Môc lôc
Lêi
më
®Çu
........................................................................................
4
Ch¬ng I: C¬ së lý luËn vÒ ThÊt nghiÖp, B¶o hiÓm
x· héi, B¶o hiÓm thÊt nghiÖp............................................
7
I.
Mét
sè
vÊn
®Ò
vÒ
thÊt
nghiÖp
........................................................................................
7
1. Kh¸i niÖm thÊt nghiÖp:
..........................................................................................
7
2. Ph©n lo¹i ThÊt nghiÖp.
..........................................................................................
8
2.1. C¸c nguyªn nh©n thÊt nghiÖp.
..........................................................................................
8
2.2. Ph©n lo¹i thÊt nghiÖp......................................
9
3. Mèi quan hÖ yÕu tè kinh tÕ- x· héi vµ thÊt nghiÖp.
..........................................................................................
11
3.1. C¸c yÕu tè kinh tÕ- x· héi t¸c ®éng ®Õn ThÊt
nghiÖp................................................................................
12
3.2. T¸c ®éng cña ThÊt nghiÖp ®Õn sù ph¸t triÓn
kinh tÕ- x· héi......................................................................
13
a. ThÊt nghiÖp t¸c ®éng ®Õn t¨ng trëng kinh tÕ
vµ l¹m ph¸t.
b. ThÊt nghiÖp ¶nh hëng ®Õn t¨ng trëng kinh tÕ
vµ l¹m ph¸t.
c. ThÊt nghiÖp ¶nh hëng ®Õn trËt tù x· héi.
II. B¶o hiÓm x· héi chung.
........................................................................................
14
1. Nhu cÇu kh¸ch quan h×nh thµnh B¶o hiÓm X· héi.
14
2. Néi dung c¬ b¶n cña B¶o hiÓm x· héi.15
2.1. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn b¶o hiÓm
x· héi..................................................................................
15
2.2. Vai trß cña B¶o hiÓm x· héi.
..........................................................................................
16
2.3. §èi tîng tham gia cña B¶o hiÓm X· héi.
..........................................................................................
17
2.4. Nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña B¶o hiÓm x· héi
..........................................................................................
17
2.5. C¸c chÕ ®é cña hÖ thèng B¶o hiÓm x· héi.
..........................................................................................
18
2.6. Quü b¶o hiÓm x· héi.
..........................................................................................
19
III. B¶o hiÓm thÊt nghiÖp vµ kinh nghiÖm B¶o
hiÓm thÊt nghiÖp trªn ThÕ Giíi.........................................
19
1. Mét sè kh¸i niÖm.
..........................................................................................
20
1.1. Trî cÊp thÊt nghiÖp.
1.2. B¶o hiÓm thÊt nghiÖp.
-2
2. Mèi quan hÖ gi÷a trî cÊp thÊt nghiÖp, b¶o hiÓm thÊt
nghiÖp vµ b¶o hiÓm x· héi....................................................
21
3. Néi dung cña B¶o hiÓm thÊt nghiÖp.
..........................................................................................
22
3.1. Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña B¶o hiÓm ThÊt
nghiÖp.
3.2. §èi tîng vµ ph¹m vi B¶o hiÓm.
3.3. Quü B¶o hiÓm vµ møc trî cÊp B¶o hiÓm thÊt
nghiÖp.
a. Quü B¶o hiÓm thÊt nghiÖp.
b. Møc trî cÊp B¶o hiÓm thÊt nghiÖp.
3.4.Thêi gian hëng trî cÊp B¶o hiÓm ThÊt nghiÖp.
4. Kinh nghiÖm c¸c níc Ch©u ¸ vµ khu vùc §«ng ¢u.
..........................................................................................
27
4.1. Kinh nghiÖm c¸c níc Ch©u ¸.
..........................................................................................
27
4.2. Kinh nghiÖm c¸c níc cã nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi
trong khu vùc §«ng ¢u..........................................................
33.
Ch¬ng II. Nhu cÇu vÒ B¶o hiÓm ThÊt nghiÖp
trong t×nh h×nh hiÖn ë ViÖt Nam....................................
33
I. ViÖc lµm vµ vÊn ®Ò gi¶i quyÕt viÖc lµm.......................
33
1. Thùc
tr¹ng
lao
®éng
viÖc.
...........................................................................
33
2. NhËn
xÐt.
...........................................................................
39
-3
II. Thùc tr¹ng, nguyªn nh©n, hËu qu¶ thÊt nghiÖp ë
ViÖt Nam..........................................................................
41
1. Thùc
tr¹ng
...........................................................................
41
2. Nguyªn nh©n
...........................................................................
46
3. HËu qu¶
...........................................................................
49
III. Sù hç trî cña Nhµ níc vµ sù cÇn thiÕt x©y dùng
chÕ ®é B¶o hiÓm thÊt nghiÖp..........................................
50
1. Thùc
tr¹ng
hç
trî
ngêi
ThÊt
nghiÖp
...........................................................................
50
1.1.Thêi kú ph¸p triÓn nÒn kinh tÕ KÕ ho¹ch ho¸ tËp
trung...................................................................................
50
1.2.Thêi kú chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng theo
®Þnh híng X· héi Chñ nghÜa (thêi kú 1986 trë l¹i ®©y)...........
52
2. Sù cÇn thiÕt x©y dùng chÕ ®é B¶o hiÓm thÊt
nghiÖp................................................................................
58
-4
Ch¬ng III: Nh÷ng ®Þnh híng vÒ nhu cÇu BHTN ë
ViÖt Nam trong thêi gian tíi..............................................
62
I. §Þnh híng cña nhµ níc trong dù th¶o luËt BHXH.
........................................................................................
62
II. ý kiÕn cña ILO híng dÉn vÒ chiÕn lîc tæ chøc
thÊt nghiÖp ë ViÖt nam....................................................
66
III.
C©n
®èi
thuchi
BHTN
dù
tÝnh
........................................................................................
68
IV.
Mét
sè
ý
kiÕn
........................................................................................
69
1. Nh÷ng quan ®iÓm c¬ b¶n nÕu tæ chøc triÓn khai
BHTN..................................................................................
70
2. §iÒu kiÖn níc hiÖn nay ¶nh hëng ®Õn tiÕn hµnh
BHTN..................................................................................
70
3.
ý
kiÕn
..........................................................................................
72
3.1.
Môc
tiªu
l©u
dµi
..........................................................................................
72
3.2.
BiÖn
ph¸p
hç
trî
..........................................................................................
72
3.3.
Môc
tiªu
tríc
m¾t.
..........................................................................................
74
-5
KÕt
luËn
........................................................................................
