Tài liệu Thực trạng hoạt động y tế thôn và các yếu tố ảnh hưởng tại huyện tiền hải, tỉnh thái bình (luận văn thạc sỹ y khoa)

Tác giả : Bùi Đình Lĩnh – TT y tế Đảo Phú Quý – Bình Thuận Luận văn tốt nghiệp Thạc sỹ Y Khoa Luận văn dung Font chữ (.VnArial ) nếu máy bạn không có thì cài font vào sử dụng hoặc dùng phần mềm đổi Font. 2 môc lôc §ÆT VÊN §Ò .................................................................................................. 1 Môc tiªu nghiªn cøu ....................................................................................... 4 1. Môc tiªu chung: ....................................................................................... 4 2. Môc tiªu cô thÓ: ....................................................................................... 4 Ch-¬ng 1 ....................................................................................................... 6 Tæng quan tµi liÖu .......................................................................................... 6 1.1 Thùc tr¹ng tæ chøc vµ ho¹t ®éng y tÕ th«n ë ViÖt Nam ............................. 6 1.2. Mét vµi nÐt vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng nh©n viªn y tÕ céng ®ång trªn thÕ giíi.................................................................................................. 18 1.3. Mét sè ®Æc ®iÓm cña ®Þa bµn nghiªn cøu. ......................................... 19 Ch-¬ng 2 ..................................................................................................... 22 §èi t-îng vµ Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu........................................................ 22 2.1. §èi t-îng nghiªn cøu: ........................................................................ 22 2.2. Thêi gian nghiªn cøu: ......................................................................... 22 2.3. §Þa ®iÓm nghiªn cøu: ......................................................................... 22 2.4. Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu: .................................................................. 22 2.5. Ph-¬ng ph¸p chän mÉu: .................................................................... 22 2.6. Mét sè ®Þnh nghÜa chØ tiªu nghiªn cøu: ............................................... 23 2.7. Ph-¬ng ph¸p thu thËp sè liÖu ............................................................ 24 2.8. H¹n chÕ cña ®Ò tµi, khã kh¨n trong nghiªn cøu, h-íng kh¾c phôc ... 25 2.9. §¹o ®øc trong nghiªn cøu .................................................................. 26 Ch-¬ng 3. .................................................................................................... 26 kÕt qu¶ nghiªn cøu ...................................................................................... 26 3.1 KÕt qu¶ nghiªn cøu ®Þnh l-îng............................................................ 26 3.2. KÕt qu¶ nghiªn cøu ®Þnh tÝnh:............................................................. 49 Ch-¬ng 4: Bµn LuËn .................................................................................... 54 Ch-¬ng 5: KÕt luËn ...................................................................................... 68 Ch-¬ng 6: KhuyÕn nghÞ ............................................................................... 70 tµi liÖu Tham kh¶o ....................................................................................... 