Tài liệu Kenhsinhvien.net--khu vuc mau dich tu do asean_trung quoc va vn hoi nhap

Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN-Trung Quèc vµ mét sè gi¶i ph¸p thóc ®Èy héi nhËp cña ViÖt Nam Lêi nãi ®Çu Trong nh÷ng n¨m 1990, tèc ®é toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ kinh tÕ ®· nhanh chãng trë thµnh mét hiÖn tîng g©y ra sù lo ng¹i réng r·i trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi. §©y lµ nh÷ng ®Æc ®iÓm quan träng nhÊt cña sù ph¸t triÓn cña x· héi loµi ngêi trong thÕ kû 20, mét xu híng kh«ng thÓ ®¶o ngîc vµo thÕ kû 21. Nh÷ng ®Æc ®iÓm nµy dÉn tíi nh÷ng mèi quan hÖ gÇn gòi h¬n gi÷a tÊt c¶ c¸c níc vµ khu vùc còng nh sù phô thuéc lÉn nhau vµ c¹nh tranh lín h¬n trªn quy m« toµn cÇu. V× vËy, liÖu mét níc cã thÓ duy tr× ®îc t¨ng trëng kinh tÕ liªn tôc vµ lµnh m¹nh hay kh«ng ®îc quyÕt ®Þnh bëi viÖc níc nµy cã thÓ ®èi phã l¹i víi xu híng ph¸t triÓn kinh tÕ thÕ giíi ®óng lóc vµ ®iÒu chØnh híng ph¸t triÓn cña m×nh. Trong bèi c¶nh sù phô thuéc kinh tÕ lÉn nhau ngµy cµng s©u s¾c ë tÇm khu vùc vµ toµn cÇu vµ viÖc c¸c níc ASEAN ®· gÇn thùc hiÖn xong Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA), c©u hái ®Æt ra lµ liÖu ASEAN sÏ ®i theo ®Þnh híng héi nhËp khu vùc nµo sau AFTA. Trong khi ®ã, mèi quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ ASEAN - Trung Quèc ngµy cµng ph¸t triÓn, viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO, nh÷ng gÇn gòi vÒ ®Þa lý vµ v¨n ho¸ gi÷a ASEAN vµ Trung Quèc, th× sù lùa chän thiÕt lËp mét Khu vùc mËu dÞch tù do gi÷a ASEAN vµ Trung Quèc – ACFTA (ASEAN – China Free Trade Area) cã thÓ lµ mét c©u tr¶ lêi vÒ mét trong nh÷ng ®Þnh híng hîp t¸c ph¸t triÓn kinh tÕ tiÕp theo cña ASEAN. ThËt vËy, ASEAN vµ Trung Quèc lµ nh÷ng níc ®ang ph¸t triÓn vµ ®ang ë nh÷ng giai ®o¹n ph¸t triÓn kinh tÕ kh¸c nhau song cïng ®ang ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc trong mét thÕ giíi ®ang thay ®æi nhanh chãng. ViÖc thµnh lËp mét hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i tù do vµ t¨ng cêng quan hÖ song ph¬ng lµ mét quyÕt ®Þnh s¸ng suèt cña hai bªn trong qu¸ tr×nh theo ®uæi nh÷ng c¬ héi ph¸t triÓn míi. Trong bèi c¶nh kinh tÕ toµn cÇu t¨ng trëng chËm l¹i vµ nhiÒu n¨m suy tho¸i cña cêng quèc kinh tÕ khu vùc NhËt B¶n, Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc sÏ ®Æc biÖt cã lîi ®èi víi tiÒm n¨ng t¨ng trëng kinh tÕ cña hai bªn. H¬n n÷a, ®iÒu nµy sÏ t¹o ra mét c¬ chÕ quan träng nh»m b¶o ®¶m sù æn ®Þnh kinh tÕ ë khu vùc vµ cho phÐp ASEAN vµ Trung Quèc cã tiÕng nãi lín h¬n trong c¸c vÊn ®Ò th¬ng m¹i quèc tÕ. Bªn c¹nh nh÷ng c¬ héi ®ã, viÖc thiÕt lËp Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc trong vßng 10 n¨m tíi ch¾c ch¾n sÏ t¹o ra nhiÒu th¸ch thøc lín ®èi víi c¸c níc tham gia, ®Æc biÖt ®èi víi c¸c thµnh viªn míi cña ASEAN trong ®ã cã ViÖt Nam. ChÝnh v× vËy, viÖc nghiªn cøu nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc cña Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò cã tÝnh thêi sù vµ cã ý nghÜa thiÕt thùc trong bèi c¶nh hiÖn nay ®Ó cã thÓ gióp c¸c níc thµnh viªn, nhÊt lµ ViÖt Nam, cã thÓ chuÈn bÞ ®Çy ®ñ ®Ó tham gia cã hiÖu qu¶ vµo Khu vùc mËu dÞch tù do nµy. Do vËy, em m¹nh d¹n chän ®Ò tµi "Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc vµ mét sè gi¶i ph¸p thóc ®Èy héi nhËp cña ViÖt Nam” víi mong muèn ®Ò tµi nµy sÏ gãp phÇn lµm s¸ng tá nh÷ng m¶ng s¸ng tèi cña bøc tranh kinh tÕ c¸c n íc ASEAN nãi chung vµ ViÖt Nam nãi riªng trong bèi c¶nh mét khu vùc mËu dÞch tù do §inh ThÞ ViÖt Thu - Anh 8, K38C, §¹i häc Ngo¹i Th¬ng -1 Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN-Trung Quèc vµ mét sè gi¶i ph¸p thóc ®Èy héi nhËp cña ViÖt Nam ®îc thiÕt lËp gi÷a ASEAN vµ Trung Quèc, tõ ®ã gióp ViÖt Nam héi nhËp thµnh c«ng vµo khu vùc nµy. Kho¸ luËn sö dông kÕt hîp mét sè ph¬ng ph¸p nghiªn cøu bao gåm ph¬ng ph¸p lý luËn biÖn chøng, ph¬ng ph¸p nghiªn cøu tµi liÖu, cã sù tæng hîp, ph©n tÝch vµ so s¸nh, nh»m lµm s¸ng tá vÊn ®Ò cÇn nghiªn cøu. Bè côc cña kho¸ luËn, ngoµi Lêi nãi ®Çu, KÕt luËn, Danh môc tµi liÖu tham kh¶o vµ Phô lôc, bao gåm 3 ch¬ng chÝnh: Ch¬ng 1 ph©n tÝch nh÷ng nh©n tè thóc ®Èy sù ra ®êi cña Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc vµ tãm t¾t qu¸ tr×nh h×nh thµnh khu vùc nµy, ®ång thêi kh¸i qu¸t ho¸ nh÷ng néi dung c¬ b¶n nhÊt cña HiÖp ®Þnh khung vÒ hîp t¸c kinh tÕ toµn diÖn ASEAN - Trung Quèc (FAACCEC). Ch¬ng 2 ®i s©u ph©n tÝch nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc nãi chung cña Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc ®èi víi c¸c níc thµnh viªn. Ch¬ng 3 lµ ch¬ng cuèi cïng, tËp trung vµo nh÷ng t¸c ®éng cña Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc ®èi víi ViÖt Nam, tõ ®ã ®a ra mét sè kiÕn nghÞ ®Ó thóc ®Èy sù héi nhËp cña ViÖt Nam vµo Khu vùc mËu dÞch tù do nµy. Dùa trªn c¬ së nghiªn cøu tµi liÖu vµ tiÕn hµnh tæng hîp, ph©n tÝch, so s¸nh, kho¸ luËn ®· cã nh÷ng cè g¾ng nhÊt ®Þnh nh»m ®a ra mét c¸i nh×n tæng quan vÒ nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc ®èi víi c¸c níc thµnh viªn, ®Æc biÖt lµ ®èi víi ViÖt Nam, mét khi Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc ®îc thµnh lËp, tõ ®ã ®a ra mét sè ®Ò xuÊt ®Ó t¨ng cêng sù héi nhËp cña ViÖt Nam vµo Khu vùc mËu dÞch tù do nµy. Tuy vËy, do tÝnh míi mÎ cña ®Ò tµi còng nh nh÷ng h¹n chÕ vÒ thêi gian, kiÕn thøc vµ tµi liÖu nghiªn cøu, kho¸ luËn kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. Em rÊt mong nhËn ®îc ý kiÕn ®ãng gãp cña cña c¸c thÇy c« vµ c¸c b¹n. Qua ®©y, em xin göi lêi c¶m ¬n ch©n thµnh ®Õn c« gi¸o, TiÕn sÜ Vò ThÞ Kim Oanh, ®· híng dÉn vµ chØ b¶o tËn t×nh cho em trong suèt thêi gian thùc hiÖn kho¸ luËn. Em còng xin göi lêi c¶m ¬n ®Õn c¸c c«, chó vµ anh, chÞ ®ang c«ng t¸c t¹i Vô hîp t¸c kinh tÕ ®a ph¬ng (Bé Ngo¹i giao), Trung t©m th«ng tin Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t, Trung t©m th«ng tin t liÖu thuéc ViÖn nghiªn cøu qu¶n lý kinh tÕ Trung ¬ng (CIEM), vµ Trung t©m nghiªn cøu Trung Quèc ®· gióp ®ì em hoµn thµnh kho¸ luËn nµy. Hµ néi, th¸ng 12/ 2003 Sinh viªn §inh ThÞ ViÖt Thu §inh ThÞ ViÖt Thu - Anh 8, K38C, §¹i häc Ngo¹i Th¬ng -2 Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN-Trung Quèc vµ mét sè gi¶i ph¸p thóc ®Èy héi nhËp cña ViÖt Nam Ch¬ng 1: Qu¸ tr×nh h×nh thµnh khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc (ACFTA) 1.1. Nh÷ng nh©n tè thóc ®Èy sù h×nh thµnh ACFTA 1.1.1. Sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña c¸c khu vùc mËu dÞch tù do (FTA) trªn toµn cÇu NÒn kinh tÕ thÕ giíi ®· tr¶i qua sù biÕn ®æi cha tõng thÊy trong nöa cuèi nh÷ng n¨m 1990. §Æc biÖt, c¸c ho¹t ®éng cña c¸c tËp ®oµn ®· ®îc toµn cÇu ho¸ m¹nh mÏ th«ng qua ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi (FDI), sù s¸p nhËp vµ mua l¹i (M&As) xuyªn biªn giíi vµ th«ng qua c¸c kªnh giao dÞch quèc tÕ kh¸c nhau. Cïng víi cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghÖ th«ng tin, luËt ch¬i míi vÒ c¹nh tranh ®· ®îc thiÕt lËp ë c¸c lÜnh vùc nh kiÓm so¸t qu¶n lý, qu¶n lý c«ng nghÖ, néi ®Þa ho¸ vµ mèi quan hÖ gi÷a c¸c h·ng, t×m kiÕm c¸c nguån lùc bªn ngoµi vµ sö dông c¸c chÝnh s¸ch