77
Tµi liÖu tham kh¶o
Lêi më ®Çu
B¶o hiÓm x· héi ë níc ta lµ mét trong nh÷ng chÝnh
s¸ch lín cña §¶ng vµ Nhµ níc ®èi víi ngêi lao ®éng. V× vËy,
ngay tõ ngµy ®Çu thµnh lËp Níc CHXHCN ViÖt nam, chÕ ®é
chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi ®· ®îc ban hµnh do ®iÒu kiÖn
®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc, ®iÒu kiÖn kinh tÕ, x· héi ®·
tõng bíc ®îc thùc hiÖn ®èi víi c«ng nh©n viªn chøc khu vùc
Nhµ níc. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn, chÕ ®é chÝnh s¸ch vÒ
b¶o hiÓm x· héi kh«ng ngõng ®îc bæ sung, söa ®æi cho phï
hîp víi tõng thêi kú ph¸t triÓn cña ®Êt níc nh»m ®¶m b¶o
quyÒn lîi ®èi víi ngêi lao ®éng tham gia b¶o hiÓm x· héi. Tõ
sau §¹i héi §¶ng lÇn thø VI, nÒn kinh tÕ níc ta b¾t ®Çu
chuyÓn sang ho¹t ®éng theo nÒn kinh tÕ thÞ trêng, nhiÒu
-6
vÊn ®Ò vÒ chÕ ®é chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi tríc ®©y
kh«ng cßn phï hîp. Bé LuËt lao ®éng ®îc Quèc héi th«ng
qua n¨m 1994 cã hiÖu lùc thi hµnh tõ 1/1/1995, trong ®ã
chÕ ®é chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi còng ®îc quy ®Þnh
trong Ch¬ng XII bé LuËt nµy vµ cã liªn quan ®Õn mét sè
®iÒu ë c¸c ch¬ng kh¸c. §Ó thÓ chÕ c¸c quy ®Þnh trong Bé
luËt lao ®éng, n¨m 1995 ChÝnh Phñ ®· ban hµnh §iÒu lÖ
B¶o hiÓm x· héi kÌm theo NghÞ ®Þnh sè 12/CP, NghÞ ®Þnh
sè 45/CP quy ®Þnh cô thÓ vÒ ®èi tîng tham gia, møc ®ãng
gãp, ®iÒu kiÖn ®Ó ®îc hëng, møc hëng ®èi víi tõng chÕ
®é... vµ giao cho B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam thèng nhÊt
qu¶n lý.
ChÝnh s¸ch B¶o hiÓm x· héi thÊt nghiÖp §¶ng, Nhµ níc
®ang cã chñ tr¬ng x©y dùng cho phï hîp víi nÒn kinh tÕ thÞ
trêng. Chñ tr¬ng ®ã ®îc ghi trong c¸c NghÞ quyÕt Trung ¬ng §¶ng lÇn thø 7 Kho¸ 7, NghÞ quyÕt Trung ¬ng 4 kho¸
8; NghÞ quyÕt Quèc héi sè 11-1997/QH) Kú häp thø 2 vµ
NghÞ quyÕt sè 20/1998/QH10 Kú häp thø Quèc héi Kho¸ 10.
GÇn ®©y trong NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø
9 cã nªu “ Sím x©y dùng vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch b¶o
hiÓm ®èi víi ngêi lao ®éng thÊt nghiÖp”, vµ bao giê míi
thùc hiÖn ? §ã lµ c©u hái lín ®Æt ra cho toµn x· héi mÆc dï
hiÖn nay thùc hiÖn chÕ ®é chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi
theo c¬ chÕ míi dùa trªn nguyªn t¾c “cã ®ãng cã hëng”.
Trªn thùc tÕ cã t×nh tr¹ng nhiÒu c«ng nh©n Nhµ níc
nghØ ®ãng b¶o hiÓm x· héi ®Ó lµm thªm ngoµi víi thu
nhËp cao h¬n. Nh vËy nÕu cã b¶o hiÓm thÊt nghiÖp th×
quy ®Þnh nh thÕ nµo trong trêng hîp nµy. Vµ bao giê thÝ
®iÓm B¶o hiÓm x· héi thÊt nghiÖp? Tõ c©u hái ®Æt ra
trªn, em m¹nh d¹n ®i s©u t×m hiÓu nghiªn cøu vÊn ®Ò míi
hiÖn nay “C¬ së lý luËn vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn lµm c¨n cø
x©y dùng chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi thÊt nghiÖp”.
-7
Môc tiªu ®Ò tµi lµ HÖ thèng ho¸: c¬ së lý luËn, thùc
tiÔn ThÊt nghiÖp vµ kinh nghiÖm ThÕ Giíi vÒ b¶o hiÓm
ThÊt nghiÖp trªn c¬ së thu thËp tæng hîp th«ng tin .
KÕt cÊu ®Ò tµi
Ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, néi dung ®Ò tµi gåm
3 ch¬ng.
Ch¬ng I: C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ B¶o hiÓm
ThÊt nghiÖp.
Ch¬ng II: Nhu cÇu vÒ B¶o hiÓm ThÊt nghiÖp trong
t×nh h×nh hiÖn nay ë ViÖt Nam.
Ch¬ngIII: Nh÷ng ®Þnh híng vÒ nhu cÇu B¶o hiÓm
thÊt nghiÖp ë ViÖt Nam.
Ch¬ng I
C¬ së lý luËn vÒ ThÊt nghiÖp,
B¶o hiÓm x· héi, B¶o hiÓm thÊt
nghiÖp.
I.
Mét sè vÊn ®Ò vÒ ThÊt nghiÖp.
Thêi ®¹i ngµy nay, c¸c quèc gia trªn thÕ giíi dï ®ang
vËn ®éng ë mét h×nh th¸i kinh tÕ nµo, th× lao ®éng cha
cã viÖc (gäi lµ thÊt nghiÖp) vÉn lµ mét yÕu tè kh¸ch quan.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, thÊt nghiÖp ®îc biÓu lé mét
c¸ch râ nÐt vµ ®îc thõa nhËn nh lµ mét hiÖn tîng kinh tÕ x·
héi.
-8
ViÖt nam tõ khi chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã
sù qu¶n lý cña Nhµ níc ®Õn nay. Tríc søc Ðp vÒ viÖc lµm vµ
yªu cÇu æn ®Þnh x· héi, vÊn ®Ò gi¶i quyÕt lao ®éng cha
cã viÖc lµm vµ trî cÊp thÊt nghiÖp lu«n lu«n lµ mèi quan
t©m cña §¶ng, ChÝnh phñ, c¸c Tæ chøc ®oµn thÓ, c¸c nhµ
®Çu t vµ ngêi lao ®éng.
