Tài liệu Thực trạng, chăm sóc dinh dưỡng cho bệnh nhân tai biến mạch máu não điều trị tại bệnh viện đa khoa tỉnh thái bình.

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ TRƢỜNG ĐẠI HỌC Y DƢỢC THÁI BÌNH VŨ THỊ DUNG THỰC TRẠNG, CHĂM SÓC DINH DƢỠNG CHO BỆNH NHÂN TAI BIẾN MẠCH MÁU NÃO ĐIỀU TRỊ TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA TỈNH THÁI BÌNH Chuyên ngành: Dinh dƣỡng Mã số: 8720401 LUẬN VĂN THẠC SĨ DINH DƢỠNG Người hướng dẫn khoa học: TS. Phan Hƣớng Dƣơng TS. Phạm Thị Dung THÁI BÌNH - 2019 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ TRƢỜNG ĐẠI HỌC Y DƢỢC THÁI BÌNH VŨ THỊ DUNG THỰC TRẠNG, CHĂM SÓC DINH DƢỠNG CHO BỆNH NHÂN TAI BIẾN MẠCH MÁU NÃO ĐIỀU TRỊ TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA TỈNH THÁI BÌNH LUẬN VĂN THẠC SĨ DINH DƢỠNG Thái Bình - 2019 LỜI CẢM ƠN Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành nhất tới Ban Giám Hiệu, Khoa Y tế Công cộng, Phòng Quản lý Đào tạo Sau đại học, Phòng Quản lý Khoa học, Bộ môn Dinh dưỡng và An toàn Thực phẩm - Trường Đại học Y Dược Thái Bình đã giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Tôi xin bày tỏ lòng biết sâu sắc tới Cô TS.Phạm Thị Dung và Thầy TS.Phan Hướng Dương đã tận tình hướng dẫn giúp đỡ, động viên, khích lệ, dành nhiều thời gian trao đổi cho tôi trong quá trình thực hiện nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn thành viên trong Ban Giám đốc, Trưởng phòng Kế hoạch Tổng hợp, khoa Nội Thần kinh, khoa Dinh dưỡng tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Thái Bình đã nhiệt tình giúp đỡ và chia sẻ kinh nghiệm giúp tôi trong thời gian học tập và triển khai nghiên cứu hoàn thành luận văn. Cuối cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn ân tình nhất tới gia đình, người thân, bạn bè của tôi là nguồn động viên lớn giúp tôi hoàn thành luận văn. Thái Bình, ngày 29 tháng 5 năm 2019 Tác giả Vũ Thị Dung LỜI CAM ĐOAN Tôi là Vũ Thi Dung, học viên khóa 2017 - 2019 trình độ Cao học, chuyên ngành Dinh dưỡng, của Trường Đại học Y Dược Thái Bình xin cam đoan: 1. Đây là luận văn do bản thân tôi trực tiếp thực hiện dưới sự hướng dẫn của: TS. Phan Hướng Dương TS. Phạm Thị Dung 2. Công trình này không trùng lặp với bất kỳ nghiên cứu nào khác đã được công bố tại Việt Nam. 3. Các số liệu và thông tin trong nghiên cứu là hoàn toàn chính xác trung thực và khách quan, đã được xác nhận và chấp thuận của Bệnh viện Đa khoa tỉnh Thái Bình. Tôi xin chịu trách nhiệm trước pháp luật về những điều cam đoan trên. Thái Bình, ngày 29 tháng 5 năm 2019 Tác giả Vũ Thị Dung DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT BMI (Body Mass Index) : Chỉ số khối cơ thể CED (Chronic Energy Deficiency) : Thiếu năng lượng trường diễn HDL : High-density Lipoprotein MNA : Mini Nutritional Assessment (Đánh giá dinh dưỡng tối thiểu) LDL : Low-density Lipoprotein TBMMN : Tai biến mạch máu não THCS : Trung học cơ sở THPT : Trung học phổ thông TTDD : Tình trạng dinh dưỡng SGA : Subjective Global Assessment (Đánh giá tổng thể chủ quan) WHO : World Health Organization (Tổ chức Y tế Thế giới) MỤC LỤC Trang ĐẶT VẤN ĐỀ .................................................................................................. 