Tài liệu Xây dựng quy trình chiết xuất dầu cám gạo giàu y- oryzanol

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ TRƢỜNG ĐẠI HỌC DƢỢC HÀ NỘI ĐÀO ANH HOÀNG XÂY DỰNG QUY TRÌNH CHIẾT XUẤT DẦU CÁM GẠO GIÀU γ -ORYZANOL LUẬN VĂN THẠC SĨ DƢỢC HỌC HÀ NỘI 2015 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ TRƢỜNG ĐẠI HỌC DƢỢC HÀ NỘI ĐÀO ANH HOÀNG XÂY DỰNG QUY TRÌNH CHIẾT XUẤT DẦU CÁM GẠO GIÀU γ-ORYZANOL LUẬN VĂN THẠC SĨ DƢỢC HỌC CHUYÊN NGÀNH: CÔNG NGHIỆP DƯỢC PHẨM VÀ BÀO CHẾ THUỐC MÃ SỐ: 60.72.04.02 Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Phạm Ngọc Bùng HÀ NỘI 2015 LỜI CẢM ƠN Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS Phạm Ngọc Bùng, người hướng dẫn khoa học, giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám đốc, Khoa Bào chế- Chế biến (Viện Dược Liệu) đã tạo điều kiện, cung cấp cơ sở vật chất, trang thiết bị cho tôi thực hiện đề tài. Tôi xin chân thành cảm ơn Chị Nguyễn Minh Trang (Sở Khoa học- Công nghệ Tỉnh An Giang), Chị Phan Thị Hồng Thúy (Trung tâm Kiểm định và Kiểm nghiệm Giống nông nghiệp An Giang) đã cung cấp đích danh một số mẫu lúa trong quá trình tôi thực hiện đề tài. Tôi xin thành cảm ơn PGS.TS Nguyễn Ngọc Chiến (Viện Công nghệ Dược phẩm Quốc Gia), TS.Nguyễn Văn Hân (Bộ môn Công nghiệp DượcTrường Đại học Dược Hà Nội) đã tạo điều kiện và hướng dẫn sử dụng máy chiết xuất Separex. Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, phòng Sau đại hoc và các phòng ban liên quan đã tạo điều kiện thuận lợi cho các học viên hoàn thành khóa học, các thầy cô đã trang bị những kiến thức mới, hữu ích trong thời gian học tập. Tôi xin gửi lời biết ơn sâu sắc tới bố mẹ tôi đã thu mẫu cho tôi trong quá trình nghiên cứu. Cuối cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn đến bạn bè và những người thân đã luôn động viên, tin tưởng tôi. Hà Nội, ngày 28 tháng 8 năm 2015 Học viên Đào Anh Hoàng MỤC LỤC DANH MỤC CÁC KÍ HIỆU, CHŨ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG DANH MỤC CÁC HÌNH ĐẶT VẤN ĐỀ ....................................................................................................... 1 Chƣơng 1. TỔNG QUAN ..................................................................................... 3 1.1. Thành phần hóa học của cám gạo, dầu cám gạo ................................... 3 1.2. Quy trình xay xát gạo............................................................................... 7 1.3.1. Công dụng của cám gạo .................................................................... 8 1.3.2. Công dụng của dầu cám gạo ............................................................. 8 1.3.3.Tác dụng dƣợc lý của γ- oryzanol ..................................................... 9 1.3.4. Tình hình nghiên cứu và sử dụng dầu cám gạo, γ- oryzanol trong nƣớc ............................................................................................................. 10 1.4. Các phƣơng pháp chiết xuất dầu cám gạo ........................................... 10 1.4.1. Chiết xuất bằng dung môi hữu cơ .................................................. 10 1.4.2. Chiết xuất bằng CO2 siêu tới hạn................................................... 11 1.4.3. Phƣơng pháp ép ............................................................................... 