1. Kh¸i niÖm thÊt nghiÖp:
VÊn ®Ò thÊt nghiÖp ®· ®îc nhiÒu níc, nhiÒu tæ chøc,
nhiÒu nhµ khoa häc bµn luËn. Song còng cßn nhiÒu ý kiÕn
kh¸c nhau nhÊt lµ vÒ thÊt nghiÖp. LuËt B¶o hiÓm thÊt
nghiÖp céng hoµ liªn bang §øc ®Þnh nghÜa: “ThÊt nghiÖp
lµ ngêi lao ®éng t¹m thêi kh«ng cã quan hÖ lao ®éng hoÆc
chØ thùc hiÖn c«ng viÖc ng¾n h¹n”.
ë Ph¸p ngêi ta cho r»ng, thÊt nghiÖp lµ kh«ng cã viÖc
lµm, cã ®iÒu kiÖn lµm viÖc, ®ang ®i t×m viÖc lµm.
Th¸i Lan, ®Þnh nghÜa vÒ thÊt nghiÖp kh¼ng ®Þnh:
“ThÊt nghiÖp lµ kh«ng cã viÖc lµm, muèn lµm viÖc, cã n¨ng
lùc lµm viÖc”.
Trung Quèc ®Þnh nghÜa vÒ thÊt nghiÖp nh sau: “ThÊt
nghiÖp lµ ngêi trong tuæi lao ®éng (d©n thµnh thÞ) cã kh¶
n¨ng lao ®éng, cha cã viÖc lµm, ®ang ®i t×m viÖc lµm,
®¨ng kÝ t¹i c¬ quan gi¶i quyÕt viÖc lµm”.
Theo tæ chøc Lao ®éng quèc tÕ (ILO), “ThÊt nghiÖp lµ
t×nh tr¹ng tån t¹i mét sè ngêi trong lùc lîng lao ®éng muèn
lµm viÖc nhng kh«ng thÓ t×m ®îc viÖc lµm ë møc l¬ng
thÞnh hµnh”.
Héi nghÞ Thèng kª Lao ®éng Quèc tÕ lÇn thø t¸m n¨m
1954 t¹i Gi¬nev¬ ®a ra ®Þnh nghÜa: “ThÊt nghiÖp lµ ngêi
®· qua mét ®é tuæi x¸c ®Þnh mµ trong mét ngµnh hoÆc
mét tuÇn x¸c ®Þnh, thuéc nh÷ng lo¹i sau ®©y:
- Ngêi lao ®éng cã thÓ ®i lµm nhng hÕt h¹n hîp ®ång
hoÆc bÞ t¹m ngõng hîp ®ång, ®ang kh«ng cã viÖc lµm vµ
®ang t×m viÖc lµm.
- Ngêi lao ®éng cã thÓ ®i lµm trong mét thêi gian x¸c
®Þnh vµ ®ang t×m viÖc lµm cã l¬ng mµ tríc ®ã cha hÒ cã
-9
viÖc lµm, hoÆc vÞ trÝ hµnh nghÒ cuèi cïng tríc ®ã kh«ng
ph¶i lµ ngêi lµm c«ng ¨n l¬ng (vÝ dô ngêi sö dông lao ®éng
ch¼ng h¹n) hoÆc ®· th«i viÖc.
- Ngêi kh«ng cã viÖc lµm vµ cã thÓ ®i lµm ngay vµ ®·
cã sù chuÈn bÞ cuèi cïng ®Ó lµm mét c«ng viÖc míi vµo mét
ngµy nhÊt ®Þnh sau mét thêi kú ®· ®îc x¸c ®Þnh.
- Ngêi ph¶i nghØ viÖc t¹m thêi hoÆc kh«ng thêi h¹n
mµ kh«ng cã l¬ng.
C¸c ®Þnh nghÜa tuy cã kh¸c nhau vÒ møc ®é, giíi h¹n
(tuæi, thêi gian mÊt viÖc) nhng ®Òu thèng nhÊt ngêi thÊt
nghiÖp Ýt nhÊt ph¶i cã 3 ®Æc trng:
Cã kh¶ n¨ng lao ®éng.
§ang kh«ng cã viÖc lµm
§ang ®i t×m viÖc lµm.
ë ViÖt nam, thÊt nghiÖp lµ vÊn ®Ò míi n¶y sinh trong
thêi k× chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp
trung sang c¬ chÕ thÞ trêng . V× vËy, tuy cha cã v¨n b¶n
ph¸p qui vÒ thÊt nghiÖp còng nh c¸c vÊn ®ª cã liªn quan
®Õn thÊt nghiÖp, nhng cã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu
nhÊt ®Þnh.
Nh÷ng nghiªn cøu bíc ®Çu kh¼ng ®Þnh thÊt nghiÖp lµ
nh÷ng ngêi kh«ng cã viÖc lµm, ®ang ®i t×m viÖc vµ s½n
sµng lµm viÖc.
§Þnh nghÜa thÊt nghiÖp ë ViÖt nam: “ ThÊt nghiÖp
lµ nh÷ng ngêi trong ®é tuæi lao ®éng, cã kh¶ n¨ng lao
®éng, cã nhu cÇu viÖc lµm, ®ang kh«ng cã viÖc lµm, ®ang
®i t×m viÖc lµm”.
2. Ph©n lo¹i thÊt nghiÖp.
ThÊt nghiÖp lµ mét hiÖn tîng kinh tÕ-x· héi, mét tån t¹i
thùc tÕ kh¸ch quan cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng. §Ó ph©n lo¹i
chÝnh x¸c phôc vô cho c«ng t¸c qu¶n lý, gi¶i quyÕt chÝnh
s¸ch...CÇn ph¶i t×m hiÓu nguyªn nh©n thÊt nghiÖp.
2.1.C¸c nguyªn nh©n thÊt nghiÖp
- 10
Cã 3 nguyªn nh©n c¬ b¶n dÉn ®Õn thÊt nghiÖp:
Do chu kú s¶n xuÊt thay ®æi:
Theo chu kú ph¸t triÓn kinh tÕ, sau hng thÞnh ®Õn
suy tho¸i, khñng ho¶ng. ë thêi kú ®îc më réng, nguån nh©n
lùc x· héi ®îc huy ®éng vµo s¶n xuÊt, nhu cÇu vÒ søc lao
®éng t¨ng nhanh nªn thu hót nhiÒu lao ®éng. Ngîc l¹i thêi
k× suy tho¸i s¶n xuÊt ®×nh trÖ, cÇu vÒ lao ®éng gi¶m
kh«ng nh÷ng kh«ng tuyÓn thªm lao ®éng mµ cßn mét sè
lao ®éng bÞ d«i d g©y nªn t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp. Theo
kinh nghiÖm cña c¸c nhµ kinh tÕ nÕu n¨ng lùc s¶n xuÊt x·
héi gi¶m 1% so víi kh¶ n¨ng, thÊt nghiÖp sÏ t¨ng lªn 2%.
