảnh hưởng tới
quá trình phát triển bền vững và môi trường.
Như vậy có thể thấy rằng, nước là nguồn tài nguyên có vai trò rất lớn
trong cuộc sống của con người và sinh vật. Tuy nhiên hiện nay nguồn nước
cũng đang bị suy thoái và bị ô nhiễm ảnh hưởng tới trữ lượng và chất lượng
nước, ảnh hưởng tới bản thân chúng ta. Vì vậy bảo vệ tài nguyên nước là
nhiệm vụ rất cần thiết, là trách nhiệm chung của toàn thể nhân loại không
phân biệt quốc gia, màu da, lứa tuổi…
2.4. Vài nét về làng nghề và môi trường làng nghề Việt Nam
2.4.1. Lịch sử phát triển và vai trò của làng nghề Việt Nam
* Lịch sử phát triển các làng nghề Việt Nam.
Sự thành lập và phát triển của làng nghề tại Việt Nam phụ thuộc vào
từng thời kỳ phát triển kinh tế. Trong lịch sử phát triển của xã hội Việt Nam,
sản xuất giấy tại Yên Thái, làng lụa Vạn Phúc, sản xuất gốm sứ Bát Tràng và
làng tranh Đông Hồ đóng vai trò quan trọng trong nền văn minh của người
Việt Nam.
Quá trình phát triển làng nghề gồm các giai đoạn sau
Thời Phùng Nguyên: khoảng thiên niên kỷ thứ III trước Công nguyên,
người Việt cổ đã phát minh và sáng chế ra hầu hết các kỹ thuật chế tác đá,
gốm mà đến nay vẫn được sử dụng rộng rãi như: khoan, mài đá,…
Thời Đông Sơn: từ gần 3000 năm đến 258 trước Công nguyên, người
Việt Đông Sơn đã phát minh ra công thức đồng thau, đồng thanh, và một số
sản phẩm độc đáo của nghề đúc đồng đương thời.
Thời kỳ Bắc thuộc: tuy bị cấm đoán, một số yếu tố kỹ thuật vẫn tiếp tục
vươn lên và kinh nghiệm sản xuất của người Hán vẫn được du nhập vào Việt
10
Nam như nghề làm gốm, rèn sắt,…Khi Ngô Quyền chiến thắng quân Nam
Hán, nghề của Việt Nam mới dần dần được khôi phục và phát triển.
Thời kỳ độc lập tự chủ (thế kỷ XI-XIV) dưới triều đại nhà Lý và nhà
Trần, nghề thủ công truyền thống có điều kiện phát triển cả về chất lượng và
chủng loại như nghề gốm, chạm khắc gỗ và đá, giấy dó, làng kim hoàn….
Thời hậu Lê và thời Mạc (thế kỷ XV-XVIII) làng nghề thủ công tiếp
tục ra đời và sản xuất ổn định.
Thời cận đại (từ 1858 trở về trước), thủ công nghiệp và làng nghề
truyền thống ở nông thôn tiếp tục phát triển. Nghề thủ công có vai trò hết sức
quan trọng, thường được gắn với tên làng tên xã của nông thôn Việt Nam như
gốm Thổ Hà, gạch Bát Tràng, tranh dân gian Đông Hồ,…Sự phát triển của
làng nghề truyền thống thời kỳ này khá phong phú và đa dạng, thể hiện sự
phân công lao động và chuyên môn hoá theo nghề ngày càng cao.
Thời Pháp thuộc (1945-1958): chính quyền Pháp ở Đông Dương đóng
vai trò chủ đạo trong việc sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ ở Việt Nam.
Chúng cũng đã tiến hành điều tra, khảo sát, đầu tư phát triển các ngành thủ
công của Việt Nam.
Thời kỳ hoà bình lập lại ở miền Bắc: đi đôi với chủ trương đẩy mạnh
phát triển sản xuất nông nghiệp, phục hồi và xây dựng công nghiệp,..Đảng và
Nhà nước ta đã đánh giá đúng vai trò của làng nghề truyền thống trong tiến
trình phát triển kinh tế của đất nước. Vì vậy đến những năm 1960 các làng
nghề ở nông thôn thực sự được phục hưng, thực sư góp phần vào công cuộc
xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc. Hàng thủ công mỹ nghệ của Việt Nam
có bước phát triển mới.
