Tài liệu Những rủi ro trong quá trình giao nhận hàng hoá xuất – nhập khẩu bằng đường biển

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH KHOA THƯƠNG MẠI – DU LỊCH – MARKETING --------------------------------------------------MÔN VẬN TẢI – BẢO HIỂM NGOẠI THƯƠNG VẬN TẢI – BẢO HIỂM NGOẠI THƯƠNG VẬN TẢI – BẢO HIỂM NGOẠI THƯƠNG VẬN TẢI – BẢO HIỂM NGOẠI THƯƠNG VẬN TẢI – BẢO HIỂM NGOẠI THƯƠNG VẬN TẢI – BẢO HIỂM NGOẠI THƯƠNG VẬN TẢI – BẢO HIỂM NGOẠI THƯƠNG VẬN TẢI – BẢO HIỂM NGOẠI THƯƠNG VẬN TẢI – BẢO HIỂM NGOẠI THƯƠNG VẬN TẢI – BẢOHIỂM NGOẠI THƯƠNG ĐỀ TÀI TIỂU LUẬN 05: NHỮNG RỦI RO TRONG QUÁ TRÌNH GIAO NHẬN HÀNG HOÁ XUẤT – NHẬP KHẨU BẰNG ĐƯỜNG BIỂN TP. Hồ Chí Minh, ngày 15 tháng 04 năm 2014 ĐỀ TÀI 05- MÔN VẬN TẢI –BẢO HIỂM NGOẠI THƯƠNG ĐỀ TÀI TIỂU LUẬN 05: NHỮNG RỦI RO TRONG QUÁ TRÌNH GIAO NHẬN HÀNG HOÁ XUẤT – NHẬP KHẨU BẰNG ĐƯỜNG BIỂN. Giảng viên hướng dẫn: Danh sách nhóm 05: Ngô Thị Hải Xuân 1. Đào Thị Hồng Hạnh 2. Hà Chí Phú 3. Trầm Vinh Phước 2 ĐỀ TÀI 05- MÔN VẬN TẢI –BẢO HIỂM NGOẠI THƯƠNG NỘI DUNG ĐỀ TÀI CHƯƠNG I: KHÁI QUÁT CHUNG 1. Một số vấn đề chung về rủi ro. 1.1. Khái niệm 1.2. Bản chất của rủi ro 1.3. Đo lường rủi ro 1.4. Xử lý rủi ro 2. Khái quát chung về giao nhận hàng hoá xuất nhập khẩu. 2.1. Định nghĩa giao nhận và người giao nhận 2.2. Quyền hạn và nghĩa vụ của người giao nhận 2.3. Trách nhiệm của người giao nhận 2.3.1. Khi là đại lý của chủ hàng 2.3.2. Khi là người chuyên chở (principal) CHƯƠNG II: NHỮNG RỦI RO VÀ BIỆN PHÁP HẠN CHẾ, KHẮC PHỤC RỦI RO 1. Đối với hàng hoá xuất khẩu 2. Đối với hàng nhập khẩu CHƯƠNG III: MỘT SỐ VỤ TRANH CHẤP THỰC TẾ GIỮA NGƯỜI THUÊ VÀ NGƯỜI CHO THUÊ. 1. Tranh chấp về nghĩa vụ xan xếp và bảo quản hàng hoá trên tàu 2. Tranh chấp về tổn thất đối với hàng hoá chuyên chở 3. Những biện pháp chung giải quyết các tranh chấp TÀI LIỆU THAM KHẢO 3 ĐỀ TÀI 05- MÔN VẬN TẢI –BẢO HIỂM NGOẠI THƯƠNG CHƯƠNG I: KHÁI QUÁT CHUNG VỀ RỦI RO VÀ GIAO NHẬN HÀNG HOÁ 1. Một số vấn đề chung về rủi ro 1.1. Khái niệm: Rủi ro tồn tại dưới nhiều hình thái khác nhau và gắn liền với đời sống, hoạt động sản xuất và kinh doanh của con người. Do đó rủi ro trở thành đối tượng nghiên cứu của nhiều học giả trong lĩnh vực kinh tế và bảo hiểm trên thế giới. Xoay quanh khái niệm về rủi ro hiện đang có rất nhiều quan điểm khác nhau, sau đây là các khái niệm về rủi ro: Nhìn từ gốc độ bảo hiểm, rủi ro là những đe doạ nguy hiểm mà con người không lường trước được và là nguyên nhân trực tiếp gây tổn thất cho đối tượng bảo hiểm. Qua các khái niệm trên, ta thấy các khái niệm có sự giao thoa và tồn tại mối liên hệ giữa chúng ở hai vấn đề cơ bản sau: - các khái niệm đều đề cập đến sự bất định, không chắc chắn. Đây chính là thuộc tính cơ bản nhất của rủi ro. - Các khái niệm đều hàm ý về hậu quả của rủi ro do một hay nhiều nguyên nhân gây ra cho con người trong một tình huống cụ thể và hậu quả của rủi ro chính là tổn thất. Như vậy, rủi không chỉ đơn thuần là mối ngờ vực trong tương lai mà còn ám chỉ cả một thực tế là nó có thể kéo theo thiệt hại cho con người. 1.2. Bản chất của rủi ro: - Rủi ro tồn tại khách quan, bản chất này xuất phát từ thực tế là rủi ro không phụ thuộc vào ý chí của con người do hiện tượng trong môi trường kinh doanh luôn vận động, biến đổi không ngừng, trong quá trình vận động, biến đổi sự vật hiện tượng, có thể đem lại lợi ích nhưng cũng có thể gây tác động có hại, những tác động có hại này buộc các nhà kinh doanh phải đối mặt với rủi ro tổn thất. - Rủi ro là những sự cố ngẫu nhiên, bất ngờ. Đó là sự kiện mà ta không thể lường trước được một cách chắc chắn. Con người có thể thấy được các hiện tượng một cách khách quan và chủ quan có thể gây ra rủi ro nhưng không thể lượng hoá được chắc chắn nó sẽ xảy ra lúc nào ở đâu. - Rủi ro là sự kiện ngoài mong đợi của con người. rủi ro xảy ra sẽ gây ra tổn thất, nó 4 ĐỀ TÀI 05- MÔN VẬN TẢI –BẢO HIỂM NGOẠI THƯƠNG đem lại những thiệt hại, mất mát về lợi ích của con người. Do đó không ai muốn rủi ro tổn thất xảy ra với mình. Vì thế rủi ro là sự kiện ngoài mogn đợi. 1.3. Đo lường rủi ro: Đo lường có vai trò quan trọng vì nó ảnh hưởng tới việc phân bổ các nguồn lực cho quản lý và kiểm soát rủi ro. Đo lường giúp doanh nghiệp biết được rủi ro đó xảy ra nhiều hay ít, mức độ và tác hại của rủi ro và ảnh hưởng của nó ảnh hưởng đến khả năng tài chính của doanh nghiệp. Các phương phái đo lường có thể được sử dụng: - Phương pháp định lượng: cân, đong, đo, đếm, thống kê,… - Phương pháp định tính: đo lường tổn