Tài liệu Một số biện pháp xây dựng bầu không khí tâm lý tích cực trong tập thể giáo viên ở các trường trung học cơ sở trên địa bàn quận bình thạnh tp. hồ chí minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH --------------o0o--------------NGUYỄN BÁ HOÀNG MỘT SỐ BIỆN PHÁP XÂY DỰNG BẦU KHÔNG KHÍ TÂM LÝ TÍCH CỰC TRONG TẬP THỂ GIÁO VIÊN Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN BÌNH THẠNH - TP. HỒ CHÍ MINH Chuyên ngành: QL giáo dục Mã số: 60140114 LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS PHAN QUỐC LÂM Nghệ An, 2012 MỘT SỐ KÝ HIỆU VIẾT TẮT ********* TT 1 CHỮ VIẾT TẮT NGHĨA ĐẦY ĐỦ CỦA CHỮ VIẾT TẮT 2 HT TT Hiệu Trưởng Tập thể 3 GV Giáo viên 4 TT GV Tập thể giáo viên 5 HS Học sinh 6 CB - GV- CNV Cán bộ - Giáo viên - Công nhân viên 7 CMHS Cha mẹ học sinh 8 BKKTL Bầu không khí tâm lý 9 BKKTL TC Bầu không khí tâm lý tích cực 10 THCS Trung học cơ sở 11 THCS HHT Trung học cơ sở Hà Huy Tập 12 THCS LS Trung học cơ sở Lam Sơn 13 THCS TĐ Trung học cơ sở Thanh Đa 14 THCS BQT Trung học cơ sở Bình Quới Tây 15 TP. HCM Thành phố Hồ Chí Minh 16 QL Quản lý 17 QLGD Quản lý giáo dục 18 CBQL Cán bộ quản lý 19 GD & ĐT Giáo dục và đào tạo LUẬN VĂN THẠC SỸỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC – NGUỸỄỸN BÁ HOÀNG – K18A – ĐH VINH – TRANG 2 Lời Cảm Ơn T rong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành đề tài nghiên cứu khoa học này, tôi đã nhận được sự quan tâm giúp đỡ của nhiều cá nhân và tập thể. Nhân dịp này, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến: Tập thể các thầy cô giáo trong khoa Quản lý Giáo dục trường Đại học Vinh đã tận tình giảng dạy, chỉ bảo và truyền thụ cho tôi những kiến thức quý báu trong suốt khoá học. Tôi cũng chân thành cảm ơn các thầy cô giáo là CBQL và GV của các trường THCS HHT, THCS LS, THCS TĐ và THCS BQT thuộc quận Bình Thạnh đã giúp đỡ tôi thu thập các thống kê, dữ liệu thực tiễn cho việc hòan thành đề tài nghiên cứu khoa học. Đặc biệt tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc đến thầy giáo TS. PHAN QUỐC LÂM, Người đã tận tâm trực tiếp hướng dẫn và chỉ bảo cho tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài nghiên cứu khoa học này. Cuối cùng tôi xin chân thành cảm ơn các bạn đồng môn, nhất là các bạn cán sự lớp học QLGD - K18A, các đồng nghiệp và bạn bè đã cùng đòan kết, động viên, hậu thuẫn cho tôi hòan thành khóa học và đề tài nghiên cứu khoa học. TP. Hồ Chí Minh, ngày 03 tháng 6 năm 2012. Học viên: NGUYỄN BÁ HÒANG LUẬN VĂN THẠC SỸỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC – NGUỸỄỸN BÁ HOÀNG – K18A – ĐH VINH – TRANG 3 MỤC LỤC ********* MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài ……………………………..……………………...9 2. Mục đích nghiên cứu. ……………………………………...………. 11 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu. ……………………..………....12 4. Giả thuyết khoa học. …………………………………….…………12 5. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu. ………………………..……..… 12 6 . Phương pháp nghiên cứu. ………………………………………….13 7. Những đóng góp của luận văn. ……………………………………..14 8. Cấu trúc của luận văn. ……………………………………………. .14 CHƯƠNG I CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI ********* 1.1. MỘT SỐ KHÁI NIỆM CƠ BẢN. ………………………….….... 13 1.1.1. Khái niệm TT và TTGV trường THCS........................................ 13 1.1.2. Khái niệm BKKTL và BKKTL TC trong TTGV trường THCS...... 22 1.1.3. Khái niệm QL, QLNT và biện pháp QL.......................................... 31 1.2. VAI TRÒ VÀ BIỂU HIỆN CỦA BKKTL TC TRONG TTGV TRƯỜNG THCS .............................................................................. 