71 §ÆT VÊN §Ò Y tÕ th«n (YTT) n»m trong hÖ thèng y tÕ c¬ së, ®ãng vai trß quan träng trong c«ng t¸c ch¨m sãc søc khoÎ ban ®Çu (CSSKB§). Nh©n viªn y tÕ th«n (NVYTT) lµ nh÷ng ng-êi gÇn d©n nhÊt. Hä sèng ngay t¹i th«n, n¾m ch¾c ®-îc t×nh h×nh ®êi sèng vµ bÖnh tËt ë mçi gia ®×nh. YTT lµ tai m¾t, lµ c¸nh tay, lµ ®«i ch©n cña tr¹m y tÕ (TYT) x· trong c¸c ho¹t ®éng ch¨m sãc vµ b¶o vÖ søc khoÎ nh©n d©n. V× vËy YTT cã ý nghÜa quan träng vµ rÊt cÇn thiÕt trong viÖc ch¨m sãc søc khoÎ t¹i céng ®ång, nhÊt lµ khu vùc n«ng th«n vµ miÒn nói. ThÊy ®-îc vai trß quan träng cña YTT trong c«ng t¸c CSSKB§ t¹i céng ®ång. §¶ng, ChÝnh phñ, Bé Y tÕ ®· ra nhiÒu nghÞ quyÕt, chØ thÞ vµ quyÕt ®Þnh vÒ t¨ng c-êng vµ cñng cè m¹ng l-íi y tÕ c¬ së trong ®ã cã YTT. Mét trong nh÷ng v¨n b¶n cã ý nghÜa quan träng ®èi víi YTT lµ Q§ 3653 ngµy 15/11/1999 cña Bé tr-ëng Bé Y tÕ ®· qui ®Þnh chøc n¨ng, nhiÖm vô cña NVYTT. QuyÕt ®Þnh ®ã ®· gióp cho NVYTT hiÓu râ h¬n chøc n¨ng, nhiÖm vô cña hä trong c«ng t¸c ch¨m sãc, b¶o vÖ søc khoÎ nh©n d©n, lµ tiªu chÝ phÊn ®Êu ®Ó hä ho¹t ®éng ngµy mét hiÖu qu¶ h¬n. Tuy vËy ho¹t ®éng YTT còng gÆp ph¶i nhiÒu khã kh¨n phøc t¹p nh- c¸c ho¹t ®éng y tÕ kh¸c, v× ®èi t-îng phôc vô cña hä chñ yÕu sèng ë n«ng th«n, tõ ®ång b»ng ven biÓn ®Õn vïng nói cao, vïng s©u vïng xa cña Tæ quèc víi nhiÒu nghÒ nghiÖp kh¸c nhau. Ng- d©n lao ®éng trªn biÓn còng lµ mét ®èi t-îng mµ NVYTT ®· gÆp nhiÒu khã kh¨n trong viÖc thùc hiÖn chøc n¨ng nhiÖm vô, v× thêi gian lao ®éng trªn biÓn cña ng- d©n nhiÒu h¬n thêi gian cã mÆt t¹i nhµ. Mét trong sè c¸c ®Þa ph-¬ng cã ng- d©n lµ huyÖn TiÒn H¶i cña tØnh Th¸i B×nh, ®©y lµ mét huyÖn ven biÓn c¸ch xa Trung t©m cña tØnh h¬n 20 km, diÖn tÝch 245 Km 2 d©n sè 215.129 ng-êi. MËt ®é d©n sè 980ng-êi/ km2. HuyÖn cã 35 x·, thÞ trÊn víi 169 th«n chia thµnh 3 khu (khu §«ng gåm 11 x·, d©n sè 61.461 ng-êi, khu Nam gåm 11 x·, d©n sè 75.315 ng-êi, khu T©y gåm 13 x· d©n sè 78.543 ng-êi). HÖ thèng giao th«ng ®i l¹i t-¬ng ®èi 2 thuËn tiÖn. §êi sèng ng-ßi d©n trong huyÖn t¹m æn ®Þnh. Tû lÖ hé nghÌo chiÕm 8%, thu nhËp b×nh qu©n 2.800.000®/ng-êi/n¨m. Tr×nh ®é phæ cËp cÊp I lµ 100%. Ng-êi d©n ë c¸c x· ven biÓn, ngoµi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cßn sinh sèng b»ng mét sè nghÒ kh¸c nh-: s¶n xuÊt muèi, nu«i trång thuû s¶n vµ ®¸nh b¾t c¸ trªn biÓn. Do vËy c¸c ho¹t ®éng y tÕ c¬ së trong ®ã cã ho¹t ®éng y tÕ th«n ë c¸c x· nµy mang tÝnh chÊt ®Æc thï riªng biÖt, c«ng t¸c ch¨m sãc søc khoÎ ban ®Çu gÆp nhiÒu khã kh¨n. MÆc dï hÖ thèng y tÕ cña huyÖn t-¬ng ®èi hoµn thiÖn vµ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, 100% Sè th«n cã NVYTT ho¹t ®éng. Nh-ng qua ®iÒu tra, pháng vÊn nhanh mét sè nh©n viªn y tÕ th«n thÊy r»ng: Ho¹t ®éng cña ®a sè NVYTT cßn mang tÝnh chÊt thô ®éng, ch-a cã kÕ ho¹ch vµ ph-¬ng ph¸p cô thÓ. Dông cô, ph-¬ng tiÖn phôc vô cho s¬ cøu ban ®Çu vµ truyÒn th«ng gi¸o dôc søc khoÎ cßn thiÕu. Theo kÕt qu¶ kiÓm tra ho¹t ®éng YTT toµn huyÖn n¨m 2004 cña TTYT huyÖn TiÒn H¶i cho thÊy chØ cã 10% NVYTT thùc hiÖn ®-îc 5 nhiÖm vô, 40% NVYTT thùc hiÖn ®-îc 4 nhiÖm vô, 20% NVYTT thùc hiÖn ®-îc 3 nhiÖm vô, 30% NVYTT thùc hiÖn ®-îc 2 nhiÖm vô cña NVYTT ®-îc qui ®Þnh trong QuyÕt ®Þnh 3653 ngµy 15/11/1999 cña Bé tr-ëng Bé Y tÕ. C©u hái ®Æt ra lµ:  Trong n¨m 2004 ®éi ngò NVYTT cña huyÖn TiÒn H¶i ®· thùc hiÖn chøc n¨ng, nhiÖm vô nh- thÕ nµo? Nh÷ng néi dung nhiÖm vô nµo NVYTT ®· lµm ®-îc, ch-a lµm ®-îc, viÖc thùc hiÖn chøc n¨ng, nhiÖm vô ®ã ®· ®ãng gãp ®-îc g× cho c«ng t¸c ch¨m sãc søc khoÎ nh©n d©n. Nh÷ng mÆt chuyªn m«n nghiÖp vô nµo YTT nhËn thÊy cßn yÕu kÐm cÇn ph¶i tËp huÊn?  Nh÷ng khã kh¨n mµ ®éi ngò NVYTT gÆp ph¶i trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng? Nh÷ng yÕu tè nµo ®· ¶nh h-ëng tíi viÖc thùc hiÖn CNNV? 3  C¸c cÊp chÝnh quyÒn, ngµnh y tÕ cña huyÖn TiÒn H¶i cÇn cã nh÷ng gi¶i ph¸p g×? ®Ó cñng cè vµ t¨ng c-êng hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña NVYTT. XuÊt ph¸t tõ thùc tr¹ng trªn cña YTT huyÖn TiÒn H¶i, t«i tiÕn hµnh nghiªn cøu ®Ò tµi: "Thùc tr¹ng ho¹t ®éng y tÕ th«n vµ c¸c yÕu tè ¶nh h-ëng t¹i huyÖn TiÒn H¶i, tØnh Th¸i B×nh , n¨m 2004" 4 Môc tiªu nghiªn cøu 1. Môc tiªu chung: M« t¶ thùc tr¹ng vµ x¸c ®Þnh mét sè yÕu tè ¶nh h-ëng tíi ho¹t ®éng cña YTT huyÖn TiÒn H¶i, tØnh Th¸i B×nh, n¨m 2004. §Ò xuÊt mét sè khuyÕn nghÞ ®Ó n©ng cao chÊt l-îng ho¹t ®éng cña YTT huyÖn TiÒn H¶i, tØnh Th¸i B×nh. 2. Môc tiªu cô thÓ: 2.1 M« t¶ tæ chøc vµ viÖc thùc hiÖn chøc n¨ng, nhiÖm vô cña NVYTT huyÖn TiÒn H¶i, tØnh Th¸i B×nh tõ th¸ng 12/2003 ®Õn th¸ng 12/2004. 