1 CHƢƠNG 1:TỔNG QUAN............................................................................ 3 1.1. Một số khái niệm chung và công cụ đánh giá tình trạng dinh dưỡng.... 3 1.1.1. Một số khái niệm chung .................................................................. 3 1.1.2. Một số kỹ thuật sàng lọc, đánh giá tình trạng dinh dưỡng bệnh nhân tại bệnh viện .......................................................................... 4 1.1.3. Bệnh tai biến mạch máu não ........................................................... 8 1.2. Tình hình dinh dưỡng của bệnh nhân trong bệnh viện ........................ 11 1.3. Chế độ chăm sóc dinh dưỡng cho bệnh nhân trong bệnh viện ............ 18 CHƢƠNG 2:ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.......... 24 2.1. Địa điểm, thời gian và đối tượng nghiên cứu ...................................... 24 2.1.1. Địa điểm nghiên cứu ..................................................................... 24 2.1.2. Thời gian nghiên cứu .................................................................... 24 2.1.3. Đối tượng nghiên cứu ................................................................... 24 2.2. Phương pháp nghiên cứu...................................................................... 25 2.2.1. Thiết kế nghiên cứu ....................................................................... 25 2.2.2.Cỡ mẫu và phương pháp chọn mẫu ............................................... 25 2.2.3. Các chỉ số, biến số và tiêu chuẩn đánh giá trong nghiên cứu ...... 27 2.2.4. Một số kỹ thuật áp dụng trong nghiên cứu ................................... 27 2.2.5.Các chỉ tiêu đánh giá sử dụng trong nghiên cứu ........................... 30 2.2.6. Phân tích xử lý số liệu khống chế sai số ....................................... 32 2.2.7. Đạo đức trong nghiên cứu ............................................................. 32 CHƢƠNG 3:KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU .................................................... 34 3.1. Tình trạng dinh dưỡng của bệnh nhân tai biến mạch máu não tại bệnh viện Đa khoa tỉnh Thái Bình .............................................................. 34 3.2. Thực trạng hoạt động chăm sóc dinh dưỡng cho bệnh nhân tai biến mạch máu não tại bệnh viện Đa khoa tỉnh Thái Bình ........................ 42 CHƢƠNG 4:BÀN LUẬN ............................................................................. 50 4.1. Tình trạng dinh dưỡng của bệnh nhân tai biến mạch máu não tại bệnh viện Đa khoa tỉnh Thái Bình .............................................................. 50 4.2. Thực trạng hoạt động chăm sóc dinh dưỡng cho bệnh nhân tai biến mạch máu não tại bệnh viện Đa khoa tỉnh Thái Bình ........................ 62 KẾT LUẬN .................................................................................................... 71 KHUYẾN NGHỊ............................................................................................ 72 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC DANH MỤC BẢNG Bảng 3.1. Đặc điểm về giới tính và nhóm tuổi của bệnh nhân ..................... 