Do sù tiÕn bé cña khoa häc kü thuËt:
§Æc biÖt qu¸ tr×nh tù ®éng ho¸ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.
Sù tiÕn bé cña khoa häc kü thuËt, tù ®éng ho¸ qu¸ tr×nh
s¶n xuÊt sÏ tiÕt kiÖm ®îc chi phÝ, n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng
cao, chÊt lîng s¶n phÈm tèt h¬n, gi¸ thµnh l¹i rÎ lµm t¨ng
kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm. ChÝnh v× thÕ, c¸c nhµ
s¶n xuÊt lu«n t×m c¸ch ®æi míi c«ng nghÖ, sö dông nh÷ng
d©y chuyÒn tù ®éng vµo s¶n xuÊt m¸y mãc ®îc sö dông
nhiÒu, lao ®éng sÏ d«i d. Sè lao ®éng nµy sÏ bæ sung vµo
®éi qu©n thÊt nghiÖp.
Sù gia t¨ng d©n sè vµ nguån lùc lµ ¸p lùc ®èi víi
viÖc gi¶i quyÕt viÖc lµm. §iÒu nµy thêng x¶y ra ®èi víi c¸c
níc cã nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn hoÆc ®ang ph¸t triÓn. ë
®©y, nguån nh©n lùc dåi dµo nhng do kinh tÕ h¹n chÕ nªn
kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®µo t¹o vµ sö dông hÕt nguån lao
®éng hiÖn cã.
2.2. Ph©n lo¹i thÊt nghiÖp.
ThÊt nghiÖp lµ mét hiÖn tîng phøc t¹p cÇn ph¶i ®îc
ph©n lo¹i ®Ó hiÓu râ vÒ nã. C¨n cø vµo tõng chØ tiªu
®¸nh gi¸, ta cã thÓ chia thÊt nghiÖp thµnh c¸c lo¹i sau:
a, Ph©n theo ®Æc trng cña ngêi thÊt nghiÖp.
ThÊt nghiÖp lµ mét g¸nh nÆng, nhng g¸nh nÆng ®ã
r¬i vµo ®©u, bé phËn d©n c nµo, ngµnh nghÒ nµo... CÇn
biÕt ®îc ®iÒu ®ã ®Ó hiÓu ®îc ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt, møc
- 11
®é t¸c h¹i... cña thÊt nghiÖp trong thùc tÕ. Víi môc ®Ých
®ã cã thÓ dïng nh÷ng tiªu thøc ph©n lo¹i díi ®©y:
- ThÊt nghiÖp chia theo giíi tÝnh.
- ThÊt nghiÖp theo løa tuæi.
- ThÊt nghiÖp chia theo vïng, l·nh thæ.
- ThÊt nghiÖp chia theo ngµnh nghÒ.
- ThÊt nghiÖp chia theo d©n téc, chñng téc.
b, Ph©n lo¹i theo lý do thÊt nghiÖp.
Trong kh¸i niÖm thÊt nghiÖp, cÇn ph©n biÖt râ thÊt
nghiÖp tù nguyÖn vµ thÊt nghiÖp kh«ng tù nguyÖn. Nãi
kh¸c ®i lµ nh÷ng ngêi lao ®éng tù nguyÖn xin th«i viÖc vµ
nh÷ng ngêi lao ®éng buéc ph¶i th«i viÖc. Trong nÒn kinh
tÕ thÞ trêng n¨ng ®éng, lao ®éng ë c¸c nhãm, c¸c ngµnh,
c¸c c«ng ty ®îc tr¶ tiÒn c«ng lao ®éng kh¸c nhau (møc l¬ng kh«ng thèng nhÊt trong c¸c ngµnh nghÒ, cÊp bËc).
ViÖc ®i lµm hay nghØ viÖc lµ quyÒn cña mçi ngêi. Cho nªn,
ngêi lao ®éng cã sù so s¸nh, chç nµo l¬ng cao th× lµm, chç
nµo l¬ng thÊp (kh«ng phï hîp) th× nghØ. V× thÕ x¶y ra
hiÖn tîng:
ThÊt nghiÖp tù nguyÖn: Lµ lo¹i thÊt nghiÖp mµ ë mét
møc tiÒn c«ng nµo ®ã ngêi lao ®éng khèng muèn lµm viÖc
hoÆc v× lý do c¸ nh©n nµo ®ã (di chuyÓn, sinh con...).
ThÊt nghiÖp lo¹i nµy thêng lµ t¹m thêi.
ThÊt nghiÖp kh«ng tù nguyÖn lµ: ThÊt nghiÖp mµ ë
møc tiÒn c«ng nµo ®ã ngêi lao ®éng chÊp nhËn nhng vÉn
kh«ng ®îc lµm viÖc do kinh tÕ suy tho¸i, cung lín h¬n cÇu
vÒ lao ®éng...
ThÊt nghiÖp tr¸ h×nh (cßn gäi lµ hiÖn tîng khiÕm dông
lao ®éng) lµ hiÖn tîng xuÊt hiÖn khi ngêi lao ®éng ®îc sö
dông díi møc kh¶ n¨ng mµ b×nh thêng ngêi lao ®éng s½n
sµng lµm viÖc. HiÖn tîng nµy x¶y ra khi n¨ng suÊt lao ®éng
cña mét ngµnh nµo ®ã thÊp, thÊt nghiÖp lo¹i nµy thêng
g¾n víi viÖc sö dông kh«ng hÕt thêi gian lao ®éng.
KÕt côc cña nh÷ng ngêi thÊt nghiÖp kh«ng ph¶i lµ
vÜnh viÔn. Cã nh÷ng ngêi (bá viÖc, mÊt viÖc...) sau mét
- 12
thêi gian nµo ®ã sÏ ®îc trë l¹i lµm viÖc. Nhng còng cã mét
sè ngêi kh«ng cã kh¶ n¨ng ®ã vµ hä ph¶i ra khái lùc lîng lao
®éng do kh«ng cã ®iÒu kiÖn b¶n th©n phï hîp víi yªu cÇu
cña thÞ trêng lao ®éng hoÆc do mÊt kh¶ n¨ng høng thó
lµm viÖc (hay cßn cã thÓ cã nh÷ng nguyªn nh©n kh¸c).
Nh vËy, con sè thÊt nghiÖp lµ con sè mang tÝnh thêi
®iÓm. Nã lu«n biÕn ®éng theo thêi gian. ThÊt nghiÖp xuÊt
ph¸t tõ nhu cÇu cÇn viÖc lµm, cã viÖc råi l¹i mÊt viÖc, tõ
kh«ng thÊt nghiÖp trë lªn thÊt nghiÖp råi ra khái tr¹ng th¸i
®ã. V× thÕ viÖc nghiªn cøu dßng lu chuyÓn thÊt nghiÖp lµ
rÊt cã ý nghÜa.
c, Ph©n lo¹i theo nguån gèc thÊt nghiÖp.