11 1.4.4. Phƣơng pháp tinh chế dầu cám gạo .............................................. 12 1.5. Các phƣơng pháp phân tích .................................................................. 13 1.5.1. Phƣơng pháp định lƣợng dầu mỡ trong dƣợc liệu ....................... 13 1.5.2. Phƣơng pháp xác định một số chỉ số vật lý, hóa lý của dầu béo . 14 1.5.3. Phƣơng pháp định lƣợng γ- oryzanol ............................................ 17 1.5.4. Tiêu chuẩn cơ sở một số dầu cám gạo ........................................... 20 Chƣơng 2. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .................... 23 2.1. Đối tƣợng nghiên cứu ............................................................................. 23 2.1.1. Đối tƣợng nghiên cứu ...................................................................... 23 2.1.2. Hóa chất, thiết bị.............................................................................. 24 2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu ....................................................................... 25 2.2.1. Định lƣợng dầu cám gạo trong cám, gạo nguyên cám ................. 25 2.2.2. Xây dựng phƣơng pháp định lƣợng γ-oryzanol trong dầu cám gạo ............................................................................................................... 25 2.2.3. Xây dựng quy trình chiết xuất ....................................................... 27 2.2.4. Tinh chế dầu cám gạo thô ............................................................... 27 2.2.5. Các phƣơng pháp xác định chỉ tiêu vật lý, hóa lý của dầu béo ... 29 Chƣơng 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU .............................................................. 30 3.1. Xây dựng đƣợc quy trình chiết xuất dầu cám gạo giàu γ-oryzanol .. 30 3.1.1. Xây dựng phƣơng pháp định lƣợng γ-oryzanol ........................... 30 3.1.2. Khảo sát các loại cám gạo ............................................................... 33 3.1.3. Khảo sát phƣơng pháp chiết xuất .................................................. 34 3.1.4. Tinh chế dầu cám gạo ..................................................................... 36 3.2. Khảo sát đƣợc hàm lƣợng dầu và γ-oryzanol của một số giống lúa ở Việt Nam ......................................................................................................... 40 3.3. Xây dựng chỉ tiêu chất lƣợng dầu cám gạo.......................................... 41 Chƣơng 4. BÀN LUẬN ...................................................................................... 42 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ............................................................................. 49 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT C1 Cám xát C2 Cám xoa HPLC Sắc ký lỏng hiệu năng cao HPTLC Sắc ký lớp mỏng hiệu năng cao TCVN Tiêu chuẩn Việt Nam DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1. Hàm lượng một số chất trong dầu cám gạo ........................................ 4 Bảng 1.2a. Mức tocopherol và tocotrienol trong một số dầu thực vật ................ 4 Bảng 1.2b. Mức tocopherol và tocotrienol trong một số dầu thực vật .............. 