Trong giai đoạn đổi mới chuyển từ nền kinh tế bao cấp sang nền kinh tế
thị trường, đây là giai đoạn phát triển quan trọng nhất của làng nghề. Giai
đoạn này được đánh dấu bằng bước ngoặt chuyển đổi từ cơ chế quản lý bao
cấp sang cơ chế thị trường có sự quản lý vĩ mô của Nhà nước. Các chính sách
kinh tế, đặc biệt là chính sách đổi mới quản lý trong nông nghiệp và chính
sách phát triển các thành phần kinh tế đã có tác động trực tiếp và mạnh mẽ
đến sự phát triển kinh tế nông nghiệp, nông thôn nói chung và làng nghề nói
riêng. Trong giai đoạn này nhiều làng nghề truyền thống được khôi phục và
11
phát triển, trong mỗi làng nghề quy mô sản xuất được mở rộng, đầu tư về vốn,
kỹ thuật được tăng cường.(Trần Thị Ninh, 2009)[5]
2.4.2. Phân bố làng nghề
Do ảnh hưởng của nhiều yếu tố khác nhau như vị trí địa lý, đặc điểm tự
nhiên, mật độ phân bố dân cư, điều kiện xã hội và truyền thống lịch sử, sự
phân bố và phát triển làng nghề giữa các vùng của nước ta là không đồng đều,
thông thường tập trung vào những khu vực nông thôn đông dân cư nhưng ít
đất sản xuất nông nghiệp, nhiều lao động dư thừa lúc nông nhàn.
Theo thống kê của Hiệp Hội Làng Nghề Việt Nam năm 2010 cả nước
đã có khoảng 2790 làng nghề, làng nghề phân bố tập trung chủ yếu ở đồng
bằng sông Hồng (chiếm khoảng 60%); còn lại là miền Trung (chiếm khoảng
30%) và miền Nam (khoảng 10%).
12,2%
20,5%
Miền Bắc
67,3%
Miền trung
Miền Nam
Hình 2.1: Biểu đồ tỷ lệ làng nghề theo khu vực ở Việt Nam
Theo ước tính, trong vòng 10 năm qua, làng nghề nông thôn Việt Nam
đã có tốc độ tăng trưởng nhanh, trung bình khoảng 8% năm, tính theo giá trị
đầu ra. Sản phẩm và phương thức sản xuất của các làng nghề rất phong phú
và đa dạng với hàng trăm loại nghề khác nhau.
Việc phân loại nhóm ngành như trên dựa trên các yếu tố tương đồng về
công nghệ sản xuất, nguyên vật liệu, sản phẩm và thị trường tiêu thụ của các
làng nghề. Ta thấy, đồng bằng Sông Hồng (ĐBSH) là vùng tập trung nhiều
làng nghề nhất, tiếp theo là Bắc Trung Bộ, Nam Trung Bộ.
12
2.4.3. Phân loại làng nghề
Dựa trên các tiêu chí khác nhau, có thể phân loại làng nghề theo một số
dạng như sau:
- Theo làng nghề truyền thống và theo làng nghề mới
- Theo ngành sản xuất, loại hình sản phẩm
- Theo quy mô sản xuất, theo quy trình công nghệ
- Theo nguồn thải và mức độ ô nhiễm
- Theo mức độ sử dụng nguyên nhiên liệu
- Theo thị trường tiêu thụ sản phẩm, tiềm năng tồn tại và phát triển
Mỗi cách phân loại nêu trên có những đặc thù riêng và tùy theo mục
đích mà có thể lựa chọn cách phân loại phù hợp. Trên cơ sở tiếp cận vấn đề
môi trường làng nghề, cách phân loại theo ngành sản xuất và loại hình sản
phẩm là phù hợp hơn cả, vì thực tế cho thấy mỗi ngành nghề, mỗi sản phẩm
đều có những yêu cầu khác nhau về nguyên nhiên liệu, quy trình sản xuất
khác nhau, nguồn và dạng chất thải khác nhau, và vì vậy có những tác động
khác nhau đối với môi trường.