thất dựa trên kinh nghiệ, suy đón tổn thất, tính toán tình huống tương tự, giả định, thăm dò,… 1.4. Xử lý rủi ro: Xử lý rủi ro tổn thất là triển khai tổng hợp các biện pháp cần thiết để ngăn chặn kịp thời các rủi ro, tổn thất. Xử lý rủi ro tổn thất bao gồm các nội dung sau: - Kế hoạch hành động: bao gồm bộ phận tác nghiệp của các bộ phận liên quan khi rủi ro xảy ra. - Kế hoạch tài chính: gồm khoản phải chi cho xử lý sơ bộ rủi ro, tổn thất như chi phí khắc phục, sửa chữa, bồi thường thiệt hại. - Kế hoạch nhân lực: chuẩn bị nhân lực xử lý rủi ro, tổn thất, hành động nhanh, thống nhất, hiệu quả khi xảy ra rủi ro, tổn thất. 2. Khái quát chung về giao nhận hàng hoá xuất nhập khẩu 2.1. Định nghĩa về giao nhận và người giao nhận: Hiện nay có rất nhiều định nghĩa về người giao nhận nhưng chưa có một định nghĩa thống nhất nào về người giao nhận được quốc tế chấp nhận. Theo quy tắc mẫu của FIATA (Giáo trình vận tải hàng hoá xuất nhập khẩu – PGS. TS Hoàn Văn Châu) người giao nhận là người lo toan để hàng hoá được chuyên chở theo hợp đồng uỷ thác và hành động vì lợi ích của người uỷ thác mà bản thân anh ta không phải là người chuyên chở. Người giao nhận cũng đảm nhận thực hiện mọi công việc liên quan đến hợp đồng giao nhận như: bảo quản, lưu kho, trung chuyển, làm thủ tục hải quan, kiểm hoá,… 5 ĐỀ TÀI 05- MÔN VẬN TẢI –BẢO HIỂM NGOẠI THƯƠNG Theo điều luật thương mại Việt Nam, thì giao nhận hàng hoá là hành vi thương mại, theo đó ngườ làm dịch vụ giao nhận hàng hoá nhận hàng từ người gửi, tổ chức vận chuyển, lưu kho, lưu bãi, làm các thủ tục giấy tờ và các dịch vụ khác có liên quan để giao hàng cho người nhận theo sự uỷ thác của chủ hàng, của người vận tải hoặc của người giao nhận khác. Nói một cách ngắn gọn, giao nhận là tập hợp những nghiệp vụ thủ tục có liên quan đến quá trình vận tải nhằm thực hiện việc di chuyển hàng hoá từ nơi gửi hàng (người gửi hàng) đến nơi nhận hàng (người nhận hàng). Người giao nhận có thể làm các dịch vụ một cách trực tiếp hoặc thông qua đại lý và thuê dịch vụ của người thứ ba khác. 2.2. Quyền hạn và nghĩa vụ của người giao nhận. Điều 167 luật thương mại quy định, người giao nhận có những quyền và nghĩa vụ sau: - Người giao nhận được hưởng tiền công và các khoản thu nhập hợp lý khác. - Thực hiện đầy đủ nghĩa vụ theo hợp đồng. - Trong quá trình thực hiện hợp đồng, nếu có lý do chính đáng vì lợi ích của khách hàng thì có thể thực khiện khác với chỉ dẫn của khách hàng. nhưng phải thông báo ngay cho khách hàng. - Sau khi ký kết hợp đồng, nếu thấy không thể thực hiện được chỉ dẫn của khách hàng, thì phải thông báo ngay cho khách hàng. - Phải thực hiện nghĩa vụ của mình trong thời gian hợp lý nếu trong hợp đồng không thoả thuận về thời gian thực hiện nghĩa vụ với khách hàng. 2.3. Trách nhiệm của người giao nhận 2.3.1. Là đại lý của chủ hàng: tuỳ theo chức năng của người giao nhận, người giao nhận phải thực hiện đầu đủ các nghĩa vụ của mình theo hợp đồng đã ký kết và phải chịu trách nhiệm về: - Giao hàng không đúng chỉ định - Thiếu soát trong việc mua bảo hiểm cho hàng hoá mặt dù đã có hướng dẫn, - Thiếu soát trong khi làm thủ tục hải quan - Chở hàng đến sai nơi quy định - Giao hàng không phải là người nhận 6 ĐỀ TÀI 05- MÔN VẬN TẢI –BẢO HIỂM NGOẠI THƯƠNG - Giao hàng mà không thu tiền từ người nhận hàng. - Tái xuất không theo những thủ tục cần thiết hoặc không hoàn lại thuế - Những thiệt hại về tài sản và người của người thứ ba mà anh ta gây nên. Khi làm đại lý người giao nhận phải tuân thủ “điều kiện kinh doanh tiêu chuẩn (Standard Trading conditions)” của mình. 2.3.2. Là người chuyên chở: Khi đóng vai trò là người chuyên chở thì các điều kiện kinh doanh tiêu chuẩn thường không áp dụng mà áp dụng các công ước quốc tế hoặc các quy tắc do Phòng thương mại quốc tế ban hành. Tuy nhiêm người giao nhận không chịu trách nhiệm về những mất mát, hư hỏng của hàng hoá phát sinh từ những trường hợp sau đây: - Do lỗi của khách hàng hoặc được của người được khách hàng uỷ thác - Khách hàng đóng gói và ghi ký mã hiệu không phù hợp - Do chiến tranh, đình công - Do các trường hợp bất khả kháng Ngoài ra người giao nhận không chịu trách nhiệm về mất khoản lợi đáng lẽ khách hàng được hưởng về sự chậm trễ hoặc giao nhận sai địa chỉ mà không phải do lỗi của mình. ----------------------------------------------------- 7 ĐỀ TÀI 05- MÔN VẬN TẢI –BẢO HIỂM NGOẠI THƯƠNG CHƯƠNG II: NHỮNG RỦI RO VÀ BIỆN PHÁP HẠN CHẾ, KHẮC PHỤC RỦI RO I. SƠ ĐỒ QUY TRÌNH GIAO NHẬN HÀNG HOÁ XUẤT