2.2 M« t¶ mét sè yÕu tè ¶nh h-ëng tíi viÖc thùc hiÖn chøc n¨ng nhiÖm vô cña NVYTT huyÖn TiÒn H¶i, tØnh Th¸i B×nh, n¨m 2004. Tõ kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p cÇn thiÕt ®Ó t¨ng c-êng n¨ng lùc vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng chuyªn m«n cña m¹ng l-íi YTT trong huyÖn. 5 6 Ch-¬ng 1 Tæng quan tµi liÖu Trong hơn nửa thế kỷ qua thực hiện đường lối ®óng đắn của Đảng về ph¸t triển sự nghiệp chăm sãc sức khoẻ (CSSK) nh©n d©n, ngành y tế đ· thu được những thành tựu to lớn trªn c¸c lĩ nh vực phßng bệnh, chữa bệnh, sản xuất thuốc, ph¸t triển khoa học y dược cũng như chăm sãc sức khoẻ ban đầu(CSSKBĐ). Trong những thành tựu quan trọng ®ã, x©y dựng và ph¸t triển y tế cơ sở trong ®ã cã y tÕ x· ph-êng, th«n b¶n, được đ¸nh gi¸ là một trong những thành tựu quan trọng nhất, nổi bật nhất mang lại lợi Ých thiết thực trong CSSK nh©n d©n ë khắp mọi miền từ đồng bằng đến miền nói, vïng cao, vïng s©u, vïng xa mà kh«ng phải ở nơi nào trªn thế giới cũng cã thể làm được. 1.1 Thùc tr¹ng tæ chøc vµ ho¹t ®éng y tÕ th«n ë ViÖt Nam 1.1.1 T×nh h×nh chung vÒ hÖ thèng y tÕ ViÖt Nam ViÖt Nam lµ mét n-íc n«ng nghiÖp, kho¶ng 80% d©n sè lµm n«ng nghiÖp sèng ë n«ng th«n. §Þa h×nh ®åi nói phøc t¹p, chia c¾t, giao th«ng ®i l¹i cßn khã kh¨n ®Æc biÖt lµ c¸c vïng n«ng th«n, vïng miÒn nói, vïng s©u. M« h×nh bÖnh tËt cña n-íc ta lµ m« h×nh bÖnh tËt cña mét n-íc chËm ph¸t triÓn thuéc vïng nhiÖt ®íi nãng Èm, ®èi t-îng phôc vô cña y tÕ chñ yÕu lµ n«ng d©n. Tõ thùc tÕ ®ã hÖ thèng Y tÕ ViÖt Nam ®-îc x©y dùng vµ qu¶n lý trªn c¸c nguyªn t¾c: - B¶o ®¶m phôc vô nh©n d©n kÞp thêi, cã hiÖu qu¶ cao, ®¸p øng ®-îc nhu cÇu cña ng-êi d©n khi cÇn lµ cã s½n thÇy, s½n thuèc. - X©y dùng theo h-íng y tÕ dù phßng b¶n chÊt cña nÒn y tÕ XHCN - Phï hîp víi t×nh h×nh kinh tÕ cña mçi ®Þa ph-¬ng. - Phï hîp víi tr×nh ®é khoa häc kü thuËt vµ kh¶ n¨ng qu¶n lý cña ngµnh y tÕ. - §¶m b¶o kh«ng ngõng n©ng cao chÊt l-îng phôc vô. 7 Trªn c¬ së cña c¸c nguyªn t¾c ®ã, hÖ thèng y tÕ ë n-íc ta hiÖn nay ®-îc chia theo 4 tuyÕn: TuyÕn trung -¬ng, tuyÕn tØnh/ thµnh phè, tuyÕn quËn/ huyÖn/ thÞ x·, tuyÕn x·/ ph-êng. Y tÕ c¬ së bao gåm tuyÕn quËn/ huyÖn/ thÞ x· vµ tuyÕn x·/ ph-êng, trong ®ã cã y tÕ th«n b¶n ë miÒn nói vµ y tÕ th«n ë miÒn xu«i. Y tÕ c¬ së ®ãng vai trß quan träng trong c«ng t¸c ch¨m sãc vµ b¶o vÖ søc khoÎ nh©n d©n. Y tÕ c¬ së lµ ®¬n vÞ y tÕ gÇn d©n nhÊt, ph¸t hiÖn ra nh÷ng vÊn ®Ò y tÕ sím nhÊt vµ gi¶i quyÕt h¬n 80% khèi l-îng y tÕ t¹i chç. lµ n¬i thÓ hiÖn sù c«ng b»ng trong ch¨m sãc søc khoÎ nh©n d©n. Y tÕ c¬ së còng lµ n¬i trùc tiÕp triÓn khai, thùc hiÖn vµ kiÓm nghiÖm c¸c chñ tr-¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng, Nhµ n-íc vÒ y tÕ. Y tÕ c¬ së lµ bé phËn quan träng trong ngµnh y tÕ tham gia vµo æn ®Þnh chÝnh trÞ, kinh tÕ x· héi t¹i céng ®ång d©n c-. [19] Trong nh÷ng n¨m tõ 1976 ®Õn 1990 m¹ng l-íi y tÕ c¬ së ®øng tr-íc nh÷ng khã kh¨n phøc t¹p. Sù chuyÓn ®æi chËm ch¹p cña hÖ thèng hµnh chÝnh nhµ n-íc, c¬ chÕ qu¶n lý quan liªu bao cÊp ®· lµm cho y tÕ c¬ së bÞ xuèng cÊp nghiªm träng. §éi ngò c¸n bé y tÕ thiÕu, kinh phÝ ho¹t ®éng kh«ng cã. §Æc biÖt ë vïng nói, vïng s©u, vïng xa nhiÒu bÖnh viÖn huyÖn kh«ng cã bÖnh nh©n ®Õn ®iÒu trÞ, nhiÒu tr¹m y tÕ x· bá hoang, y tÕ th«n bÞ l·ng quªn [19]. HiÖn nay, víi t¸c ®éng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu mµ ngµnh y tÕ ®¹t ®-îc nh- trang thiÕt bÞ y tÕ phôc vô chÈn ®o¸n vµ ®iÒu trÞ cho bÖnh nh©n ngµy cµng hiÖn ®¹i, tr×nh ®é cña c¸n bé y tÕ ®-îc n©ng cao, ®· x©y dùng ®-îc nhiÒu bÖnh viÖn chuyªn khoa s©u, nhiÒu viÖn nghiªn cøu, cã sù tham gia cña y tÕ ngoµi c«ng lËp vµo c«ng t¸c ch¨m sãc søc khoÎ nh©n d©n. Tuy nhiªn d-íi t¸c ®éng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng mét sè n¬i, mét sè c¬ së kh¸m ch÷a bÖnh ®· coi c¸c dÞch vô ch¨m sãc søc khoÎ nh- lµ ph-¬ng tiÖn ®Ó kinh doanh kiÕm lêi, mét sè c¸n bé y tÕ kh«ng cßn