37 LUẬN VĂN THẠC SỸỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC – NGUỸỄỸN BÁ HOÀNG – K18A – ĐH VINH – TRANG 4 1.2.1. Vai trò của BKKTL TC trong TTGV trường THCS.......................... 37 1.2.2. Những biểu hiện của BKKTL TC trong TTGV trường THCS ........ 40 1.2.3. Các tiêu chí để đánh giá BKKTL TC............................................... 41 1.3. NHỮNG YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN VIỆC XÂY DỰNG BKKTL TC TRONG TTGV TRƯỜNG THCS................................ 42 1.3.1. Những yếu tố ảnh hưởng đến BKKTL. ……………………........... 42 1.3.2. Vai trò và phong cách QL của HT trong việc xây dựng BKKTL TC...................................................................................................... 58 * Kết luận chương I. ................................................................................... 61 CHƯƠNG II CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI. ********* 2.1. ĐÁNH GIÁ CHUNG THỰC TRẠNG VỀ BKKTL CỦA 4 TRƯỜNG THCS TẠI QUẬN BÌNH THẠNH - TP.HCM............. 63 2.1.1. Mô tả phiếu điều tra và cách làm................................................... .................................................................................................... 63 LUẬN VĂN THẠC SỸỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC – NGUỸỄỸN BÁ HOÀNG – K18A – ĐH VINH – TRANG 5 2.1.2. Thực trạng BKKTL của 4 trường THCS tại quận Bình Thạnh TP. HCM......................................................................................... .....................................................................................................64 2.2. ĐÁNH GIÁ CHUNG MỨC ĐỘ GẮN BÓ CỦA CÁC THÀNH VIÊN VỚI TT Ở 4 TRƯỜNG TẠI QUẬN BÌNH THẠNH TP.HCM............................................................................................ 74 2.2.1. Mô tả phiếu và cách làm ................................................................. 74 2.2.2. Thực trạng về mức độ gắn bó của các thành viên với TT ở 4 trường Q.Bình Thạnh TP.HCM. ....................................................... 78 2.3. ĐÁNH GIÁ THÁI ĐỘ CỦA CÁC THÀNH VIÊN ĐỐI VỚI TT Ở 4 TRƯỜNG TẠI QUẬN BÌNH THẠNH - TP. HCM .................. 84 2.3.1. Mô tả phiếu và cách làm. .................................................................. 84 2.3.2. Thực trạng về thái độ của các thành viên đối với TT ở 4 trường tại quận Bình Thạnh. TP. HCM......................................................... 85 2.4. THỰC TRẠNG VỀ BIỆN PHÁP QL CỦA HT TRONG VIỆC XÂY DỰNG BKKITL TC Ở CÁC TRƯỜNG ĐƯỢC KHẢO SÁT................................................................................................... 92 2.4.1. Mô tả mẫu điều tra về thực trạng QL của HT ở các trường được khảo sát. ............................................................................................ 92 LUẬN VĂN THẠC SỸỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC – NGUỸỄỸN BÁ HOÀNG – K18A – ĐH VINH – TRANG 6 2.4.2. Kết quả điều tra................................................................................. 94 2.5. NHỮNG HẠN CHẾ TRONG QL XÂY DỰNG BKKTL TC TRONG TTGV Ở CÁC TRƯỜNG VÀ NGUYÊN NHÂN CỦA NÓ..................................................................................................... 97 2.5.1. Những hạn chế. ................................................................................. 97 2.5.2. Những nguyên nhân của hạn chế. .................................................... 