Dựa trên các yếu tố tương đồng về ngành sản xuất, sản phẩm, thị
trường nguyên vật liệu và tiêu thụ sản phẩm có thể chia hoạt động làng nghề
nước ta ra thành 6 nhóm ngành nghề chính (Hình 2.2), mỗi ngành chính có
nhiều ngành nhỏ. Mỗi nhóm ngành làng nghề có các đặc điểm khác nhau về
hoạt động sản xuất sẽ gây ảnh hưởng khác nhau tới môi trường.
Thủ công mỹ nghệ
5%
15%
39%
17%
20%
4%
tái chế phế liệu
chế biến lương thực, thực phẩm,
chăn nuôi, giết mổ
Dệt nhuộm, ươm tơ, thuộc da.
các ngành nghề khác
vật liệu xây dựng, khai thác đá.
Hình 2.2: Phân loại làng nghề Việt Nam theo ngành nghề sản xuất
(Bộ TN&MT, 2008) [1]
* Làng nghề chế biến lương thực, thực phẩm, chăn nuôi và giết mổ:
Có số làng nghề lớn, chiếm 20% tổng số làng nghề, phân bố khá đều
trên cả nước, phần nhiều sử dụng lao động lúc nông nhàn, không yêu cầu
13
trình độ cao, hình thức sản xuất thủ công và gần như ít thay đổi về quy trình
sản xuất so với thời điểm hình thành làng nghề. Phần lớn các làng nghề chế
biến lương thực, thực phẩm nước ta là các làng nghề thủ công truyền thống
nổi tiếng như nấu rượu, làm bánh đa nem, đậu phụ, miến dong, bún, bánh đậu
xanh, bánh gai,… với nguyên liệu chính là gạo, ngô, khoai, sắn, đậu và
thường gắn với hoạt động chăn nuôi ở quy mô gia đình
* Làng nghệ dệt nhuộm, ươm tơ, thuộc da:
Nhiều làng có từ lâu đời, có các sản phẩm mang tính lịch sử, văn hóa,
mang đậm nét địa phương. Những sản phẩm như lụa tơ tằm, thổ cẩm, dệt
may,…không chỉ là những sản phẩm có giá trị mà còn là những tác phẩm
nghệ thuật được đánh giá cao. Quy trình sản xuất không thay đổi nhiều, với
nhiều lao động có tay nghề cao. Tại các làng nghề nhóm này, lao động nghề
thường là lao động chính (chiếm tỷ lệ cao hơn lao động nông nghiệp)
* Làng nghề sản xuất vật liệu xây dựng và khai thác đá:
Hình thành từ hàng trăm năm nay, tập trung ở vùng có khả năng cung
cấp nguyên liệu cơ bản cho hoạt động xây dựng. Lao động gần như hoạt động
thủ công hoàn toàn, quy trình công nghệ thô sơ, tỷ lệ cơ khí hóa thấp, ít thay
đổi. Khi đời sống được nâng cao, nhu cầu về xây dựng nhà cửa, công trình
ngày càng tăng, hoạt động sản xuất vật liệu xây dựng phát triển nhanh và tràn
lan ở các vùng nông thôn. Nghề khai thác đá cũng phát triển ở những làng gần
các núi đá vôi được phép khai thác, cung cấp nguyên liệu cho các hoạt động
sản xuất sản phẩm thủ công mỹ nghệ và vật liệu xây dựng.
* Làng nghề tái chế phế liệu:
Chủ yếu các làng nghề mới hình thành, số lượng ít nhưng lại phát triển
nhanh về quy mô và loại hình tái chế (chất thải kim loại, giấy, nhựa, vải đã
qua sử dụng). Ngoài ra, các làng nghề cơ khí chế tạo và đúc kim loại với
nguyên liệu chủ yếu là sắt vụn, sắt thép phế liệu cũng được xếp vào loại hình
làng nghề này. Đa số các làng nghề nằm ở phía Bắc, công nghệ sản xuất đã
từng bước được cơ khí hóa.