34 Bảng 3.2. Thông tin về trình độ học vấn và nghề nghiệp của bệnh nhân..... 34 Bảng 3.3. Thông tin về thói quen ăn uống của bệnh nhân............................ 35 Bảng 3.4. Sự thay đổi cân nặng của bệnh nhân trong 3 tháng qua ............... 36 Bảng 3.5. Giá trị trung bình cân nặng, chiều cao của bệnh nhân theo giới tính và nhóm tuổi .......................................................................... 36 Bảng 3.6. Giá trị trung bình BMI của đối tượng nghiên cứu theo nhóm tuổi và giới tính .................................................................................... 37 Bảng 3.7. Phân loại tin ̀ h trạng dinh dưỡng của bê ̣nh nhân theo giới tính dựa vào BMI ........................................................................................ 38 Bảng 3.8. Phân loại tin ̀ h trạng dinh dưỡng của bê ̣nh nhân theo nhóm tuổi dựa vào BMI ................................................................................. 38 Bảng 3.9. Tình trạng dinh dưỡng của nhóm bệnh nhân đánh giá bằng phương pháp MNA phân theo giới............................................... 39 Bảng 3.10. Tình trạng dinh dưỡng của nhóm bệnh nhân đánh giá bằng phương pháp MNA phân theo nhóm tuổi..................................... 40 Bảng 3.11. Giá trị trung bình một số chỉ số xét nghiệm hóa sinh .................. 41 Bảng 3.12. Mức độ giảm Albumin huyết thanh của bệnh nhân ..................... 41 Bảng 3.13. Tỷ lệ bệnh nhân được kiểm tra các chỉ số nhân trắc .................... 42 Bảng 3.14. Tỷ lệ bệnh nhân được thực hiện các hoạt động đánh giá tình trạng dinh dưỡng .................................................................................... 42 Bảng 3.15. Tỷ lệ bệnh nhân được chỉ định, giải thích chế độ ăn.................... 43 Bảng 3.16. Thông tin về giới tính và nhóm tuổi của người chăm sóc bệnh nhân . ............................................................................................ 44 Bảng 3.17. Thông tin về trình độ học vấn của người chăm sóc bệnh nhân .... 44 Bảng 3.18. Người phụ trách chính việc ăn uốngcủa bệnh nhân tại viện ........ 45 Bảng 3.19. Chế độ ăn thực tế và nguồn cung cấp thông tin về chế độ ăn cho bệnh nhân ..................................................................................... 45 Bảng 3.20. Địa điểm cung cấp thức ăn cho bệnh nhân .................................. 46 Bảng 3.21. Ý kiến của người nhà bệnh nhân về vấn đề tư vấn dinh dưỡng của cán bộ y tế . ................................................................................... 46 Bảng 3.22. Thái độ của người chăm sóc bệnh nhân với sự tư vấn dinh dưỡng của cán bộ y tế . ............................................................................ 47 Bảng 3.23. Tỷ lệ bệnh nhân thực hiện theo sự tư vấn dinh dưỡng của cán bộ y tế ................................................................................................ 48 Bảng 3.24. Đánh giá của người chăm sóc về khả năng bệnh nhân thực hiện theo sự tư vấn dinh dưỡng của cán bộ y tế . ................................. 49 DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 3.1. Tỷ lệ bệnh nhân hài lòng với suất ăn được cung cấp ............... 43 Biểu đồ 3.2. Tỷ lệ bệnh nhân được tư vấn về việc ăn uống ngoài giờ ......... 