gi÷ ®-îc phÈm chÊt ®¹o ®øc cña ng-êi thÇy thuèc coi bÖnh nh©n lµ n¬i ®Ó kiÕm tiÒn. NÒn kinh tÕ thÞ tr-êng còng lµm xuÊt 8 hiÖn sù ph©n ho¸ giµu nghÌo (®Æc biÖt ë n«ng th«n), nh÷ng ng-êi cã thu nhËp cao th-êng cã xu h-íng t×m kiÕm dÞch vô KCB chÊt l-îng cao, v-ît qua y tÕ tuyÕn d-íi ®Ó ®i tíi c¸c tuyÕn y tÕ cao h¬n. Cßn nh÷ng ng-êi nghÌo hoµn c¶nh kinh tÕ khã kh¨n th× viÖc tiÕp cËn vµ sö dông c¸c dÞch vô y tÕ cßn rÊt h¹n chÕ. Thùc tr¹ng ë vïng n«ng th«n vµ miÒn nói phÇn lín nh©n d©n cã thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng-êi rÊt thÊp, v× vËy ®· kh«ng cã ®ñ kh¶ n¨ng chi tr¶ cho c¸c dÞch vô y tÕ mçi khi bÞ èm ®au, bÖnh tËt[19]. Nhà nước ta còng ®· tăng cường đầu tư qua c¸c ch-¬ng tr×nh y tÕ, mặt kh¸c t×nh h×nh kinh tÕ x· héi cã nhiÒu thay ®æi tiÕn bé, ®êi sèng cña ng-êi d©n ngày càng ®-îc n©ng cao, mối quan hệ gi÷a ng-êi cung øng và sö dông dÞch vô theo ph-¬ng thøc "bªn cho" - "bªn nhận" kh«ng cßn tiÕp tôc nh- tr-íc. Song song với việc tồn tại theo phương thức cã thu trong dịch vụ y tế h×nh thành một quan hệ phục vụ theo kiểu cơ chế thị trường. Đã là quan hệ giữa một bªn là " người b¸n" và một bªn là "người mua". Đến nay, mọi người đều cã quyền lựa chọn dịch vô KCB nh- nhau, nhưng phải trả tiền. Nhà n-íc chØ cung cÊp c¸c dÞch vô y tÕ cơ b¶n cho những ®èi tượng chÝnh s¸ch, ch-¬ng tr×nh quèc gia như ng-êi nghÌo, trÎ em, bÖnh x· héi… Khả năng lựa chọn dÞch vô y tÕ theo nhu cầu lại phụ thuộc vào nhiều yÕu tè, trong ®ã điều kiện kinh tế, khoảng c¸ch tới cơ së y tÕ, c¸c yÕu tè tËp qu¸n… Đ©y là vấn đề khã khăn đối với người nghÌo, vïng s©u và vïng xa. Sự mất c«ng bằng trong tiếp cận với dÞch vô y tÕ giữa ng-êi giÇu và ng-êi nghÌo, n«ng th«n với thành thị, miền xu«i và miền nói….Do vËy vÊn ®Ò nµy chỉ cã thể giải quyết th«ng qua hệ thống y tế c«ng cộng. §Ó h¹n chÕ t×nh tr¹ng mÊt c«ng b»ng trong viÖc cung cÊp dÞch vô ch¨m sãc søc khoÎ, c¸ch tèt nhÊt lµ chóng ta ph¸t triÓn m¹ng l-íi y tÕ c¬ së trªn tÊt c¶ c¸c mÆt, trong ®ã ®Æc biÖt chó ý tíi y tÕ x· vµ y tÕ th«n. Cã nh- vËy chóng ta míi cã thÓ ®¶m b¶o ®-îc sù c«ng b»ng trong CSSK cho ng-êi 9 d©n vµ ®¸p øng ®-îc nhiÒu h¬n cho c¸c ®èi t-îng nghÌo, vïng nghÌo, vïng cao, vïng s©u, vïng xa, vïng gÆp nhiÒu khã kh¨n [11] Y tÕ c¬ së lµ tuyÕn quan träng nhÊt triÓn khai thùc hiÖn CSSKB§. Tuyªn ng«n Alma- Ata n¨m 1978 ®· ®-a ra 8 néi dung chñ yÕu cña CSSKB§. §ã lµ: 1- Gi¸o dôc søc kháe, 2- Dinh d-ìng vµ vÖ sinh thùc phÈm, 3- Cung cÊp n-íc s¹ch vµ thanh khiÕt m«i tr-êng, 4- B¶o vÖ søc kháe bµ mÑ trÎ em vµ kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh, 5- Tiªm chñng më réng phßng chèng 6 bÖnh trÎ em, 6- Phßng chèng c¸c bÖnh dÞch vµ bÖnh x· héi, 7Ch÷a bÖnh t¹i nhµ vµ xö trÝ c¸c vÕt th-¬ng th«ng th-êng, 8- §¶m b¶o thuèc thiÕt yÕu. ViÖt Nam ®· bæ sung thªm 2 néi dung lµ 9- Qu¶n lý søc kháe, 10KiÖn toµn m¹ng l-íi y tÕ c¬ së [30]. Cã thÓ thÊy r»ng nh÷ng néi dung CSSKB§ nªu trªn ph¶i ®-îc thùc hiÖn th«ng qua m¹ng l-íi y tÕ c¬ së, ph¶i g¾n liÒn víi y tÕ c¬ së. Cñng cè vµ hoµn thiÖn y tÕ c¬ së cã ý nghÜa chiÕn l-îc trong hÖ thèng y tÕ Nhµ n-íc, gãp phÇn quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng cña CSSKB§. Trong nh÷ng n¨m qua, ®-îc sù quan t©m chØ ®¹o cña §¶ng vµ Nhµ n-íc m¹ng l-íi y tÕ c¬ së ®· cã nh÷ng b-íc ph¸t triÓn m¹nh. NghÞ quyÕt lÇn thø 4 Ban ChÊp hµnh Trung -¬ng §¶ng kho¸ VII “ VÒ nh÷ng vÊn ®Ò cÊp b¸ch trong sù nghiÖp ch¨m sãc vµ b¶o vÖ søc khoÎ nh©n d©n ” ngµy 14/11/1993 ®· chØ râ “ Cñng cè y tÕ c¬ së lµ nhiÖm vô cÊp b¸ch hiÖn nay cña ngµnh y tÕ ” [1] Môc tiªu l©u dµi cña m¹ng l-íi y tÕ c¬ së lµ: “Cïng víi c¸c ngµnh kh¸c ®¶m b¶o ngµy mét ®Çy ®ñ nhÊt c¸c yªu cÇu vÒ phßng bÖnh, ch÷a bÖnh, b¶o vÖ søc khoÎ, kÐo dµi tuæi thä khoÎ m¹nh, n©ng cao chÊt l-îng ®êi sèng ”. M¹ng l-íi y tÕ c¬ së ph¶i xuÊt ph¸t tõ n«ng th«n, ®µo t¹o nh©n lùc y tÕ tõ ®ã quay vÒ phôc vô nh©n d©n t¹i chç, g¾n bã víi ®êi sèng n«ng th«n, lín m¹nh vµ ph¸t triÓn cïng víi sù ®i lªn cña n«ng th«n [2][5]. 