5 Bảng 1.3. Chỉ tiêu chất lượng dầu thô cám gạo theo TCVN ............................. 20 Bảng 1.4. Chỉ tiêu chất lượng của dầu cám gạo của công ty Puyang Zhongde Biotech................................................................................................................ 20 Bảng 1.5. Chỉ tiêu chất lượng dầu cám gạo Tsuno Rice .................................... 21 Bảng 1.6. Chỉ tiêu chất lượng dầu cám gạo Neptune......................................... 21 Bảng 2.1. Tên và kí hiệu các mẫu nghiên cứu ................................................... 23 Bảng 3.1. Độ hấp thụ của dung dịch γ-oryzanol (15ug/ml) .............................. 30 Bảng 3.2. Độ hấp thụ quang của γ-oryzanol chuẩn tại các nồng độ khác nhau. 32 Bảng 3.2. Một số chỉ tiêu chất lượng của cám C1, C2 ...................................... 33 Bảng 3.3. Ảnh hưởng của dung môi đến lượng dầu chiết được và hàm lượng γoryzanol trong dầu ............................................................................................ 34 Bảng 3.4. Ảnh hưởng thời gian đến lượng dầu chiết được và hàm lượng γoryzanol trong dầu .............................................................................................. 35 Bảng 3.5.Ảnh hưởng của nhiệt độ đến lượng dầu chiết được và hàm lượng γoryzanol trong dầu .............................................................................................. 35 Bảng 3.6. Khối lượng dầu còn lại và hàm lượng γ-oryzanol trong dầu qua các giai đoạn tinh chế ............................................................................................... 36 Bảng 3.7. Khối lượng dầu còn lại và hàm lượng γ-oryzanol trong dầu tinh chế không qua giai đoạn loại acid tự do ................................................................... 37 Bảng 3.8. Kết quả đánh giá một số mẫu lúa ở Việt Nam................................... 40 Bảng 3.9. Chỉ tiêu chất lượng dầu cám thực phẩm ............................................ 41 Bảng 3.10.Chỉ tiêu chất lượng dầu cám giàu γ-oryzanol ................................... 41 DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 1.1. Sơ đồ cấu trúc hạt thóc ........................................................................... 3 Hình 1.2. Công thức cấu tạo của các cấu tử γ-oryzanol ......................................... 6 Hình 1.3 Sơ đồ quy trình xay xát lúa gạo .............................................................. 7 Hình 1.4b. Máy ép dầu trục vít ............................................................................. 12 Hình 1.4a. Máy ép dầu thủy lực ............................................................................ 12 Hình 1.5. Sơ đồ quy trình tinh chế dầu ................................................................. 13 Hình 1.6. Phổ hấp thụ của γ-oryzanol chuẩn và γ-oryzanol từ dầu cám gạo trong n-hexan và isopropanol ......................................................................................... 19 Hình 3.1. Phổ hấp thụ của γ-oryzanol chuẩn trong dung môi heptan ................... 30 Hình 3.2. Phổ hấp thụ của γ-oryzanol trong dầu cám và γ-oryzanol chuẩn ......... .31 Hình 3.3. Đồ thị biểu diễn mối tương quan giữa độ hấp thụ và nồng độ γ-oryzanol trong heptan, tại bước sóng 314nm .................................................... 