47 Biểu đồ 3.3. Đánh giá của người chăm sóc bệnh nhân đối với sự tư vấn dinh dưỡng của cán bộ y tế ............................................................... 48 1 ĐẶT VẤN ĐỀ Tai biến mạch máu nãolà một trong các bệnh lý mạn tính không lây liên quan đến dinh dưỡng. Bệnh gặp phổ biến ở người cao tuổi và là bệnh lý cấp cứu hay gặp nhất của chuyên khoa thần kinh. Theo thống kê của Hội Phòng chống tai biến mạch máu não tại Việt Nam, mỗi năm có khoảng 200.000 người mắc mới tai biến mạch máu não. Bệnh có tỷ lệ tử vong, di chứng và gây tàn phế hàng đầu cho người cao tuổi. Hiện nay, Việt Nam đang trong bối cảnh già hóa dân số, các bệnh mạn tính không lây nói chung và tai biến mạch máu não nói riêng đang gia tăng nhanh chóng và là một trong những gánh nặng cho công tác chăm sóc sức khỏe người cao tuổi [12]. Theo tiến trình lão hóa, một số các cơ quan và các mô ở người cao tuổi suy giảm chức năng đáng kể, bộ máy tiêu hóa giảm số lượng các tế bào hấp thu kèm theo giảm nhu động ruột, giảm lượng máu tuần hoàn đến ruột dẫn đến việc hấp thu trở nên khó khăn và chậm chạp hơn [43]. Do đó, nguy cơ suy dinh dưỡng ở nhóm đối tượng này thường cao hơn hơn so với các nhóm bệnh nhân khác. Trong khi đó, suy dinh dưỡng ở bệnh nhân nằm viện là một vấn đề khá phổ biến ở cả các quốc gia đang phát triển và đã phát triển trên thế giới. Tỷ lệ mắc suy dinh dưỡng dao động tùy theo các quốc gia và các loại bệnh lý[41],[50]. Tỷ lệ mắc có thể từ 20% cho đến trên 90%.Trong khi đó, nhiều nghiên cứu đã cho thấy suy dinh dưỡng ở bệnh nhân nằm viện đang là một vấn đề phổ biến và nếu không được phát hiện sớm và can thiệp kịp thời thì tình trạng dinh dưỡng của bệnh nhân tiếp tục suy giảm. Đây chính là một trong những yếu tố góp phần gia tăng thêm nhiều nguy cơ cho người bệnh như nhiễm trùng, loét tỳ đè, thời gian nằm viện kéo dài, tăng nguy cơ tử vong, tái nhập viện và giảm chất lượng cuộc sống. Nhiều nghiên cứu đã chứng minh việc chăm sóc sinh dưỡng tốt giúp nâng cao chất lượng dịch vụ khám chữa bệnh, kết quả điều trị, cải thiện chi 2 phí điều trị, quá tải và nằm ghép trong bệnh viện[56]. Đối với bệnh nhân bị tai biến mạch máu não, ngoài các vấn đề dinh dưỡng thường thấy như ở các nhóm đối tượng khác thì vấn đề khó khăn trong ăn uống đường miệng (do liệt, nuốt khó…) là khá phổ biến gâyảnh hưởng tới việc cung cấp dinh dưỡng cho bệnh nhân[34],[51]. Vì vậy, việc thực hiện các can thiệp chăm sóc dinh dưỡng cho bệnh nhân trong khi nằm viện là rất cần thiết để hỗ trợ quá trình điều trị và hồi phục bệnh tốt hơn. Tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Thái Bình từ năm 2014, khoa Dinhdưỡng của bệnh viện được khôi phục, phát triển hệ thống dinh dưỡng lâm sàng, tiết chế trong bệnh viện, chịu trách nhiệm chăm sóc dinh dưỡng cho người bệnh và dần hoàn thiện các hoạt động đầy đủ theo Thông tư 08/2011/TT-BYT của Bộ Y tế. Khoa Nội Thần kinh của bệnh viện là một trong những khoa lớn, có lưu lượng bệnh nhân đông. Riêngbệnh nhân tai biến mạch máu não mỗi năm có khoảng gần 1.000 người bệnh nhập điều trị. Vì vậy, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài “Thực trạng, chăm sóc dinh dưỡng cho bệnh nhân tai biến mạch máu não điều trị tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Thái Bình” với hai mục tiêu sau: 1. Đánh giátình trạng dinh dưỡng của bệnh nhân tai biến mạch máu nãotại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Thái Bình, năm 2018 - 2019. 