1.1.2 C¸c tån t¹i chñ yÕu hiÖn nay trong ho¹t ®éng cña hÖ thèng y tÕ c¬ së. 10 Sù qu¸ t¶i bÖnh nh©n cña c¸c bÖnh viÖn tuyÕn trªn trong khi ®ã tuyÕn c¬ së ho¹t ®éng kh«ng hÕt kh¶ n¨ng, hiÖn nay hÇu hÕt c¸c bÖnh viÖn ®Òu cã c«ng suÊt sö dông gi-êng bÖnh v-ît qu¸ 100%. Trong sè nh÷ng bÖnh nh©n ®ã phÇn lín chØ cÇn ®iÒu trÞ t¹i tuyÕn y tÕ c¬ së hoÆc ®¸ng lÏ kh«ng cÇn ph¶i chuyÓn tuyÕn nÕu ®-îc ph¸t hiÖn sím vµ ®iÒu trÞ kÞp thêi t¹i y tÕ c¬ së. §iÒu ®ã chøng tá chÊt l-îng ho¹t ®éng cña y tÕ c¬ së cßn h¹n chÕ, ng-êi d©n cßn thiÕu tin t-ëng vµ quan niÖm sai lÇm vÒ c«ng t¸c CSSK cña y tÕ c¬ së. §a sè c¸c dÞch vô CSSK ®-îc thùc hiÖn t¹i y tÕ x· nh-ng ®éi ngò c¸n bé y tÕ x· cßn thiÕu, ch-a ®ång ®Òu gi÷a c¸c khu vùc, c¬ cÊu c¸n bé y tÕ kh«ng cÇn ®èi, kinh phÝ ho¹t ®éng Ýt, n¨ng lùc c¸n bé cßn h¹n chÕ. Néi dung phôc vô cña c¸n bé y tÕ c¬ së lµ CSSKB§, lµ y tÕ c«ng céng nh-ng ch-¬ng tr×nh ®µo t¹o cßn ch-a ®¸p øng ®-îc yªu cÇu trªn. C«ng t¸c ®µo t¹o nãi chung vÉn lÊy ng-êi bÖnh lµ trung t©m, c«ng t¸c kh¸m ch÷a bÖnh lµ chñ yÕu, cßn ch-a quan t©m ®Õn y tÕ c«ng céng. 1.1.3. LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña m¹ng l-íi y tÕ th«n ViÖt Nam Trong lÞch sö ngµnh Y tÕ ViÖt Nam, m¹ng l-íi YTT ®· ®-îc h×nh thµnh tõ sau C¸ch m¹ng Th¸ng 8 víi nh÷ng tªn gäi kh¸c nhau nh-: VÖ sinh viªn (ë n«ng th«n), cøu th-¬ng (qu©n ®éi). Trong nÒn kinh tÕ tËp trung bao cÊp tr-íc Kho¸n 10 trong n«ng nghiÖp YTT g¾n liÒn víi hîp t¸c x· vµ ®éi s¶n xuÊt. YTT do hîp t¸c x· tr¶ phô cÊp b»ng c«ng ®iÓm, cÊp ruéng ®Ó tù thu ho¹ch, trong thêi kú nµy ho¹t ®éng cña YTT t-¬ng ®èi cã nÒ nÕp, hoµn thµnh tèt nhiÖm vô ®-îc giao xøng ®¸ng lµ c¸nh tay nèi dµi cña y tÕ c¬ së. NhiÖm vô cña hä lµ thùc hiÖn c«ng t¸c tuyªn truyÒn vÖ sinh phßng bÖnh, ho¹t ®éng g¾n liÒn víi phong trµo nh- 3 s¹ch, 4 diÖt, s¹ch lµng tèt ruéng, ¨n chÝn uèng s«i.... [7][19] Trong mÊy n¨m giao thêi cña ch-¬ng tr×nh ®æi míi, nÒn kinh tÕ vµ ngµnh y tÕ ®· thay ®æi ®¸ng kÓ. Khi ®æi míi ra ®êi, hÖ thèng c¸c hîp t¸c x· n«ng nghiÖp kh«ng cßn tån t¹i vµ cïng víi sù tan r· cña hÖ hèng nµy lµ sù xuÊt hiÖn cña y tÕ céng ®ång, nh÷ng ng-êi cã tr¸ch nhiÖm hç trî c«ng viÖc cña c¸n bé y tÕ t¹i c¸c tr¹m y tÕ x· th«ng qua céng ®ång. C¸c tr¹m y tÕ x· 11 tr-íc kia th-êng phô thuéc vµo nguån tµi chÝnh do c¸c hîp t¸c x· n«ng nghiÖp cung cÊp, th× thay vµo ®ã ®· ph¶i dùa vµo nguån kinh phÝ lu«n trong t×nh tr¹ng thiÕu thèn vµ phô thuéc vµo nguån kinh phÝ cña Uû ban Nh©n d©n x·. Do vËy, c¸c nguån kinh phÝ cho x©y dùng vµ n©ng cÊp c¬ së h¹ tÇng, trang thiÕt bÞ, thuèc men vµ ®µo t¹o ®· bÞ gi¶m nghiªm träng vµ chÊt l-îng dÞch vô ch¨m sãc søc khoÎ ë tuyÕn ®Þa ph-¬ng còng sa sót nghiªm träng, thËm trÝ l-¬ng cña c¸n bé y tÕ x· còng bÞ tr¶ thÊt th-êng. V× thÕ, m¹ng l-íi y tÕ c¬ së ë tuyÕn thÊp nhÊt trªn c¶ n-íc vµ c¸c c¸n bé y tÕ do céng ®ång cÊp kinh phÝ, vèn tõng lµ x-¬ng sèng cña hÖ thèng y tÕ quèc gia tõ nh÷ng n¨m 1960 khi ®ã ®· ®øng tr-íc vùc th¼m cña sù sôp ®æ [23]. Sau Kho¸n 10 vµ chuyÓn ®æi c¬ chÕ qu¶n lý trong n«ng nghiÖp, ruéng ®Êt ®-îc kho¸n tíi hé gia ®×nh vµ ng-êi d©n. Y tÕ th«n kh«ng cßn ai ch¨m lo, kh«ng cã ai qu¶n lý vµ kh«ng ®-îc tr¶ phô cÊp v× thÕ y tÕ th«n ®· kh«ng cßn ho¹t ®éng. Tõ sau §¹i héi §¶ng lÇn thø VIII, sau 4 n¨m triÓn khai Th«ng t- Liªn bé sè 08/ TTLB h-íng dÉn thùc hiÖn QuyÕt ®Þnh 58/TTg vµ QuyÕt ®Þnh 131/TTg cña Thñ t-íng ChÝnh phñ quy ®Þnh mét sè vÊn ®Ò vÒ tæ chøc vµ chÕ ®é chÝnh s¸ch víi y tÕ c¬ së, theo ®ã Ýt nhÊt mçi th«n, lµng, b¶n cã mét c¸n bé y tÕ hoÆc nh©n viªn y tÕ céng ®ång ho¹t ®éng, phô cÊp do x·, ph-êng tr¶ theo c«ng viÖc [2][3]. Theo NghÞ ®Þnh 37/CP ngµy 20/6/1996, phÊn ®Êu ®Õn n¨m 2000: 100% th«n, b¶n cã nh©n viªn y tÕ th«n ho¹t ®éng. Theo QuyÕt ®Þnh 35/TTg ngµy 19/3/2001, phÊn ®Êu ®Õn n¨m 2010, th-êng xuyªn 100% th«n b¶n cã NVYT cã tr×nh ®é s¬ häc trë lªn. Ph¸t triÓn ®éi ngò t×nh nguyÖn viªn y tÕ t¹i c¸c th«n/ Êp miÒn ®ång b»ng. Cïng víi sù æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn cña hÖ thèng y tÕ c¬ së, YTT còng dÇn ®-îc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn. M¹ng l-íi YTT ®· ®-îc kiÖn toµn vµ ph¸t triÓn réng kh¾p trªn toµn quèc vµ cã hiÖu qu¶. Theo thèng kª cña Vô Tæ chøc C¸n bé - Bé Y tÕ n¨m 1998 c¶ n-íc cã 83.737 th«n b¶n Êp, chØ cã 41.135 th«n b¶n Êp cã nh©n viªn y tÕ ho¹t ®éng b»ng 49,12%. N¨m 2000 12 c¶ n-íc cã 106.585 th«n b¶n Êp ®· cã 77.643 th«n b¶n Êp cã nh©n viªn y tÕ ho¹t ®éng, ®¹t tû lÖ 72,84%[19]. §Õn n¨m 2002 møc ®é bao phñ YTT ®· ®-îc réng kh¾p c¶ n-íc. Tû lÖ bao phñ YTT ®-îc chØ ra t¹i biÓu ®å 1. 