th¬ng m¹i quèc tÕ. Môc ®Ých vµ néi dung cña c¸c tho¶ thuËn th¬ng m¹i u ®·i (PTA) còng ®· thay ®æi m¹nh mÏ. Trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh khu vùc mËu dÞch tù do B¾c Mü (NAFTA) vµ Liªn minh Ch©u ¢u (EU) vµo nöa ®Çu nh÷ng n¨m 1990, cuéc th¶o luËn kinh tÕ vÒ nh÷ng quan ®iÓm thuËn vµ chèng PTA phÇn lín chØ giíi h¹n ë nh÷ng ®¸nh gi¸ mang tÝnh lý thuyÕt vµ chiªm nghiÖm vÒ søc s¸ng t¹o th¬ng m¹i cña J. Viner [1] vµ c¸c t¸c ®éng mÐo mã cña th¬ng m¹i. Tuy nhiªn, kh«ng khÝ xung quanh ý tëng chñ nghÜa khu vùc ®· thay ®æi m¹nh mÏ vµo nöa cuèi nh÷ng n¨m 1990. Mét ®èi t¸c tÝch cùc lµ EU. Sau khi hoµn thµnh sù héi nhËp s©u s¾c gi÷a c¸c n íc thµnh viªn, EU b¾t ®Çu ®µm ph¸n mét lo¹t khu vùc mËu dÞch tù do (FTA – Free Trade Area) víi mét sè thµnh viªn cña Héi ®ång th¬ng m¹i tù do Ch©u ¢u (EFTA), víi c¸c níc §«ng ¢u vµ c¸c níc ven §Þa Trung H¶i. C¸c ®èi t¸c tÝch cùc kh¸c lµ nh÷ng níc t¬ng ®èi nhá bao gåm Mehico, Chile vµ Singapore. Nh÷ng níc nµy ®· ®µm ph¸n vµ ký kÕt mét sè FTA víi c¶ nh÷ng níc trong khu vùc còng nh nh÷ng níc c¸ch xa vÒ ®Þa lý. BÞ kÝch thÝch bëi c¸c bíc ph¸t triÓn nµy, trong suèt nh÷ng n¨m 80, Mü ®· tÝch cùc theo ®uæi kh¶ n¨ng thµnh lËp khu vùc mËu dÞch tù do víi c¸c níc kh¸c ë khu vùc Ch©u ¸ Th¸i B×nh D¬ng. Bíc ®i ®Çu tiªn cña níc nµy lµ viÖc ®a ra ®Ò nghÞ thµnh lËp khu vùc mËu dÞch tù do víi Australia. N¨m 1987, Mike Mansfield - ®¹i sø Mü t¹i NhËt B¶n ®· ®a ra ®Ò nghÞ nghiªn cøu kh¶ n¨ng thµnh lËp Khu vùc mËu dÞch tù do Mü – NhËt B¶n. N¨m 1989, b¸o c¸o cuèi cïng vÒ “S¸ng kiÕn ASEAN – Mü” ®· ®îc cïng nghiªn cøu vµ ®a ra kªu gäi thµnh lËp khu vùc mËu dÞch tù do gi÷a ASEAN vµ Mü. GÇn ®©y h¬n, n¨m 1997, Mü ®· ®a ra ®Ò nghÞ thµnh lËp khu vùc mËu dÞch tù do P5 (Pacific 5 – nhãm 5 níc ë Th¸i B×nh D¬ng, bao gåm Australia, Chile, New Zealand, Singapore vµ Mü). Sang ®Õn n¨m 2002, qu¸ tr×nh thµnh lËp c¸c khu vùc mËu dÞch tù do ®· ®îc Mü ®Èy m¹nh. Ngoµi nh÷ng FTA víi Mehico, Canada, Jordan vµ Israel, trong n¨m 2003, Mü ®· ký FTA víi Singapore, Chile vµ c¸c hiÖp ®Þnh khung vÒ th¬ng m¹i vµ ®Çu t víi Th¸i Lan, Philippines vµ Indonesia. §Çu th¸ng 6/ 2003, Mü còng b¾t ®Çu th¬ng th¶o ®Ó ký FTA víi Liªn hiÖp quan thuÕ miÒn nam ch©u Phi (gåm c¸c níc Nam Phi, §inh ThÞ ViÖt Thu - Anh 8, K38C, §¹i häc Ngo¹i Th¬ng -3 Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN-Trung Quèc vµ mét sè gi¶i ph¸p thóc ®Èy héi nhËp cña ViÖt Nam Boswana, Lesotho, Namibia vµ Swaziland). Ngoµi ra, Mü còng ®ang xem xÐt kh¶ n¨ng ký kÕt FTA víi Colombia vµ Bahrain (xem b¶ng 1). B¶ng : C¸c khu mËu dÞch tù do lín cña 1 sè níc Singapore EC/ EU * Malta, Cyprus, Mü vµ Canada Andora, Thæ NhÜ (NAFTA), EU, Canada, Mehico, Kú, Thuþ Sü, EFTA, Chile, Trung Mü (Costa Rica, Liechtenstein, Israel, C¸c níc El Salvador, Honduras, Canada vµ Ireland, Norway, New Zealand, thuéc khèi tam Guatamela, Nicaragoa), Mehico SÐc, Hungary, Ba NhËt B¶n, gi¸c phÝa b¾c Venezuela, Columbia, (NAFTA), Lan, Slovak, EFTA (El Salvador, Equdor, MERCOSUR, Israel, Jordan Rumania, Bulgaria, Honduras, Peru, Bolivia Lithuania, Estonia, Nicaragoa), Latvia, Faeroes, Dominica, Slovenia, Mehico, Nicaragoa, Chile, Palestine, Costa Rica, Tunisia, Israel, Bolivia, G3. Jordan C¸c khu mËu dÞch tù do ®ang ®µm ph¸n hay cã kÕ ho¹ch b¾t ®Çu ®µm ph¸n Mü, Mehico, Canada, Australia Mehico C¸c khu mËu dÞch tù do ®· ký kÕt Chile Mü Singapore Mü, EU, EFTA, Hµn Quèc, Panama, Cuba, MERCOSUR Chile, FTAA, Singapore MERCOSUR, C¸c níc khèi Andean (Bolivia, Columbia, Peru, Venezuela) C¸c khu mËu dÞch tù do ®ang ë giai ®o¹n ®Ò xuÊt NhËt, Singapore, Chile, EU, Hµn NhËt, New Pacific 5 Quèc, Pacific 5 Zealand Pacific 5 Nguån: Bé Kinh tÕ, Th¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp NhËt B¶n (METI), 2001, http://www.meti.go.jp/policy/trade-policy/epa/html. Theo S¸ch tr¾ng vÒ th¬ng m¹i quèc tÕ cña JETRO (Tæ chøc xóc tiÕn th¬ng m¹i NhËt B¶n), cho ®Õn th¸ng 5/ 2003 ®· cã kho¶ng 250 hiÖp ®Þnh mËu dÞch tù do (FTA) song ph¬ng vµ khu vùc ®· ®îc th«ng b¸o cho GATT/ WTO, trong ®ã cã 130 hiÖp ®Þnh ®îc th«ng b¸o sau th¸ng 1/ 1995. Kho¶ng trªn 170 FTA ®ang cã hiÖu lùc vµ 70 FTA kh¸c ®· cã hiÖu lùc mÆc dï cha ®îc th«ng b¸o cho WTO. Dù kiÕn ®Õn cuèi n¨m 2005, sÏ cã 300 hiÖp ®Þnh mËu dÞch tù do song ph¬ng vµ khu vùc cã hiÖu lùc [2]. ChÝnh tæng gi¸m ®èc WTO Sapuchai Panitchpakdhi còng ph¶i thõa nhËn xu thÕ ®µm ph¸n hiÖp ®Þnh mËu dÞch tù do song ph¬ng vµ khu vùc ®· trë nªn phæ biÕn, vµ nghi ng¹i r»ng xu thÕ nµy cã thÓ ph¸ vì c¸c ho¹t ®éng ®a ph¬ng trong khu«n khæ WTO [3]. ë khu vùc §«ng ¸, tÝnh ®Õn th¸ng 12/ 2002 chØ cã 4 khu vùc nh vËy ®îc ký kÕt (tham kh¶o Phô lôc 1), nhng ®iÒu cÇn nãi lµ xu híng nµy míi chØ xuÊt hiÖn ë §«ng ¸ tõ n¨m 1999. Vµo cuèi n¨m 1998, Hµn Quèc ®· ®Ò nghÞ NhËt B¶n nghiªn cøu kh¶ n¨ng thµnh lËp khu vùc mËu dÞch tù do gi÷a hai níc. Th¸ng 9/ 1999, Singapore ®· nhÊt trÝ víi New Zealand vÒ viÖc b¾t ®Çu ®µm ph¸n thµnh lËp khu vùc mËu dÞch tù do, n íc §inh ThÞ ViÖt Thu - Anh 8, K38C, §¹i häc Ngo¹i Th¬ng -4 Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN-Trung Quèc vµ mét sè gi¶i ph¸p thóc ®Èy héi nhËp cña ViÖt Nam nµy còng ®a ra ®Ò nghÞ t¬ng tù ®èi víi c¸c níc Chile, Mehico vµ Hµn Quèc. Th¸ng 10 n¨m ®ã, Singapore ®· ®a ra ®Ò nghÞ thiÕt lËp quan hÖ gi÷a Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA) víi HiÖp ®Þnh quan hÖ kinh tÕ gÇn gòi h¬n gi÷a Australia vµ New Zealand (CER). Th¸ng 11 n¨m ®ã, Singapore b¾t ®Çu ®µm ph¸n víi Chile vµ th¸ng 12, níc nµy ®Ò nghÞ ®i ®Õn mét hiÖp ®Þnh víi NhËt B¶n. ChØ ®Õn n¨m 1999 vµ 2000, c¸c cuéc ®µm ph¸n vµ nghiªn cøu ë cÊp chÝnh phñ míi thËt sù cã ®îc ®éng lùc, vµ ®i tiªn phong lµ Singapore khi níc nµy ®a ra s¸ng kiÕn ®µm ph¸n vµ nghiªn cøu vÒ khu vùc mËu dÞch tù do víi mét lo¹t c¸c níc kh¸c trong khu vùc. Kh¸i niÖm vÒ khu vùc mËu dÞch tù do ®¹i §«ng ¸ (EAFTA) ®· ®îc ®a ra th¶o luËn t¹i Héi nghÞ thîng ®Ønh ASEAN + 3 tæ chøc vµo th¸ng 12/ 2000 vµ c¸c níc ®· ®i ®Õn nhÊt trÝ thµnh lËp mét nhãm nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò nµy. N¨m 2001, Singapore vµ New Zealand ®· ®¹t ®îc tho¶ thuËn vµ ®ã lµ khu vùc mËu dÞch tù do ®Çu tiªn ë §«ng ¸ phï hîp víi §iÒu 24 cña HiÖp ®Þnh chung vÒ thuÕ quan vµ mËu dÞch (GATT). Th¸ng 11 n¨m ®ã, ASEAN vµ Trung Quèc ®· ®i ®Õn tho¶ thuËn vÒ nguyªn t¾c ®èi víi viÖc thµnh lËp 1 khu vùc mËu dÞch tù do gi÷a c¸c níc ASEAN vµ Trung Quèc trong vßng 10 n¨m. Lý do khiÕn cho hµng lo¹t FTA nãi trªn ®îc ký kÕt lµ bëi lÏ thùc tÕ ®· cho thÊy, ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh, nguån lîi mµ FTA mang l¹i cho c¸c quèc gia lµ rÊt lín: Thø nhÊt, vÒ ph¹m vi ®iÒu chØnh, c¸c FTA gÇn nh bao gåm toµn bé c¸c lÜnh vùc trong quan hÖ kinh tÕ th¬ng m¹i gi÷a c¸c thµnh viªn: kh«ng chØ th¬ng m¹i hµng ho¸, th¬ng m¹i dÞch vô, c¸c biÖn ph¸p ®Çu t liªn quan ®Õn th¬ng m¹i, … mµ c¶ c¸c vÊn ®Ò kh¸c nh du lÞch, th¬ng m¹i ®iÖn tö, doanh nghiÖp võa vµ nhá, ph¸t thanh truyÒn h×nh … (tham kh¶o Phô lôc 2). Víi ph¹m vi bao qu¸t réng nh vËy, FTA sÏ ®em l¹i nhiÒu lîi Ých nh më réng thÞ trêng xuÊt khÈu, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm, xóc tiÕn ®Çu t vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ, t¨ng cêng ®µm ph¸n ®èi víi mét níc thø ba. H¬n thÕ n÷a, tù do th¬ng m¹i th«ng qua FTA sÏ cµng lµm t¨ng søc c¹nh tranh cña c¸c nhµ xuÊt khÈu vµ c¸c tæ chøc th¬ng m¹i cña c¸c níc thµnh viªn, t¹o ®iÒu kiÖn cho hä dÔ dµng thµnh c«ng trong c¸c vßng ®µm ph¸n ®a ph¬ng. Víi ý nghÜa nh vËy, FTA chÝnh lµ c¸nh cöa ®Ó mét níc héi nhËp th¬ng m¹i víi thÕ giíi, khëi ®Çu cho qu¸ tr×nh tù do ho¸ c¹nh tranh, tõ ®ã c¸c níc cã nhiÒu c¬ héi ®Ó lùa chän ®èi t¸c thÝch hîp. Thø hai, møc ®é ®iÒu chØnh cña c¸c FTA s©u réng h¬n rÊt nhiÒu so víi WTO, víi nh÷ng u ®·i cao nhÊt, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi tiÕn tíi tù do ho¸ tèi ®a vµ triÖt tiªu hoµn toµn nh÷ng trë ng¹i ®èi víi th¬ng m¹i hµng ho¸, dÞch vô, ®Çu t, ®Æc biÖt lµ vÊn ®Ò triÖt tiªu thuÕ suÊt nhËp khÈu xuèng 0% vµ c¸c u ®·i më cöa thÞ trêng ®Çu t. Ngoµi ra, b¶n chÊt cña c¸c FTA kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ viÖc tù do ho¸ th¬ng m¹i, mµ cßn bao gåm c¶ viÖc hîp t¸c trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc ngoµi th¬ng m¹i, vÝ dô: hîp t¸c trong lÜnh vùc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, hîp t¸c trong viÖc ph¸t triÓn c«ng nghÖ th«ng tin, ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc h¶i quan, xóc tiÕn th¬ng m¹i vµ ®Çu t, hç trî c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, … Nãi c¸ch kh¸c, do hÇu hÕt c¸c FTA, ®Æc biÖt lµ nh÷ng FTA míi ® îc ký kÕt gÇn ®©y, ®· ®a d¹ng ho¸ néi dung bªn c¹nh néi dung lo¹i bá thuÕ quan vµ tù do ho¸ khu vùc dÞch vô nªn mçi khi con ®êng ®a ph¬ng bÞ t¾c nghÏn hay c¶n trë, c¸c níc liÒn t×m ®Õn nh÷ng dµn xÕp song ph¬ng hay khu vùc. §inh ThÞ ViÖt Thu - Anh 8, K38C, §¹i häc Ngo¹i Th¬ng -5 Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN-Trung Quèc vµ mét sè gi¶i ph¸p thóc ®Èy héi nhËp cña ViÖt Nam Tuy nhiªn, nãi nh vËy kh«ng cã nghÜa lµ c¸c FTA lu«n ®i ngîc l¹i víi tiÕn tr×nh cña c¸c vßng ®µm ph¸n ®a ph¬ng, bëi cho ®Õn nay vÉn cha cã nghiªn cøu nµo chøng minh ®îc c¸c Khu vùc mËu dÞch tù do hç trî hay ng¨n c¶n tù do ho¸ th¬ng m¹i trªn ph¹m vi toµn cÇu. Nhng cã thÓ thÊy thµnh viªn cña hai khèi mËu dÞch tù do lín nhÊt lµ EU vµ NAFTA ®Òu lµ thµnh viªn cña WTO mµ nguyªn t¾c c¬ b¶n cña tæ chøc nµy lµ tèi huÖ quèc (kh«ng ph©n biÖt ®èi xö) ®îc nªu râ ë ®iÒu kho¶n I, nªn kh¶ n¨ng c¸c FTA ng¨n c¶n tiÕn tr×nh tù do ho¸ toµn cÇu lµ khã x¶y ra. ThËt vËy, tuy GATT vµ WTO ®Ò cao nguyªn t¾c kh«ng ph©n biÖt ®èi xö trong ngo¹i th¬ng nhng vÉn cã nh÷ng ®iÒu kho¶n cô thÓ cho phÐp c¸c thµnh viªn tham gia FTA, víi ®iÒu kiÖn ph¶i th«ng b¸o vÒ nh÷ng FTA ®ã. §iÒu 24 cña GATT quy ®Þnh vÒ viÖc thµnh lËp vµ ho¹t ®éng cña FTA vµ liªn hiÖp thuÕ quan ®èi víi trao ®æi hµng ho¸. §iÒu 5 cña GATS (HiÖp ®Þnh chung vÒ th¬ng m¹i vµ dÞch vô) cho phÐp lËp c¸c FTA vÒ trao ®æi dÞch vô. Ngoµi ra cßn cã mét ®iÒu kho¶n ®Æc biÖt cho phÐp ký kÕt FTA vÒ trao ®æi hµng ho¸ gi÷a c¸c thµnh viªn lµ níc ®ang ph¸t triÓn. C¸c quy ®Þnh nµy cã thÓ kh«ng b¾t buéc trong c¸c vô gi¶i quyÕt tranh chÊp nhng cã t¸c dông nh lµ nguyªn t¾c øng xö ë mét chõng mùc nµo ®ã. Tuy nhiªn, cßn vît xa ph¹m vi cña nh÷ng ®iÒu kho¶n nµy lµ viÖc kh«ng tån t¹i bÊt kú mét quy ®Þnh chÝnh s¸ch nµo kh¸c ®îc quèc tÕ thõa nhËn. V× thÕ, c¸c tho¶ thuËn khu vùc cã thÓ chøa ®ùng hÇu hÕt c¸c vÊn ®Ò vît xa th¬ng m¹i hµng ho¸ vµ dÞch vô. Nãi c¸ch kh¸c, ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh, c¸c FTA cã tÝnh bæ sung cho WTO trong viÖc tù do ho¸ th¬ng m¹i. ChÝnh v× vËy, giíi häc gi¶ NhËt cho r»ng c¸c FTA nªn theo m« h×nh WTO – céng, nghÜa lµ bao gåm nhiÒu lÜnh vùc h¬n vµ møc ®é s©u réng h¬n. T¹i Héi nghÞ th¸ch thøc vµ c¬ héi ®èi víi viÖc hîp t¸c khu vùc APEC ngµy 16/ 5/ 2003 t¹i Tokyo (NhËt B¶n), §¹i sø Singapore t¹i NhËt B¶n còng nªu râ: “Tù do ho¸ th¬ng m¹i theo WTO kh«ng cã ®îc nhiÒu bíc tiÕn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y do WTO cã qu¸ nhiÒu thµnh viªn. Trong bèi c¶nh nh vËy, c¸c hiÖp ®Þnh tù do khu vùc vµ song ph¬ng sÏ lµ c¬ chÕ bæ sung tèt cho tiÕn tr×nh ®a ph¬ng” [3]. Nh vËy, FTA lµ c¸ch tiÕp cËn tèt thø nh× ®èi víi tù do ho¸ mËu dÞch nhng lµ gi¶i ph¸p kh¶ thi nhÊt trong mét thÕ giíi ®a d¹ng. Tuy nhiªn, FTA chØ trë thµnh nh÷ng viªn ®¸ l¸t ®êng cho toµn cÇu ho¸ khi nã ph¶i ®¶m b¶o r»ng ¶nh hëng do th¬ng m¹i t¨ng lªn (trade creation) lín h¬n ¶nh hëng do th¬ng m¹i gi¶m ®i (trade diversion) [1]. §Õn khi ®ã, FTA sÏ cã thÓ trë thµnh mét ®ßn bÈy thóc ®Èy chñ nghÜa ®a ph¬ng vµ tù do th¬ng m¹i toµn cÇu vµ cuèi cïng, chñ nghÜa khu vùc míi sÏ ®i vµo liªn kÕt kinh tÕ theo chiÒu s©u. Mét ®iÓm lîi n÷a cña FTA lµ trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh m¹ng líi c¸c FTA, mèi liªn hÖ víi ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi (FDI) vµ c¶i c¸ch kinh tÕ trong níc ®· ®Æc biÖt ®îc chó träng. C¸c FTA ®îc xem nh lµ c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch ®Ó giíi h¹n hay thóc ®Èy c¶i c¸ch trong níc còng nh thu hót FDI h¬n lµ tr«ng chê cã ®îc c¸c t¸c ®éng trùc tiÕp to lín cña gi¶m thuÕ quan. Trªn thùc tÕ, Mehico ®· ®îc hëng nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc râ rµng cña NAFTA ®èi víi c¶ viÖc thu hót FDI vµ viÖc giíi h¹n c¶i c¸ch c¬ cÊu trong níc. C¸c níc §«ng ¢u ®· cè g¾ng giíi h¹n qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi m¹nh mÏ c¸c hÖ thèng kinh tÕ cña hä vµ mét sè níc trong sè hä ®· rÊt thµnh c«ng trong viÖc thu hót FDI. Thªm vµo n÷a, c¸c níc ®· b¾t ®Çu c¶m nhËn ®îc r»ng c¸i gi¸ cña viÖc kh«ng ph¶i lµ thµnh viªn cña bÊt kú tho¶ thuËn khu vùc nµo lµ cã thËt. Gi¸ ë ®©y gåm sù mÊt ®i thÕ ®µm ph¸n trong c¸c cuéc ®µm ph¸n ®a ph¬ng, bá lì c¸c c¬ héi hëng lîi tõ bªn §inh ThÞ ViÖt Thu - Anh 8, K38C, §¹i häc Ngo¹i Th¬ng -6 Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN-Trung Quèc vµ mét sè gi¶i ph¸p thóc ®Èy héi nhËp cña ViÖt Nam ngoµi vµ sù chËm trÔ nãi chung trong viÖc sö dông hiÖu qu¶ lµn sãng toµn cÇu ho¸. Mehico, Chile vµ Singapore muèn r»ng hä trë thµnh trung t©m m¹ng líi FTA vµ hëng lîi Ých cña sù kÕt nèi. Mét níc trung t©m cã c¸c lîi thÕ tiÒm n¨ng ®èi víi c¸c níc kh¸c ë ®Çu bªn kia trong viÖc h×nh thµnh c¸c luång th¬ng m¹i vµ m¹ng líi s¶n xuÊt th«ng qua FDI. Mét tµi s¶n quan träng cña c¸c tho¶ thuËn FTA trong bèi c¶nh nµy lµ mét níc (vÝ dô Mehico) cã thÓ ký kÕt mét FTA míi (vÝ dô víi EU) mµ kh«ng cÇn thay ®æi bÊt cø tho¶ thuËn FTA cò nµo (vÝ dô NAFTA). Nãi tãm l¹i, chÝnh do nh÷ng lîi ®iÓm kÓ trªn mµ viÖc më réng liªn kÕt, thiÕt lËp c¸c Khu vùc mËu dÞch tù do ®· trë thµnh híng ®i ®îc c¸c níc chó träng nh»m khai th¸c tèt nhÊt lîi thÕ so s¸nh cña tõng quèc gia, t¹o ra s©n ch¬i hÊp dÉn ®Çy tiÒm n¨ng ®¸p øng lîi Ých cña tÊt c¶ c¸c bªn cã liªn quan. Tuy vËy, c¸c FTA còng ®Æt ra 1 sè vÊn ®Ò ®¸ng quan t©m: Thø nhÊt, c¸c chÝnh phñ hiÖn theo ®uæi FTA nh lµ 1 c«ng cô trong chÝnh s¸ch th¬ng m¹i gåm nhiÒu tÇng nÊc ®an xen nhau, gåm c¶ song ph¬ng, khu vùc vµ ®a ph¬ng. §èi víi tõng chÝnh phñ, chÝnh s¸ch nµy ®ßi hái rÊt nhiÒu nguån lùc, kÓ c¶ con ngêi vµ vËt chÊt, do ®ã cã thÓ trë thµnh g¸nh nÆng, nhÊt lµ ®èi víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn; cßn ®èi víi WTO, qu¸ nhiÒu