98 CHƯƠNG III MỘT SỐ BIỆN PHÁP LÃNH ĐẠO VIỆC XÂY DỰNG BKKTL TC CỦA TTGV TRƯỜNG THCS ********* 3.1. NHỮNG NGUYÊN TẮC ĐỀ XUẤT BIỆN HÁP.......................... 100 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn.................................................. 100 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ................................................... 100 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi..................................................... 100 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả.................................................. 100 LUẬN VĂN THẠC SỸỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC – NGUỸỄỸN BÁ HOÀNG – K18A – ĐH VINH – TRANG 7 3.2. ĐỀ XUẤT MỘT SỐ BIỆN PHÁP XÂY DỰNG BKKTL TC CỦA TTGV TRƯỜNG THCS........................................................ 101 3.2.1. NÂNG CAO UY TÍN VÀ PHONG CÁCH LĐ CỦA HIỆU TRƯỞNG. ........................................................................................ 101 3.2.2. PHÂN CÔNG HỢP LÝ..................................................................... 106 3.2.3. XÂY DỰNG TỐT MỐI QUAN HỆ ĐOÀN KẾT GIỮA HT VÀ CÁC THÀNH VIÊN VỚI NHAU..................................................... 108 3.2.4. CÔNG BẰNG, CÔNG KHAI ĐÁNH GÍA GV................................ 110 3.2.5. QUAN TÂM CẢI THIỆN ĐỜI SỐNG VÀ ĐIỀU KIỆN LÀM VIỆC CB – GV – CNV..................................................................... 111 3.2.6. THU HÚT GV THAM GIA VÀO HOẠT ĐỘNG VUI CHƠI, GIẢI TRÍ TẠO BKKTL LÀNH MẠNH. ........................................ 113 3.2.7. XÂY DỰNG TỐT MỐI QUAN HỆ VỚI CÁC LỰC LƯỢNG BÊN NGOÀI NHÀ TRƯỜNG. .................................................... 115 3.3. KẾT QUẢ THĂM DÒ VỀ TÍNH CẤP THIẾT & TÍNH KHẢ THI CỦA CÁC BIỆN PHÁP XÂY DỰNG BKKTL TC................ 118 3.3.1. Mục tiêu – Nội dung – Cách thức – đối tượng thăm dò.................. 118 LUẬN VĂN THẠC SỸỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC – NGUỸỄỸN BÁ HOÀNG – K18A – ĐH VINH – TRANG 8 3.3.2. Kết quả thăm dò và phân tích kết quả............................................. 120 * Kết luận chương III .......................................................................... 129 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ KẾT LUẬN .............................................................................................. 131 CÁC KIẾN NGHỊ. ................................................................................... 133 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................. 134 Các phụ lục................................................................................................ 137 PHỤ LỤC 1.......................................................................................... 137 PHỤ LỤC 2.......................................................................................... 138 PHỤ LỤC 3.......................................................................................... 139 PHỤ LỤC 4.......................................................................................... 140 PHỤ LỤC 5.......................................................................................... 