T×m hiÓu nguån gèc thÊt nghiÖp cã ý nghÜa ph©n
tÝch s©u s¾c vÒ thùc tr¹ng thÊt nghiÖp, tõ ®ã t×m ra híng gi¶i quyÕt. Cã thÓ chia thµnh 4 lo¹i:
ThÊt nghiÖp t¹m thêi lµ lo¹i thÊt nghiÖp ph¸t sinh do
sù di chuyÓn kh«ng ngõng cña ngêi lao ®éng gi÷a c¸c vïng,
c¸c lo¹i c«ng viÖc hoÆc gi÷a c¸c giai ®o¹n kh¸c nhau cña
cuéc sèng. ThËm chÝ trong mét nÒn kinh tÕ cã ®ñ viÖc lµm
vÉn lu«n cã sù chuyÓn ®éng nµo ®ã nh mét sè ngêi t×m
viÖc lµm sau khi tèt nghiÖp hoÆc di chuyÓn chç ë tõ n¬i
nµy sang n¬i kh¸c; phô n÷ cã thÓ quay l¹i lùc lîng lao ®éng
sau khi sinh con...
ThÊt nghiÖp cã tÝnh c¬ cÊu: X¶y ra khi cã sù mÊt c©n
®èi gi÷a cung- cÇu lao ®éng (gi÷a c¸c ngµnh nghÒ, khu
vùc...). Lo¹i nµy g¾n liÒn víi sù biÕn ®éng c¬ cÊu kinh tÕ
vµ g©y ra do sù suy tho¸i cña mét ngµnh nµo ®ã hoÆc lµ
sù thay ®æi c«ng nghÖ dÉn ®Õn ®ßi hái lao ®éng cã chÊt
lîng cao h¬n, ai kh«ng ®¸p øng ®îc sÏ bÞ sa th¶i. ChÝnh v×
vËy, thÊt nghiÖp lo¹i nµy cßn gäi lµ thÊt nghiÖp c«ng nghÖ.
Trong nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i, thÊt nghiÖp lo¹i nµy thêng
xuyªn x¶y ra. Khi sù biÕn ®éng nµy lµ m¹nh vµ kÐo dµi,
n¹n thÊt nghiÖp trë nªn trÇm träng vµ chuyÓn sang thÊt
nghiÖp dµi h¹n. NÕu tiÒn l¬ng rÊt linh ho¹t th× sù mÊt c©n
®èi trong thÞ trêng lao ®éng sÏ mÊt ®i khi tiÒn l¬ng trong
- 13
nh÷ng khu vùc cã nguån cung lao ®éng h¹ xuèng, vµ ë
trong khu vùc cã møc cÇu lao ®éng cao t¨ng lªn.
ThÊt nghiÖp do thiÕu cÇu: Lo¹i thÊt nghiÖp nµy x¶y ra
khi møc cÇu chung vÒ lao ®éng gi¶m xuèng. Nguån gèc
chÝnh lµ sù suy gi¶m tæng cÇu. Lo¹i nµy cßn ®îc gäi lµ thÊt
nghiÖp chu kú bëi ë c¸c nÒn kinh tÕ thÞ trêng nã g¾n liÒn
víi thêi kú suy tho¸i cña chu kú kinh doanh. DÊu hiÖu chøng
tá sù xuÊt hiÖn cña lo¹i nµy lµ t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp x¶y
ra trµn lan ë kh¾p mäi n¬i, mäi ngµnh nghÒ.
ThÊt nghiÖp do yÕu tè ngoµi thÞ trêng: Lo¹i thÊt
nghiÖp nµy cßn ®îc gäi theo lý thuyÕt cæ ®iÓn. Nã x¶y ra
khi tiÒn l¬ng ®îc Ên ®Þnh kh«ng bëi c¸c lùc lîng thÞ trêng
vµ cao h¬n møc l¬ng c©n b»ng thùc tÕ cña thÞ trêng lao
®éng. V× tiÒn l¬ng kh«ng chØ quan hÖ ®Õn sù ph©n phèi
thu nhËp g¾n víi kÕt qu¶ lao ®éng mµ cßn quan hÖ ®Õn
møc sèng tèi thiÓu nªn nhiÒu nhiÒu quèc gia (ChÝnh phñ
hoÆc c«ng ®oµn) cã quy ®Þnh cøng nh¾c vÒ møc l¬ng tèi
thiÓu, sù kh«ng linh ho¹t cña tiÒn l¬ng (ngîc víi sù n¨ng
®éng cña thÞ trêng lao ®éng), dÉn ®Õn mét bé phËn mÊt
viÖc lµm hoÆc khã t×m viÖc lµm.
Tãm l¹i, thÊt nghiÖp t¹m thêi vµ thÊt nghiÖp c¬ cÊu
x¶y ra trong mét bé phËn riªng biÖt cña thÞ trêng lao ®éng
(cã thÓ diÔn ra ngay c¶ khi thÞ trêng lao ®éng ®ang c©n
b»ng). ThÊt nghiÖp do thiÕu cÇu x¶y ra khi nÒn kinh tÕ ®i
xuèng, toµn bé thÞ trêng lao ®éng bÞ mÊt c©n b»ng. Cßn
thÊt nghiÖp theo lý thuyÕt cæ ®iÓn do c¸c yÕu tè x· héi,
chÝnh trÞ t¸c ®éng. Sù ph©n biÖt ®ã lµ then chèt ®Ó
n¾m b¾t t×nh h×nh chung cña thÞ trêng lao ®éng.
3. Mèi quan hÖ gi÷a kinh tÕ- x· héi vµ thÊt
nghiÖp.
ThÊt nghiÖp lµ mét hiÖn tîng kinh tÕ x· héi, do t¸c
®éng cña nhiÒu yÕu tè kinh tÕ- x· héi, trong ®ã cã nh÷ng
yÕu tè võa lµ nguyªn nh©n võa lµ kÕt qu¶. Ngîc l¹i, thÊt
nghiÖp cã ¶nh hëng ®Õn qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-x·
héi cña ®Êt níc. V× vËy, cÇn ph©n tÝch râ t¸c ®éng qua l¹i
- 14
gi÷a c¸c yÕu tè kinh tÕ- x· héi ®èi víi thÊt nghiÖp vµ ngîc
l¹i, ¶nh hëng cña thÊt nghiÖp ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ-x·
héi; h¹n chÕ nh÷ng t¸c ®éng ®Õn gia t¨ng tû lÖ thÊt
nghiÖp.
3.1. C¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ-x· héi t¸c ®éng ®Õn
thÊt nghiÖp.