* Làng nghề thủ công mỹ nghệ:
Bao gồm các làng nghề gốm, sành sứ thủy tinh mỹ nghệ; chạm khắc đá,
mạ bạc vàng, sản xuất mây tre đan, đồ gỗ mỹ nghệ, sơn mài, làm nón, dệt
14
chiếu, thêu ren. Đây là nhóm làng nghề chiếm tỷ trọng lớn về số lượng (gần
40% tổng số làng nghề), có truyền thống lâu đời, sản phẩm có giá trị cao,
mang đậm nét văn hóa, và đặc điểm địa phương, dân tộc. Quy trình sản xuất
gần như không thay đổi, lao động thủ công, nhưng đòi hỏi tay nghề cao,
chuyên môn hóa, tỉ mỉ và sáng tạo.
* Các nhóm ngành khác:
Bao gồm các làng nghề chế tạo nông cụ thô sơ như cày bừa, cuốc xẻng,
liềm hái, mộc gia dụng, đóng thuyền, làm quạt giấy, dây thừng, đan vó, đan lưới,
làm lưỡi câu,…Những làng nghề nhóm này xuất hiện từ lâu, sản phẩm phục vụ
trực tiếp cho nhu cầu sinh hoạt và sản xuất của địa phương. Lao động phần lớn là
thủ công với số lượng và chất lượng ổn định.(Bộ TN&MT, 2008) [1]
2.4.4. Hiện trạng kinh tế - xã hội làng nghề ở Việt Nam
Dân số và lao động
Dân số trung bình cả nước năm 2010 ước tính khoảng 86,93 triệu
người. Trong đó dân số khu vực nông thôn là 60,92 triệu người chiếm 70,1%
tăng 0,63% so với năm 2009. Dân số tham gia lao động tại các làng nghề
khoảng hơn 10 triệu lao động thường xuyên và khoảng hơn 4,5 triệu lao động
thời vụ chiếm khoảng 29% lực lượng lao động nông thôn.
Số cơ sở sản xuất trong các làng nghề là khoảng 50.800 cơ sở trong đó
80,05% là cơ sở quy mô hộ gia đình, 6,0% cơ sở quy mô hợp tác xã và còn lại
là hình thức xí nghiệp tư nhân, công ty TNHH…
- Quan hệ sản xuất - lực lượng lao động: Quan hệ tư hữu gắn với quan
hệ gia đình, dòng tộc và bà con trong làng là chủ yếu, một số làng nghề phát
triển có sử dụng nhân công từ các nơi khác đến.
- Hiện trạng quy hoạch làng nghề: Mô hình tự phát các cơ sở sản xuất
nhỏ xen lẫn khu dân cư hoặc tập trung thành từng cụm. Phần lớn không còn
ranh giới rõ ràng giữa khu sản xuất làng nghề theo hướng công nghiệp hóa
nông thôn. Nhiều địa phương đã quy hoạch, sắp xếp lại sản xuất, xây dựng
các khu công nghiệp làng nghề tập trung để tránh sự phát triển tự phát, thiếu
quy hoạch sẽ tạo điều kiện phá hủy môi trường sinh thái.
- Trình độ công nghệ và thiết bị: Công nghệ đã được cải thiện đáng kể
những năm gần đây nhưng phần lớn công nghệ vẫn lạc hậu, thủ công, thiết bị
15
cũ chắp vá, thiếu đồng bộ. Trình độ tay nghề không đồng đều trong các loại
hình sản xuất, thiếu công nhân lành nghề được đào tạo toàn diện, thiếu nghệ
nhân. Truyền nghề qua kinh nghiệm và tự học hỏi. Chính sự yếu kém này đã
hạn chế năng suất, chất lượng sản phẩm và hiệu quả sản xuất do đó đã làm
giảm khả năng cạnh tranh.
- Cơ sở hạ tầng tại các làng nghề: Chính tính phân tán, tự phát, quy mô
nhỏ sẽ hạn chế việc đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng ( đường xá trạm điện cấp
thoát nước…) cà đặc biệt khó khăn trong việc quản lý chất thải (xử lý, thu
gom…) để giảm thiểu ô nhiễm, caiir thiện môi trường. Tuy nhiên cùng với sự
phát triển của nông thôn Việt Nam, đa số các làng nghề tập trung ở đồng bằng
đều đã có “điện, đường, trường, trạm” tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển
sản xuất, giao thông và thông tin.