32 ĐẶT VẤN ĐỀ Gạo là lương thực chủ yếu của hơn 50% dân số toàn cầu, chiếm 20% tổng lượng lương thực tiêu thụ hàng năm. Sản lượng lúa gạo trên thế giới đạt 700 800 triệu tấn.Việt Nam là một nước có nền nông nghiệp lâu đời, cây lúa đã trở thành cây lương thực chủ yếu có ý nghĩa quan trọng trong đời sống và nền kinh tế nông nghiệp. Việt Nam là nước sản xuất lúa gạo đứng thứ 4 thế giới, xuất khẩu lúa gạo lớn thứ 2, tổng sản lượng lúa gạo đạt 40 - 50 triệu tấn/năm. Sản xuất lúa gạo là nguồn thu nhập chính của đa số hộ nông dân. Quá trình sản xuất gạo tạo ra cám gạo, chiếm 10% khối lượng hạt thóc, được coi là phụ phẩm nông nghiệp, được dùng làm thức ăn chăn nuôi hoặc xuất khẩu dưới dạng nguyên liệu thô. Tuy nhiên, cám gạo có chứa nhiều chất dinh dưỡng như protein, lipid, chất xơ, vitamin và nhiều chất có hoạt tính sinh học cao như γ-oryzanol, acid ferulic, tocotrienol, tocopherols, phystosterols, acid phytic, inositol, acid gamma amino butyric [7], [14], [18]. Trong đó, γ-oryzanol và các chất trong dầu cám gạo được chứng minh có một số tác dụng: giảm cholesterol, hạ lipid máu, hạ glucose máu ở bệnh nhân tiểu đường typ II, tăng cường chức năng dạ dày, gan, ức chế tế bào ung thư đại tràng, dạ dày, chống lão hóa, chống oxy hóa, giữ ẩm, làm trắng, bảo vệ da [7], [32], [45]. Hiện nay, các nước có công nghệ cao (Mỹ, Nhật) và sản xuất lúa gạo lớn (Trung Quốc, Ấn Độ, Thái Lan, Indonesia,…) đều phát triển công nghệ chiết xuất các sản phẩm từ cám gạo như: dầu cám gạo tinh chế, γ-oryzanol làm nguyên liệu cho mỹ phẩm, dược phẩm nhất là các sản phẩm chăm sóc da từ cám gạo để gia tăng giá trị của hạt lúa gạo. Tuy nhiên, ở Việt Nam, việc xây dựng chuỗi giá trị cho một đối tượng còn rất hạn chế, chỉ có một số lượng ít các nhà sản xuất, cung cấp các sản phẩm như: dầu cám gạo, cám gạo thô. Do đó, việc nghiên cứu quy trình chiết xuất dầu cám gạo để sử dụng trong sản xuất thuốc, mỹ phẩm, thực phẩm chức năng là cần thiết, góp một phần nâng cao giá trị gia tăng cho hạt lúa gạo nước ta. 1 Nhận thấy được sự cần thiết của vấn đề nêu trên, chúng tôi tiến hành đề tài: “Xây dựng quy trình chiết xuất dầu cám gạo giàu γ-oryzanol” với các mục tiêu: - Xây dựng được quy trình chiết xuất dầu cám gạo giàu γ-oryzanol. - Xác định hàm lượng dầu cám gạo và γ-oryzanol trong cám gạo của một số giống lúa ở Việt Nam. - Xác định một số chỉ tiêu chất lượng của dầu cám gạo γ-oryzanol. 2 Chƣơng 1. TỔNG QUAN 1.1. Thành phần hóa học của cám gạo, dầu cám gạo Cám gạo là phụ phẩm chính thu được từ hạt thóc sau khi xay xát và chiếm khoảng 10% khối lượng hạt thóc. Cám gạo bao gồm lớp vỏ nội nhũ, mầm, phôi của hạt và một phần từ tấm. Cám gạo có màu vàng sáng và mùi thơm đặc trưng. Hình 1.1. Sơ đồ cấu trúc hạt thóc Trong cám gạo có protein (11 – 17 %), chất béo (12 – 29%), carbonhydrat (10-55%), chất xơ (6-31%), vitamin nhóm B (B1, B2, B3, B5, B6), vitamin E, vitamin K, cholin, acid folic và chất khoáng (Fe, K, P, Mn, Se, Mg, Zn)[7]. Cám gạo chứa hơn 100 chất có hoạt tính sinh học như γ-oryzanol, acid ferulic, tocotrienol, tocopherol, octacosanol, squalen, acid gamma amino butyric, acid phytic [18]. Dầu cám gạo chứa các acid béo chưa no (acid oleic, acid linoleic, acid linolenic), acid béo no (acid palmatic, acid stearic), các chất không xà phòng hóa (γ-oryzanol, vitamin E, squalen, tocopherol, tocotrienol và các dẫn chất) [14]. Hàm lượng của chúng được nêu trong bảng 1.1. 