FTA mµ kh«ng cã sù ®iÒu phèi tho¶ ®¸ng th× ®iÒu nµy cã thÓ ®e däa sÏ lµm ®æ vì tiÕn tr×nh Doha. ChÝnh v× vËy, Tæng gi¸m ®èc WTO, TiÕn sÜ Sapuchai Panitchpakdhi, ®· ph¶i thõa nhËn r»ng: “FTA lµ con dao hai lìi vµ lµ nguyªn nh©n lµm chËm tiÕn tr×nh toµn cÇu ho¸” [4]. Thø hai, hÇu nh tÊt c¶ c¸c FTA h×nh thµnh trong thêi gian gÇn ®©y ®Òu cã néi dung toµn diÖn, kh«ng chØ gi¶i quyÕt c¸c rµo c¶n t¹i biªn giíi quèc gia nh c¸c FTA truyÒn thèng mµ cßn bao trïm c¸c lÜnh vùc dÞch vô vµ së h÷u trÝ tuÖ, ®Æc biÖt c¶ ®Çu t vµ th¬ng m¹i ®iÖn tö, … lµ nh÷ng lÜnh vùc ch a cã quy ®Þnh quèc tÕ chung. C©u hái ®Æt ra lµ liÖu c¸c cam kÕt mang tÝnh rµng buéc trong nh÷ng lÜnh vùc míi ®ã cã thËt sù phï hîp vµ thuËn lîi, hay trªn thùc tÕ chóng l¹i ®Æt ra nh÷ng rµo c¶n míi cho c¸c níc bªn ngoµi vµ t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn tiÕn tr×nh ®µm ph¸n ®a ph¬ng vÒ c¸c lÜnh vùc nµy. Ngoµi ra, cßn ph¶i kÓ ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò truyÒn thèng ®Æt ra cho FTA nãi chung, nhÊt lµ vÒ kh¶ n¨ng t¸c ®éng gi¶m bít th¬ng m¹i cña c¸c níc kh«ng tham gia FTA. Thø ba, nhiÒu níc tham gia FTA dêng nh chØ nh»m môc ®Ých tù vÖ ®Ó tr¸nh bÞ g¹t ra ngoµi, chø hoµn toµn kh«ng theo 1 chiÕn lîc bµi b¶n, khiÕn t×nh h×nh FTA nãi chung trªn thÕ giíi ngµy cµng phøc t¹p, ®Æc biÖt t¹i §«ng ¸. NhËt B¶n vµ Malaysia c¸ch ®©y kh«ng l©u cßn rÊt bµng quan, giê ®· trë thµnh nh÷ng níc r¸o riÕt t×m kiÕm FTA song ph¬ng, chñ yÕu v× lo ng¹i c¸c níc kh¸c cã FTA sÏ chiÕm mÊt thÞ trêng truyÒn thèng cña hä. Thø t, mÆc dï c¸c FTA song ph¬ng nh×n chung ®Òu mang tÝnh më cöa h¬n so víi WTO, song vÉn kh«ng gi¶i quyÕt ®îc nh÷ng lÜnh vùc hoÆc nh÷ng ngµnh hµng nh¹y c¶m cña tõng níc. N«ng – l©m – ng nghiÖp cña NhËt B¶n lµ 1 thÝ dô râ rÖt nhÊt. NhËt B¶n ®· chän Singapore lµm ®èi t¸c ®µm ph¸n FTA ®Çu tiªn v× quèc ®¶o §«ng Nam ¸ nµy hÇu nh kh«ng xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp, vËy mµ xuÊt khÈu c¸ vµng (gold fish) cña Singapore vÉn lµ mét vÊn ®Ò lín trong tiÕn tr×nh ®µm ph¸n gi÷a 2 §inh ThÞ ViÖt Thu - Anh 8, K38C, §¹i häc Ngo¹i Th¬ng -7 Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN-Trung Quèc vµ mét sè gi¶i ph¸p thóc ®Èy héi nhËp cña ViÖt Nam níc. Liªn quan ®Õn vÊn ®Ò nµy, còng cÇn chØ ra r»ng v× c¸c FTA song ph¬ng thêng ®îc thiÕt kÕ sao cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn cô thÓ cña hai níc liªn quan, cho nªn chóng rÊt khã cã thÓ më cho c¸c níc kh¸c cïng tham gia, trõ khi lµ ph¶i x©y dùng mét hiÖp ®Þnh míi. Thø n¨m, liªn quan ®Õn th¬ng m¹i hµng ho¸ lµ lÜnh vùc quan träng nhÊt song hÇu hÕt c¸c FTA quy ®Þnh vÒ xuÊt xø trong c¸c hiÖp ®Þnh thêng rÊt kh¸c nhau. NÕu mét níc tham gia nhiÒu FTA song ph¬ng, mµ quy t¾c xuÊt xø cña mét lo¹i hµng ho¸ nµo ®ã l¹i kh¸c nhau trong tõng hiÖp ®Þnh, th× doanh nghiÖp xuÊt khÈu mÆt hµng ®ã ch¾c ch¾n sÏ gÆp nhiÒu khã kh¨n; vÒ phÝa chÝnh phñ, c¬ quan h¶i quan còng sÏ vÊt v¶. Nãi tãm l¹i, lîi Ých cña c¸c FTA, ngay c¶ trong ng¾n h¹n, lu«n g¾n liÒn víi th¬ng m¹i vµ ®Çu t. Do ®ã, chõng nµo lîng viÖc lµm do ®Çu t níc ngoµi t¹o ra cßn bï ®îc cho nh÷ng mÊt m¸t cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp kh«ng c¹nh tranh ®îc víi hµng nhËp khÈu th× tham gia FTA vÉn cã thÓ cã Ých cho toµn x· héi. 1.1.2. Søc m¹nh kinh tÕ míi cña Trung Quèc vµ sù hÊp dÉn cña khu vùc kinh tÕ n¨ng ®éng ASEAN. §©y còng lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quan träng thóc ®Èy sù h×nh thµnh cña Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc. T¨ng trëng kinh tÕ ®· tõng lµ thµnh tÝch ®Çy Ên tîng cña Trung Quèc vµ phÇn lín c¸c níc ASEAN trong 3 thËp kû võa qua. C¶ Trung Quèc vµ ASEAN ®Òu theo ®uæi chiÕn lîc t¨ng trëng híng vÒ xuÊt khÈu vµ ®· ®¹t ®îc c¸c tû lÖ t¨ng trëng cao h¬n nhiÒu tû lÖ trung b×nh cña thÕ giíi. KÓ tõ khi më cöa ra bªn ngoµi, t¨ng trëng kinh tÕ cña Trung Quèc ®¹t h¬n 10% hµng n¨m. Vµo nh÷ng n¨m 90, Trung Quèc t¨ng trëng ë møc cao nhÊt trªn thÕ giíi. Tæng tiÕt kiÖm néi ®Þa vµ tæng ®Çu t trong thËp kû cuèi ®¹t lÇn lît h¬n 40% vµ 34% GDP. Thµnh tÝch trong khu vùc ®èi ngo¹i còng rÊt g©y Ên tîng, xuÊt khÈu t¨ng ë møc trung b×nh hµng n¨m h¬n 15%, dù tr÷ quèc tÕ cña Trung Quèc n¨m 1997 ®¹t h¬n møc nhËp khÈu t¬ng ®¬ng cña 12 th¸ng. Vèn níc ngoµi chñ yÕu lµ ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi, ®· t¨ng 275 lÇn trong giai ®o¹n tõ n¨m 1983 ®Õn 1986 [5]. Th©m hôt ng©n s¸ch vµ tû lÖ l¹m ph¸t kh¸ cao trong nöa ®Çu nh÷ng n¨m 90 do sù thÞnh vîng kinh tÕ, ®· dÇn h¹ xuèng tõ n¨m 1996. C¸c yÕu tè vÜ m« c¬ b¶n (xem b¶ng 2), cïng víi viÖc kh«ng quy ®æi cña ®ång tiÒn ®· lý gi¶i t¹i sao Trung Quèc kh«ng bÞ t¸c ®éng trùc tiÕp cña khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ khu vùc n¨m 1997 gièng nh c¸c níc ch©u ¸ kh¸c. B¶ng : Mét vµi chØ sè kinh tÕ vÜ m« cña Trung Quèc §¬n vÞ: % Tû lÖ t¨ng 1990 1991 trëng GDP thùc 3.84 9.19 L¹m ph¸t 3.06 3.54 XuÊt khÈu 19.20 14.36 NhËp khÈu -13.28 18.47 *: cho ®Õn th¸ng 11/ 1998 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998* 14.24 6.34 18.07 28.32 13.49 14.60 8.76 34.06 12.66 24.20 35.56 10.38 10.55 16.90 24.91 15.52 9.54 8.30 17.93 19.52 8.80 2.80 20.91 3.73 7.80 -0.90 §inh ThÞ ViÖt Thu - Anh 8, K38C, §¹i häc Ngo¹i Th¬ng -8 Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN-Trung Quèc vµ mét sè gi¶i ph¸p thóc ®Èy héi nhËp cña ViÖt Nam Nguån: J.Lim, “T¨ng trëng kinh tÕ cña Trung Quèc vµ hÖ luþ cña nã ®èi víi ASEAN” – B¸o c¸o nghiªn cøu cña HÖ thèng c¸c trung t©m nghiªn cøu APEC cña Philippines (PASCN), 2001. Tõ b¶ng trªn cã thÓ thÊy tèc ®é t¨ng trëng GDP cña Trung Quèc t¨ng kh¸ ®Òu qua c¸c n¨m, b×nh qu©n ®¹t 7 – 8%/ n¨m, ®Æc biÖt vµo n¨m 1997 – 1998, trong khi c¸c níc Ch©u ¸ ®ang ®iªu ®øng v× khñng ho¶ng th× Trung Quèc vÉn duy tr× ®îc tèc ®é t¨ng trëng cao vµ æn ®Þnh. XuÊt khÈu vµ nhËp khÈu ®Òu cã sù t¨ng trëng theo híng c¸n c©n th¬ng m¹i ngµy cµng nghiªng vÒ phÝa xuÊt khÈu. Cïng víi sù t¨ng trëng cao cña GDP vµ ngo¹i th¬ng, tèc ®é l¹m ph¸t còng ®îc ®iÒu tiÕt kh¸ hiÖu qu¶, gi¶m dÇn qua c¸c n¨m, cho thÊy chÝnh s¸ch qu¶n lý vÜ m« cña Trung Quèc rÊt tèt. TÝnh chung trong c¶ giai ®o¹n kÓ tõ khi b¾t ®Çu thùc hiÖn chÝnh s¸ch c¶i c¸ch vµ më cöa vµo n¨m 1978 ®Õn n¨m 2001, tèc ®é t¨ng trëng GDP b×nh qu©n cña Trung Quèc lµ 9.3%/ n¨m, vµ t¨ng trëng th¬ng m¹i ®¹t 15%/ n¨m. Nãi c¸ch kh¸c, trong 23 n¨m qua, GDP vµ ngo¹i th¬ng cña Trung Quèc ®· t¨ng t¬ng øng 8 vµ 25 lÇn [6]. Dù tr÷ ngo¹i tÖ n¨m 2001 vît 250 tû USD, ®øng thø hai trªn thÕ giíi. C¬ cÊu ngµnh nghÒ biÕn ®æi nhanh: tû träng n«ng nghiÖp chØ cßn 15% trong GDP, dÞch vô ®· lªn tíi 33.6%; dù tr÷ l¬ng thùc, dÇu th« t¨ng ®¸ng kÓ [7]. HiÖn nay, Trung Quèc ®· trë thµnh nÒn kinh tÕ lín thø 7 thÕ giíi tÝnh theo tû gi¸ hèi ®o¸i chÝnh thøc, vµ lín thø 2 nÕu tÝnh theo søc mua [6]. Nhê kinh tÕ t¨ng trëng nhanh, Trung Quèc ®· gi¶m m¹nh ®îc sè ngêi sèng díi ngìng nghÌo ®ãi. §ång thêi, Trung Quèc ®· kh«ng chØ ph¸t triÓn ®îc nÒn kinh tÕ cña m×nh mµ cßn cã nhiÒu ®ãng gãp ®èi víi c¸c nÒn kinh tÕ Ch©u ¸. VÝ dô, trong cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ Ch©u ¸ 1997, Trung Quèc ®· kh«ng ph¸ gi¸ ®ång NDT vµ do vËy ®· gióp c¸c