- Vấn đề xã hội tại các làng nghề: Phát triển sản xuất tại các làng nghề
đã mang lại lợi ích không chỉ về kinh tế mà còn là mối quan hệ tình làng
nghĩa xóm tốt lên do tao công ăn việc làm cho bà con láng giềng. Mọi người
gắn bó với nhau hơn. Nhiều phong tục truyền thống được phục hồi như hội
làng, giỗ tổ của nghề… đóng góp xây dựng nhà tình nghĩa, nghĩa trang,
trường học. Tuy nhiên cũng xuất hiện nhiều tiêu cực như cờ bạc, rượu chè
hay cạnh tranh mối hàng trong sản xuất.
2.4.5. Hiện trạng môi trường làng nghề Việt Nam
Caùc chaát thaûi phaùt sinh taïi nhieàu laøng ngheà ñaõ vaø
ñang gaây oâ nhieãm vaø laøm suy thoaùi moâi tröôøng nghieâm
troïng, taùc ñoäng tröïc tieáp tôùi söùc khoûe ngöôøi daân vaø ngaøy
caøng trôû thaønh vaán ñeà böùc xuùc. OÂ nhieãm moâi tröôøng
laøng ngheà coù moät soá ñaëc ñieåm sau:
OÂ nhieãm moâi tröôøng taïi laøng ngheà laø daïng oâ nhieãm
phaân taùn trong phaïm vi moät khu vöïc (thoân, laøng, xaõ,...). Do
quy moâ saûn xuaát nhoû, phaân taùn, ñan xen vôùi khu sinh hoaït
neân ñaây laø loaïi hình oâ nhieãm khoù quy hoaïch vaø kieåm
soaùt.
OÂ nhieãm moâi tröôøng taïi laøng ngheà mang ñaäm neùt ñaëc
thuø cuûa hoaït ñoäng saûn xuaát theo ngaønh ngheà vaø loaïi hình
16
saûn phaåm vaø taùc ñoäng tröïc tieáp tôùi moâi tröôøng nöôùc, khí,
ñaát trong khu vöïc.
Hiện trạng oâ nhieãm môi trường khoâng khí taïi caùc laøng
ngheà
Caùc laøng ngheà taùi cheá pheá lieäu: oâ nhieãm khoâng
khí dieãn ra khaù naëng nề. Moâi tröôøng khu vöïc saûn xuaát ôû
caùc laøng ngheà taùi cheá (ñaëc bieät laø taùi cheá kim loaïi vaø taùi
cheá nhöïa) hieän nay ñang bò oâ nhieãm naëng neà. Ngoaøi oâ
nhieãm khoâng khí do ñoát nhieân lieäu, theå hieän ôû caùc thoâng
soá oâ nhieãm nhö buïi, SO2, CO, NOx,...quaù trình taùi cheá vaø
gia coâng cuõng gaây phaùt sinh caùc khí ñoäc nhö hôi axit, kieàm,
oxit kim loaïi (PbO, ZnO, Al2O3) vaø gaây oâ nhieãm nhieät.(Bộ
TN&MT 2008)[1]
Caùc laøng ngheà saûn xuaát vaät lieäu xaây döïng vaø khai
thaùc ñaù: oâ nhieãm khoâng khí dieãn ra phoå bieán
Trong nhoùm laøng ngheà naøy, ôû caùc laøng ngheà vaät
lieäu xaây döïng, chaát löôïng khoâng khí bò suy giaûm chuû yeáu do
khí thaûi töø ñoát nhieân lieäu. Trong khi ñoù, ôû caùc laøng ngheà
khai thaùc ñaù, buïi phaùt sinh töø quaù trình khai thaùc vaø cheá
taùc ñaù laø nguyeân nhaân chuû yeáu daãn ñeán oâ nhieãm khoâng
khí ôû ñaây.
Ñaëc bieät, haøm löôïng caùc chaát oâ nhieãm khoâng khí
thöôøng raát cao xung quanh khu vöïc saûn xuaát. Keát quaû
khaûo saùt ôû khu vöïc saûn xuaát laøng ngheà cho thaáy, haøm
löôïng buïi ñeàu vöôït TCVN töø 3-8 laàn, haøm löôïng SO2 coù
nôi vöôït ñeán 6,5 laàn.(Bộ TN&MT 2008)[1]
Caùc laøng ngheà cheá bieán löông thöïc, thöïc phaåm,
chaên nuoâi vaø gieát moå: oâ nhieãm khoâng khí ñaëc tröng do söï
phaân huyû caùc chaát höõu cô khoâng chæ do söû duïng nhieân
lieäu maø coøn do söï phaân huûy caùc chaát höõu cô trong nöôùc
thaûi, chaát thaûi raén taïo neân caùc khí nhö SO2, NO2, H2S,
NH3, CH4 vaø caùc khí oâ nhieãm gaây muøi tanh thoái khoù chòu,
17
nhaát laø ôû caùc cô sôû chaên nuoâi vaø gieát moå gia suùc, gia
caàm.