141 MỞ ĐẦU LUẬN VĂN THẠC SỸỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC – NGUỸỄỸN BÁ HOÀNG – K18A – ĐH VINH – TRANG 9 ********* 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI : Xây dựng bầu không khí tâm lý tích cực là một trong những yếu tố cơ bản đem lại thành công trong QL TT lao động. Mỗi chúng ta, ai cũng có nhu cầu được sống và lao động trong TT. Trong mỗi TT đều có bầu không khí tâm lý riêng. Đó là trạng thái tâm lý xã hội, tinh thần của TT, tâm trạng của con người sống trong xă hội hay trong TT, bầu không khí tâm lý chính là tình cảm, nó tác động đến động cơ làm việc của con người, ảnh hưởng đến hiệu quả công việc, nó tồn tại khách quan trong TT và đóng vai trò to lớn đối với hoạt động chung của TT nhà trường. Là người LĐ cần tìm các biện pháp QL nhằm xây dựng bầu không khí tâm lý tích cực trong TT sư phạm nhằm tạo điều kiện tốt cho các hoạt động nhà trường đạt được kết quả cao. Đây là yếu tố rất quan trọng mà người QL cần quan tâm đầu tư . Trong nhà trường nếu bầu không khí tâm lý lành mạnh, thân ái thì tâm trạng mọi người làm việc sẽ thoải mái, vui vẻ, phấn khởi, có tinh thần TT gắn bó keo sơn giữa LĐvới nhân viên, giữa nhân viên với nhau, làm tăng thêm tính tích cực của họ trong việc thực hiện nhiệm vụ được giao, tạo ra sự đoàn kết nhất trí cao cùng quan tâm giúp đỡ lẫn nhau làm việc vì mục tiêu chung. Một TT như vậy, ít xuất hiện những xung đột gay gắt, bè phái gây mất đoàn kết. Trái lại, một TT mà bầu không khí tâm lý căng thẳng, tẻ nhạt, buồn chán, dễ gây ức chế, mọi người thờ ơ theo kiểu “ … việc mình thì mình làm, xong việc thì về, ai làm gì mặc ai…” thì dễ dàng hình thành nên các nhóm người đối lập và có điều kiện nảy sinh và phát triển những mâu thuẩn xung đột, gây ra bất mãn trong TT. Một TT như vậy LUẬN VĂN THẠC SỸỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC – NGUỸỄỸN BÁ HOÀNG – K18A – ĐH VINH – TRANG 10 các cá nhân sẽ không gắn bó với nhau, ít có sự quan tâm giúp đỡ lẫn nhau, tất nhiên sẽ khó có kết quả tốt trong công việc chung của nhà trường. Trong Nghị Quyết, văn kiện Đại hội XI, Đảng ta đã xác định vị trí, tầm quan trọng với định hướng cụ thể là: “ phát triển giáo dục là quốc sách hàng đầu” giáo dục cùng với khoa học và công nghệ là khâu then chốt trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Tuy vậy giáo dục vẫn còn nhiều khó khăn bất cập. Trước những khó khăn chung của ngành, từng đơn vị trường học cần phải cố gắng vươn lên để đạt được những mục tiêu mà mỗi nhà trường đã đề ra, trong đó một trong những nguyên nhân quan trọng nhất dẫn đến sự thành công là phong cách QL của người HT trong vịêc xây dựng bầu không khí tâm lý tích cực trong nhà trường. Trong thực tiễn giáo dục ở Quận Bình Thạnh đang xuất hiện những TT nhà trường rất khác nhau. Có một số trường xây dựng được TT đoàn kết, thân ái, thương yêu gắn bó với nhau và đạt được nhiều thành tích tốt đẹp. Song cũng có trường vốn là tốt, nhiều năm đã đạt được danh hiệu trường tiên tiến cấp quận , cấp thành phố nhưng vì mất đoàn kết, nhiều bè phái gây mâu thuẫn nội bộ tạo nên bầu không khí tâm lý căng thẳng, chia rẽ làm cho nhà trường ngày một mất uy tín, chất lượng của nhà trường đi xuống. Nói cách khác, bầu không khí tâm lý của TT nhà trường tốt lên hay xấu đi phụ thuộc rất nhiều vào các biê ên pháp LĐcủa người HT. Vì vậy, viê êc tìm hiểu các giải pháp nhằm tích cực hóa bầu không khí tâm lý trong tâ p thể giáo viên trung học cơ sở là vấn đề cấp bách cần giải ê quyết trong các nhà trường ở quâ n Bình Thạnh, TP. Hồ Chí Minh ê Cho đến nay, chưa có công trình nào đi sâu nghiên cứu vấn đề này. Đó là lý do để tôi lựa chọn đề tài này LUẬN VĂN THẠC SỸỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC – NGUỸỄỸN BÁ HOÀNG – K18A – ĐH VINH – TRANG 11 2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU : Đề xuất mô êt số biện pháp lãnh đạo và QL cuả HT nhằm tích cực hóa bầu không khí tâm lý của TT giáo viên ở các trường trung học tcơ sở tại quận Bình Thạnh, TP. HCM. 3. KHÁCH THỂ VÀ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU : 3.1. Khách thể nghiên cứu: Công tác QL TT GV trường trung học cơ sở. 3.2. Đối tượng nghiên cứu : Một số biện pháp trong việc xây dựng bầu không khí tâm lý của TT GV trường trung học cơ sở trên địa bàn quận Bình Thạnh - TP. HCM 4. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC: Nếu thực thi các biê ên pháp QL có cơ sở khoa học và có tính khả thi thì mà luận văn nghiên cứu đề xuất thì có thể xây dựng được BKKTL TC trong TT GV ở các trường THCS thuộc quận Bình Thạnh, TP. HCM qua đó nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động dạy học và giáo dục của các nhà trường này. 5. NHIỆM VỤ VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU : 5.1. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU: 5.1.1. Xây dựng cơ sở lý luận của đề tài nghiên cứu. 5.1.2. Đánh giá thực trạng BKKTL của TTGV ở một số trường THCS tại quận Bình Thạnh, TP. HCM. Tìm hiểu những biện pháp LĐ và QL đang được sử dụng trong việc xây dựng BKKTL TC ở đó. 5.1.3. Đề xuất một số biê ên pháp LĐ, QL xây dựng được BKKTL TC trong TT GV trường THCS tại quận Bình Thạnh, TP. HCM. và thăm dò tính cần thiết, tính khả thi của các biê ên pháp đề xuất. LUẬN VĂN THẠC SỸỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC – NGUỸỄỸN BÁ HOÀNG – K18A – ĐH VINH – TRANG 12 5.2 PHẠM VI NGHIÊN CỨU : Trên địa bàn quâ n Bình Thạnh, TP. Hồ Chí Minh có tất cả mười lăm ê trường thuô êc bâ êc học THCS. Tuy nhiên do điều kiê ên thời gian không cho phép nên chúng tôi chọn bốn trường THCS sau đây: Trường THCS HHT, Trường THCS LS, Trường THCS TĐ, Trường THCS BQT. 6 . PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU : 6.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận: Phân tích, tổng hợp, khái quát các tài liệu liên quan để xây dựng cơ sở lý luận của đề tài. 6.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: - Phương pháp quan sát: Nhằm thu thập thông tin qua việc quan sát các hoạt động hàng ngày, trong khi làm việc, trong giao tiếp, trong sinh hoạt TT, trong buổi họp hội đồng sư phạm… của CBQL,GV trong điều kiện bình thường - Điều tra bằng phiếu hỏi: Để tìm hiểu thực tiễn vấn đề bằng phiếu điều tra đối với CBQL, GV ở 4 trường THCS tại Quận Bình Thạnh TP. HCM. - Trò chuyê ên, phỏng vấn: Nhằm thu thập thông tin qua tiếp xúc và trò chuyện, trao đổi với các CB -GV-CNV. - Phương pháp tổng kết kinh nghiê êm thực tiễn: Qua điều tra bằng phiếu hỏi, qua tiếp xúc trò chuyện, qua các số liệu thống kê thu được trong xử lý số liệu để từ đó rút ra một số nhận xét về đặc điểm thực tế của 4 trường được khảo sát, nắm biết về những biện pháp xây dựng BKKTL TC của mỗi trường từ đó so sánh đối chiếu giữa các trường và rút ra bài học kinh nghiệm trong công tác QL của HT trong việc xây dựng BKKTL của TT GV. LUẬN VĂN THẠC SỸỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC – NGUỸỄỸN BÁ HOÀNG – K18A – ĐH VINH – TRANG 13 6.3. Phương pháp thống kê: Giúp xử lý các dữ liê êu thu thâ êp được về định lượng. Tùy theo mẫu điều tra và mục đích phân tích sẽ sử dụng các thông số để xử lý số liệu thu được. 7. NHỮNG ĐÓNG GÓP CỦA LUẬN VĂN : 7.1. Về lý luận: Góp phần khái quát hoá lý luận về vấn đề xây dựng BKKTL của TT GV trong nhà trường THCS. 7.2. Về thực tiễn: - Phát hiện từ thực tiễn các vấn đề hữu ích trong việc xây dựng BKKTL của TT GV trong nhà trường THCS tại Quận Bình Thạnh, TP. HCM. - Đề xuất giải pháp có tính khoa học và tính khả