níc bÞ ¶nh hëng cña cuéc khñng ho¶ng tr¸nh ®îc t×nh tr¹ng ph¸ gi¸ ®Ó c¹nh tranh, phÇn nµo gióp c¸c níc nhanh chãng phôc håi sau khñng ho¶ng. Bíc sang n¨m 2002, mét n¨m sau khi Trung Quèc chÝnh thøc gia nhËp WTO, mÆc dï bèi c¶nh kinh tÕ thÕ giíi cã nhiÒu nh©n tè bÊt lîi cho sù ph¸t triÓn nhng nÒn kinh tÕ Trung Quèc vÉn cã mét n¨m ®Çy søc sèng víi nh÷ng thay ®æi tÝch cùc cña ®Çu t, tiªu dïng vµ xuÊt khÈu (xem biÓu ®å 1). BiÓu ®å : Tèc ®é t¨ng trëng c¸c chØ sè kinh tÕ vÜ m« cña Trung Quèc n¨m 2002 §¬n vÞ: % 30.0 17.6 8.7 8.0 1.1 S¶n l îng l ¬ng thùc GDP FDI XuÊt khÈu Dù tr÷ ngo¹i tÖ Nguån: Côc Thèng kª Trung Quèc (NBS) [8]. §inh ThÞ ViÖt Thu - Anh 8, K38C, §¹i häc Ngo¹i Th¬ng -9 Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN-Trung Quèc vµ mét sè gi¶i ph¸p thóc ®Èy héi nhËp cña ViÖt Nam Tõ biÓu ®å trªn cã thÓ thÊy, møc t¨ng trëng kinh tÕ Trung Quèc n¨m 2002 ®¹t 8%, cao h¬n so víi møc dù b¸o ®Çu n¨m lµ 7% vµ møc t¨ng 7.3% cña n¨m 2001. §Æc ®iÓm cña sù t¨ng trëng kinh tÕ Trung Quèc n¨m 2002 lµ møc t¨ng trëng GDP theo quý kh¸ ®Òu ®Æn: quý I t¨ng 7.6%; quý II t¨ng 8%; quý III t¨ng 8.1%. Tæng GDP trong c¶ n¨m ®¹t 10,000 tû NDT, t¬ng ®¬ng 1,248 tû USD [8]. Cïng víi sù t¨ng trëng cña GDP, kim ng¹ch ngo¹i th¬ng cña Trung Quèc n¨m 2002 còng t¨ng gÊp kho¶ng 30 lÇn so víi c¸ch ®©y 24 n¨m, khi níc nµy b¾t ®Çu c¶i c¸ch vµ më cöa. N¨m 1978, kim ng¹ch ngo¹i th¬ng cña Trung Quèc ®¹t 20.6 tû USD, ®øng thø 32 trong danh s¸ch ngo¹i th¬ng toµn cÇu. N¨m 2001, víi 509.8 tû USD, Trung Quèc trë thµnh níc bu«n b¸n lín thø 6 trªn thÕ giíi. Sau mét n¨m gia nhËp WTO, kim ng¹ch xuÊt khÈu cña Trung Quèc n¨m 2002 t¨ng 22.3% so víi n¨m tríc, ®¹t 325.57 tû USD, lÇn ®Çu tiªn vît ngìng 300 tû USD. Tæng kim ng¹ch ngo¹i th¬ng n¨m 2002 ®¹t 620.79 tû USD, t¨ng 17.6%, xÕp hµng thø 5 thÕ giíi; trong ®ã thÆng d mËu dÞch lµ 30.35 tû USD, t¨ng 34.6 %, møc cao nhÊt trong 4 n¨m qua [9]. Thu hót vèn FDI t¨ng b×nh qu©n 14.2%/ n¨m, liªn tôc 9 n¨m liÒn ®øng hµng ®Çu c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, ®· cã 400 trªn tæng sè 500 c«ng ty hµng ®Çu thÕ giíi ®Æt c¬ së t¹i Trung Quèc [7]. Trong nh÷ng n¨m 1980, FDI vµo Trung Quèc chØ lµ 2 – 3 tû USD/ n¨m. FDI chØ b¾t ®Çu t¨ng m¹nh tõ nh÷ng n¨m 1992 – 1993, Trung Quèc trë thµnh níc tiÕp nhËn FDI lín nhÊt trong sè c¸c níc ®ang ph¸t triÓn (tham kh¶o Phô lôc 3). N¨m 2002, ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi t¨ng 8.7%, lÇn ®Çu tiªn vît Mü, ®¹t møc kû lôc 52.7 tû USD, Trung Quèc trë thµnh níc tiÕp nhËn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi nhiÒu nhÊt thÕ giíi. TÝnh trung b×nh c¶ giai ®o¹n, Trung Quèc thu hót kho¶ng 45 tû USD vèn/ n¨m, ®øng ®Çu trong c¸c níc ®ang ph¸t triÓn vµ ®øng thø hai thÕ giíi, chØ sau Mü [6]. Sù t¨ng trëng liªn tôc cña xuÊt khÈu vµ ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ®· ®em l¹i cho Trung Quèc mét nguån dù tr÷ ngo¹i tÖ dåi dµo. TÝnh ®Õn cuèi n¨m 2002, dù tr÷ ngo¹i hèi cña Trung Quèc ®¹t 274 tû USD, t¬ng ®¬ng tæng gi¸ trÞ nhËp khÈu cña c¶ níc trong 10 th¸ng, t¨ng xÊp xØ 30% so víi møc 212.1 tû USD vµo cuèi n¨m 2001 [8]. TÝnh trung b×nh trong thêi gian 5 n¨m (1997 – 2002), dù tr÷ ngo¹i tÖ cña Trung Quèc ®· t¨ng 104.7%, tõ 139.9 tû USD lªn tíi 286.4 tû USD, ®a níc nµy trë thµnh níc cã møc dù tr÷ ngo¹i tÖ lín thø hai trªn thÕ giíi, sau NhËt B¶n [10]. Nguån d÷ tr÷ ngo¹i tÖ lín cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng ®èi víi mét quèc gia ®ang ph¸t triÓn nh Trung Quèc, nhÊt lµ trong thêi ®iÓm hiÖn nay, khi tû gi¸ hèi ®o¸i cña ®ång NDT trªn thÞ tr êng thÕ giíi rÊt thÊp vµ kh«ng thÓ chuyÓn ®æi thµnh vµng ®îc. Bªn c¹nh ®ã, nî níc ngoµi cña Trung Quèc tiÕp tôc gi¶m. TÝnh ®Õn cuèi th¸ng 6/ 2002, sè d nî ®øng ë møc 160 tû USD. Sè tiÒn göi tiÕt kiÖm cña c d©n vµo cuèi th¸ng 10/ 2002 ®¹t 9,200 tû NDT (t¬ng ®¬ng 1,100 tû USD). TiÒn göi cña c d©n t¨ng do thu nhËp t¨ng nhanh: møc GDP b×nh qu©n theo ®Çu ngêi cña Trung Quèc t¨ng tõ 787 USD n¨m 1999 lªn 853 USD n¨m 2000 vµ ®¹t 961 USD n¨m 2002 (t¨ng 6%) [8]. Cïng víi Trung Quèc, c¸c níc ASEAN còng b¾t ®Çu thùc hiÖn viÖc níi láng chÝnh s¸ch vµ c¸c biÖn ph¸p tù do ho¸ trong nh÷ng n¨m 1990. ASEAN lµ tæ chøc ®Çu tiªn t¹i §«ng ¸ thùc hiÖn c¸c FTA khu vùc, ®Çu tiªn lµ díi h×nh thøc PTA råi sau ®ã lµ §inh ThÞ ViÖt Thu - Anh 8, K38C, §¹i häc Ngo¹i Th¬ng - 10 Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN-Trung Quèc vµ mét sè gi¶i ph¸p thóc ®Èy héi nhËp cña ViÖt Nam khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA) ®Ó ®¸p l¹i c¸c th¸ch thøc cña c¸c thÞ trêng ®ang ®îc toµn cÇu ho¸ nhanh chãng. Tuy kh¸ toµn diÖn h¬n so víi PTA, song b¶n chÊt tù nguyÖn cña AFTA tiÕp tôc g¹t ra ngoµi nh÷ng khu vùc nh¹y c¶m vÒ chÝnh trÞ nh n«ng nghiÖp vµ « t«. Kh«ng cã bíc tiÕn hay môc tiªu cô thÓ nµo ®îc ®Ò ra ®Ó ®¹t ®îc ranh giíi thêi gian 15 n¨m cña AFTA. So víi nh÷ng FTA khu vùc kh¸c, nh tho¶ thuËn dµy h¬n 1000 trang cña NAFTA, AFTA chØ cã 15 trang. Mét sè nh÷ng ngêi chØ trÝch ban ®Çu hoµi nghi chñ tr¬ng “NhÊt trÝ tríc, ®µm ph¸n sau” (AFTA – Agree first, Talk after) sÏ cã hiÖu qu¶; chØ cã Ýt ngêi hy väng vµo thµnh c«ng cña AFTA. Tuy nhiªn, trong thËp kû qua, AFTA ®· chøng tá r»ng, tuy khëi ®Çu uÓ o¶i, song nã ®· cã thÓ vµ s½n sµng thÝch nghi víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®ang thay ®æi liªn tôc còng nh nh÷ng t×nh huèng néi bé. AFTA tríc tiªn ®· thay ®æi tèc ®é sau hai diÔn biÕn quan träng bªn ngoµi: viÖc ký kÕt Tho¶ thuËn chung vÒ thuÕ quan vµ c¸c vßng ®µm ph¸n mËu dÞch Uragoay n¨m 1993 vµ Tuyªn bè Bogor n¨m 1994 vÒ cam kÕt tù do ho¸ th¬ng m¹i vµ ®Çu t cña c¸c níc thµnh viªn APEC, lÇn lît vµo n¨m 2010 vµ 2020, cho c¸c nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn. ASEAN ®· ®Èy nhanh môc tiªu thµnh lËp AFTA tõ ngµy 1/ 1/ 2005 sang ngµy 1/ 1/ 2003. Sù thay ®æi tiÕp theo lµ sau cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ n¨m 1997. BÊt chÊp nh÷ng ®éng c¬ chÝnh trÞ m¹nh mÏ ®ßi ®¶o ngîc tiÕn tr×nh tù do ho¸, n¨m 1998, tæ chøc ®ang ph¶i vÊt v¶ ®Ó ®èi phã víi hËu khñng ho¶ng vÒ kinh tÕ nµy vÉn th«ng qua mét lo¹t biÖn ph¸p t¸o b¹o, trong ®ã cã tho¶ thuËn cña 6 níc ®Çu tiªn ký AFTA ®Èy sím lªn mét n¨m nhiÒu kho¶n c¾t gi¶m thuÕ quan tríc ®ã ®· ®îc ho¹ch ®Þnh vµo n¨m 2003. H¬n n÷a, 5 níc ASEAN gåm Indonesia, Malaysia, Philippines, Singapore vµ Th¸i Lan cïng ký kÕt HiÖp ®Þnh c«ng nghÖ th«ng tin (ITA) vµ v× thÕ cã kÕ ho¹ch gi¶m thuÕ MFN ®èi víi mét sè mÆt hµng cã sù t¨ng trëng nhanh nhÊt trong tæng th¬ng m¹i cña hä. Nh vËy, bøc th«ng ®iÖp cña ASEAN göi tíi thÕ giíi ®Çy quyÕt t©m vµ râ rµng: hä muèn th¬ng m¹i tù do c¶ trong hoµn c¶nh thuËn lîi vµ khã kh¨n. Sù quyÕt t©m ®ã cña ASEAN ®· ®em l¹i nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng kÓ. Møc thuÕ quan trung b×nh gi÷a c¸c níc ASEAN ®îc gi¶m tõ 111.4% n¨m 1993 xuèng cßn 3.2% n¨m 1998 [11]. Tæng sè vèn ®Çu t níc ngoµi ASEAN thu hót trong giai ®o¹n nµy ®¹t 132 tû USD. §Çu t níc ngoµi vµo ASEAN n¨m 2000 ®· t¨ng 30% so víi n¨m 1999, tõ 21.8 tû USD lªn 28.4 tû USD [12] (tham kh¶o thªm Phô lôc 3). Cïng víi triÓn väng vÒ ®Çu t bíc ®Çu ®îc c¶i thiÖn, th¬ng m¹i cña ASEAN n¨m 2000 còng