Caùc laøng ngheà öôm tô, deät vaûi vaø thuoäc da: oâ
nhieãm khoâng khí cuïc boä. Taïi caùc laøng ngheà naøy, khu vöïc
saûn xuaát cuûa laøng ngheà deät nhuoäm thöôøng bò oâ nhieãm
bôûi caùc thoâng soá nhö buïi, SO2, NO2, moâi tröôøng vi khí haäu
ôû caùc laøng ngheà deät thöôøng bò oâ nhieãm bôûi tieáng oàn do
caùc maùy deät thuû coâng. Möùc oàn vöôït TCVN töø 4 ñeán 14
dBA.(Bộ TN&MT 2008)[1]
Caùc laøng ngheà thu coâng mỹ ngheä, theâu ren: oâ nhieãm
khoâng khí thöôøng chæ xaûy ra taïi moät soá laøng ngheà cheá
taùc ñaù vaø saûn xuaát maây tre ñan.
Trong soá caùc laøng ngheà thuû coâng myõ ngheä, moâi
tröôøng khoâng khí xung quanh khu vöïc saûn xuaát cuûa laøng
ngheà cheá taùc ñaù bò oâ nhieãm nghieâm troïng do buïi ñaù vaø
tieáng oàn. Ñaëc bieät, trong buïi phaùt sinh töø hoaït ñoäng cheá
taùc ñaù coøn chöùa moät löôïng khoâng nhoû SiO2 (0,56-1,91% taïi
laøng ngheà ñaù Non Nöôùc - Ñaø Naüng) raát coù haïi cho söùc
khoeû.Trong khi ñoù, taïi laøng ngheà saûn xuaát maây tre ñan,
khoâng khí thöôøng bò oâ nhieãm bôûi SO2.(Bộ TN&MT 2008)[1]
Hiện trạng môi trường nöôùc thaûi saûn xuaát ở caùc laøng
ngheà
Keát quaû khaûo saùt chaát löôïng nöôùc thaûi cuûa caùc
laøng ngheà nhöõng naêm gaàn ñaây cho thaáy möùc ñoä oâ
nhieãm haàu nhö khoâng giaûm, thaäm chí coøn taêng cao hôn
tröôùc. Moät phaàn do quy mô saûn xuaát taêng trong khi nöôùc
thaûi vaãn khoâng ñöôïc xöû lyù tröôùc khi thaûi vaøo moâi tröôøng.
Caùc laøng ngheà cheá bieán löông thöïc, thöïc phaåm,
chaên nuoâi vaø gieát moå: Haøm löôïng caùc chaát oâ nhieãm trong
nöôùc thaûi saûn xuaát cuûa nhöõng laøng ngheà naøy cuõng raát
cao, ñaëc bieät laø COD, BOD5, SS, toång N, toång P vöôït TCVN
haøng chuïc laàn. Ñaëc bieät, nöôùc thaûi töø khaâu loïc taùch baõ
18
vaø taùch boät ñen cuûa quaù trình saûn xuaát tinh boät töø saén vaø
dong gieàng coù pH thaáp, ñoä oâ nhieãm raát cao (BOD5, COD
vöôït TCVN 5945-2005 möùc B treân 200 laàn).(Bộ TN&MT 2008)[1]
Caùc laøng ngheà deät nhuoäm, öôm tô, thuoäc da: nöôùc
thaûi saûn xuaát coù ñoä maøu cao, chöùa nhieàu hoaù chaát. Theo
caùc keát quaû khaûo saùt, nöôùc thaûi cuûa caùc laøng ngheà deät
nhuoäm, öôm tô ñeàu giaøu chaát höõu cô: haøm löôïng COD, BOD5
gaáp 2-15 laàn TCVN. Ngoaøi ra, nöôùc thaûi coù haøm löôïng SS,
toång N vaø toång P khaù cao. Ñaëc bieät Coliform vöôït TCVN
haøng nghìn laàn Caùc laøng ngheà taùi cheá pheá lieäu: nöôùc
thaûi saûn xuaát chöùa nhieàu hoaù chaát ñoäc haïi.