2. Mô tả thực trạng hoạt động chăm sóc dinh dưỡng cho bệnh nhân tai biến mạch máu não tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Thái Bình, năm 2018 - 2019. 3 CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN 1.1. Một số khái niệm chung và công cụ đánh giá tình trạng dinh dƣỡng 1.1.1. Một số khái niệm chung 1.1.1.1. Suy dinh dưỡng Suy dinh dưỡng là một trạng thái mất cân bằng (thiếu hoặc thừa) về năng lượng, protein và các chất dinh dưỡng khác gây ra những hậu quả bất lợi đến cấu trúc, chức phận cơ thể và gây ra bệnh tật[35]. Hội chuyển hóa và dinh dưỡng lâm sàng Châu Âu (ESPEN) đã đề xuất định nghĩa suy dinh dưỡng cho bệnh nhân như sau: “Suy dinh dưỡng là một tình trạng thiếu cung cấp hay hấp thu dinh dưỡng dẫn đến làm thay đổi thành phần cơ thể (giảm khối mỡ tự do và khối tế bào cơ thể), làm giảm chức năng về tinh thần, thể chất và suy giảm kết quả điều trị bệnh”[35]. 1.1.1.2. Tình trạng dinh dưỡng Tình trạng dinh dưỡng là tập hợp các đặc điểm chức phận,cấu trúc và hoá sinh phản ánh mức đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng cơthể. Đánh giá tình trạng dinh dưỡng là việc xác định chi tiết, đặc hiệu và toàn diện tình trạng dinh dưỡng của bệnh nhân và phải thực hiện một cách có hệ thống bao gồm các nội dung: - Tiền sử: dinh dưỡng, chế độ ăn, tiền sử về quá trình điều trị. - Tìm hiểu về khẩu phần dinh dưỡng, thói quen ăn uống. - Đo chỉ số nhân trắc, đánh giá tình trạng dự trữ năng lượng cơ thể. - Thăm khám lâm sàng phát hiện các triệu chứng thiếu dinh dưỡng. - Các chỉ số xét nghiệm về sinh hóa, huyết học, chẩn đoán hình ảnh, thực hiện các đánh giá chức năng. 1.1.1.3. Chăm sóc dinh dưỡng Chăm sóc dinh dưỡng là một nhóm các hoạt động khácnhau nhằm đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng và chăm sóc dinh dưỡng cần thiết của người bệnh. 4 Quá trình chăm sóc dinh dưỡng bao gồm những bước tuần tự như sau: - Đánh giá tình trạng dinh dưỡng và phân tích số liệu/thông tin để nhận biết các vấn đề liên quan đến dinh dưỡng. - Chẩn đoán dinh dưỡng được cán bộ dinh dưỡng tiết chế đưa ra để xác định vấn đề dinh dưỡng. - Các can thiệp dinh dưỡng là một loạt các hoạt động và sản phẩm đặc hiệu nhằm giải quyết vấn đề dinh dưỡng cho người bệnh. - Theo dõi và đánh giá kết quả quá trình chăm sóc dinh dưỡng. Khi cần phải điều chỉnh mục tiêu và các can thiệp sao cho phù hợp. Trong bệnh viện, kiểm tra tình trạng dinh dưỡng cần được thực hiện nhiều lần trong quá trình bệnh nhân nằm viện vì nguy cơ của vấn đề dinh dưỡng tăng lên khi bệnh nhân nằm viện dài ngày. 1.1.2. Một số kỹ thuật sàng lọc, đánh giá tình trạng dinh dưỡng bệnh nhân tại bệnh viện 1.1.2.1. Phương pháp đánh giá tình trạng dinh dưỡng qua chỉ số nhân trắc Phương pháp nhân trắc học đánh giá các thay đổi về giải phẫu học có liên quan đến thay đổi về tình trạng dinh dưỡng. Phương pháp nhân trắc học có những ưu điểm là: - Đơn giản, an toàn và có thể điều tra trên một mẫu lớn. - Trang thiết bị không đắt, dễ vận chuyển. - Có thể khai thác đánh giá được các dấu hiệu về tình trạng dinh dưỡng trong quá khứ và xác định được mức độ suy dinh dưỡng. Tuy nhiên phương pháp nhân trắc học cũng có một vài nhược điểm như: - Không đánh giá được sự thay đổi về tình trạng dinh dưỡngtrong giai đoạn ngắn. - Không nhạy để xác định các thiếu hụt dinh dưỡng đặc hiệu. + Cân nặng là thông số được sử dụng thường xuyên nhất trong thực hành lâm sàng. Các thay đổi ngắn hạn phản ánh sự cân bằng dịch. Các thay 5 đổi dài hạn phản ánh sự thay đổi toàn bộ trong khối mô nhưng không cung cấp được thông tin về sự thay đổi thành phần cấu tạo các mô. Một sự giảm cân không chủ ý trong vòng 3 - 6 tháng qua là một chỉ số có giá trị cho tình trạng thiếu dinh dưỡng với mức độ nhẹ nếu giảm < 5% trọng lượng cơ thể và mức độ nặng nếu giảm từ 10 - 15%. Ngay cả trường hợp bệnh nhân có chỉ số BMI bình thường, thậm chí là bệnh nhân béo phì nhưng có giảm cân không chủ ý vẫn có thể bị coi là suy dinh dưỡng. Trong các trường hợp đặc biệt không thể xác định được cân nặng của bệnh nhân, người ta có thể sử dụng công thức ước tính gián tiếp thông qua một số chỉ số như: Tuổi, giới tính, vòng cánh tay, vòng đùi, vòng bụng, … +Chiều cao đứng: Có thể đo bằng thước đo chiều cao riêng biệt hoặc loại gắn trên tường. +Chỉ số BMI (Body Max Index): Là số đo gầy hoặc béo, tốt hơn so với cân nặng đơn thuần, đây là cách đánh giá tình trạng dinh dưỡng đơn giản, nó là một phần không thể thiếu trong các công cụ sàng lọc dinh dưỡng. Chỉ số BMI được tính theo cân nặng (kg) và chiều cao (m) bởi công thức: Cách tính: BMI = 𝑐â𝑛 𝑛ặ𝑛𝑔 (𝑐ℎ𝑖ề𝑢 𝑐𝑎𝑜 )2 1.1.2.2. Phương pháp điều tra tiêu thụ lương thực, thực phẩm a, Phương pháp hỏi ghi 24 giờ * Thuận lợi của phương pháp: - Là một phương pháp được dùng để thu thập thông tin về số lượng lương thực thực phẩm được sử dụng trong 24 giờ qua mà không cần cân đong. - Phương pháp đơn giản, nhanh, rẻ tiền, áp dụng rộng rãi, được thực hiện nhẹ nhàng trên đối tượng nghiên cứu nên đạt hiệu quả hợp tác cao. * Hạn chế của phương pháp: - Hiện tượng “trung bình hóa khẩu phần” có thể xảy ra ngay do chính điều tra viên điều chỉnh khi phỏng vấn (mang tính chủ quan). 6 - Đối tượng có thể có thể cung cấp thông tin không chính xác: do quên vô ý với thực phẩm không được tiêu thụ thường xuyên, nói quá với khẩu phần ít và nói giảm với khẩu phần nhiều; Không thể áp dụng cho người có trí nhớ kém. b, Phương pháp nhớ lại 24 giờ qua nhiều lần * Thuận lợi của phương pháp: - Nếu chọn mẫu ngẫu nhiên và đại diện thì có thể cho kết quả đánh giá mức độ tiêu thụ lương thực thực phẩm khá chính xác. - Phương pháp này có kỹ thuật tiến hành tương tự phương pháp hỏi ghi 24 giờ, được các chuyên gia tin dùng. * Hạn chế của phương pháp: - Mức độ chính xác của phương pháp phụ thuộc số ngày điều tra, các chất dinh dưỡng cần nghiên cứu ở quần thể nào. - Tốn kém nhân lực và thời gian. 1.1.2.3. Phương pháp dựa vào các chỉ số hóa sinh Một số chỉ số hoá sinh sau đây thường được áp dụng: a, Protein huyết thanh tổng số: Là chỉ tiêu đánh giá tình trạng protein huyết thanh <6,5 g/dl được coi là protein huyết thanh thấp. Chỉ tiêu này không nhạy vì có nhiều yếu tố ảnh hưởng: Protein khẩu phần; chuyển hóa thay đổi trong các trường hợp chấn thương, căng thẳng tâm lý, nhiễm khuẩn, giảm