§Ó h¹n chÕ tû lÖ thÊt nghiÖp ph¶i gi¶i quyÕt viÖc lµm,
tøc thu hót nhiÒu lao ®éng vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh
doanh, ®ång thêi ph¶i cã chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p vÒ d©n sè
hîp lý. Nãi c¸ch kh¸c, ph¶i cã hÖ thèng chÝnh s¸ch, gi¶i
ph¸p ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi; ®Ó ®iÒu tiÕt vÊn ®Ò
x· héi...
Cô thÓ:
- Ph¶i cã m«i trêng ph¸p lý thuËn lîi, khuyÕn khÝch
c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Çu t ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh
doanh...ch¼ng h¹n nh luËt §Êt ®ai, LuËt lao ®éng, LuËt
thuÕ, LuËt doanh nghiÖp, LuËt ®Çu t níc ngoµi...
- Cã chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi hîp lý ®Ó
kÝch thÝch s¶n xuÊt trong níc ph¸t triÓn, thu hót lao
®éng...c¸c chÝnh s¸ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, c¬ cÊu
®Çu t, më cöa héi nhËp...Nh÷ng n¨m qua nhê cã chÝnh
s¸ch kinh tÕ th«ng tho¸ng ®· kÝch thÝch c¸c thµnh phÇn
kinh tÕ, c¸c nhµ ®Çu t (trong vµ ngoµi níc) ®Çu t ph¸t
triÓn s¶n xuÊt, kinh doanh...®· gi¶i quyÕt ®îc nhiÒu viÖc
lµm. Ch¼ng h¹n, nhê cã chÝnh s¸ch ph¸t triÓn n«ng nghiÖp
hîp lý, khuyÕn khÝch n«ng d©n lµm giµu xo¸ ®ãi gi¶m
nghÌo mµ nhiÒu n«ng d©n ®· vay vèn ph¸t triÓn ch¨n nu«i
ngµnh nghÒ, trang tr¹i...nªn thu hót thªm 3% lao ®éng
n«ng th«n vµo lµm viÖc; nhê chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch néi
lùc mµ Nhµ níc vµ nh©n d©n còng ®Çu t më mang s¶n
xuÊt, ngµnh nghÒ...®· thu hót h¬n 4 triÖu ngêi lao ®éng cã
viÖc lµm; ®Çu t níc ngoµi gãp phÇn gi¶i quyÕt viÖc lµm
h¬n 80 ngh×n ngêi.
- ChÝnh s¸ch xuÊt khÈu lao ®éng còng gãp phÇn gi¶i
quyÕt thÊt nghiÖp. Nh÷ng n¨m qua, Nhµ níc khuyÕn khÝch
- 15
®a lao ®éng ViÖt Nam ra níc ngoµi, mét mÆt gi¶i quyÕt
viÖc lµm cho ngêi lao ®éng, mÆt kh¸c t¨ng thu nhËp cho
ngêi lao ®éng; ®ång thêi còng ph¸t triÓn quan hÖ kinh tÕ
gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c níc vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó lao ®éng
ViÖt Nam tiÕp thu c«ng nghÖ míi, ph¬ng thøc tæ chøc vµ
qu¶n lý lao ®éng tiªn tiÕn cña c¸c níc...
- Trong thËp kû qua, ViÖt Nam ®· thµnh c«ng trong
chÝnh s¸ch d©n sè, ®îc liªn hîp quèc ®¸nh gi¸ cao. ChÝnh
s¸ch d©n sè ®ång bé tõ h¹n chÕ sinh ®Î ®Õn ph©n bè l¹i
d©n sè gi÷a c¸c vïng; æn ®Þnh d©n c, t¹o viÖc lµm...®· cã
t¸c dông h¹n chÕ tû lÖ th©t nghiÖp, æn ®Þnh x· héi.
Tuy nhiªn, còng cã nhng nh©n tè t¸c ®éng lµm t¨ng
thÊt nghiÖp nh viÖc tinh gi¶m bé m¸y hµnh chÝnh vµ s¾p
xÕp l¹i doanh nghiÖp Nhµ níc; qu¸ tr×nh më cöa vµ héi
nhËp bªn c¹nh t¸c dông tÝch cùc còng cã nhng h¹n chÕ nh
kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cha
cao nªn hµng ho¸ kh«ng chiÕm lÜnh ®îc thÞ trêng dÉn ®Õn
thu hÑp s¶n xuÊt, lao ®éng kh«ng cã viÖc lµm t¨ng lªn.
3.2. T¸c ®éng cña thÊt nghiÖp ®Õn sù ph¸t triÓn
kinh tÕ- x· héi.
a, ThÊt nghiÖp t¸c ®éng ®Õn t¨ng trëng kinh tÕ vµ
l¹m ph¸t.
ThÊt nghiÖp t¨ng cã nghÜa lùc lîng lao ®éng x· héi
kh«ng ®îc huy ®éng vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh
t¨ng lªn; lµ sù l·ng phÝ lao ®éng x· héi- nh©n tè c¬ b¶n
®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi. ThÊt nghiÖp t¨ng lªn còng cã
nghÜa nÒn kinh tÕ ®ang suy tho¸i- suy tho¸i do tæng thu
nhËp quèc gia thùc tÕ thÊp h¬n tiÒm n¨ng; suy tho¸i do
thiÕu vèn ®Çu t (v× vèn ng©n s¸ch bÞ thu hÑp do thÊt thu
thuÕ, do ph¶i hç trî ngêi lao ®éng mÊt viÖc lµm...) ThÊt
nghiÖp t¨ng lªn còng lµ nguyªn nh©n ®Èy nÒn kinh tÕ
®Õn (bê vùc) cña l¹m ph¸t.
Mèi quan hÖ nghÞch lý 3 chiÒu gi÷a t¨ng trëng kinh
tÕ- thÊt nghiÖp vµ l¹m ph¸t lu«n lu«n tån t¹i trong nÒn kinh
tÕ thÞ trêng- Tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ (GDP) mµ gi¶m th×
- 16
tû lÖ thÊt nghiÖp t¨ng vµ l¹m ph¸t t¨ng theo; ngîc l¹i, tèc
®é t¨ng trëng (GDP) t¨ng thÊt nghiÖp sÏ gi¶m, kÐo theo tû
lÖ l¹m ph¸t còng gi¶m. Mèi quan hÖ nµy cÇn ®îc quan t©m
khi t¸c ®éng vµo c¸c nh©n tè kÝnh thÝch ph¸t triÓn- x· héi.
b, ThÊt nghiÖp ¶nh hëng ®Õn thu nhËp vµ ®êi sèng
cña ngêi lao ®éng.