Taùi cheá kim loaïi: caùc ngaønh gia coâng cô khí, ñuùc, maï,
taùi cheá vaø cheá taùc kim loaïi coù löôïng nöôùc thaûi khoâng
lôùn, nhöng laïi chöùa nhieàu chaát ñoäc haïi nhö kim loaïi naëng
(Zn, Fe, Cr, Ni…), daàu môõ coâng nghieäp. Nöôùc thaûi cuûa moät
soá laøng ngheà coù haøm löôïng caùc kim loaïi naëng nhö Cr6+,
Zn2+, Pb2+lôùn hôn töø 1,5 ñeán 10 laàn TCVN.
Taùi cheá giaáy: nöôùc thaûi coâng ñoaïn ngaâm, taåy, nghieàn
trong taùi cheá giaáy chieám khoaûng 50% toång löôïng thaûi, chöùa
nhieàu hoùa chaát nhö xuùt, nöôùc giaven, pheøn, nhöïa thoâng,
phaåm maøu, xô sôïi. Nöôùc thaûi thöôøng chöùa nhieàu boät
giaáy, löôïng caën coù theå leân tôùi 300 - 600 mg/l.(Bộ TN&MT
2008)[1]
Caùc laøng ngheà thuû coâng myõ ngheä: Laøng ngheà sôn
maøi vaø maây tre ñan coù löôïng nöôùc thaûi khoâng lôùn, chæ
khoaûng 2- 5 m3/ngaøy/cô sôû, nhöng nöôùc thaûi chöùa haøm
löôïng chaát oâ nhieãm cao. Nöôùc thaûi saûn xuaát sôn maøi
chöùa buïi maøi nhoû mòn laøm taêng haøm löôïng caën. Nöôùc
thaûi töø quaù trình nhuoäm và nhuùng boùng saûn phaåm maây tre
ñan chöùa nhieàu chaát gaây oâ nhieãm nhö dung moâi, daàu
boùng, polyme höõu cô, dö löôïng caùc hoùa chaát nhuoäm... Haøm
löôïng COD vaø BOD5 trong nöôùc thaûi cuûa caùc laøng ngheà
19
naøy thöôøng vöôït TCVN töø 2 - 5 laàn vaø töø 5,5 - 8,5 laàn. (Bộ
TN&MT 2008)[1]
Hiện trạng môi trường nöôùc maët soâng, hoà ôû caùc laøng
ngheà
Nöôùc maët ôû caùc soâng hoà ñòa phöông, ñaëc bieät laø taïi
caùc laøng ngheà trong LVS Nhueä - Ñaùy, LVS Caàu ôû phía
Baéc vaø heä thoáng soâng Ñoàng Nai ôû phía Nam, bò oâ nhieãm
do chòu taùc ñoäng tröïc tieáp cuûa nöôùc thaûi saûn xuaát, coù nôi
ñaõ ñeán möùc baùo ñoäng.
Caùc laøng ngheà cheá bieán löông thöïc, thöïc phaåm,
chaên nuoâi vaø gieát moå: nöôùc maët bò oâ nhieãm höõu cô
nghieâm troïng. Chaát löôïng nöôùc maët ao, hoà, keânh, ngoøi ôû
caùc laøng ngheà naøy bò ô nhieãm nghieâm troïng, moät soá nôi
ñang ôû möùc baùo ñoäng. Nöôùc maët ôû nhieàu nôi coù BOD5,
COD, NH4, Coliform vöôït TCVN haøng chuïc ñeán haøng traêm
laàn, nhö laøng ngheà cheá bieán tinh boät Caùt Queá, Döông Lieãu,
Minh Khai (Haø Taây tröôùc ñaây)...(Bộ TN&MT 2008)[1]
Caùc laøng ngheà deät nhuoäm, öôm tô vaø thuoäc da
Nöôùc maët ôû caùc laøng ngheà naøy cuõng bò oâ nhieãm
naëng: COD vöôït TCVN töø 2- 3 laàn, BOD5 vöôït 1,5-2,5 laàn.