KHẨU BẰNG ĐƯỜNG BIỂN, NHỮNG RỦI RO PHÁT SINH VÀ GIẢI PHÁP HẠN CHẾ RỦI RO. Quy trình giao nhận hàng hoá xuất khẩu - nhập khẩu là những giai đoạn trong một quy trình, tiềm ẩn những sai sót do sự cố ngoài chủ ý của những bên tham gia người Xuất – Nhập khẩu và người giao nhận, chính vì vậy những sai sót đó có thể là những rủi ro gây ra những tổn thất không mong muốn cho các bên tham gia. Để hiểu rõ được những rủi ro đó, chúng ta sẽ lần lược đi vào từng giai đoạn của quá trình giao nhận bằng đường biển, làm rõ những sai sót của các bên tham gia trong quá trình và đưa ra những giải pháp thích hợp, đúng quy tắt, quy định. đồng thời cũng giúp cho các bên tham gia trong quá trình giao nhận hạn chế được tối đa những rủi ro có thể xảy ra trong tương lai. Do tính chất của đề tài khá rộng nên những nội dung trình bày dưới đây sẽ được đề cập xoay quanh đến những rủi ro trong quá trình giao nhận hàng hoá xuất khẩu – nhập khẩu đường biển bằng Container. Sau đây là những rủi ro mà các bên đã và có thể xảy ra trong từng giai đoạn cụ thể cùng với những giải pháp giải quyết những rủi ro và hạn chế rủi ro trong quá trình giao nhận hàng hoá bằng đường biển: 1. ĐỐI VỚI HÀNG HOÁ XUẤT KHẨU Sơ đồ quy trình giao nhận hàng hoá xuất khẩu bằng đường biển (Dựa theo tài liệu Vận tải Bảo Hiểm Ngoại Thương – Ths. Ngô Thị Hải Xuân) 8 ĐỀ TÀI 05- MÔN VẬN TẢI –BẢO HIỂM NGOẠI THƯƠNG NHÀ XUẤT KHẨU HÃNG TÀU (2) Booking (3) làm thủ tục hải quan (5) Nhận B/L HẢI QUAN (1) đàm phán và ký hợp đồng CẢNG XUẤT (4) kiểm tra hàng hoá thực tế CY TÀU CHẠY (6) bộ chứng từ NHÀ NHẬP KHẨU (1) Đàm phán và ký hợp đồng ngoại thương Việc tổ chức tốt khâu đàm phán, soạn thảo ký kết hợp đồng, thực hiện đầy đủ kỹ lưỡng tất cả các giai đoạn đàm phán (chuẩn bị đàm phán, tiếp xúc, tiến hành đàm phán , kết thúc đàm phán rút kinh nghiệm sau đàm phán). Hợp đồng được soạn thảo cẩn thận, chứa đựng đầy đủ các nội dung, các điều kiện và điều khoản cần thiết, các nội dung được trình bày rõ ràng, đơn giản, chính xác, Hợp đồng được ký kết sau khi đã xem xét, cân nhắc một cách kỹ lưỡng là cách tốt nhất để ngân ngừa những bất đồng tranh chấp trong quá trình tổ chức thực hiện hợp đồng, ngược lại những hợp đồng được đàm phán soạn thảo vội vã, mang tính hình thức, đối phó với những điều kiện và điều khoản quá sơ sài hoặc mập mờ, tối nghĩa, những hợp đồng bị thúc ép ký kết gấp gáp, chủ thể hợp đồng không kịp có thời gian cân nhắc, xem xét,…chính là mầm mống phát sinh tranh chấp, bất đồng về sau. Đồng thời những sai sót đó có thể làm ảnh hưởng đến việc giao nhận hàng hoá sau 9 ĐỀ TÀI 05- MÔN VẬN TẢI –BẢO HIỂM NGOẠI THƯƠNG khi hợp đồng đã được ký kết, khi mà những thông tin trên hợp đồng được thiết lập và thống nhất với nhau giữa hai bên, hợp đồng được ký kết thì đó sẽ là căn cứ cho việc thực hiện giao và nhận hàng hoá, nếu những thông tin đó sai lệch đi thì việc giao nhận hàng hoá cũng sẽ gặp không ít khó khăn và gây thiệt hại cho các bên tham gia đặc biệt là người xuất khẩu. Sự sơ xuất trong việc thiết lập thông tin như sai các thông tin cơ bản về hàng hoá ( thiếu tên hàng, phẩm chất của hàng hoá so với quy định,…) như trong hợp đồng xuất khẩu gạo về quy cách phẩm chất của gạo không được ghi rõ (loại hạt, bao nhiêu phần trăm tấm, dung sai bao nhiêu,..) những sai sót này xem ra tưởng chừng rất đơn giản nhưng lại dễ mất phải. chúng ta có thể tránh những sai sót không đáng có bằng việc thực hiện tốt khâu đàm phán, soạn thảo kỹ lưỡng hợp đồng như đã nói ở trên. Tuy nhiên những khâu này đã không được thực hiện tốt, thì sẽ làm cho các bên tham gia lúng túng trong việc giải quyết các rủi ro, mất thời gian và gây ra tổn thất nặng trong quá trình thực hiện giao nhận hàng và kéo theo đó là hàng loạt chi phí mà người xuất khẩu lẫn người nhập khẩu phải trả một khoản không nhỏ. Bên cạnh việc các bên tham gia trong quá trình mua bán giao nhận hàng hoá cần phải chuẩn bị tốt cho khâu đàm phán, xem xét kỹ lưỡng đối với từng điều khoản trong hợp đồng, người xuất khẩu cũng cần phải làm tốt cho khâu chuẩn bị chứng từ để đảm bảo cho hàng hoá được xuất khẩu. nếu những thông tin trên các chứng từ thiết lập bị sai sót do sự chủ quan, thiếu sự cẩn thận, xem xét kỹ từng thông tin đã thiết lập trên các chứng từ ( Invoice commercial, Packing list, Bill of lading) hay trong quá trình đóng gói hàng hoá. Và để chuẩn bị cho khâu xuất khẩu hàng hoá được suôn sẻ, nhà xuất khẩu không chỉ nên quan tâm đến khâu chuẩn bị hồ sơ chứng từ mà còn phải quan tâm đến việc