3 Bảng 1.1. Hàm lƣợng một số chất trong dầu cám gạo Thành phần Hàm lƣợng (%kl/kl) Acid béo chưa no Acid oleic 38,4 Acid linoleic 34,4 Acid linolenic 2,2 Acid béo bão hòa Acid palmatic 21,5 Acid stearic 2,9 Thành phần không xà phòng hóa Tocopherols 81,3 x10-3 γ-oryzanol 1,6 squalene 320 x10-3 Mức tocopherol và tocotrienol trong dầu thực vật thô của một số loại dầu được so sánh trong bảng 1.2: Bảng 1.2a. Mức tocopherol và tocotrienol trong một số dầu thực vật Dầu lạc Dầu dừa Dầu cọ Dầu vừng Alpha-tocopherol 49 ÷ 373 ND ÷ 17 4 ÷ 193 ND ÷ 3,3 Beta-tocopherol NDa) ÷ 41 ND ÷ 11 ND ÷ 234 ND Γ-tocopherol 88 ÷ 389 ND ÷ 14 ND ÷ 526 521 ÷ 983 Delta-tocopherol ND ÷ 22 ND ND ÷ 123 4 ÷ 21 Alpha-tocotrienol ND ND ÷ 44 4 ÷ 336 ND Γ-tocotrienol ND ND ÷ 1 14 ÷ 710 ND ÷ 20 Delta-tocotrienol ND ND ND ÷ 377 ND 170 ÷ 1300 ND ÷ 50 150 ÷ 1500 330 ÷ 1010 Tổng số, mg/kg a) ND: không phát hiện. 4 Bảng 1.2b. Mức tocopherol và tocotrienol trong một số dầu thực vật Dầu đậu Dầu hạt nành hƣớng dƣơng Alpha-tocopherol 9 ÷ 352 403 ÷ 935 16 ÷ 38 49 ÷ 583 Beta-tocopherol ND ÷ 36 ND ÷ 45 ND ÷ 89 ND ÷ 47 Gamma-tocopherol 89 ÷ 2307 ND ÷ 34 ND ÷ 73 ND ÷ 212 Delta-tocopherol 154 ÷ 932 ND ÷ 7,0 ND ÷ 4 ND ÷ 31 Alpha-tocotrienol ND ÷ 69 ND 18 ÷ 107 ND ÷ 627 Gamma-tocotrienol ND ÷ 103 ND 115 ÷ 205 142 ÷ 790 ND ND ND ÷ 3,2 ND ÷ 59 600 ÷ 3370 440 ÷ 1520 240 ÷ 410 191 ÷ 2349 Delta-tocotrienol Tổng số, mg/kg a) Dầu hạt nho Dầu cám gạo ND: không phát hiện. γ-oryzanol có công thức phân tử là: C40H55O4, trọng lượng phân tử 602,89 g/mol, nhiệt độ nóng chảy: 135 – 137oC, là hỗn hợp ester của acid trans-ferulic với các phytosterols và triterpen alcol, gồm các chất chính: 24methylen cycloartanyl ferulat, cycloartenyl ferulat, campesteryl ferulat, sitosteryl ferulate, Δ7-campestenyl ferulate, campestanyl ferulate, sitostanyl ferulate, Δ7-stigmastenyl ferulate, stigamsteryl ferulate, Δ7-sitostenyl ferulate [18]. Hàm lượng γ-oryzanol trong gạo nguyên cám từ 3,5 – 21mg/100g tùy thuộc vào các giống lúa khác nhau. Mặc dù cám gạo giàu dinh dưỡng và các chất có hoạt tính sinh học nhưng cám gạo có độ ổn định thấp, các thành phần trong cám gạo bị phân hủy ngay sau quá trình xay xát do tác động của enzym lipase, proteaza.Trong vòng 24 giờ đầu, cám gạo đã bị biến đổi rất lớn về chất lượng nếu không được ổn định hóa [6], [20]. Đây là lý do vì sao cám gạo ở nước ta vẫn được coi là phụ phẩm, dùng làm thức ăn gia súc, không có giá trị cao. 5 Hình 1.2. Công thức cấu tạo của các cấu tử γ-oryzanol 6 1.2. Quy trình xay xát gạo Hiện nay các nhà máy xay xát lớn nhỏ đều thực hiện quy trình xay xát theo các bước sau: Thóc Thóc Làm sạch Tạp chất Bóc vỏ trấu Vỏ trấu Phân ly thóc – gạo lật Bóc cám Cám xát Xoa bóng Cám xoa Tách tấm Tấm Tách hạt màu Hạt màu Bao gói Sản phẩm Hình 1.3 Sơ đồ quy trình xay xát lúa gạo Khối lượng cám gạo sau khi xay xát chiếm khoảng 10% tổng khối lượng thóc, trong đó cám xát chiếm 60%, cám chiếm xoa 40%. 