95,0 100 80 83,0 66,6 62,0 76,1 82,5 72,3 60,7 60 Tû lÖ % 40 20 0 §B s«ng §«ng b¾c T©y b¾c B¾c Nam hång Trung bé Trung bé T©y nguyªn §«ng §B S«ng Nam Bé cöu Long BiÓu ®å 1: §é bao phñ YTT theo vïng l·nh thæ (Nguån : §iÒu tra y tÕ quèc gia n¨m 2002) Tû lÖ NVYTT cã tr×nh ®é chuyªn m«n ph©n theo vïng l·nh thæ qua §iÒu tra y tÕ Quèc gia n¨m 2002 ®-îc biÓu thÞ b»ng biÓu ®å 2 d-íi ®©y. 80 70 60 50 Tû lÖ % 40 30 20 10 0 74,4 65,2 59,2 52,9 36,9 23,3 §B S«ng hång §«ng T©y B¾c B¾c B¾c Trung Bé 29,6 23,8 Nam T©y §«ng §B Trung nguyªn Nam Bé S«ng Bé cöu long BiÓu ®å 2: Chuyªn m«n y tÕ cña NVYTT theo vïng l·nh thæ (Nguån: §iÒu tra y tÕ quèc gia n¨m 2002) 13 Møc ®é ho¹t ®éng YTT theo ®iÒu tra y tÕ quèc gia n¨m 2002 ®-îc biÓu thÞ b»ng biÓu ®å 3 d-íi ®©y. VDKHHGD 92% TD dÞch 97% Ph¸t hiÖn bÖnh 96% S¬ cøu 78% VDTCMR 99,5% TDSKTE 95% §ì ®Î 13% 40% KCB 0 20 40 60 Tû lÖ % 80 100 120 BiÓu ®å 3: Ho¹t ®éng YTTB (Nguån : §iÒu tra y tÕ quèc gia 2001 – 2002) §Õn 31/12/2002 tæng sè tæ d©n phè cña ph-êng trong c¶ n-íc lµ 32.063; trong ®ã cã 7.434 tæ d©n phè cã nh©n viªn y tÕ ho¹t ®éng, chiÕm tû lÖ 23.19%. Tæng sè th«n b¶n Êp cña x·, thÞ trÊn lµ 87.246; trong ®ã cã 78.793 th«n b¶n Êp cã nh©n viªn y tÕ ho¹t ®éng, chiÕm tû lÖ 90.31%[23]. §Õn cuèi n¨m 2003 c¶ n-íc cã 29.074 tæ d©n phè th× cã 16.976 tæ d©n phè cã nh©n viªn y tÕ ho¹t ®éng, chiÕm tû lÖ 58.39%. C¶ n-íc cã 87.285 th«n b¶n Êp th× cã 79.628 th«n b¶n Êp cã nh©n viªn y tÕ ho¹t ®éng, chiÕm tû lÖ 91,23%. Trong sè 102.882 nh©n viªn y tÕ th«n b¶n ho¹t ®éng trong c¶ n-íc nh-ng chØ cã 59.761 (58.08%) nh©n viªn y tÕ th«n b¶n ®-îc tr¶ phô cÊp ho¹t ®éng[15]. 1.1.4. Mét sè ®¸nh gi¸ vÒ ho¹t ®éng YTT cña mét sè t¸c gi¶ ®· nghiªn cøu. N¨m 1996-1997 Vô Tæ chøc C¸n bé - Bé Y tÕ vµ §¬n vÞ ChÝnh s¸ch tiÕn hµnh nghiªn cøu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ tæ chøc, ho¹t ®éng cña y tÕ c¬ së sau khi cã QuyÕt ®Þnh 58/TTg vµ QuyÕt ®Þnh 131/TTg thÊy trong sè 31.732 14 NVYTT cña 7 tØnh ®-îc ®iÒu tra cã trªn 50% NVYTT cã tr×nh ®é s¬ häc, h¬n 10% lµ tr×nh ®é trung häc trë lªn, sè cßn l¹i ch-a qua ®µo t¹o vÒ y tÕ. HÇu hÕt c¸c NVYTT cã tr×nh ®é trung häc trë lªn lµ nh÷ng c¸n bé y tÕ qu©n, d©n y nghØ h-u, mÊt søc. ChØ cã 30,4% sè x· cã chÕ ®é phô cÊp cho NVYTT. Pháng vÊn 41 NVYTT vÒ thùc hiÖn néi dung chøc n¨ng, nhiÖm vô kÕt qu¶ nh- sau: Thùc hiÖn c«ng t¸c dù phßng cã 80,5%, s¬ cøu ban ®Çu lµ 75,6%, tuyªn truyÒn sinh ®Î kÕ ho¹ch 70,7%, ®iÒu trÞ t¹i nhµ 39%[11]. Theo nghiªn cøu cña Lý Ngäc KÝnh t¹i huyÖn §ång Hû, tØnh Th¸i Nguyªn cho thÊy t¹i c¸c th«n cã y tÕ th«n ho¹t ®éng th× c¸c chØ sè vÒ y tÕ ®-îc c¶i thiÖn râ rÖt. Tû lÖ c¸c gia ®×nh cã giÕng n-íc hîp vÖ sinh t¨ng tõ 81,9% lªn 98,4%; hè xÝ hîp vÖ sinh t¨ng tõ 42,4% lªn 90,1%. T×nh h×nh bÖnh tËt gi¶m, tû lÖ sö dông dÞch vô y tÕ t¨ng, c«ng t¸c ch¨m sãc vµ b¶o vÖ søc khoÎ bµ mÑ trÎ em cã nh÷ng b-íc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ. Ng-êi d©n chÊp nhËn m« h×nh YTT vµ ®ång ý ®ãng gãp ®Ó duy tr× ho¹t ®éng cña m« h×nh [27]. C¸c t¸c gi¶ NguyÔn Thµnh Trung, §µm Kh¶i Hoµn khi nghiªn cøu m« h×nh y tÕ th«n ë x· Hîp TiÕn huyÖn §ång Hû, tØnh Th¸i Nguyªn thÊy r»ng: - Tû lÖ hé gia ®×nh sö dông nguån n-íc hîp vÖ sinh t¨ng tõ 43,6% lªn 52,1%. - Tû lÖ hé gia ®×nh sö dông hè xÝ hîp vÖ sinh t¨ng tõ 10,6% lªn 19,2%. - Tû lÖ trÎ em ®-îc bó sím t¨ng tõ 71,6 lªn 83,3%. - Tû lÖ trÎ em bÞ bÖnh tËt