oxy thở vào; thiếu protein huyết tương do mất protein; giảm tổng hợp protein; có thai; sự thay đổi tính thấm mao mạch; thuốc; luyện tập quá mức. b, Hemoglobin Một loại protein do globin kết hợp với Hemoglobin có chứa sắt tạo thành. Hemoglobin tồn tại trong hồng cầu, theo máu chảy khắp toàn thân, vận chuyển oxy đến các tổ chức và cơ quan, và thải Cacbonđioxit được sản sinh ra qua trao đổi chất ra ngoài cơ thể theo đường hô hấp ở phổi. Khi thiếu máu, số lượng hồng cầu và nồng độ Hemoglobin cũng giảm. 7 c, Albumin huyết thanh: Là chỉ tiêu đánh giá nồng độ Albumin huyết thanh, Albumin <3,5 g/dl được coi là Albumin huyết thanh thấp. Chỉ tiêu này không nhạy để đánh giá sự thay đổi ngắn hạn về tình trạng protein do: Thời gian bán hủy dài từ 14 đến 20 ngày và Albumin huyết thanh đều được bù rất lớn bởi giảm dị hóa. Tái phân bố Albumin từ ngoại bào vào nội bào. 1.1.2.4. Phương pháp sử dụng công cụ sàng lọc suy dinh dưỡng phổ cập Công cụ sàng lọc suy dinh dưỡng phổ cập (MUST) được sử dụng cho tất cả các đối tượng bệnh nhân, dựa trên các bằng chứng để xác định đối tượng có nguy cơ dinh dưỡng, cấu thành bởi năm bước: - Bước 1: Cân và đo chiều cao để tính toán BMI. Nếu không thể đo chiều cao và cân nặng có thể thay thế bằng đo vòng cánh tay (MUAC) để ước tính BMI. Nếu MUAC < 23,5 cm thì BMI < 20; nếu MUAC > 32 cm thì BMI > 30. - Bước 2: Ghi nhận tỷ lệ giảm cân không mong muốn và cho điểm mức độ giảm cân. - Bước 3: Tính điểm cho các bệnh cấp tính. - Bước 4: Cộng điểm ba bước đầu để xác định nguy cơ chung. - Bước 5: Xây dựng kế hoạch chăm sóc phù hợp. 1.1.2.5. Phương pháp SGA Là phương pháp đánh giá dinh dưỡng chủ quan (Subjective Global Assessment of nutritional status), thường được sử dụng để đánh giá tình trạng dinh dưỡng của bệnh nhân lúc nhập viện trong vòng 48 giờ. - Bộ công cụ SGA áp dụng cho người dưới 65 tuổi. - SGA là công cụ lâm sàng có độ lặp lại cao, phân loại bệnh nhân không dựa vào sự phối hợp các chỉ số đánh giá mà hoàn toàn dựa vào nhận định chủ quan của nhà lâm sàng, là công cụ đánh giá dinh dưỡng không tốn kém, nhạy, tin cậy và đặc hiệu. 8 - SGA là một kỹ thuật lâm sàng đánh giá tình trạng dinh dưỡng dựa vào: thay đổi cân nặng, thay đổi khẩu phần ăn, các triệu chứng dạ dày ruột kéo dài trên 2 tuần, thay đổi chức năng vận động, các bệnh mắc phải và ảnh hưởng của stress chuyển hóa, các dấu hiệu lâm sàng dinh dưỡng. - Bệnh nhân được đánh giá phân theo ba loại: dinh dưỡng tốt (9 - 12 điểm), nghi ngờ suy dinh dưỡng (4 - 8 điểm), suy dinh dưỡng nặng (0 - 3 điểm). 1.1.2.6. Phương pháp đánh giá tình trạng dinh dưỡng tối thiểu Nguy cơ dinh dưỡng được đo bằngMNA (Mini Nutritional Assessment) có liên quan đến tình trạng khuyết tật trong hoạt động cơ bản sinh hoạt hàng ngày ở người lớn tuổi, trong khi tình trạng dinh dưỡng được đo bằng số khối cơ thể - BMI hoặc chu vi vòng eo thì khôngliên quan. Vì vậy, công cụ MNAđược xây dựng nhằm đánh giá nhanh nguy cơ suy dinh dưỡng cho bệnh nhân trên 65 tuổi. Công cụ MNA gồm 2 phần là phần sàng lọc và phần đánh giá. Bệnh nhân được coi là có nguy cơ suy dinh dưỡng khi có tổng điểm từ 17 - 23,5 điểm. Khi tổng điểm đánh giá dưới 17, bệnh nhân được chẩn đoán là có suy dinh dưỡng. 