7 1.3. Công dụng của cám gạo, dầu cám gạo, tác dụng dƣơc lý γ- oryzanol, tình hình nghiên cứu sử dụng dầu cám gạo ở Việt Nam 1.3.1. Công dụng của cám gạo Cám gạo được dùng để bổ sung vitamin B, đặc biệt là B1 và bổ sung acid folic cho khẩu phần ăn của phụ nữ có thai, giúp cho sự phát triển hệ thần kinh của thai nhi. Lượng chất béo trong cám gạo rất cao, thường dùng chiết xuất dầu cám.Ngoài ra, cám gạo có lượng lớn protein, chất xơ, tốt cho sức khỏe con người. Nhiều nghiên cứu trên thế giới chứng minh sử dụng cám gạo có lợi cho sức khỏe: chống lão hóa, ổn định huyết áp, tăng sức đề kháng, cân bằng đường huyết, điều chỉnh hệ thống nội tiết tố cho phụ nữ tiền mãn kinh, hạn chế được sự phát triển của tế bào ung thư [14],[16],[17],[27]. Cám gạo còn được coi là một bí quyết sắc đẹp của người phụ nữ Nhật Bản [32]. Cám gạo được sử dụng trong các chế phẩm sữa rửa mặt giữ ẩm cho da, kem dưỡng da có tác dụng chống oxy hóa, chống lão hóa, hấp thụ UV, giữ ẩm [32]. 1.3.2. Công dụng của dầu cám gạo Tỷ lệ giữa 03 thành phần acid béo no - acid béo không no đơn - acid béo không no đa trong dầu cám gạo gần với tỷ lệ 10:15:10 - tỷ lệ được Hiệp hội tim mạch Hoa Kỳ khuyên nên dùng cho bệnh nhân có vấn đề liên quan đến các bệnh tim mạch để phòng xơ vữa động mạch, tăng huyết áp, cholesterol máu cao [11],[12],[13],[15]. Sử dụng dầu cám gạo như thực phẩm bổ sung giúp mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe trong trường hợp bị tiểu đường bởi cơ chế làm giảm quá trình stress, oxy hóa dẫn tới quá trình tái sinh các tế bào tụy, thận, tim, gan trở lên bình thường [26],[32]. Dầu cám gạo cũng làm giảm tình trạng rối loạn lipid máu, làm giảm sự tăng đáp ứng với nồng độ insulin cao trong trường hợp đái tháo đường [11]. 8 Dầu cám chứa các thành phần hoạt tính sinh học cao như γ- oryzanol, squalene, tocotrienol, tocopherol nên có tác dụng chống oxy hóa mạnh, chống lão hóa, ngăn ngừa sự phát triển của tế bào ưng thư da, ung thư đại tràng, ung thư tụy [21]. Ngoài ra, dầu cám còn được sử dụng trong các sản phẩm chăm sóc da như giữ ẩm, làm mềm da, chống lão hóa, làm trắng da [7], [32]. 1.3.3.Tác dụng dược lý của γ- oryzanol Tác dụng trên thần kinh trung ương [32],[38] - Cải thiện các triệu trứng của phụ nữ tiền mãn kinh, cải thiện trí nhớ người già, rối loạn thần kinh vận động. - Làm giảm viêm loét dạ dày do stress gây ra trên chuột thí nghiệm. - Làm giảm nồng độ TSH do ức chế trực tiếp lên vùng dưới đồi hoặc tuyến yên. Tác dụng chống oxy hóa [21] - Chống oxy hóa gấp 10 lần tocotrienol và tocopherol. - Ức chế quá trình superoxy hóa bảo vệ tế bào gan, ngăn ngừa tổn thương tế bào gan do ethanol. Tác dụng lên chuyển hóa lipid và cholesterol [7],[12,[32] - Làm giảm hấp thu cholesterol ở đường tiêu hóa, tăng đào thải cholesterol qua đường tiêu hóa bằng cách tăng tạo thành muối mật. - Làm giảm nồng độ LDL, V-LDL và tăng nồng độ HDL. Do đó, γ- oryzanol có tác dụng là giảm lipid máu và cholesterol máu. Tác dụng chống viêm [32] - Ức chế sự hoạt động của NF-kB, ức chế biểu hiện gen của TNFα, COX-2, IL1β dẫn đến tác dụng chống viêm. - Ức chế enzyme DNA polymeraza ở động vật có vú dẫn đến tác dụng chống viêm in vivo. Tác dụng chống dị ứng [32] γ- oryzanol gắn kết với IgE làm ngăn cản phản ứng quá mẫn xảy ra Tác dụng trên da [7],[ 9],[ 32]. 