Ngêi lao ®éng bÞ thÊt nghiÖp, tøc mÊt viÖc lµm, sÏ
mÊt nguån thu nhËp. Do ®ã, ®êi sèng b¶n th©n ngêi lao
®éng vµ gia ®×nh hä sÏ khã kh¨n. §iÒu ®ã ¶nh hëng ®Õn
kh¶ n¨ng tù ®µo t¹o l¹i ®Ó chuyÓn dæi nghÒ nghiÖp, trë
l¹i thÞ trêgn lao ®éng; con c¸i hä sÏ khã kh¨n khi ®Õn trêng; søc khoÎ hä sÏ gi¶m sót do thiÕu kinh tÕ ®Ó båi dìng,
®Ó ch¨m sãc y tÕ...Cã thÓ nãi, thÊt nghiÖp “®Èy” ngêi lao
®éng ®Õn bÇn cïng, ®Õn chan n¶n víi cuéc sèng, víi x· héi;
dÉn hä ®Õn nh÷ng sai ph¹m ®¸ng tiÕc...
c, ThÊt nghiÖp ¶nh hëng ®Õn trËt tù x· héi...
ThÊt nghiÖp gia t¨ng lµm trËt tù x· héi kh«ng æn
®Þnh; hiÖn tîng l·n c«ng, b·i c«ng, biÓu t×nh ®ßi quyÒn
lµm viÖc, quyÒn sèng... t¨ng lªn: hiÖn tîng tiªu cùc x· héi
còng ph¸t sinh nhiÒu lªm nh trém c¾p, cê b¹c, nghiÖn hót,
m¹i d©m...; Sù ñng hé cña ngêi lao ®éng ®èi víi nhµ cÇm
quyÒn còng bÞ suy gi¶m... Tõ ®ã, cã thÓ cã nh÷ng x¸o trén
vÒ x· héi, thËm chÝ dÉn ®ªn biÕn ®éng vÒ chÝnh trÞ.
ThÊt nghiÖp lµ hiÖn tîng kinh tÕ- x· héi khã kh¨n vµ
nan gi¶i cña quèc gia, cã ¶nh hëng vµ t¸c ®éng ®Õn nhiÒu
mÆt ®êi sèng kinh tÕ- x· héi.
Gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp kh«ng ph¶i “mét
sím, mét chiÒu”, kh«ng chØ b»ng mét chÝnh s¸ch hay mét
biÖn ph¸p mµ ph¶i lµ mét hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch ®ång
bé, ph¶i lu«n lu«n cäi träng trong suèt qu¸ tr×nh ph¸t triÓn
kinh tÕ- x· héi. Bëi lÏ, thÊt nghiÖp lu«n lu«n tån t¹i trong
nÒn kinh tÕ thÞ trêng vµ t¨ng (gi¶m) theo chu kú ph¸t triÓn
cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng.
Trong hµng lo¹t c¸c chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p ®Ó
kh¾c phôc t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp, b¶o hiÓm thÊt nghiÖp
cã vÞ trÝ quan träng- kh«ng nãi lµ h÷u hiÖu nhÊt!.
- 17
II.
B¶o hiÓm x· héi chung.
B¶o hiÓm x· héi: Cho ®Õn nay vÉn cha cã mét ®Þnh
nghÜa thèng nhÊt vÒ b¶o hiÓm x· héi, nhng cã thÓ kh¸i
niÖm nh sau: b¶o hiÓm x· héi lµ sù b¶o ®¶m thay thÕ
hoÆc bï ®¾p mét phÇn thu nhËp ®èi víi ngêi lao ®éng khi
hä gÆp ph¶i nh÷ng biÕn cè lµm gi¶m hoÆc mÊt kh¶ n¨ng
lao ®éng hoÆc mÊt viÖc lµm, b»ng c¸ch h×nh thµnh vµ sö
dông mét quü tµi chÝnh tËp trung do sù ®ãng gãp cña ngêi
lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng, nh»m ®¶m b¶o sù an
toµn ®êi sèng cho ngêi lao ®éng, vµ gia ®×nh hä, gãp
phÇn ®¶m b¶o an toµn x· héi.
1. Nhu cÇu kh¸ch quan h×nh thµnh b¶o hiÓm
x· héi .
Trong cuéc sèng con ngêi muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn
®ßi hái ph¶i tho¶ m·n c¸c nhu cÇu tèi thiÓu vÒ vËt chÊt vµ
tinh thÇn, hay nãi mét c¸ch kh¸c mçi con ngêi ®Òu ph¶i lao
®éng ®Ó nu«i sèng b¶n th©n vµ tån t¹i trong x· héi. Trong
thùc tÕ th× kh«ng ph¶i lóc nµo cuéc sèng vµ lao ®éng còng
®Òu thuËn lîi, cã thu nhËp thêng xuyªn vµ mäi ®iÒu kiÖn
sinh sèng b×nh thêng, mµ cã rÊt nhiÒu trêng hîp gÆp khã
kh¨n, bÊt lîi ph¸t sinh lµm cho ngêi ta bÞ gi¶m mÊt thu nhËp
khi èm ®au, khi tuæi giµ kh«ng cßn kh¶ n¨ng lao ®éng
hoÆc thÊt nghiÖp...Khi thÊt nghiÖp kh«ng cã thu nhËp
kh«ng ph¶i v× thÕ mµ c¸c nhu cÇu cÊp thiÕt cña cuéc sèng
con ngêi mÊt ®i nh vËy sÏ dÉn ®Õn ®êi sèng con ngêi ®i
vµo t×nh thÕ cÊp b¸ch t¸c h¹i kh«n lêng...Bëi vËy, §¶ng vµ
Nhµ níc cÇn cã nh÷ng ®Þnh híng ®óng ®¾n s¸t thùc tÕ
hiÖn nay.
ë x· héi c«ng x· nguyªn thuû, do cha cã t liÖu s¶n
xuÊt, mäi ngêi cïng nhau h¸i lîm, s¨n b¾n, s¶n phÈm thu
®îc, ®îc ph©n phèi b×nh qu©n nªn khã kh¨n, bÊt lîi cña
mçi ngêi ®îc c¶ céng ®ång san sÎ, g¸nh chÞu. ChuyÓn sang
x· héi phong kiÕn, quan l¹i th× dùa vµo bæng léc cña nhµ
Vua, d©n c th× dùa vµo sù ®ïm bäc lÉn nhau trong hä hµng
- 18
céng ®ång lµng, x· hoÆc cña nh÷ng ngêi h¶o t©m hoÆc
mét phÇn tõ Nhµ níc. Nhng sù trî gióp nµy kh«ng ®¶m b¶o
thêng xuyªn vµ ch¾c ch¾n.
