Tài liệu Thiết kế và tổ chức trò chơi học tập theo hướng phát triển năng lực học sinh dạy học chủ đề hình học lớp 5

TRƯỜNG ĐẠI HỌC HÙNG VƯƠNG KHOA GIÁO DỤC TIỂU HỌC VÀ MẦM NON LÊ NGUYỄN KIỀU DUYÊN THIẾT KẾ VÀ TỔ CHỨC TRÒ CHƠI HỌC TẬP THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH TRONG DẠY HỌC CHỦ ĐỀ HÌNH HỌC LỚP 5 KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Ngành: Giáo dục Tiểu học Phú Thọ, 2021 LỜI CẢM ƠN Được sự đồng ý của Khoa Giáo dục Tiểu học, Trường Đại học Hùng Vương và sự đồng ý của cô giáo hướng dẫn Thạc sĩ Hà Thị Huyền Diệp, em đã thực hiện đề tài “Thiết kế và tổ chức trò chơi học tập theo hướng phát triển năng lực học sinh trong dạy học chủ đề Hình học lớp 5” Để hoàn thành được khóa luận này, em xin trân trọng cảm ơn các thầy, cô giáo trong khoa Giáo dục Tiểu học, trường Đại học Hùng Vương đã tận tình giảng dạy trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và rèn luyện tại trường. Đặc biệt, em xin trân trọng cảm ơn cô giáo hướng dẫn Hà Thị Huyền Diệp đã tận tình, chu đáo hướng dẫn em thực hiện khóa luận này. Đồng thời, em xin trân trọng cảm ơn các thầy, cô giáo trường Tiểu học Sóc Đăng, xã Sóc Đăng, huyện Đoan Hùng đã nhiệt tình giúp đỡ em trong quá trình đánh giá. Cuối cùng, em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất tới bố mẹ của em, người đã có công sinh thành, dưỡng dục, cho em có cơ hội được bước chân vào giảng đường Đại học. Cảm ơn gia đình và bạn bè đã luôn luôn ở bên cạnh động viên, giúp đỡ em trong suốt quá trình học tập và rèn luyện tại trường đại học. Mặc dù đã có nhiều cố gắng để thực hiện khóa luận một cách hoàn chỉnh nhất, song do buổi đầu làm quen với công tác nghiên cứu khoa học, tiếp cận với thực tế giảng dạy cũng như hạn chế về kiến thức và kinh nghiệm nên không thể tránh được những thiếu sót mà bản thân em chưa thể thấy được. Em rất mong nhận được sự góp ý của quý thầy, cô giáo để khóa luận của em được hoàn thiện hơn. Em xin trân trọng cảm ơn! Phú Thọ, ngày tháng năm 2021 Người thực hiện khóa luận Lê Nguyễn Kiều Duyên LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi và được sự hướng dẫn khoa học của Th.s. Hà Thị Huyền Diệp. Những kết quả và số liệu trong đề tài này là trung thực và chưa công bố dưới bất kỳ hình thức nào. Tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm về sự cam đoan này. Phú Thọ, ngày tháng năm 2021 Người thực hiện khoá luận Lê Nguyễn Kiều Duyên MỤC LỤC Tên mục Trang A. PHẦN MỞ ĐẦU 1 1. Đặt vấn đề 1 2. Mục tiêu nghiên cứu 3 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3 3.1. Đối tượng nghiên cứu 3 3.2. Phạm vi nghiên cứu 3 4. Nhiệm vụ nghiên cứu 4 5. Giả thiết khoa học 4 6. Phương pháp nghiên cứu 4 6.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận 4 6.2. Phương pháp quan sát sư phạm 5 6.3. Phương pháp phỏng vấn 5 6.4. Phương pháp điều tra bằng anket 5 6.5. Thống kê toán học 5 6.6. Thực nghiệm sư phạm 6 B. PHẦN NỘI DUNG 7 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ 7 NGHIÊN CỨU 1.1. Một số vấn đề về dạy học phát triển năng lực người học 7 1.2. Khái quát về năng lực và dạy học phát triển năng lực học sinh 14 1.2.1. Khái niệm năng lực 14 1.2.2. Cấu trúc, phân loại năng lực 15 1.3. Trò chơi học tập 18 1.3.1. Khái niệm về trò chơi học tập 18 1.3.2. Phân loại trò chơi học tập 19 1.3.3. Vai trò của trò chơi học tập 20 