9 - Ức chế enzyme tyrosinase ngăn cản hình thành melanin -Tác động lên tuyến nhờn làm cải thiện tình trạng khô da trong trường hợp viêm da cơ địa, da khô - Tác dụng giữ ấm da, ngăn cản tia UV Tác dụng chống ung thư [3] - Hoạt hóa đại thực bào, tế bào NK, ức chế sự phát triển của tế bào ung thư trên chuột thí nghiệm gây ưng thư đại tràng. - Ức chế sự phát triển dòng tế bào ung thư bàng quang DU145 và PC3. 1.3.4. Tình hình nghiên cứu và sử dụng dầu cám gạo, γ- oryzanol trong nƣớc Cám gạo đã được chiết xuất dầu từ những năm 1960, khoảng 10 năm gần đây cám gạo mới trở thành đối tượng được nghiên cứu sâu rộng, bước đầu đã có kết quả nghiên cứu chiết xuất γ-oryzanol, acid γ- amino butyric. Nguyễn Đức Tiến và cộng sự trong phòng thí nghiệm, trích ly cám gạo có được dịch chế phẩm γoryzanol ở quy mô phòng thí nghiệm (0.332g γ-oryzanol/100g cám gạo, H=86.84%). Trong nước đã có sản phẩm dầu ăn từ cám gạo, nhãn hiệu Neptune được sản xuất trong nước, hàm lượng γ-oryzanol 0,3%. 1.4. Các phƣơng pháp chiết xuất dầu cám gạo 1.4.1. Chiết xuất bằng dung môi hữu cơ Những dung môi để chiết xuất dầu cần phải có một điểm sôi tương đối thấp và không dễ cháy,ít độc hại. Một số dung môi được sử dụng chiết xuất dầu cám gạo: n-hexan, iso-propanol, dichloromethan, methanol, ethyl acetat, ethanol. Thông thường, dầu cám gạo thường được chiết xuất bởi n- hexan, tuy nhiên, hàm lượng γ- oryzanol thu được trong dầu không cao. Trong các nghiên cứu tối ưu hóa điều kiện chiết xuất để thu được hàm lượng γ- oryzanol cao, thường sử dụng kết hợp hỗn hợp dung môi với một dung môi khá phân cực như ethanol, methanol, iso – propanol. 10 - Renata Heidtmann-Bemvenuti và cs tìm ra điều kiện tối ưu là: hỗn hợp dung môi n- hexan - isopropanol (1:3), tỷ lệ dung môi/gạo nguyên cám (7,5:1), nhiệt độ 400C, thời gian 40 phút bằng phương pháp ngâm, có khuấy đảo [34]. - Heon Woong Kim và cộng sự sử dụng hỗn hợp dung môi dichloromethanmethanol (2:1), tỷ lệ dung môi/cám gạo (8:1), siêu âm 30 phút ở 300C [18]. - Jeong-Yong Cho và cộng sự: dùng hỗn hợp dung môi n-hexan - ethanol (9:1), tỷ lệ dung môi/gạo nguyên cám (10/1) siêu âm 5 phút, sau đó giữ ở nhiệt độ 700C trong 30 phút, ly tâm 3000 v/p ở 150C . 1.4.2. Chiết xuất bằng CO2 siêu tới hạn CO2 ở trạng thái siêu tới hạn là chất lỏng có khả năng hòa tan và thấm thấu cao, do đó tốc độ chiết, hiệu suất chiết cao hơn các quá trình thông thường. Khi thay đổi điều kiện áp suất, CO2 chuyển sang trạng thái khí, bay hơi, thu được hoạt chất. Sử dụng CO2 siêu tới hạn để chiết xuất có tính chọn lọc, thu được sản phẩm có độ tinh khiết cao [4]. Một số điều kiện tối ưu chiết xuất γ- oryzanol từ cám gạo: Áp suất 417 bar, nhiệt độ 600C Áp suất 480 bar, nhiệt độ 650C Áp suất 680 bar, nhiệt độ 500C, thời gian chiết xuất 25 phút 1.4.3. Phương pháp ép Phương pháp ép thường được sử dụng để ép dầu thực phẩm. Khi nguyên liệu bị nén bới áp suất cao, nhiệt độ sẽ tăng làm dầu nóng chảy và thoát ra khỏi nguyên liệu. Có 2 phương pháp ép: ép thủy lực và ép sử dụng trục vít. Phương pháp ép lạnh thường không thu được hiệu suất chiết cao, tuy nhiên dễ thực hiện ở mô công nghiệp và chi phí rẻ. Trong một nghiên cứu cho thấy, dầu cám gạo chiết xuất bằng phương pháp này chỉ thu được 4,17% khối lượng cám gạo. 11