gi¶m tõ 9,53% xuèng cßn 5,7%. - §a sè ý kiÕn ng-êi d©n cho r»ng cÇn ph¶i duy tr× ®éi ngò YTT vµ chÊp nhËn huy ®éng céng ®ång ®ãng gãp ®Ó duy tr× ho¹t ®éng cña ®éi ngò YTT. Mét sè t¸c gi¶ nghiªn cøu ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng cña m« h×nh “nhµ y tÕ b¶n”[27]. Khi ®iÒu tra 30 b¶n cã can thiÖp m« h×nh “nhµ y tÕ b¶n” vµ 30 b¶n ®èi chøng, kÕt qu¶ cho thÊy ë nhãm can thiÖp: - T×nh h×nh vÖ sinh ®-îc c¶i thiÖn râ rÖt 15 - Tû lÖ cóng b¸i khi cã ng-êi èm gi¶m râ. - C«ng t¸c ch¨m sãc SKBMTE tèt h¬n. - KiÕn thøc cña bµ mÑ t¨ng râ rÖt. - T×nh h×nh søc khoÎ nãi chung cã nhiÒu c¶i thiÖn. 1.1.5. Ph-¬ng h-íng s¾p tíi cña ngµnh y tÕ víi m¹ng l-íi YYT: Ph¸t triÓn y tÕ c¬ së lµ thùc hiÖn c«ng b»ng trong CSSK cho nh©n d©n, ®¶m b¶o cho ng-êi nghÌo còng ®-îc tiÕp cËn vµ sö dông c¸c dÞch vô y tÕ. Trªn 90% ng-êi nghÌo sèng ë vïng n«ng th«n, miÒn nói, vïng s©u vïng xa. PhÇn lín ng-êi nghÌo chØ cã kh¶ n¨ng tiÕp cËn vµ sö dông c¸c dÞch vô y tÕ ë gÇn nhÊt vµ cã gi¸ c¶ phï hîp víi kh¶ n¨ng chi tr¶. V× vËy, ph¸t triÓn y tÕ c¬ së lµ thùc hiÖn xãa ®ãi gi¶m nghÌo, b¶o ®¶m c«ng b»ng trong CSSK vµ n©ng cao chÊt l-îng cuéc sèng cho mäi ng-êi d©n. ChÝnh v× vËy, ®Çu tcho ph¸t triÓn y tÕ c¬ së lµ ®Çu t- cã hiÖu qu¶ cao vµ chi phÝ thÊp, ph¹m vi bao phñ réng. KÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ y tÕ c«ng céng cho thÊy cø 100 tr-êng hîp èm th× cã kho¶ng 80-90 tr-êng hîp m¾c c¸c chøng bÖnh th«ng th-êng, cã thÓ ch÷a khái ngay t¹i nhµ vµ céng ®ång; chØ cã 5-10% cÇn ®i kh¸m vµ ®iÒu trÞ t¹i tuyÕn tØnh vµ tuyÕn Trung -¬ng. Tæ chøc Y tÕ thÕ giíi còng khuyÕn c¸o: chØ víi 1 ®« la tiÒn thuèc thiÕt yÕu b×nh qu©n ®Çu ng-êi cã thÓ ®iÒu trÞ hÇu hÕt c¸c bÖnh tËt th«ng th-êng cña nh©n d©n [29]. Mét ®Ò xuÊt cña ChÝnh phñ vÒ c«ng b»ng trong ch¨m sãc søc khoÎ (®Æc biÖt lµ cung cÊp ®ñ c¸c dÞch vô y tÕ cho nh©n d©n ë c¸c vïng s©u, vïng xa) lµ biÖn ph¸p ®Èy m¹nh viÖc cñng cè, n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña m¹ng l-íi c¸n bé y tÕ th«n. NhiÖm vô cña c¸c c¸n bé y tÕ th«n sÏ thay ®æi tuú theo nhu cÇu thùc tÕ trong mçi tr-êng hîp cô thÓ. HiÖn nay chñ tr-¬ng ®µo t¹o cho y tÕ th«n còng t-¬ng tù nh- ®µo t¹o y t¸ s¬ cÊp, ch-¬ng tr×nh gi¶ng d¹y thÝch hîp vµ ph-¬ng ph¸p ®µo t¹o phï hîp víi gi¸o dôc cho ng-êi lín tuæi. ViÖc ®µo t¹o c¸n bé y tÕ th«n ph¶i ®-îc chia thµnh c¸c giai ®o¹n nhá. C¸c giai ®o¹n nµy ph¶i ®ñ ng¾n ®Ó c¸c häc viªn kh«ng ph¶i mÊt qu¸ nhiÒu thêi gian xa nhµ vµ l-îng th«ng tin ®-îc truyÒn thô còng kh«ng 16 nªn qu¸ nhiÒu ®Ó hä cã thÓ tiÕp thu ®-îc mét lÇn. Khi hä sö dông thêi gian ë nhµ gi÷a c¸c giai ®o¹n ®µo t¹o, hä cã thÓ ¸p dông nh÷ng g× hä võa häc ®-îc vµo thùc tÕ vµ t×m ra nh÷ng c©u hái hoÆc nh÷ng khã kh¨n, v-íng m¾c mµ gi¸o viªn cã thÓ gi¶i thÝch, gi¶ng cho hä sau nµy khi hä quay trë l¹i líp häc ë giai ®o¹n tiÕp theo. Khi c¸c c¸n bé y tÕ th«n ®· hoµn thµnh kho¸ ®µo t¹o, hä sÏ ®-îc nhËn mét bé dông cô vµ ph-¬ng tiÖn ®Ó gióp hä ¸p dông nh÷ng kiÕn thøc võa häc ®-îc. CÇn cã mét hÖ thèng gi¸m s¸t ®Ó n©ng cao kü n¨ng cña NVYTT, kÓ c¶ viÖc ®µo t¹o cho c¸n bé y tÕ x· ®Ó cã thÓ gi¸m s¸t c¸c c¸n bé y tÕ th«n víi tinh thÇn hç trî [8] [23]. NVYTT lµ ng-êi gÇn d©n nhÊt cã nhiÖm vô tuyªn truyÒn gi¸o dôc søc khoÎ, ph¸t hiÖn sím dÞch bÖnh, xö trÝ ban ®Çu nh÷ng cÊp cøu, ch¨m sãc nh÷ng ng-êi m¾c bÖnh nhÑ vµ bÖnh m·n tÝnh....YTT cã vai trß quan träng trong c«ng t¸c CSSK t¹i céng ®ång. V× vËy kh«i phôc vµ cñng cè ho¹t ®éng cña m¹ng l-íi NVYTT lµ nhiÖm vô cÊp b¸ch hiÖn nay cña toµn x· héi. TiÕp tôc qu¸n triÖt NghÞ quyÕt Trung -¬ng 4 kho¸ VII vµ NghÞ ®Þnh 37/ CP vÒ ®Þnh h-íng chiÕn l-îc ch¨m sãc vµ b¶o vÖ søc khoÎ nh©n d©n, Bé Y tÕ chñ tr-¬ng kh«i phôc vµ cñng cè m¹ng l-íi NVYTT trong ph¹m vi c¶ n-íc [4]. Môc tiªu phÊn ®Êu mçi th«n b¶n cã Ýt nhÊt mét nh©n viªn y tÕ ho¹t ®éng. C¸c nh©n viªn y tÕ th«n cã thÓ kh¸m thai, ®ì ®Î, kh¸m ch÷a bÖnh th«ng th-êng, s¬ cøu ban ®Çu c¸c cÊp cøu ngo¹i khoa, s¶n khoa vµ triÓn khai c¸c ho¹t ®éng phßng bÖnh, chèng dÞch, ch¨m sãc søc khoÎ ban ®Çu. VÒ nh©n lùc: §èi víi c¸c nh©n viªn y tÕ ®· cã tõ tr-íc th× båi d-ìng thªm kiÕn thøc vÒ y tÕ c«ng céng, c¸ch tiÕp cËn lµm viÖc víi céng ®ång, kü n¨ng truyÒn th«ng gi¸o dôc søc khoÎ. Cã thÓ lång ghÐp víi céng t¸c viªn d©n sè, céng t¸c viªn dinh d-ìng, gi¸o viªn (vïng s©u, vïng xa), qu©n y cña c¸c ®ån biªn phßng, chi héi phô n÷...cã thÓ tuyÓn chän nh÷ng ng-êi cã tr×nh ®é v¨n ho¸ tõ phæ th«ng c¬ së trë lªn t¹i ®Þa ph-¬ng råi tæ chøc ®µo t¹o theo tµi liÖu ®µo t¹o NVYTTB ®Ó hä thùc hiÖn chøc n¨ng nhiÖm vô cña m×nh [24]. 