thi để xây dựng BKKTL của TT GV trong nhà trường THCS tại Quận Bình Thạnh, TP. HCM. 8. CẤU TRÚC CỦA LUẬN VĂN : Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn bao gồm 3 chương như sau: Chương 1: Cơ sở lý luận về QL xây dựng BKKTL TC của TT sư phạm trường trung học. Chương 2 : Thực trạng BKKTL của TT sư phạm và biện pháp QL nhằm xây dựng BKKTL TC trong TT GV của HT một số trường THCS ở quận Bình Thạnh TP HCM. Chương 3: Một số biện pháp trong việc xây dựng BKKTL TC của TT GV ở trường THCS. CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI. LUẬN VĂN THẠC SỸỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC – NGUỸỄỸN BÁ HOÀNG – K18A – ĐH VINH – TRANG 14 ********* 1.1. MỘT SỐ KHÁI NIỆM CƠ BẢN: 1.1.1. Khái niệm TT và TTGV trường THCS 1.1.1.1 Khái niệm TT, các đặc trưng cơ bản và các giai đoạn phát triển của một TT: a. Khái niệm TT: Chúng ta biết rằng, trong cuộc sống con người không ai sống tách biệt mà giữa họ luôn có sự phụ thuộc lẫn nhau, liên kết với nhau thành những nhóm người, để làm ăn, sinh sống, khi nghiên cứu vấn đề này, Các Mác đã chỉ ra rằng “ Bản chất con người là mối liên hệ xã hội đích thực giữa người và người nên trong quá trình tích cực thực hiện bản chất của mình, con người tạo ra, sản sinh ra mối liên hệ xã hội của con người, nảy sinh ra “ bản chất xã hội” Theo Trần Trọng Thủy “ TT là một nhóm người, một bộ phận xã hội thống nhất bằng mục đích chung trong sự hoạt động phối hợp cùng nhau. TT chỉ có được với điều kiện là nó thống nhất được mọi người trên những nhiệm vụ hoạt động và hoạt động ấy phải có ích cho xã hội ”. [25, 84] Theo Nguyễn Hải Khoát “ TT là một nhóm người có tổ chức chặt chẽ, thống nhất theo một mục đích chung và đang hoạt động, phục vụ xã hội ” [16, 76]. Từ các quan điểm trên có thể đưa ra khái niệm TT là một nhóm người có tổ chức chặt chẽ, thống nhất với nhau bởi mục đích chung phù hợp với chuẩn mực xã hội và có cùng một mục đích hoạt động vì sự phát triển của cá nhân, của nhóm người và của xã hội. TT có thể là những tổ chức lớn như: Đảng Cộng sản Việt Nam, Đoàn thanh niên Cộng Sản Hồ Chí Minh, Tổng Liên Đoàn Lao Động Việt LUẬN VĂN THẠC SỸỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC – NGUỸỄỸN BÁ HOÀNG – K18A – ĐH VINH – TRANG 15 Nam … Có thể là những TT cơ sở như nhà trường, đơn vị sản xuất kinh doanh... b. Các đặc trưng cơ bản của TT: TT có những đặc trưng cơ bản như sau: * Có tổ chức chặt chẽ, hoạt động mang tính kế hoạch. Tổ chức được hình thành dựa trên cơ sở các văn bản pháp qui và nằm trong một hệ thống nhất định hay nói một cách khác là một bộ phận trong hệ thống tổ chức của xã hội. Với tư cách là một tổ chức, hoạt động của TT không diễn ra một cách tùy tiện, nó đòi hỏi phải có kế hoạch, có mối liên hệ hữu cơ, sự phối hợp chặt chẽ giữa các thành viên trong TT. Muốn đạt được điều đó, trong TT phải có người lãnh đạo. Thông qua hoạt động của người LĐmà hướng sự nổ lực của mọi thành viên trong TT, tạo điều kiện vật chất, tinh thần để thực hiện kế hoạch, đồng thời đưa hoạt động của TT vào nề nếp. Trong TT phải có kỷ luật chặt chẽ, đây là điều kiện để TT tồn tại. Kỷ luật tạo ra trật tự nhất định trong hoạt động của mọi người. Kỷ luật của TT không chỉ đơn giản là sự tuân thủ tuyệt đối của cấp dưới mà nền tảng của nó là sự ý thức về nghĩa vụ đến với xã hội, tinh thần trách nhiệm trước TT, thói quen thực hiện nghiêm túc những qui định của TT ở mỗi thành viên. * Mục đích hoạt động của TT mang ý nghĩa xã hội TT là những nhóm người có tổ chức tương đối ổn định, bền vững được hình thành trên cơ sở xã hội qui định, do vậy nó phải thực hiện những mục đích xã hội nhất định. Những nhóm xã hội chỉ trở thành TT khi nó không bó mình lại vì mình mà đem hoạt động của mình phục vụ những mục đích lý tưởng cao cả và lợi ích của cộng đồng. LUẬN VĂN THẠC SỸỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC – NGUỸỄỸN BÁ HOÀNG – K18A – ĐH VINH – TRANG 16 Tuy nhiên, muốn trở thành một TTể chân chính, phát huy được sức mạnh sáng tạo, sáng kiến và năng lực của mỗi thành viên để phấn đấu vì lợi ích có ý nghĩa xã hội thì những mục tiêu của TT đặt ra phải được từng thành viên lĩnh hội, tạo nên sự thống nhất với nhau về mục đích chung, giữa lợi ích TT và lợi ích cá nhân. * Có dư luận lành mạnh phù hợp với dư luận chung của xã hội Đặc trưng này thể hiện ở chỗ dư luận của TT luôn dựa trên nền tảng đạo đức định hướng của xã hội. TT thường đưa ra các định giá thái độ chung đối với các sự kiện xã hội, hành vi, hành động của mỗi người. Dư luận lành mạnh là điều kiện quan trọng để TT phát triển. Thông qua dư luận mà điều chỉnh hành vi của mỗi cá nhân đồng thời nó giúp cho các thành viên hiểu biết nhau hơn tạo điều kiện cho việc thống nhất tư tưởng, quan điểm, thái độ của các thành viên trong TT. * Có những đặc điểm tâm lý riêng Mỗi TT đều có những đặc điểm tâm lý riêng như ý thức, tình cảm, trách nhiệm TT, nguyện vọng, tâm trạng... Đó là trạng thái tinh thần của TT, do vậy, nó phản ánh những điều kiện sống chung, mặt khác nó phản ánh những điều kiện sống và hoạt động riêng của TT như đặc điểm các nhiệm vụ TT, thành phần của TT. Đặc trưng tâm lý của TT được biểu hiện tập trung ở BKKTL của TT. Trong mỗi cộng đồng đều có BKKTL riêng, nó thể hiện sự phối hợp tâm lý xã hội, sự tương tác giữa các thành viên, mức độ dung hợp các đặc điểm tâm lý trong quan hệ liên nhân cách của họ. d. Các giai đoạn phát triển của một TT: Các TT không xuất hiện ngay mà phải qua một quá trình hình thành và phát triển. Điều này có nghĩa là TT không dừng lại tại chỗ mà chúng phát triển và vận động không ngừng. LUẬN VĂN THẠC SỸỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC – NGUỸỄỸN BÁ HOÀNG – K18A – ĐH VINH – TRANG 17 Khi nghiên cứu sự phát triển của TT, các nhà tâm lý học đã chỉ ra quá trình vận động từ đơn giản đến phức tạp, quá trình có những biến đổi về chất, quá trình luôn giải quyết các mâu thuẫn nội tại để có những thay đổi, phát triển. Những điều kiện chủ quan bên trong gồm các thành viên (tính cách và năng lực của họ) hệ thống mối quan hệ giữa các thành viên với nhau, các thành viên với lãnh đạo, chính sự tương tác giữa các điều kiện bên trong và bên ngoài là động lực thúc đẩy sự phát triển của TT. Theo Pêtrốpxki: TT được tạo ra từ 3 lớp, mỗi lớp được đặc trưng bằng những nguyên tắc nhất định, từ đó hình thành các quan hệ giữa các thành viên. 1 2 3 Hình 1.1. Mô hình phát triển quan hệ tập thể xét theo các tầng bậc Pêtrốpxki (Worterbuch der Psychologie, Leipziiy. 1981 trang 42).  Lớp thứ Nhất: gồm các thành viên gắn bó, quan hệ với nhau trên cơ sở thiện cảm, ác cảm.  Lớp thứ Hai: Là quan hệ gắn bó với nhau trên cơ sở hoạt động chung.  