hàng hoá của mình có được xuất khẩu hay không, hàng hoá của mình cần những loại chứng nhận hay chứng từ nào để vào được nước mà hàng hoá của mình sẽ được xuất đi, các chứng nhận về chất lượng, số lượng, chứng nhận hun trùng, chứng nhận nguồn gốc xuất xứ…tuỳ từng loại hàng hoá mà có những giấy tờ cần thiết cho hàng hoá xuất khẩu, khi mà những loại giấy tờ này không được chuẩn bị trước nguy cơ hàng hoá sẽ không được xuất khẩu, việc bồi thường hợp đồng hay rủi ro về chi phí cho việc chậm trễ thực hiện giao hàng hoá là rất lớn, đòi hỏi người xuất khẩu phải am hiểu được các thuộc tính hàng hoá để xin những giấy tờ cần thiết cho xuất khẩu. Hàng hoá đã được chuẩn bị xong và sẵn sàng cho việc xuất khẩu, người xuất khẩu 10 ĐỀ TÀI 05- MÔN VẬN TẢI –BẢO HIỂM NGOẠI THƯƠNG sẽ thực hiện một số công việc để hàng hoá được đưa lên tàu vận chuyển đến nước nhập. (2) Booking và đóng hàng hoá vào cotainer: Hàng hoá sau khi được chuẩn bị xong từ các khâu đóng gói, kiểm tra,…Chủ hàng hoặc người được chủ hàng uỷ thác điền vào booking note và đưa cho đại diện hãng tàu để xin ký cùng với danh mục xuất khẩu (cargo list), sau khi đăng ký booking note hãng tàu sẽ giao lệnh cấp vỏ container để chủ hàng mượn, chủ hàng lấy container rỗng về địa điểm đóng hàng của mình và chủ hàng phải đảm bảo rằng vỏ container mình chuẩn bị đóng hàng là container hoàn toàn phù hợp với yêu cầu cho việc đóng hàng, để đảm bảo được điều đó chủ hàng phải có một số thủ thuật kiểm tra nhỏ nhằm đảm bảo hàng hoá của mình không bị đóng vào nhầm container hay container không sạch hoặc bị hư hỏng và rồi sẽ mất nhiều thời gian cho hàng ra cảng để lên tàu do việc chuyển đổi lại container, hoặc có thể sẽ bị trễ chuyến và phải chờ chuyến tàu sau, đồng thời với việc này chủ hàng sẽ gặp rắc rối về uy tín, mất nhiều chi phí khi hàng hoá không được giao đúng hạn theo hợp đồng thậm chí sẽ bồi thường hợp đồng do giao hàng chậm, để tránh những rủi ro gặp phải khi nhận vỏ container thì việc đầu tiên là phải kiểm tra kỹ lưỡng đúng với những yêu cầu như số container để tránh nhầm container, container phải được vệ sinh sạch sẽ,;…trước khi cho đóng hàng vào container. Hàng hoá đã sẳn sàng đóng vào container, chủ hàng tiến hành mời đại diện Hải quan, kiểm nghiệm, kiểm dịch, giám định (nếu có) đến kiểm tra và giám sát việc đóng hàng vào container. đối với việc này không phải chủ hàng nào cũng đều thực hiện một cách hoàn toàn tuyệt đối, những rủi ro vẫn tồn tại sau khi hàng đóng xong trong container, có thể do sự chủ quan hay sơ suất khi bị bó hẹp về thời gian đưa hàng lên tàu mà chủ hàng có thể quên đi một số công việc quan trong cần phải làm và gây ra một số thiệt hại lớn về chi phí cũng như thời gian giải quyết rủi ro, chẳn hạn: quy định hun trùng (Fumigation) với một số mặt hàng có nguồn gốc từ hữu cơ như nông sản (cà phê, tiêu, điều,..) các mặt hàng có nguồn gốc từ gỗ như hàng mây tre lá, Hàng thủ công mỹ nghệ,…các mặt hàng này nếu không xử lý bằng hoá chất thì trong quá trình vận chuyển sẽ phát sinh mối, mọt, nấm mốc hoặc côn trùng gây hại môi trường, hoặc các dạng bao bì đóng gói hàng hoá xuất khẩu có nguồn gốc từ gỗ như Pallet, gỗ đóng gói hàng gốm sứ, hàng máy móc, phụ kiện mà với quy định bảo vệ môi trường nghiêm ngặt của hải quan ở cảng đến áp dụng cho hàng hoá nhập vào như Châu Âu, Mỹ, Canada và Úc, các lô hàng nhập khẩu không tuân thủ quy định này sẽ đối mặt với mức phạt nặng nề, người chịu phạt 11 ĐỀ TÀI 05- MÔN VẬN TẢI –BẢO HIỂM NGOẠI THƯƠNG sẽ là các nhà xuất khẩu Việt Nam. Do đó, các nhà xuất khẩu cần phải hiểu rõ các thuộc tính hàng hoá mà mình xuất khẩu, đồng thời phải luôn cân nhắc kỹ lưỡng trước khi hàng hoá lên tàu và vận chuyển đến nước nhập, tìm hiểu rõ ràng các thông tin, quy định cần thiết của bên nước nhập để đảm bảo hàng hoá được nhập vào nước sở tại. Vd 1: Không hun trùng hàng hoá, Năm 2009 có trường hợp container 40 feet hàng gốm xuất khẩu đi Châu Âu, nhưng không hun trùng các pallet gỗ do nhà xuất khẩu không nắm được thông tin này hay bỏ sót chi tiết hun trùng bao bì. sau khi hàng đến thì hải quan nước sở tại phát hiện và mức phạt rất cao với yêu cầu là phải xuất trả về việt nam hoặc tiêu huỷ tại chỗ. (trích dẫn- vietnamcontrol.com.vn) Vd 2: Chứng thư hun trùng không được chấp nhận. nước sở tại không chấp nhận hun trùng của một số ít nhà cung cấp dịch vụ hun trùng Việt Nam do chất lượng của các công ty này có vấn đề. Để tránh tình trạng này các nhà xuất khẩu Việt Nam cần tham khảo ý kiến của các công