t¨ng 19.9% víi tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t 423.6 tû USD so víi 353.3 tû USD cña n¨m 1999; tæng kim ng¹ch nhËp khÈu t¨ng 22.8%, ®¹t 360.1 tû USD so víi 293.1 tû USD cña n¨m 1999 (xem b¶ng 3). XuÊt khÈu trong néi bé ASEAN t¨ng 27%, ®¹t 97.8 tû USD n¨m 2000 [11]. §inh ThÞ ViÖt Thu - Anh 8, K38C, §¹i häc Ngo¹i Th¬ng - 11 Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN-Trung Quèc vµ mét sè gi¶i ph¸p thóc ®Èy héi nhËp cña ViÖt Nam B¶ng : Tæng gi¸ trÞ ngo¹i th¬ng cña ASEAN (1999 – 2000) §¬n vÞ: triÖu USD Níc (*) Bruney 1999 2,240.7 XuÊt khÈu Sù thay ®æi 2000 Gi¸ trÞ % 2,169.1 1999 NhËp khÈu Sù thay ®æi 2000 Gi¸ trÞ % -71.6 -3.2 1,720.4 1,067.6 -652.8 -37.9 Indonesia 48,665.5 62,124.0 13,458.5 27.7 24,003.3 33,514.8 9,511.5 39.6 Malaysia 84,287.9 98,154.5 13,866.6 16.5 63,677.8 79,647.5 15,969.7 25.1 Myanmar 738.0 1,193.8 455.8 61.8 1,883.0 2,219.4 336.4 17.9 Philippines 35,036.9 38,078.2 3,041.3 8.7 30,742.5 31,387.4 644.9 2.1 Singapore 114,625.1 138,352.5 23,727.4 20.7 110,998.0 134,680.1 23,682.1 21.3 Th¸i Lan 56,110.9 69,254.1 13,143.2 23.4 48,318.0 61,905.8 13,587.8 28.1 ViÖt Nam 11,541.0 14,308.0 2,767.0 24.0 11,742.0 15,635.0 3,893.0 33.2 353,346.0 423,634.0 70,288.0 19.9 293,085.0 360,057.6 66,972.6 22.9 Tæng (*): ThiÕu sè liÖu cña Campuchia vµ Lµo Nguån: Héi nghÞ lÇn thø 15 cña Héi ®ång AFTA vÒ Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN, th¸ng 9/ 2001 (b¶n tiÕng anh), Ban th ký ASEAN (www.aseansec.org). MÆc dï n¨m 2000 th¬ng m¹i cña ASEAN t¨ng trëng rÊt kh¶ quan so víi thêi kú khñng ho¶ng n¨m 1997 song bíc sang n¨m 2001, do ¶nh hëng cña khñng ho¶ng kinh tÕ ë Mü vµ EU còng nh sù suy tho¸i cña cêng quèc kinh tÕ khu vùc NhËt B¶n, xuÊt khÈu cña ASEAN n¨m 2001 gi¶m xuèng cßn 366.8 tû USD [13]. N¨m 2002, mÆc dï kinh tÕ thÕ giíi phôc håi chËm ch¹p nhng c¸c nÒn kinh tÕ ASEAN vÉn ®¹t møc t¨ng trëng kh¸ cao. Theo ®¸nh gi¸ cña Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸ (ADB) vµ Quü tiÒn tÖ quèc tÕ (IMF), t¨ng trëng kinh tÕ cña toµn khu vùc §«ng Nam ¸ lµ 4.1%, t¨ng kho¶ng 2 lÇn so víi møc t¨ng 2% cña n¨m 2001 vµ gÇn ®¹t møc t¨ng 4.6% cña n¨m 2000 [8] (xem biÓu ®å 2). Cïng víi sù t¨ng trëng cña GDP, n¨m 2002, tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¸c níc ASEAN còng t¨ng 2.9%, ®¹t trªn 381 tû USD vµ tæng kim ng¹ch nhËp khÈu t¨ng 2.5%, ®¹t trªn 325 tû USD. Riªng quý I/ 2003, tæng xuÊt khÈu t¨ng gÇn 15.7% so víi cïng kú n¨m 2002, ®¹t 86.76 tû USD [14]. §inh ThÞ ViÖt Thu - Anh 8, K38C, §¹i häc Ngo¹i Th¬ng - 12 Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN-Trung Quèc vµ mét sè gi¶i ph¸p thóc ®Èy héi nhËp cña ViÖt Nam BiÓu ®å : Tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ n¨m 2002 cña c¸c níc ASEAN §¬n vÞ: % 3.6 Indonesia 3.0 Bruney 7.1 ViÖt Nam 3.7 Philippine 2.4 Singapore 5.5 Campuchia 5.1 Th¸i Lan 4.0 Malaysia 4.1 ASEAN 2.8 ThÕ giíi 0 1 2 3 4 5 6 7 8 Nguån: ADB; IMF World Economic Outlook, 2002. Th¬ng m¹i néi khèi ASEAN còng cã xu híng t¨ng. Tuy xuÊt khÈu néi khèi trong 3 quý ®Çu n¨m 2002 gi¶m 1.5% vµ nhËp khÈu néi khèi t¨ng 3% [13] song sù t¨ng trëng m¹nh cña th¬ng m¹i néi khèi trong quý 4 ®· lµm thay ®æi c¶ diÖn m¹o cña ngo¹i th¬ng ASEAN n¨m 2002. XuÊt khÈu néi khèi trong c¶ n¨m t¨ng 2.2%, ®¹t 86.34 triÖu USD vµ nhËp khÈu néi khèi t¨ng 8.1%, ®¹t 73.12 triÖu USD [14]. Trong c¸c ®èi t¸c th¬ng m¹i cña ASEAN, Mü, EU, NhËt B¶n, Trung Quèc (bao gåm c¶ Hång K«ng) vµ Hµn Quèc lµ c¸c thÞ trêng xuÊt khÈu lín nhÊt cña ASEAN. VÒ nhËp khÈu th× NhËt B¶n lµ níc nhËp nhiÒu nhÊt tõ ASEAN, sau ®ã ®Õn Mü, EU, Trung Quèc (bao gåm c¶ Hång K«ng) vµ Hµn Quèc. Trong 3 quý ®Çu n¨m 2002, xuÊt khÈu cña ASEAN sang Mü, EU vµ NhËt B¶n gi¶m ®i trong khi xuÊt khÈu sang Trung Quèc vµ Hµn Quèc l¹i t¨ng lªn rÊt cao, lÇn lît lµ 18.7% vµ 3.3% [13], cho thÊy vai trß cña Trung Quèc nãi riªng vµ §«ng ¸ nãi chung ®èi víi ngo¹i th¬ng cña ASEAN ngµy cµng ®îc n©ng cao. 1.1.3. Nh÷ng thµnh tùu hîp t¸c gi÷a ASEAN vµ Trung Quèc 1.1.3.1. Hîp t¸c vÒ th¬ng m¹i: Trung Quèc coi viÖc cñng cè quan hÖ hîp t¸c th¬ng m¹i vµ kinh tÕ lµ mét kªnh quan träng cho viÖc duy tr× hoµ b×nh vµ an ninh trong khu vùc. Do vËy, Trung Quèc ®· vµ ®ang tÝch cùc tham gia vµo tÊt c¶ c¸c h×nh thøc hîp t¸c kinh tÕ khu vùc vµ nç lùc nh»m më nh÷ng híng hîp t¸c khu vùc míi víi c¸c níc ASEAN. GÇn ®©y, ASEAN vµ Trung Quèc ®· dµnh ®îc tiÕn bé ®¸ng kÓ trong viÖc thùc hiÖn c¸c ch¬ng tr×nh hîp t¸c trªn c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau, ®Æc biÖt lµ th¬ng m¹i quèc tÕ, mét ®éng lùc to lín ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¶ hai bªn. B¶ng : Th¬ng m¹i song ph¬ng gi÷a ASEAN vµ Trung Quèc §¬n vÞ: Tû USD §inh ThÞ ViÖt Thu - Anh 8, K38C, §¹i häc Ngo¹i Th¬ng - 13 Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN-Trung Quèc vµ mét sè gi¶i ph¸p thóc ®Èy héi nhËp cña ViÖt Nam N¨m Tæng kim ng¹ch th¬ng m¹i XuÊt khÈu cña Trung Quèc sang ASEAN NhËp Tèc ®é t¨ng trëng (%) ThÞ phÇn cña khÈu ThÞ phÇn ASEAN cña cña Trung trong NhËp Trung Tæng Kim XuÊt Quèc th¬ng m¹i th¬ngtrong khÈu khÈu Quèc m¹i ng¹ch cña Trung cña ASEAN sang tõ tõ Quèc ASEAN th¬ng m¹i ASEAN ASEAN 1991 7.96 4.14 3.82 19.6 1992 8.47 4.26 4.21 6.4 1993 10.68 4.68 6.00 2.1 1994 13.21 6.38 6.83 23.5 1995 18.44 9.04 9.40 39.4 1996 20.40 9.70 10.70 4.6 1997 24.36 12.03 12.33 19.4 1998 23.48 10.92 12.56 -6.2 1999 27.04 12.17 14.87 14.9 2000 39.52 17.34 22.19 46.2 2001 41.61 18.39 23.22 5.3 Nguån: Tæng côc H¶i quan Trung Quèc [16]. 10.6 3.0 9.8 36.2 41.6 -0.5 24.0 -13.6 11.1 42.5 6.0 29.3 9.9 42.5 13.6 37.4 9.8 15.2 1.2 18.2 49.2 4.7 5.8 2.1 8.3 3.9 B¶ng 4 cho thÊy b×nh qu©n hµng n¨m tõ n¨m 1995 ®Õn nay, kim ng¹ch ngo¹i th¬ng cña Trung Quèc vµ ASEAN t¨ng 15%/ n¨m. Khèi ASEAN ®· trë thµnh ®èi t¸c th¬ng m¹i lín thø 5 cña Trung Quèc (sau NhËt B¶n, Mü, EU vµ Hµn Quèc) (tham kh¶o thªm Phô lôc 4) vµ Trung Quèc ®· trë thµnh thÞ trêng lín thø 6 cña khèi ASEAN [15]. Vµo n¨m 2000, th¬ng m¹i gi÷a ASEAN vµ Trung Quèc ®¹t con sè kû lôc lµ 39.5 tû USD, víi tèc ®é t¨ng trëng lµ 45,3%. Sang n¨m 2001, trong bèi c¶nh kinh tÕ thÕ giíi t¨ng trëng chËm, th¬ng m¹i gi÷a hai bªn vÉn duy tr× ®îc tèc ®é t¨ng trëng. Th¬ng m¹i song ph¬ng t¨ng 5.3%, ®¹t 41.6 tû USD; trong ®ã xuÊt khÈu cña Trung Quèc sang ASEAN t¨ng tõ 4.1 tû USD n¨m 1991 tíi 18.4 tû USD n¨m 2001 vµ nhËp khÈu cña Trung Quèc tõ ASEAN t¨ng tõ 3.8 tû USD lªn 23.2 tû USD trong cïng thêi gian ®ã [16] (tham kh¶o thªm Phô lôc 5). Cïng víi sù t¨ng trëng cña kim ng¹ch th¬ng m¹i song ph¬ng, c¬ cÊu th¬ng m¹i gi÷a Trung Quèc vµ ASEAN ®· ®îc c¶i thiÖn tõng bíc víi tû träng c¸c s¶n phÈm míi vµ c«ng nghÖ cao t¨ng dÇn. N¨m 2001, Trung Quèc ®· xuÊt khÈu 4.7 tû USD s¶n phÈm c«ng nghÖ cao sang ASEAN vµ nhËp 797 triÖu USD s¶n phÈm c«ng nghÖ cao tõ ASEAN [15]. N¨m 2002, theo thèng kª cña H¶i quan Trung Quèc, tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu gi÷a Trung Quèc víi ASEAN ®· ®¹t 54.77 tû USD, t¨ng 31.7% so víi n¨m 2001, chiÕm 8.8 % tæng kim ng¹ch ngo¹i th¬ng cña Trung Quèc (tû lÖ nµy n¨m 1991 chØ ®¹t 5.85%) [17]. Còng trong n¨m nµy, Trung Quèc ®· tuyªn bè thi hµnh KÕ ho¹ch gi¶m nî cho Ch©u ¸, theo ®ã sÏ gi¶m hoÆc xo¸ nî cho 6 níc Ch©u ¸, trong ®ã cã Campuchia, Lµo, Myanmar vµ ViÖt Nam. §iÒu nµy lµ minh chøng râ rµng cho c¬ së vµ tiÒm n¨ng cña sù hîp t¸c trong t¬ng lai. §inh ThÞ ViÖt Thu - Anh 8, K38C, §¹i häc Ngo¹i Th¬ng - 14 Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN-Trung Quèc vµ mét sè gi¶i ph¸p thóc ®Èy héi nhËp cña ViÖt Nam Trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 2003, theo sè liÖu thèng kª cña Bé th¬ng m¹i Trung Quèc (MOC) c«ng bè ngµy 17/ 8/ 2003, kim ng¹ch bu«n b¸n gi÷a ASEAN vµ Trung Quèc ®¹t 34.24 tû USD, t¨ng 45.3% so víi cïng kú n¨m ngo¸i; trong ®ã xuÊt khÈu tõ ASEAN sang Trung Quèc ®¹t 20.47 tû USD, t¨ng 55.5% vµ xuÊt khÈu cña Trung Quèc sang ASEAN ®¹t 13.77 tû USD, t¨ng 32.4%. Còng theo dù kiÕn cña MOC, kim ng¹ch bu«n b¸n ASEAN - Trung Quèc c¶ n¨m nay sÏ ®¹t h¬n 70 tû USD [18]. 