Lớp thứ Ba: (Hạt nhân) là gắn bó, quan hệ trên cơ sở tiếp nhận những mục đích chung của hoạt động TT. LUẬN VĂN THẠC SỸỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC – NGUỸỄỸN BÁ HOÀNG – K18A – ĐH VINH – TRANG 18 Theo Makarenko, TT phát triển qua ba giai đoạn cơ bản: Giai đoạn tập hợp sơ bộ, Giai đoạn phân hóa và Giai đoạn tổng hợp. * Giai đoạn tập hợp sơ bộ: là giai đoạn ban đầu của nhóm, chưa thể coi là TT. Các thành viên mới tập họp lại vì nhiều động cơ, vì nhiều hoàn cảnh, từ nhiều nơi khác nhau… tính tổ chức chưa cao, có tính tự do, chịu tập hợp vào TT trước hệt vì những quy định áp đặt từ bên ngoài. * Giai đoạn phát triển mang tính phân hóa: trước hết là sự phân hóa định lượng trong đời sống tâm tư của từng thành viên để tiến tới sự ổn định, thăng bằng trong môi trường sống mới. TT bắt đầu phân hóa thành từng nhóm nhỏ. Một số thành viên tích cực được tách ra thành đội ngũ cốt cán và trở thành hạt nhân của TT, một số khác sẵn sàng thực hiện các yêu cầu đề ra nhưng chỉ thụ động, số còn lại thì tỏ ra dững dưng với hoạt động của TT đôi khi còn gay cản trở cho sự phát triển của TT. Giai đoạn này đòi hỏi người LĐ phải có kinh nghiệm. Đây chính là giai đoạn tạo nền tảng cho tính tích cực của không khí tâm lý TT sẽ được hình thành trong giai đoạn sau. * Giai đoạn tổng hợp: mặc dù chưa được coi là giai đoạn kết thúc của TT, nhưng là giai đoạn chính thức thừa nhận sự tồn tại của TT trên nền tảng tự giác của ý thức. TT bắt đầu có một cuộc sống riêng của nó với những đặc trưng riêng của nghề nghiệp và tính TT. Mọi lực lượng trước kia có tính độc lập tương đối nay trở thành một khối với LĐ là thủ lĩnh tinh thần và đại diện cho những yêu cầu cao hơn trước. Giai đoạn này, không khí tâm lý của TT phát triển đầy đủ và phản ánh trung thực đời sống tinh thần TT đó.Trong giai đoạn này, mối quan hệ trong TT dựa trên cơ sở tình cảm, có sự hiểu biết và thông cảm với nhau. Theo quan điểm của PGS. TS Trần Trọng Thủy sự phát triển của TT diễn ra theo 4 giai đoạn [25, 34]: LUẬN VĂN THẠC SỸỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC – NGUỸỄỸN BÁ HOÀNG – K18A – ĐH VINH – TRANG 19 * Giai đoạn thứ Nhất: Giai đoạn tổng hợp sơ cấp ( giai đoạn ban đầu) TT mới được hình thành, các thành viên mới làm quen với nhau, quan hệ còn dè dặt, chủ yếu mới hình thành các mối quan hệ bên ngoài. Chưa có dư luận TT mạnh. Người LĐchưa hiểu biết các thành viên và ngược lại. Các thành viên có mức độ sẵn sàng khác nhau trong việc thực hiện nghĩa vụ và các yêu cầu chung của TT. Trong giai đoạn này, người LĐ phải đề ra những nhiệm vụ và chương trình hoạt động của TT, thống nhất các yêu cầu, thống nhất giữa các thành viên. Thường xuyên kiểm tra, đôn đốc công việc. Có thể sử dụng các biện pháp khuyên răn, thuyết phục hoặc cưỡng chế, biện pháp hành chính. LĐphải trực tiếp giao nhiệm vụ cho các thành viên. Phong cách LĐcó thể dùng ở giai đoạn này là quyết đoán. * Giai đoạn thứ Hai: Giai đoạn phân hóa Ở giai đoạn này TT phân hóa thành nhiều nhóm, nhóm tích cực, nhóm thụ động lành mạnh ( nhóm trung gian ), nhóm tiêu cực. Xuất hiện liên nhân cách của các thành viên và ngược lại. Nhóm nồng cốt, hay còn gọi là cốt cán đóng vai trò quan trọng trong TT. Người LĐphải biết động viên, sử dụng họ làm hậu thuẩn lôi kéo nhóm trung gian, làm chuyển biến nhóm tiêu cực, hình thành BKKTL tốt đẹp trong TT. LĐcần vạch ra triển vọng phát triển của TT và của mỗi thành viên. Luôn khuyến khích việc làm tốt và sáng kiến của TT. Người LĐcũng cần tham khảo ý kiến của TT, sử dụng phương pháp thuyết phục và hành chính. Phong cách LĐnên dùng là dân chủ, quyết đoán. * Giai đoạn thứ Ba: giai đoạn tổng hợp hay trưởng thành của TT Ở giai đoạn này đa số thành viên có thái độ tích cực đối với các nghĩa vụ của TT. Mọi người hiểu biết lẫn nhau, BKKTL ổn định, lành mạnh, TT tạo được sức mạnh dư luận, họ đoàn kết trên tư tưởng và hành LUẬN VĂN THẠC SỸỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC – NGUỸỄỸN BÁ HOÀNG – K18A – ĐH VINH – TRANG 20