ty giao nhận vận tải (nếu công ty xuất khẩu không có bộ phận giao nhận và thuê dịch vụ ngoài) hoặc kiểm tra thông tin cập nhật trên các website có liên quan. (trích dẫn- vietnamcontrol.com.vn) - Cùng với việc hun trùng hàng hoá, chủ hàng cũng cần phải để ý tới việc kiểm dịch (Physosanitagy) đối với hàng có nguồn gốc từ động - thực vật, việc kiểm dịch sẽ quan trọng khi các quốc gia đều quy định chặt chẽ về an toàn vệ sinh thực phẩm. với việc này nếu doanh nghiệp xuất khẩu không thực hiện đăng ký hay bỏ qua cũng sẽ là rủi ro đáng kể và mất nhiều chi phí cho việc giải quyết rủi ro khi hàng đến nước sở tại và hàng hoá bị kiểm tra là có vấn đề với các mầm mống của sâu bệnh, thuốc độc hại ảnh hưởng đến sức khoẻ, Do đó, nếu không hiểu các rào cảng tại thị trường xuất khẩu thì doanh nghiệp Việt Nam phải gặp nhiều thách thức lớn. chẳn hạn: Hiện tại có nhiều doanh nghiệp xuất khẩu sang EU đang phải đối mặt với sự thiếu hiểu biết này, rõ nhất đó là việc không rõ nhất các quy định của Hiệp định về áp dụng các biện pháp kiểm dịch động thực vật (SPS) Vd: Có một số lô rau quả xuất khẩu của Việt Nam, từng bị nhà nhập khẩu khiếu nại. đó là vấn đề dư lượng thuốc bảo vệ thực vật đối với các lô hàng thanh long tươi xuất đi Đan Mạch (năm 2006) xuất sang Anh (2007), thanh long xuất khẩu cũng bị phát hiện dư lượng Prochloraz,…(trích dẫn - baomoi.com) Để tránh các rủi ro xảy ra do kiểm dịch gây ra, chủ hàng cần phải chủ động hơn 12 ĐỀ TÀI 05- MÔN VẬN TẢI –BẢO HIỂM NGOẠI THƯƠNG trong việc đăng ký kiểm dịch và cũng cần phải chuẩn bị trước trong lịch trình xuất hàng của mình đặc biệt là cần phải hiểu rõ các mặt hàng xuất khẩu của mình thuộc diện kiểm dịch phải tuân thủ các quy định ở nước sở tại về kiểm dịch này. như SPS của EU,… Sau khi hàng hoá đã được đóng vào container cùng với các nghiệp vụ để đóng hàng, đến đây, chủ hàng tưởng chừng có thể yên tâm khi hàng đã được đóng xong và giao cho người vận chuyển để vận chuyển hàng ra cảng chờ xếp hàng, nhưng có thể do sự gấp rút vì thời gian quy định cho hàng lên tàu (closing time) mà chủ hàng đã bỏ qua hay quên đi một nghiệp vụ rất quan trọng, việc làm này có thể khiến cho hàng hoá của chủ hàng cũng bị tổn thất, mất mát và gây thiệt hại lớn cả về uy tín lẫn chi phí cho chủ hàng, do chủ hàng đã không quan sát xem đại diện hãng tàu đã niêm phong hàng hoá và bấm seal chưa sau khi hàng đã đóng xong vào container. nếu trường hợp hàng hoá đóng xong vào container mà chưa bấm seal của hãng tàu (đối với hàng hoá miễn kiểm) và hàng hoá đã vận chuyển ra cảng tại cảng chờ xếp hàng (chưa lên tàu), việc đầu tiên mà chủ hàng cần phải làm là liên hệ với đội điều độ hướng dẫn vị trí container nằm ở vị trí nào để vào bấm seal lại. Nhưng với những trường hợp sai sót do không kiểm tra kỹ trước khi bấm seal. Kết thúc việc đóng hàng kế đến hàng hoá sẽ được niêm phong và bấm seal, sau khi seal được bấm thì mới phát hiện gờ của cánh cửa container không bám chặt vào (một bên không vào gàm) làm cho khe hở của hai cánh cửa container xuất hiện nhưng không được phát hiện và vận chuyển hàng ra cảng, trên đường đi hàng hoá có thể bị hư hỏng do nước mưa tràn vào, đồng thời container đó có thể sẽ không được lên tàu và doanh nghiệp sẽ phải mất thêm thời gian làm thêm công đoạn cắt seal, chỉnh sửa lại cửa container sao cho khớp và mất thêm chi phí cho việc xin cấp lại seal mới. (3) Chuẩn bị hồ sơ và khai báo hải quan: - Khai qua mạng điện tử: Là khâu quan trọng và thường xuyên xảy ra rủi ro trong quá trình nhập liệu để lên tờ khai. Chủ hàng hoá xuất khẩu dùng phần mềm khai báo hải quan điện tử “ECUSKD” để truyền số liệu lên tờ khai qua mạng, nếu truyền thành công hệ thống mạng của hải quan tự động báo số tiếp nhận hồ sơ, số tờ khai và phân luồng hàng hoá, Nhờ bước cải tiến này mà thời gian làm thủ tục nhanh hơn so với thủ công trước đây vì nhân viên hải quan không phải nhập lại số liệu trên tờ khai vào máy, nhưng vấn đề xảy ra là khi người khai 13 ĐỀ TÀI 05- MÔN VẬN TẢI –BẢO HIỂM NGOẠI THƯƠNG nhập số liệu để lên tờ khai phải rất cẩn thận và chắc chắn rằng mình nhập vào phải chính xác, rõ ràng bao gồm các thông tin: số và ngày contract, số và ngày trên invoice, tên hàng , mã hàng hoá, đơn vị tính, số lượng, trọng lượng, chất lượng, xuất xứ, đơn giá, trị giá hải quan, các loại thuế xuất tự tính, để xác định thuế xuất và các tiêu chí khác quy định tại tờ khai hải quan. Tránh các sai sót không đáng mà chủ hàng có thể kiểm sót được hay những sai sót do chủ quan lấy