17 VÒ kinh phÝ chi tr¶ thï lao: theo Th«ng t- sè 08/ TT-LB liªn Bé Y tÕ Tµi chÝnh - Lao ®éng Th-¬ng binh x· héi - Ban Tæ chøc C¸n bé ChÝnh phñ th× ng©n s¸ch nhµ n-íc chi tr¶ cho mçi mét nh©n viªn y tÕ th«n lµ 40.000®/ th¸ng tuy nhiªn ë mçi ®Þa ph-¬ng sù vËn dông cã kh¸c nhau. Cã ®Þa ph-¬ng tr¶ ®óng nh- Th«ng t- 08 lµ 40.000®/ ng-êi/ th¸ng, cã ®Þa ph-¬ng lÊy thªm ng©n s¸ch cña ®Þa ph-¬ng ®Ó chi tr¶ cho YTT tõ 70.000® - 80.000®/th¸ng. Tuy nhiªn còng cßn nhiÒu ®Þa ph-¬ng ch-a tr¶ ®-îc phô cÊp cho nh©n viªn y tÕ th«n. Theo b¸o c¸o tæng kÕt ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng cña YTT n¨m 2001 th× Bé Y tÕ ®ang ®Ò nghÞ x©y dùng møc phô cÊp cho y tÕ th«n lµ 100.000®/ ng-êi/ th¸ng [5][7]. 1.1.6. Quy ®Þnh vÒ chøc n¨ng, nhiÖm vô cña nh©n viªn y tÕ th«n. Theo QuyÕt ®Þnh 3653/1999/Q§BYT ngµy 15/11/1999 cña Bé tr-ëng Bé Y tÕ th× NVYTT cã chøc n¨ng nhiÖm vô sau: 1.1.6.1. VÞ trÝ, chøc n¨ng: Nh©n viªn y tÕ th«n lµ nh©n viªn y tÕ ho¹t ®éng t¹i th«n cã chøc n¨ng ch¨m sãc søc khoÎ cho nh©n d©n trong th«n. 1.1.6.2. NhiÖm vô: Nh©n viªn y tÕ th«n cã chøc n¨ng nhiÖm vô cô thÓ sau: - Tuyªn truyÒn - gi¸o dôc søc khoÎ: + Thùc hiÖn tuyªn truyÒn c¸c kiÕn thøc b¶o vÖ søc khoÎ vµ an toµn céng ®ång. + H-íng dÉn c¸c biÖn ph¸p ch¨m sãc søc khoÎ th«ng th-êng. - H-íng dÉn thùc hiÖn vÖ sinh phßng bÖnh: + H-íng dÉn vÖ sinh thùc phÈm vµ dinh d-ìng hîp lý. + H-íng dÉn vÖ sinh 3 s¹ch (¨n s¹ch, ë s¹ch, uèng s¹ch), 4 diÖt (diÖt ruåi, diÖt muçi, diÖt chuét, diÖt bä chÐt), sö dông nguån n-íc s¹ch vµ nhµ tiªu hîp vÖ sinh. + Thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng tiªm chñng vµ phßng dÞch. - Ch¨m sãc søc khoÎ bµ mÑ, trÎ em vµ kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh: 18 + VËn ®éng kh¸m thai, ®¨ng ký thai nghÐn vµ hç trî ®Î th-êng khi kh«ng kÞp ®Õn tr¹m . + H-íng dÉn mét sè biÖn ph¸p ®¬n gi¶n theo dâi søc kháe trÎ em. + H-íng dÉn kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh, cung cÊp bao cao su vµ thuèc tr¸nh thai. - S¬ cøu ban ®Çu vµ ch¨m sãc bÖnh th«ng th-êng: + Ch¨m sãc mét sè bÖnh th«ng th-êng. + Ch¨m sãc ng-êi m¾c bÖnh x· héi t¹i nhµ. - Thùc hiÖn ch-¬ng tr×nh y tÕ: + Thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng ch-¬ng tr×nh y tÕ t¹i th«n, b¶n + Ghi chÐp, b¸o c¸o vÒ d©n sè, sinh, tö vµ c¸c dÞch bÖnh t¹i th«n, b¶n ®Çy ®ñ vµ kÞp thêi theo quy ®Þnh. + Qu¶n lý vµ sö dông tèt tói thuèc cña th«n, b¶n. 1.1.6.3. Mèi quan hÖ c«ng t¸c: - Nh©n viªn y tÕ th«n chÞu sù qu¶n lý vµ chØ ®¹o trùc tiÕp cña tr¹m y tÕ x·. - Nh©n viªn y tÕ th«n chÞu sù qu¶n lý cña tr-ëng th«n. - Nh©n viªn y tÕ th«n cã mèi quan hÖ phèi hîp víi c¸c tæ chøc quÇn chóng, ®oµn thÓ t¹i th«n [2][3]. 1.2. Mét vµi nÐt vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng nh©n viªn y tÕ céng ®ång trªn thÕ giíi Nh©n viªn Y tÕ céng ®ång (Community Health Workers) ®ãng gãp nh÷ng vai trß quan träng trong c¸c ch-¬ng tr×nh ch¨m sãc søc khoÎ ban ®Çu ë nhiÒu quèc gia ®ang ph¸t triÓn trªn thÕ giíi. PhÇn lín hä lµm viÖc theo h-íng hoµn toµn tù nguyÖn, hä kh«ng ®-îc h-ëng thï lao vµ Ýt chÞu sù qu¶n lý vµ theo dâi cña nhµ n-íc. NhiÖm vô chñ yÕu cña c¸c nh©n viªn y tÕ céng ®ång nµy lµ lµm c«ng t¸c ch¨m sãc søc khoÎ ban ®Çu, tuyªn truyÒn vËn ®éng vÖ sinh phßng bÖnh[28][30]. ë Th¸i Lan cã 2 lo¹i NVYTT, mét lµ nh÷ng truyÒn th«ng viªn y tÕ, hai lµ t×nh nguyÖn viªn y tÕ. Nh÷ng truyÒn th«ng viªn ®-îc ®µo t¹o vµ