1.1.3.2. Hîp t¸c vÒ ®Çu t: i. §Çu t cña ASEAN vµo Trung Quèc: BiÓu ®å : §Çu t cña ASEAN vµo Trung Quèc giai ®o¹n 1991 – 2001 §¬n vÞ: Tû USD Tû USD 45.0 40.0 35.0 30.0 25.0 20.0 15.0 10.0 5.0 0.0 42.2 31.8 34.2 32.9 28.0 26.2 30.0 18.6 10.0 0.9 91 2.7 92 93 94 95 96 97 98 99 00 01 N¨m Nguån: Bé Ngo¹i th¬ng vµ Hîp t¸c kinh tÕ Trung Quèc (MOFTEC) [16]. Tõ biÓu ®å 3 cã thÓ thÊy ASEAN lµ mét nguån quan träng cung cÊp FDI cho Trung Quèc. Tõ n¨m 1991 ®Õn 2000, ®Çu t cña ASEAN vµo Trung Quèc t¨ng trung b×nh 28%/ n¨m. N¨m 1991, ®Çu t cña ASEAN ë Trung Quèc chØ lµ 90 triÖu USD trong khi con sè nµy ®¹t 4.2 tû USD n¨m 1998. Do cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ, ®Çu t cña ASEAN ë Trung Quèc gi¶m xuèng 3.3 tû USD vµ 2.8 tû USD vµo n¨m 1999 vµ 2000 [16]. Nhê vµo sù phôc håi kinh tÕ, ®Çu t cña ASEAN ë Trung Quèc ngµy mét t¨ng. Theo sè liÖu cña Bé Ngo¹i th¬ng vµ Hîp t¸c kinh tÕ Trung Quèc (MOFTEC), vµo cuèi n¨m 2001, tæng ®Çu t cña ASEAN vµo Trung Quèc bao gåm 17.972 dù ¸n víi gi¸ trÞ cam kÕt lµ 53.5 tû USD (chiÕm 7.2% tæng FDI vµo Trung Quèc), vµ gi¸ trÞ gi¶i ng©n lµ 26.2 tû USD (6.1% tæng FDI cña Trung Quèc) [16] (tham kh¶o Phô lôc 6). TÝnh ®Õn cuèi n¨m 2002, c¸c níc ASEAN ®· cã 19,731 dù ¸n ®Çu t t¹i Trung Quèc víi tæng gi¸ trÞ 58.09 tû USD [18]. B¶ng : §Çu t cña tõng níc ASEAN vµo Trung Quèc (tÝnh ®Õn cuèi n¨m 2000) Níc Singapore Sè dù ¸n 9,122 Gi¸ trÞ cam kÕt (triÖu USD) 35,381 §inh ThÞ ViÖt Thu - Anh 8, K38C, §¹i häc Ngo¹i Th¬ng Gi¸ trÞ thùc hiÖn (triÖu USD) 16,992 - 15 Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN-Trung Quèc vµ mét sè gi¶i ph¸p thóc ®Èy héi nhËp cña ViÖt Nam Malaysia 2,031 4,936 Indonesia 760 1,591 Th¸i Lan 2,880 4,971 Philippine 1,369 2,564 ViÖt Nam 373 375 Myanma 146 194 Campuchia 24 22 Bruney 14 36 Lµo 14 25 FDI tõ ASEAN 16,733 50,095 (®Õn hÕt n¨m 2000) FDI tõ ASEAN 17,972 53,468 (®Õn hÕt n¨m 2001) Tæng FDI vµo Trung 390,025 745,391 Quèc (®Õn hÕt 2001) Nguån: Bé Ngo¹i th¬ng vµ Hîp t¸c kinh tÕ Trung Quèc (MOFTEC) [16]. 2,203 837 1,994 1,029 86 34 7 4 5 23,191 26,175 395,223 B¶ng trªn cho thÊy trong sè c¸c níc ASEAN, Singapore lµ níc ®Çu t vµo Trung Quèc lín nhÊt, chiÕm tíi gÇn 65% tæng FDI cña c¶ ASEAN vµo Trung Quèc víi sè vèn FDI ®¹t 16.9 tØ USD ®Õn hÕt n¨m 2000, sau ®ã lµ Malaysia vµ Th¸i Lan nhng sè FDI cña hai níc nµy vµo Trung Quèc kÐm h¬n nhiÒu so víi Singapore. C¸c níc ASEAN cßn l¹i cã kim ng¹ch ®Çu t vµo Trung Quèc cßn nhá, ®Æc biÖt lµ ®Çu t cña Campuchia, Myanmar, Lµo,ViÖt Nam vµ Brunei hÇu nh kh«ng ®¸ng kÓ. Theo Bé Th¬ng m¹i Trung Quèc (MOC), trong thêi gian tõ ®Çu n¨m 2003 ®Õn nay, mét sè níc thµnh viªn ASEAN nh Singapore, Malaysia, Th¸i Lan, Indonesia và Philippines ®· ®Çu t vµo 982 dù ¸n ë Trung Quèc víi tæng gi¸ trÞ cam kÕt lµ 2.82 tû USD [18]. ii. §Çu t cña Trung Quèc vµo ASEAN: VÒ phÝa Trung Quèc, mÆc dï ®Çu t cña Trung Quèc vµo ASEAN vÉn ë møc thÊp, chØ ®¹t 135.8 tû USD n¨m 1999, chiÕm gÇn 1% tæng FDI t¹i ASEAN (xem biÓu ®å 4), nhng ®Çu t cña Trung Quèc vµo ASEAN trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· t¨ng nhanh víi tèc ®é trung b×nh 60%/ n¨m [19]. BiÓu ®å 4: Tû lÖ FDI tõ Trung Quèc trong tæng FDI vµo ASEAN §¬n vÞ: % §inh ThÞ ViÖt Thu - Anh 8, K38C, §¹i häc Ngo¹i Th¬ng - 16 Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN-Trung Quèc vµ mét sè gi¶i ph¸p thóc ®Èy héi nhËp cña ViÖt Nam 1.66% 0.92% 0.45% 0.41% 0.15% 1995 1996 1997 1998 1999 Nguån: Statistics of Foreign Direct Investment in ASEAN (Extended Data Set); ASEAN Secretariat; World Investment Report 2001. Theo sè liÖu cña Bé Ngo¹i th¬ng vµ Hîp t¸c kinh tÕ Trung Quèc (MOFTEC), tæng ®Çu t cña Trung Quèc vµo ASEAN vµo cuèi n¨m 2001 bao gåm 740 dù ¸n trÞ gi¸ 1.1 tû USD [16] vµ tÝnh ®Õn th¸ng 9/ 2002, Trung Quèc ®· ®Çu t vµo 769 dù ¸n ë c¸c níc ASEAN víi tæng gi¸ trÞ 690 triÖu USD [17]. Trong thêi gian 6 th¸ng ®Çu n¨m 2003, Trung Quèc ®· ®Çu t vµo 822 dù ¸n cña c¸c níc ASEAN víi tæng gi¸ trÞ cam kÕt lµ 1.37 tû USD [18]. §inh ThÞ ViÖt Thu - Anh 8, K38C, §¹i häc Ngo¹i Th¬ng - 17 Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN-Trung Quèc vµ mét sè gi¶i ph¸p thóc ®Èy héi nhËp cña ViÖt Nam Trong sè c¸c níc ASEAN, níc tiÕp nhËn ®Çu t nhiÒu nhÊt tõ Trung Quèc lµ Th¸i Lan (87.980 triÖu USD), sau ®ã ®Õn Campuchia, Singapore vµ Indonesia (xem b¶ng 6). §Çu t cña Trung Quèc vµo ViÖt Nam, Lµo vµ Philippines cßn rÊt thÊp so víi c¸c níc trong khu vùc, ®Æc biÖt lµ Philippines víi 14.600 triÖu USD; tuy vËy, nÕu so víi tæng FDI vµo mçi níc th× FDI cña Trung Quèc l¹i chiÕm tû träng kh¸ cao. B¶ng : §Çu t cña Trung Quèc vµo tõng níc ASEAN (TÝnh ®Õn cuèi n¨m 2000) Níc Sè dù ¸n Tæng ®Çu t Tæng 692 892.800 ViÖt Nam 41 48.770 Lµo 15 44.040 Campuchia 50 110.830 Myanmar 30 146.380 Th¸i Lan 219 201.050 Malaysia 92 69.340 Singapore 161 78.350 Indonesia 50 159.070 Philippines 34 34.980 Nguån: Bé Ngo¹i th¬ng vµ Hîp t¸c kinh tÕ Trung Quèc (MOFTEC) [16]. §¬n vÞ: triÖu USD §Çu t tõ Trung Quèc 458.660 31.000 29.370 85.000 48.580 87.980 33.900 68.620 59.620 14.600 Theo ®µ ph¸t triÓn cña kinh tÕ, cïng víi viÖc n©ng cao n¨ng lùc kinh doanh cña cña c¸c doanh nghiÖp vµ sù hç trî vÒ tµi chÝnh tiÒn tÖ vµ chÝnh s¸ch cña nhµ níc Trung Quèc, sÏ ngµy cµng cã nhiÒu doanh nghiÖp Trung Quèc ®Çu t ra bªn ngoµi. Theo dù tÝnh cña Uû ban ph¸t triÓn mËu dÞch Liªn hîp quèc (UNCTAD), c¸c doanh nghiÖp Trung Quèc ®· trë thµnh mét trong nh÷ng nhµ ®Çu t níc ngoµi lín nhÊt trong c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. C¸c níc ASEAN víi vÞ trÝ ®Þa lý l¸ng giÒng, víi lÞch sö vµ v¨n ho¸ gÇn gòi víi Trung Quèc, ch¾c ch¾n sÏ trë thµnh mét trong nh÷ng khu vùc chñ yÕu ®ãn nhËn ®Çu t tõ c¸c doanh nghiÖp Trung Quèc. 1.1.3.3. Hîp t¸c TiÓu vïng Mekong ASEAN vµ Trung Quèc ®· vµ ®ang hîp t¸c chÆt chÏ trong c¸c ch¬ng tr×nh vµ dù ¸n ph¸t triÓn Mekong trong c¸c khu«n khæ kh¸c nhau nh ph¸t triÓn tiÓu vïng Mekong më réng (GMS), Hîp t¸c ph¸t triÓn lu vùc Mekong ASEAN (AMBDC) vµ Uû héi s«ng Mekong (MRC), trong ®ã ph¸t triÓn tiÓu vïng Mekong më réng lµ néi dung hîp t¸c then chèt gi÷a Trung Quèc vµ ASEAN nh»m gióp c¸c bªn ®èi t¸c khai th¸c nh÷ng tiÒm n¨ng kinh tÕ ®a d¹ng cña m×nh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi trªn c¬ së b×nh ®¼ng, tin tëng lÉn