thông tin của lô hàng củ hoặc lô hàng khác để kê khai, nếu trường hợp sai sót đó xảy ra thì người khai sẽ phải mất nhiều thời gian cho việc khai bổ sung hồ sơ hải quan trước thời điểm kiểm tra thực tế hàng hoá hoặc trước quyết định miễn kiểm tra thực tế hàng hoá, còn nếu người khai bổ sung mà quá thời hạn quy định hay không phát hiện sai sót đến khi trình hồ sơ giấy bị hải quan phát hiện thì chủ hàng sẽ phải mất nhiều thời gian cho việc khai báo lại hoặc chịu các mức phạt hành chính theo quy định khi gặp phải các trường hợp không thể khai thay đổi bổ sung chỉ có thể được khai thay đổi bổ sung với những trường hợp cho phép trong thông tư 222/2009/TT-BTC – ngày 25/11/2009 (hướng dẫn thí điểm thủ tục hải quan điện tử) và gây ra không ít phiền hà cho chủ hàng, Tuy nhiên mặt dù chủ hàng có thể rất cẩn thận trong việc khai báo nhưng những sự cố khách quan có thể xảy ra trong quá trình khai báo qua mạng như chưa nhận được số tiếp nhận tờ khai trong khi tờ khai đã được truyền đi, máy chủ gặp sự cố, các lỗi do sự cố mạng,…người khai phải mất khá nhiều thời gian chờ đợi cho việc sửa chữa từ các cơ quan có liên quan ảnh hưởng đến thời gian cho hàng lên tàu. - Trình hồ sơ giấy cho hải quan kiểm tra: Người xuất trình hồ sơ giấy cho hải quan kiểm tra, phải chuẩn bị đầy đủ các chứng từ, phải chắc chắn các thông tin trên tờ khai giấy phải chính xác và sắp xếp các chứng từ theo thứ tự quy định nếu người xuất trình chứng từ không thực hiện theo đúng quy định, có thể gây chậm trễ trong việc duyệt hồ sơ. các hồ sơ giấy khai hải quan gồm: + Tờ khai hải quan: hai bản chính + Hợp đồng mua bán hàng hoá: hai bản chính + Commercial invoice (hoá đơn thương mại): một bản chính + Packing list (phiếu đóng gói): một bản chính + giấy giới thiệu (một bản chính) Kiểm hàng, cũng như khâu trình hồ sơ giấy cho hải quan, đòi hỏi khả năng nghiệp vụ của nhân viên giao nhận hiện trường, vì hải quan có quyền chất vấn hay chuyển luồng 14 ĐỀ TÀI 05- MÔN VẬN TẢI –BẢO HIỂM NGOẠI THƯƠNG TKHQ từ xanh , vàng sang đỏ và tất nhiên là sẽ không có chiều ngược lại, nếu thấy hàng hoá cần kiểm tra thực tế, trường hợp này cần tuỳ thuộc rất nhiều vào khả năng ứng biến và kinh nghiệm hiện trường của nhân viên giao nhận. (4) Hải quan kiểm tra hàng hoá thực tế - Đăng ký mở tờ khai xuất khẩu (luồng xanh, vàng và đỏ) Nhân viên giao nhận sẽ in hai bản tờ khai Hải quan điện tử có đóng dấu xác nhận ký tên xác nhận của chủ hàng (bước này các nhân viên giao nhận thường mất thời gian đi lại nhiều lần do quên đưa cho các chủ hàng ký và đóng dấu hoặc có ký tên quên đóng dấu và ngược lại) Hải quan tiếp nhận hồ sơ của nhân viên giao nhận và tiến hành kiểm tra xem việc chấp hành pháp luật Hải quan trên hệ thống mạng có vi phạm gì không, kế tiếp xem việc kê khai trên tờ khai có phù hợp với chứng từ hay không và xem danh mục hàng xuất khẩu có thuộc hàng cấm hay không, nếu hồ sơ không hợp lệ sẽ phải mất thêm thời gian làm lại bộ chứng từ cho đến khi hồ sơ đó được hợp lệ với Hải quan. Hồ sơ hợp lệ, Hải quan đóng dấu và chuyển bộ phận kiểm hoá. - Kiểm hoá hàng hoá: Nhân viên giao nhận xem kết quả phân kiểm để liên lạc với hải quan kiểm hoá, xuống bãi container tiến hành cắt seal và liên lạc với Hải quan kiểm hoá xem cắt seal và kiểm tra hàng hoá (5%, 10% tuỳ vào mức độ mà hải quan yêu cầu kiểm hoá), với việc kiểm tra này sẽ có thể ảnh hưởng đến thời gian quy định hàng lên tàu (closing time) cùng với một khoản chi phí do lập lại tờ khai và các khoản chi phí khác, nếu như Hải quan kiểm tra thấy hàng hoá không đúng với những thông tin trên tờ khai như bao bì đóng gói, hàng hoá, số lượng, trọng lượng,… Sau khi hàng hoá kiểm tra thực tế, nếu hàng đúng khai báo và hải quan chấp nhận, seal Hải quan sẽ được bấm lại và chuyển xuống bãi xuất giao container cho hãng tàu và ở đây hãng tàu sẽ tự đóng seal của hãng tàu, Trong trường hợp nhân viên giao nhận không nộp tờ khai và phiếu xác nhận seal để hải quan vào sổ tàu trước khi đến giờ Closing time hàng sẽ rớt lại không xuất khẩu được mặt dù đã thông quan. nhân viên giao nhận có hành động là phải xin thêm giờ nếu Cloising time đã hết , nếu không xin được thì sẽ phải đi chuyến sau. (5) Vận đơn (B/L – Bill of lading) 15 ĐỀ TÀI 05- MÔN VẬN TẢI –BẢO HIỂM NGOẠI THƯƠNG Đối với vận đơn (Bill of lading) người khai phải thật sự cẩn thận khi khai hoặc là kiểm tra các thông tin trên Bill trước khi nhận từ hãng tàu , nếu B/L bị sai do lỗi của hãng tàu mà mình không phát hiện hay sai sót trong quá trình