1.1.3. Bệnh tai biến mạch máu não 1.1.3.1. Các khái niệm a, Định nghĩa Tai biến mạch máu não (TBMMN) là các thiếu sót thần kinh với các triệu chứng khu trú hơn là lan toả xảy ra đột ngột do mạch máu não (động mạch, mao mạch và hiếm hơn là tĩnh mạch) bị vỡ hoặc tắc mà không do các chấn thương sọ não[4]. 9 b, Phân loại TBMMN gồm hai thể chính: - Nhồi máu não - Xuất huyết não c, Các thể tai biến Nhồi máu não - Nguyên nhân nhồi máu não: do tắc mạch, co mạch, lấp mạch. - Nhồi máu não gồm: + Thiếu máu não biểu hiện bởi cơn thiếu máu não cục bộ và toàn thể + Xuất huyết nội sọ có nguyên nhân đa dạng như tăng huyết áp, vỡ túi phồng động mạch, các bệnh gây chảy máu …Biểu hiện: nhức đầu dữ dội, nôn và rối loạn ý thức, rối loạn thực vật nặng nề, liệt nửa người nặng, liệt mềm. Xuất huyết não: xảy ra khi máu thoát ra khỏi mạch vỡ vào nhu mô não gọi là xuất huyết nội não, vào khoang dưới nhện gọi là xuất huyết dưới nhện; còn phối hợp hai loại trên gọi là xuất huyết não màng não. 1.1.3.2. Tỷ lệ mắc bệnh Hiện nay trên thế giới tỷ lệ người mắc đột quỵ ngày càng gia tăng.Theo một báo cáo tại Hàn Quốc, mỗi năm có khoảng 105.000 người trải qua một cơn đột quỵ mới hoặc tái phát và hơn 26.000 người tử vong vì đột quỵ.Đột quỵ chiếm khoảng 1/10 các trường hợp tử vong.Tỷ lệ đột quỵ ước tính là khoảng 795.000 ở những người trong độ tuổi ≥ 30 tuổi. Tổng chi phí cho chăm sóc đột quỵ là 3.737 tỷ won (3,3 tỷ USD) vào năm 2005[46]. Theo một nghiên cứu ở Mexico được công bố năm 2015 tỷ lệ này là 232,2/100.000 người dân; trong đó tỷ lệ bệnh ở người từ 60 tuổi trở lên là 10 18,2/1000 người dân. Đột quỵ thiếu máu cục bộ là thể hay gặp nhất, với các yếu tố nguy cơ chính là tăng huyết áp và đái tháo đường. Tỷ lệ tử vong đã tăng lên trong những năm qua tỷ lệ tử vong ở các trường hợp 30 ngày sau khi đột quỵ tăng gấp đôi sau một năm theo dõi[49]. Nghiên cứu ở Thái Lan năm 2015 cho thấy thể đột quỵ hay gặp nhất là nhồi máu não với tỷ lệ 122 /100.000 người dân, thời gian nằm viện trung bình là 6,8 ngày, viện phí trung bình 20.740 baht (tương ứng khoảng 691 USD), tỷ lệ tử vong là 7%[47]. Tại Việt Nam, theo tác giả Lê Thị Hương và các cộng sự tại 8 tỉnh thuộc 8 vùng sinh thái Việt Nam (Thái Nguyên, Yên Bái, Hà Nam, Quảng Bình, Bình Thuận, Gia Lai, Bình Dương, Cần Thơ) năm 2013 - 2014 nghiên cứu trên 6167 đối tượng từ 18 tuổi trở lên cho thấy tỷ lệ hiện mắc đột quỵ chung là 1,62%. Tỷ lệ này có sự khác nhau giữa 8 tỉnh nhưng nhìn chung tỷ lệ mắc đột quỵ não tại 8 tỉnh nghiên cứu cao hơn các báo cáo trước đây tạiViệt Nam[10]. Tác giả Lê Trần Thắng khi thực hiện nghiên cứu trên các bệnh nhântai biến mạch máu não thể nhồi máu não đã thu được kết quả: tuổi trung bình mắc là 69,1 tuổi; tỷ lệ nam/nữ = 1,65/1, thời gian từ lúc khởi phát bệnh đến khi nhập viện cụ thể: dưới 6 giờ 29,5%, từ 6 giờ đến 3 ngày 51%, từ 3 ngày đến 1 tuần 13%, trên 1 tuần 6,5%; các yếu tố nguy cơ thường gặp: tăng huyết áp 90%, đái tháo đường 24,5%, bệnh tim mạch 47%, tai biến mạch máu não cũ 19,6%[24]. Một nghiên cứu của tác giả Đỗ Văn Việt và các cộng sự tại bệnh viện Quân y 103 trong hai năm 2015 - 2016 trên bệnh nhân đột quỵ cho thấy tuổi mắc trung bình là 67,76 ± 12,35; tỷ lệ nam/nữ = 1,71/1. Yếu tố nguy cơ hay