nhau vµ cïng cã lîi . Trong 10 n¨m võa qua, hîp t¸c kinh tÕ TiÓu vïng Mekong ®· ®¹t ®îc nhiÒu kÕt qu¶ quan träng. §· cã gÇn 100 [15] dù ¸n vÒ c¬ së h¹ tÇng ®îc thùc thi trong c¸c lÜnh vùc then chèt nh giao th«ng, n¨ng lîng, viÔn th«ng, m«i trêng, du lÞch, ph¸t triÓn nh©n lùc, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc thóc ®Èy ph¸t triÓn th¬ng m¹i vµ ®Çu t. N¨m 2001, t¹i héi nghÞ bé trëng lÇn thø 10, c¸c níc TiÓu vïng Mekong ®· th«ng qua chiÕn lîc khung cho 10 n¨m tíi cña Ch¬ng tr×nh hîp t¸c kinh tÕ TiÓu vïng Mekong. C¸c nhµ l·nh ®¹o hîp t¸c kinh tÕ TiÓu vïng Mekong còng ®· x¸c nhËn l¹i kÕ ho¹ch hµnh ®éng chiÕn lîc bao gåm 11 ch¬ng tr×nh chÝnh trong c¸c lÜnh vùc nh c¸c §inh ThÞ ViÖt Thu - Anh 8, K38C, §¹i häc Ngo¹i Th¬ng - 18 Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN-Trung Quèc vµ mét sè gi¶i ph¸p thóc ®Èy héi nhËp cña ViÖt Nam hµnh lang giao th«ng chÝnh, c¸c m¹ng líi viÔn th«ng, c¸c m¹ng líi ®iÖn, ®Çu t, th¬ng m¹i vµ du lÞch. Th¸ng 11 n¨m 2002 ®· diÔn ra cuéc häp thîng ®Ønh ®Çu tiªn vÒ viÖc tiÕp tôc ph¸t triÓn hîp t¸c TiÓu vïng Mekong. T¹i cuéc häp nµy, Trung Quèc ®· tr×nh bµy b¸o c¸o vÒ viÖc tham gia cña Trung Quèc vµo viÖc ph¸t triÓn lu vùc s«ng Mekong, trong ®ã nªu kh¸i qu¸t c¸c kÕ ho¹ch vµ dù ¸n chñ yÕu khai th¸c bån ®Þa Mekong cña Trung Quèc. Hîp t¸c tiÓu vïng Mekong ®îc ®Èy m¹nh sÏ cã lîi cho c¸c níc h÷u quan ph¸t huy u thÕ riªng, thóc ®Èy kinh tÕ x· héi ph¸t triÓn nhanh, cã lîi cho tiÕn tr×nh nhÊt thÓ ho¸ vµ rót ng¾n kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c níc ASEAN, thóc ®Èy kinh tÕ §«ng ¸ t¨ng trëng liªn tôc. 1.1.3.4. Hîp t¸c tµi chÝnh tiÒn tÖ: Sau khñng ho¶ng tµi chÝnh Ch©u ¸ n¨m 1997, c¸c níc trong khu vùc ®· ®¸nh gi¸ rÊt cao vai trß cña hîp t¸c tµi chÝnh tiÒn tÖ. Trong khu«n khæ 10 + 3 (ASEAN + Trung Quèc, NhËt B¶n vµ Hµn Quèc), Trung Quèc vµ c¸c níc ASEAN ®· tiÕn hµnh hµng lo¹t c¸c biÖn ph¸p cô thÓ ®Ó t¨ng cêng hîp t¸c. Trung Quèc ®· tÝch cùc thùc hiÖn S¸ng kiÕn Chiang - Mai vµ ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh song biªn vÒ ho¸n ®æi tiÒn víi Th¸i Lan vµ Malaysia. Tõ n¨m 2001, ChÝnh phñ Trung Quèc ®· tæ chøc mét sè héi nghÞ mang tÝnh kü thuËt ®èi víi c¸c Ng©n hµng Trung ¬ng cña c¸c níc 10 + 3 t¹i B¾c Kinh vµ Thîng H¶i. 1.1.3.5. N«ng nghiÖp: Trong c¸c n¨m qua, hîp t¸c n«ng nghiÖp Trung Quèc - ASEAN ®· cã nh÷ng tiÕn triÓn tèt. NhiÒu líp ®µo t¹o, héi th¶o vµ héi nghÞ vÒ c«ng nghÖ trong n«ng nghiÖp vµ ®µo t¹o c¸n bé ®· ®îc tæ chøc t¹i Trung Quèc vµ c¸c níc ASEAN. Ngµy 2/ 11/ 2002, B¶n ghi nhí vÒ n«ng nghiÖp Trung Quèc – ASEAN ®· ®îc ký kÕt. B¶n ghi nhí ®· tËp trung vµo hîp t¸c n«ng nghiÖp trung h¹n vµ dµi h¹n trong nh÷ng lÜnh vùc nh lóa lai, nghÒ c¸ vµ thñy s¶n, c«ng nghÖ sinh häc, s¶n phÈm vµ m¸y n«ng nghiÖp. 1.1.3.6. Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc lµ vÊn ®Ò cã ý nghÜa chiÕn lîc, t¹o nÒn t¶ng cho hîp t¸c chung gi÷a ASEAN vµ Trung Quèc trong c¸c lÜnh vùc kh¸c. Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc sÏ ®em l¹i sù hiÓu biÕt s©u s¾c h¬n gi÷a ASEAN vµ Trung Quèc th«ng qua trao ®æi vµ liªn kÕt gi÷a c¸c chuyªn gia, quan chøc. N¨m 2001, Trung Quèc ®a ra ®Ò nghÞ 14 dù ¸n [20] hîp t¸c trong c¸c lÜnh vùc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. HÇu hÕt c¸c dù ¸n nµy ®· b¾t ®Çu ®îc thùc hiÖn vµ ®· cho kÕt qu¶ kh¶ quan. N¨m 2002, Trung Quèc ®a ra tiÕp 7 ®Ò nghÞ n÷a [20]. TÊt c¶ c¸c ®Ò nghÞ nµy ®· ®îc th«ng qua t¹i cuéc gÆp lÇn thø 4 cña Uû ban hîp t¸c chung ASEAN - Trung Quèc vµ hiÖn ®ang ®îc thùc hiÖn. 1.1.3.7. C«ng nghÖ th«ng tin vµ liªn l¹c (ICT) Trong nÒn kinh tÕ tri thøc, ICT ®ãng vai trß chñ ®¹o nh»m ®¶m b¶o s¶n lîng cao gióp thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ. ASEAN vµ Trung Quèc cho r»ng hîp t¸c trong lÜnh vùc ICT cÇn ®îc coi lµ mét c«ng cô ®Ó rót ng¾n kho¶ng c¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ. Mét sè dù ¸n ®· ®îc x©y dùng nh»m thóc ®Èy trao ®æi th«ng tin vÒ x©y dùng viÔn §inh ThÞ ViÖt Thu - Anh 8, K38C, §¹i häc Ngo¹i Th¬ng - 19 Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN-Trung Quèc vµ mét sè gi¶i ph¸p thóc ®Èy héi nhËp cña ViÖt Nam th«ng, luËt lÖ vµ quy ®Þnh m¹ng, b¶o mËt th«ng tin. Bªn c¹nh ®ã, Trung Quèc lu«n ñng hé vµ tham gia vµo ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn ASEAN ®iÖn tö (e-ASEAN). Trong nh÷ng n¨m tíi, Trung Quèc sÏ tiÕp tôc t¨ng cêng hîp t¸c trong viÖc ®µo t¹o c«ng nghÖ th«ng tin cho nguån nh©n lùc cña c¸c níc ASEAN vµ tÝch cùc tham gia vµo viÖc ph¸t triÓn nh÷ng c¬ së h¹ tÇng cÇn thiÕt ®Ó hç trî cho c«ng nghÖ th«ng tin ë c¸c n íc ASEAN. 1.1.3.8. Giao th«ng vËn t¶i: N¨m 2001, t¹i mét lo¹t c¸c héi nghÞ thîng ®Ønh ASEAN + 1, Cùu Thñ tíng Trung Quèc Chu Dung C¬ ®· ®Ò nghÞ thµnh lËp mét c¬ chÕ cho c¸c cuéc gÆp cÊp bé trëng giao th«ng vËn t¶i ®Ó t¨ng cêng liªn l¹c vµ ®iÒu phèi. Ngµy 2/ 5/ 2002, Trung Quèc vµ ASEAN ®· ®¹t ®îc tháa thuËn vÒ c¸c ®iÒu kiÖn tham vÊn cho sù hîp t¸c ASEAN – Trung Quèc nh»m c¶i thiÖn giao th«ng ®êng bé, ®êng biÓn vµ ®êng kh«ng cïng víi c¬ së h¹ tÇng vµ dÞch vô cã liªn quan. Th¸ng 9/ 2002, t¹i cuéc gÆp cÊp bé trëng giao th«ng vËn t¶i c¸c níc ASEAN vµ Trung Quèc ®îc tæ chøc t¹i Jakarta, c¸c bªn ®· ®i ®Õn hiÖp ®Þnh vÒ viÖc t¨ng cêng hîp t¸c toµn diÖn trong c¸c vÊn ®Ò liªn quan tíi vËn t¶i ®êng bé, ®êng thuû vµ hµng kh«ng. Trung Quèc ®· cam kÕt ®Çu t 5 triÖu USD ®Ó n¹o vÐt thîng nguån s«ng Mekong, tµi trî cho 1/3 nguån kinh phÝ x©y dùng phÇn t¹i Lµo cña ®êng cao tèc C«n Minh Bangkok (t¬ng ®¬ng víi 30 triÖu USD) [20]. Ngoµi ra, Trung Quèc cßn hç trî viÖc x©y dùng tuyÕn ®êng s¾t xuyªn ¸ nèi gi÷a C«n Minh vµ Singapore. 1.1.3.9. Du lÞch: Du lÞch gi÷ vai trß quan träng trong c¸c nÒn kinh tÕ §«ng ¸. HiÖn nay thÞ trêng du lÞch Trung Quèc ®ang t¨ng trëng nhanh nhÊt thÕ giíi. N¨m 1995, cã 1.1 triÖu du kh¸ch ASEAN th¨m Trung Quèc; con sè nµy ®· t¨ng lªn 1.8 triÖu vµo n¨m 2000 vµ 2 triÖu vµo n¨m 2002 [15]. VÒ phÇn m×nh, c¸c níc ASEAN còng trë thµnh nh÷ng ®iÓm ®Õn cña kh¸ch du lÞch Trung Quèc víi sè lîng du kh¸ch ngµy cµng t¨ng mçi n¨m, tõ 80 v¹n du kh¸ch vµo n¨m 1995 lªn 2.3 triÖu vµo n¨m 2000 [21]. Trung Quèc ®· cã c¸c HiÖp ®Þnh hîp t¸c du lÞch cÊp chÝnh phñ hoÆc B¶n ghi nhí vÒ hîp t¸c du lÞch víi nhiÒu níc ASEAN, trong ®ã cã Th¸i Lan, Singapore, Philippines, ViÖt Nam vµ Myanmar. Th¸ng 1 n¨m 2002, t¹i Yogyakarta (Indonesia) ®· diÔn ra cuéc häp ®Çu tiªn gi÷a c¸c bé trëng du lÞch trong khu«n khæ 10+3 ®¸nh dÊu sù khëi ®Çu chÝnh thøc cña hîp t¸c du lÞch trong khu«n khæ 10+3. C¸c níc ASEAN ®· lµ nh÷ng thµnh viªn tÝch cùc t¹i héi chî du lÞch quèc tÕ Trung Quèc tæ chøc t¹i Thîng H¶i th¸ng 11/ 2002. 1.1.3.10. ChÝnh trÞ ngo¹i giao vµ an ninh VÒ mÆt chÝnh trÞ ngo¹i giao vµ an ninh, c¸c níc ASEAN vµ Trung Quèc ®· cã truyÒn thèng hîp t¸c h÷u nghÞ l©u ®êi. Tõ ®Çu nh÷ng n¨m 90 ®Õn nay, mét sè níc trong ASEAN ®· lÇn lît thiÕt lËp, kh«i phôc hoÆc b×nh thêng ho¸ quan hÖ ngo¹i giao víi Trung Quèc, tõ ®ã gãp phÇn më ®êng hoÆc khai th«ng cho quan hÖ kinh tÕ vµ c¸c quan hÖ kh¸c gi÷a hai bªn ph¸t triÓn toµn diÖn. Gi÷a mét sè níc ASEAN vµ Trung §inh ThÞ ViÖt Thu - Anh 8, K38C, §¹i häc Ngo¹i Th¬ng - 20