khai và khi làm thủ tuc hai quan, các hình thức phạt tài chính sẽ áp dụng cho các trường hợp sai sót này, C/O (Certificate of Origin): Đầu tiên C/O được khai bằng tiếng anh và đánh máy (trừ một số trường hợp theo yêu cầu của hợp đồng và L/C), nội dung khai phải phù hợp với hợp đồng, L/C và các chứng từ khác như vận đơn, hoá dơn thương mại hoặc các chứng nhận xuất xứ của các công ty giám định hàng hoá xuất nhập khẩu, do đó ngươi khai phải hết sức cẩn thận nhất là với ngôn ngữ không phải là ngôn ngữ chính của mình dẫn đến sai sót trong quá trình lập hồ sơ, điều đó ảnh hưởng rất nhiều đến rất nhiều thời gian cả chi phí, Đối với C/O Form A và Form D: Form A được cấp cho hàng hoá xuất khẩu từ các nước được hưởng ưu đãi sang các nước cho hưởng ưu đãi trong hệ thống ưu đãi thuế quan phổ cập GSP (General Systerm of Preferences). Form D là Form cấp cho hàng hoá có xuất xứ từ các nước Asean để được hưởng ưu đãi theo hiệp định về chương trình ưu đãi có hiệu lực chung CEPT ( Common Effective Preferences Tariff). Tuy nhiên, do có quy định để xin hai form C/O này cho những công ty có thể xin được, do đó việc xin được một trong hai form này cũng là một vấn đề mà không phải công ty nào cũng có thể xin đươc, buộc các công ty phải tìm hiểu kỹ và các quy định để được hai form này, nếu như công ty không biết những quy định và đã ký hợp đồng để xuất khẩu hàng hoá thuộc diện có xuất xứ nằm trong hai form này thì hậu quả phải gánh chịu là bồi thường hợp đồng. Trong quá trình chuyển hồ sơ đến nước nhập vì một lý do gì đó mà C/O bị mất thì chủ hàng phải làm công văn với nội dung cho trường hợp bị mất đó để xin cấp lại C/O. Người khai C/O thường mất phải các lỗi, thường khai không chính xác không đầy đủ, không biết khai khi sản phẩm có xuất xứ cộng gộp, khai thiếu trọng lượng lô hàng, ngày lập hoá đơn sau ngày xin cấp C/ O,….khi những sai sót này tồn tại buộc người khai phải dành khá nhiều thời gian và chi phí đi lại do việc phải sửa lại lời khai hoặc mang về khai lại. 16 ĐỀ TÀI 05- MÔN VẬN TẢI –BẢO HIỂM NGOẠI THƯƠNG 2. ĐỐI VỚI HÀNG HOÁ NHẬP KHẨU Sơ đồ quy trình giao nhận hàng hoá nhập khẩu NGƯỜI NHẬN HÀNG CHUẨN BỊ TRƯỚC KHI NHẬP HÀNG (1) (2) Notice of arival HÃNG TÀU (3) Ký hậu B/L lấy bộ chứng từ NGÂN HÀNG (4) Thủ tục hải quan HẢI QUAN ĐĂNG KÝ HỒ SƠ (5) xác định vị trí cotainer ) HẢI QUAN KIỂM TRA HÀNG HOÁ THƯƠNG VỤ ĐIỀU ĐỘ CẢNG (6) CY (7) nhận hàng và chở về kho NHẬN HÀNG (Dựa theo tài liệu Vận tải – Bảo hiểm ngoại thương – Ths. Ngô Thị Hải Xuân) 17 ĐỀ TÀI 05- MÔN VẬN TẢI –BẢO HIỂM NGOẠI THƯƠNG (1) Chuẩn bị trước khi nhập hàng hoá Trước khi tiến hành nhập hàng hoá, Người nhập khẩu cũng cần chuẩn bị các công việc trước khi nhận hàng: - Kiểm việc trả tiền hay mở L/C - Nắm thông tin về hàng - Về thủ tục hải quan có liên quan, chủ hàng phải chắc chắn hàng mình nhập khẩu cần những nghiệp vụ kiểm tra, kiểm dịch nào để tránh những trường hợp chậm trễ trong việc làm thủ tục nhập hàng. nếu gặp khó khăn trong việc xin cấp giấy tờ đó thì có thể sẽ phát sinh thêm chi phí do hàng hoá lưu kho bãi, ảnh hưởng đến giá thành sản phẩm, bởi vì chi phí đó là không nhỏ cho một lô hàng container. - Nhận các giấy tờ như thông báo sẵn hàng hay thông báo tàu đến (Notice of arival) B/L hoặc các chứng từ về hàng hoá khác. (2) (3) Nhận thông báo hàng đến, Ký hậu B/L lấy bộ chứng từ ngân hàng Sau khi nhận thông báo hàng đến, người nhập khẩu tiến hành đến ngân hàng ký hậu Bill of lading và nhận bộ chứng từ, (4) Làm thủ tục hải quan Sau khi nhận được thông báo hàng đến (Notice of arival) người nhập khẩu sẽ phải thực hiện một số nghiệp vụ để nhận hàng và người nhập khẩu phải làm một cách thật cẩn thận cho các nghiệp vụ lên tờ khai, nhằm hạn chế tối đa những tổn thất về chi phí, thời gian phải làm lại tờ khai, và hàng hoá không thể được vận chuyển về kho. Đăng ký tờ khai: trước khi lập bộ chứng từ để tiến hành nhận hàng tại cảng biển đối với hàng nhập thì người làm chứng từ phải nhận được bộ chứng từ của chủ hàng từ ngân hàng bao gồm Contract, commercial invoice, packing list, bill of lading, thông báo hàng đến. Dựa vào những thông tin trên, nhân viên làm chứng từ sẽ tiến hành lập tờ khai để khai hải quan, nội dung trên tờ khai có rất nhiều thông tin cần thể hiện, như: - Chi cục khai hải quan - Tên người xuất khẩu - Tên người nhập khẩu - Loại hình nhập khẩu..... Nếu người làm chứng từ không cẩn thận trong quá trình lập tờ khai, để tờ khai thiếu 18 ĐỀ TÀI 05- MÔN VẬN TẢI –BẢO HIỂM NGOẠI THƯƠNG hay không khớp với hợp đồng, commercial invoice, packing list, bill of lading và thông báo hàng đến, mà không phát hiện trước khi tiến hành khai hải quan thì sẽ mất rất nhiều thời gian để sửa lại tờ khai, dẫn đến việc tiến hành ra cảng nhận hàng chậm trễ, mất nhiều chi phí phát sinh như tiền lưu container, lưu bãi .