Cïng víi sù ph¸t triÓn cña x· héi, khi nÒn c«ng nghiÖp
vµ kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn, theo ®ã xuÊt hiÖn lao
®éng lµm thuª vµ ngêi lµm chñ. Lóc ®Çu ngêi chñ chØ cam
kÕt tr¶ c«ng lao ®éng, nhng vÒ sau hä ®· ph¶i cam kÕt kÓ
c¶ viÖc ®¶m b¶o cho ngêi lµm thuª cã mét sè thu nhËp
nhÊt ®Þnh ®Ó hä trang tr¶i nh÷ng nhu cÇu sinh sèng thiÕt
yÕu. Nhng trªn thùc tÕ khi c«ng nghiÖp cµng ph¸t triÓn, lao
®éng ngµy cµng nhiÒu, nÒn kinh tÕ thÞ trêng c¹nh tranh
m¹nh mµ nhiÒu ngêi lµm chñ kh«ng trô ®îc, t×nh tr¹ng thÊt
nghiÖp x¶y ra lµ hiÖn tîng kinh tÕ x· héi b×nh thêng. Lao
®éng lµm thuª vµ ngêi lµm chñ lu«n cã m©u thuÉn vÒ
tranh chÊp lîi Ých. Tríc t×nh h×nh ®ã Nhµ níc ®· ph¶i can
thiÖp vµ ®iÒu chØnh. Sù can thiÖp nµy mét mÆt lµm t¨ng
vai trß cña Nhµ níc, giíi chñ ph¶i ®ãng thªm, ®ång thêi giíi
thî còng ph¶i ®ãng gãp mét phÇn vµo sù b¶o ®¶m cho
chÝnh m×nh. C¶ giíi chñ vµ giíi thî ®Òu c¶m thÊy m×nh ®îc
b¶o vÖ. C¸c nguån ®ãng gãp cña giíi chñ, thî vµ sù hç trî
cña Nhµ níc lªn quü tËp trung vµ ®îc h×nh thµnh quü b¶o
hiÓm x· héi. Do vËy tËp trung quü cã kh¶ n¨ng hç trî lao
®éng mÊt viÖc lµm.
Nh vËy, sù ra ®êi cña b¶o hiÓm x· héi lµ mét tÊt yÕu
kh¸ch quan, kh«ng phô thuéc vµo ý muèn cña bÊt kú ai vµ
®Ó ®¸p øng víi sù ph¸t triÓn chung cña x· héi, ®ßi hái b¶o
hiÓm x· héi ngµy cµng ph¶i ®îc cñng cè vµ hoµn thiÖn trong
mçi quèc gia còng nh trªn toµn ThÕ giíi.
2. Néi dung c¬ b¶n cña B¶o hiÓm x· héi.
2.1. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn B¶o
hiÓm x· héi.
B¶o hiÓm x· héi ®· cã lÞch sö hµng tr¨m n¨m vµ mÇm
mèng b¾t ®Çu cã tõ thÕ kû XIII ë Nam ¢u, khi nÒn c«ng
nghiÖp vµ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ b¾t ®Çu h×nh thµnh vµ
ph¸t triÓn. Tuy nhiªn ban ®Çu b¶o hiÓm x· héi chØ mang
- 19
tÝnh chÊt s¬ khai, víi ph¹m vi nhá hÑp. Tõ thÕ kû XVI ®Õn
thÕ kû XVII, mét sè nghiÖp ®oµn thî thñ c«ng ra ®êi, ®Ó
b¶o vÖ nhau trong ho¹t ®éng nghÒ nghiÖp hä ®· thµnh lËp
lªn c¸c lo¹i quü t¬ng trî nh ë Anh, n¨m 1473 ®· thµnh lËp
héi “B»ng h÷u” ®Ó gióp c¸c héi viªn khi bÞ èm ®au, tai
n¹n. N¨m 1883, ë §øc díi thêi Thñ tíng Bisinark ®· ban hµnh
§¹o luËt b¶o hiÓm x· héi, ®©y lµ v¨n b¶n vÒ b¶o hiÓm x·
héi ®Çu tiªn trªn thÕ giíi. Theo ®¹o luËt nµy, hÖ thèng b¶o
hiÓm x· héi ra ®êi víi sù tham gia b¾t buéc cña c¶ ngêi lµm
c«ng ¨n l¬ng vµ c¶ giíi chñ. Nhµ níc gi÷ vai trß qu¶n lý,
®Þnh híng ho¹t ®éng cña b¶o hiÓm x· héi. Sau ®ã nhiÒu níc Ch©u ¢u còng cho ra ®êi c¸c §¹o luËt cña m×nh. §Õn
®Çu thÕ kû XX, b¶o hiÓm x· héi ®· më réng ra nhiÒu níc
trªn ThÕ giíi, ®Æc biÖt lµ c¸c níc Mü La Tinh, Hoa Kú,
Cana®a vµ mét sè níc kh¸c. N¨m 1952 Tæ chøc lao ®éng
quèc tÕ (ILO) ®· th«ng qua C«ng íc sè 102 víi nh÷ng quy
ph¹m tèi thiÓu vÒ b¶o hiÓm x· héi.
Còng trong C«ng íc nµy, quy ®Þnh b¶o hiÓm x· héi lµ
mét hÖ thèng gåm 3 tÇng:
- TÇng 1: Lµ c¬ së ®Ó ¸p dông cho mäi thµnh viªn
trong x· héi, trong ®ã chñ yÕu lµ nh÷ng ngêi nghÌo vµ cho
nh÷ng ngêi cã thu nhËp thÊp. C¸c ®èi tîng nµy ®îc Nhµ níc
b¶o hé vµ phÇn ®«ng trong sè hä kh«ng cã kh¶ n¨ng ®ãng
b¶o hiÓm x· héi, nhng rÊt cÇn hëng trî cÊp khi cã yªu cÇu.
V× vËy tÇng nµy ®îc gäi lµ “tÇng líi an toµn”.
- TÇng 2: Dµnh cho ®èi tîng cã ¨n viÖc lµm. §©y lµ
®èi tîng b¾t buéc gåm: c«ng nh©n viªn chøc Nhµ níc, ngêi
lao ®éng ë c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Tµi chÝnh chi tr¶ lÊy tõ
nguån thu tõ nguån tµi trî ®ãng gãp cña giíi chñ vµ thî, vµ
cã thÓ cã sù hç trî cña Nhµ níc.
- TÇng 3: Lµ tÇng b¶o hiÓm x· héi tù nguyÖn dµnh cho
®èi tîng cã nhu cÇu tham gia b¶o hiÓm x· héi nhng kh«ng
thuéc ®èi tîng tham gia b¾t buéc vµ nh÷ng ngêi ®· tham
gia nhng muèn ®îc tiªu chuÈn cao h¬n møc tiªu chuÈn b¾t
buéc.
- 20
- Xem thêm -
.DOC 
105 
79 
80 