Haøm löôïng Coliform trong nöôùc maët ôû moät soá laøng ngheà
khaù cao, chöùng toû beân caïnh nöôùc thaûi saûn xuaát, nöôùc
maët ñaõ bò nhieãm baån do nöôùc thaûi sinh hoaït.(Bộ TN&MT
2008)[1]
Caùc laøng ngheà thuû coâng, myõ ngheä
Nhieàu nôi, haøm löôïng COD trong nöôùc maët ñaõ vöôït
TCVN. Ñaëc bieät, ñoái vôùi laøng ngheà maây tre ñan (ví duï laøng
ngheà Phuù Tuùc, Haø Taây tröôùc ñaây), do maây tre phaûi ngaâm
trong nöôùc vaø quaù trình gia coâng xöû lyù gaây phaùt sinh nöôùc
thaûi coù ñoä oâ nhieãm höõu cô cao, daãn ñeán nöôùc maët ôû
ñaây coù haøm löôïng COD, BOD5, NH4, Coliform, ñoä maøu ñeàu
taêng cao, vöôït TCVN)
20
Ñaëc tröng oâ nhieãm nöôùc döôùi ñaát taàng noâng ôû
caùc laøng ngheà
Saûn xuaát ôû laøng ngheà khoâng chæ taùc ñoäng ñeán
nöôùc maët maø coøn taùc ñoäng ñeán chaát löôïng nöôùc döôùi
ñaát taàng noâng.
Moät soá laøng ngheà cheá bieán löông thöïc, thöïc phaåm,
chaên nuoâi, gieát moå vaø laøng ngheà öôm tô, deät vaûi, thuoäc
da
Nhìn chung, nöôùc döôùi ñaát taàng noâng ôû caùc laøng ngheà
naøy ñaõ coù bieåu hieän oâ nhieãm, caù bieät coù nôi oâ nhieãm
nghieâm troïng: haøm löôïng NH4 trong nöôùc döôùi ñaát ôû laøng
ngheà saûn xuaát tinh boät Döông Lieãu vaø laøng ngheà deät
nhuoäm Phuøng Xaù raát cao (18,46 mg/l vaø 17,75 mg/l); haøm
löôïng H2S trong nöôùc döôùi ñaát ôû laøng ngheà saûn xuaát tinh
boät Taân Phuù Ñoâng, Ñoàng Thaùp leân tôùi 28,40 mg/l. Coliform
trong nöôùc döôùi ñaát cuûa caùc laøng ngheà ñeàu cao hôn TCVN
töø 2-100 laàn.(Bộ TN&MT 2008)[1]
2.5. Tác động của các chất thải ô nhiễm đến môi trường làng nghề
2.5.1. Tác động đến môi trường không khí
Ô nhiễm không khí chủ yếu tập trung ở các làng nghề sản xuất vật liệu
xây dựng, gốm, sứ, nhựa... Ước tính tải lượng ô nhiễm không khí do đốt than
để nung vôi, nung gốm, sứ từ hàng trăm lò thủ công lên tới hàng triệu m3 khí
độc. Dân cư làng nghề và cả các xã khác đều phải sống chung với khói bụi,
hơi nóng và khí thải độc hại của các làng nghề này.
Kết quả khảo sát tại các làng nghề tái chế nhựa cho thấy: nồng độ hơi
khí ô nhiễm hầu hết đều vượt TCCP, cụ thể là: Bụi trong không khí dao động
trong khoảng 0,45 - 1,33mg/m3, vượt TCCP 0,5 - 4 lần. Hàm lượng THC đo
được ở khu vực các bãi rác của làng nghề tái chế nhựa là 5,36 mg/l vượt
TCCP 1,16 lần.(Bộ TN&MT 2008)[1]
Làng nghề tái chế giấy Phong Khê và Phú Lâm: khói thải cuộn lên từ
việc đốt một lượng lớn nhiên liệu than (ước tính khoảng 200 tấn than/ ngày)
được các cơ sở sử dụng cho lò hơi thải ra một lượng khí thải rất lớn bao gồm
- Xem thêm -
.PDF 
74 
79 
101 