Đặc biệt, hiện theo qui định hiện nay phải đóng thuế trong vòng 1 ngày khi khai hải quan mới được cán bộ hải quan tiếp nhận hồ sơ và khai hải quan, ra cảng nhận hàng, giả định người khai hải quan khai sai Chi Cục Hải Quan hay Cảng đến, sau khi đã đóng thuế rồi mới phát hiện khai sai tên cảng thì ảnh hưởng đến vấn đề tài chính, người mua hàng sẽ phải mất rất nhiều thời gian để lấy lại được tiền thuế. Biện pháp : trước khi tiến hành khai hải quan thì người làm chứng từ phải kiểm tra tờ khai đã khớp với các chứng từ liên quan (hợp đồng,invoice, packing list, bill, thông báo hàng đến) hay không, nếu chưa thì phải xác nhận thông tin lại từ người xuất khẩu, trong trường hợp về thông tin trên bill chưa rõ ràng thì phải xác nhận từ hãng tàu để xác nhận thông tin và làm tờ khai chính xác, tránh tình trạng sai sót không đáng có, dẫn đến việc chậm trễ trong nhận hàng về kho. Cũng có trường hợp nếu mạng bị quá tải, sẽ chậm trễ có được số tờ khai và phân luồng, ảnh hưởng quá trình nhận hàng về sẽ tốn thêm tiền lưu cont tại cảng , Về đóng tiền thuế: ghi sai thông tin ngày mở tờ khai trên giấy nộp tiền thuế, xin điều chỉnh lại thời gian nộp tiền, mất thời gian trong việc mở tờ khai dẫn đến thời gian nhận hàng chậm, - Tiến hành mang bộ hồ sơ hoàn chỉnh ra hải quan tiếp nhận hồ sơ : hải quan tiếp nhận sẽ đối chiếu với tờ khai điện tử và hồ sơ giấy thực tế có đúng theo như khai báo hay không, rủi ro xảy ra: thông tin trên hồ sơ giấy sai lệch trên bản khai điện tử thì phải chỉnh sửa lại tờ khai, rủi ro: mất nhiều thời gian, Bộ phận hải quan tính thuế: phát hiện có sự sai sót trong việc áp mã hàng hóa không đúng, kiểm tra đơn giá, mức thuế suất, tổng số thuế, nếu trường hợp này bị sai nhiều thì sẽ bị xử lý, phạt,…áp mã lại theo yêu cầu của cán bộ hải quan. Hoặc người xuất khẩu sẽ phải chịu các rủi ro về chi phí, thuế nhập khẩu cao khi nhập khẩu hàng hoá khi không nhận được các C/O được hưởng ưu đãi từ các nhà xuất khẩu ở nước xuất, nếu trong trường hợp hàng C/O không được chấp nhận tại nước nhập thì người nhập khẩu liên hệ với người xuất khẩu làm lại C/O, về phía người nhập vẫn làm thủ tục nhập khẩu bình thường những sẽ làm công văn và cam kết bổ sung lại C/O sau, 19 ĐỀ TÀI 05- MÔN VẬN TẢI –BẢO HIỂM NGOẠI THƯƠNG nếu chắc chắn C/O ở nước nhập được cấp, Lưu ý cho người nhập khẩu, khi nhập hàng hoá cần phải biết được nước mà mình nhập hàng hoá đó có được hưỡng ưu đãi thuế hay không để cung cấp thông tin cho bên nước xuất xin đúng theo form C/O mà cả hai nước có thoả thuận ưu đãi về thuế quan. để tránh trường hợp phải chịu với mức thuế nhập khẩu cao trong khi mình có thể hạn chế được. (5) Xác định vị trí container và Kiểm hoá hàng hoá Sai sót trong việc đăng ký kiểm hoá: nếu số seal thực tế sai với số seal trên chứng từ, mất, đứt seal,thì nhân viên giao nhận phải lập biên bản sai, mất, hư seal, số seal mới để ký xác nhận với tàu/hãng tàu,. Giải pháp: Mở cont kiểm hàng: trường hợp sai tên hàng, phẩm chất hàng hoá, mã hàng,… nếu sai nhiều quá thì bị phạt tuỳ theo mức độ vi phạm, nếu sai ít thì điều chỉnh lại, tăng thu. Trường hợp thừa hàng thì bị phạt theo mức độ vi phạm. Trường hợp thiếu hàng , căn cứ vào điều khoản hợp đồng và đề ra hướng giải quyết cho từng trường hợp đó. (6) (7) Nhận hàng và vận chuyển về kho Trong quá trình vận chuyển hàng về kho: mất hàng, xe bị tai nạn. Tất cả những rủi ro trên điều dẫn đến mất thời gian ,tốn chi phí,chậm trễ trong việc giao hàng. Đối với hàng nhập cũng có trường hợp giao nhầm hàng như : từ Singapore có 2 lô hàng gửi từ khách hàng của 2 nước khác nhau là Việt Nam và Malaysia, nhưng lại gửi nhầm hàng của Malaysia qua Việt Nam và ngược lại - Cách giải quyết duy nhất : bên Singapore liên hệ với hãng tàu để gửi hàng lại. Trường hợp trong tờ khai có 2 cont hàng khi qua chuyển tải từ Singapore: nhưng thực tế chỉ về 1 cont trong tờ khai, còn cont kia chưa về. Cách giải quyết: phải chờ cont còn lại về chung mới tiến hành nhận hàng được. Rủi ro trong các phân khúc/giai đoạn chuyên chở và đóng gói hàng hoá : Đóng gói bảo quản và bốc xếp, dỡ hàng vào phương tiện vận tải Hàng hóa đóng gói không đúng với đặc thù của hàng hóa dẫn đến khó kê khai với 20