1.3.4. Những yêu cầu khi tổ chức trò chơi học tập cho học sinh tiểu học 21 1.3.5. Chuẩn bị và tổ chức một trò chơi toán học 22 1.4. Sử dụng trò chơi học tập theo hướng phát triển năng lực học sinh 23 trong dạy học chủ đề Hình học lớp 5 1.4.1. Mục tiêu dạy học bộ môn Toán của chương trình Tiểu học mới 23 1.4.2. Vị trí của môn Toán lớp 5 trong chương trình Toán Tiểu học 23 1.4.3. Nội dung chủ yếu của chương trình Toán lớp 5 23 1.4.3.1. Về số và phép tính 23 1.4.3.2. Về đo lường 24 1.4.3.3. Về hình học 24 1.4.3.4. Về giải toán có lời văn 24 1.4.3.5. Về một số yếu tố thống kê 25 1.4.4. Nội dung cụ thể của chương trình Hình học Toán lớp 5 25 1.4.4.1. Hình tam giác 25 1.4.4.2. Hình thang 25 1.4.4.3. Hình tròn 25 1.4.4.4. Hình hộp chữ nhật. Hình lập phương 25 1.4.4.5. Hình trụ. Hình cầu 26 1.4.5. Đặc điểm tâm lí của học sinh lớp 5 26 1.4.5.1. Đặc điểm phát triển nhận thức 26 1.4.5.2. Đặc điểm về nhân cách 31 1.4.6. Các ưu thế của trò chơi học tập theo hướng phát triển năng lực 33 học sinh trong dạy học chủ đề Hình học lớp 5 1.5. Thực trạng của việc thiết kế trò chơi học tập theo chủ đề Hình học 35 trong dạy học Toán cho học sinh lớp 5 tại trường Tiểu học Sóc Đăng – huyện Đoan Hùng trên địa bàn Tỉnh Phú Thọ 1.5.1. Điều tra khảo sát thực tế 35 1.5.1.1. Mục đích điều tra 35 1.5.1.2. Đối tượng điều tra 35 1.5.1.3.Vài nét về địa điểm khảo sát 35 1.5.2. Nội dung điều tra 36 1.5.3. Phương pháp điều tra 36 1.5.4. Kết quả điều tra 37 1.5.4.1. Nhận thức của giáo viên về mức độ sử dụng các trò chơi học tập trong dạy học Toán 37 1.5.4.2. Nhận thức của giáo viên về vai trò, ý nghĩa của trò chơi trong dạy học toán 37 1.5.4.3. Thời điểm để tổ chức các trò chơi trong dạy học toán của giáo viên 38 1.5.4.4. Mức độ sử dụng các phương pháp trong dạy học toán ở lớp 5 39 1.5.5. Những kết luận rút ra từ thực trạng 40 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 42 CHƯƠNG 2: THIẾT KẾ VÀ TỔ CHỨC TRÒ CHƠI HỌC TẬP 43 THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH TRONG TRONG DẠY HỌC CHỦ ĐỀ HÌNH HỌC LỚP 5 2.1. Nguyên tắc thiết kế và tổ chức trò chơi học tập theo hướng phát 43 triển năng lực học sinh trong dạy học chủ đề Hình học lớp 5 2.1.1. Nguyên tắc vừa sức, dễ thực hiện 43 2.1.2. Nguyên tắc khai thác và thực hành 43 2.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả 43 2.2. Quy trình thiết kế trò chơi học tập theo hướng phát triển năng lực 44 học sinh trong dạy học chủ đề Hình học lớp 5 2.3. Quy trình tổ chức trò chơi học tập theo hướng phát triển năng lực 49 học sinh trong dạy học chủ đề Hình học lớp 5 2.4. Thiết kế và tổ chức trò chơi học tập theo hướng phát triển năng lực 51 học sinh trong dạy học chủ đề Hình học lớp 5 2.4.1. Thiết kế và tổ chức trò chơi dạy học truyền thống 51 2.4.2. Thiết kế và tổ chức trò chơi học tập với sự hỗ trợ của công nghệ 66 thông tin 2.4.2.1. Thiết kế trò chơi học tập với sự hỗ trợ của phần mềm Microsoft 67 PowerPoint 2.4.2.2. Thiết kế trò chơi học tập với sự hỗ trợ của phần mềm Quizizz 94 2.5. Những điểm cần lưu ý khi thiết kế và tổ chức trò chơi học tập theo 103 hướng phát triển năng lực học sinh trong dạy học chủ đề Hình học lớp 5 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 105 CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM 106 3.1. Giới thiệu khái quát về quá trính thực nghiệm 106 3.1.1. Mục đích thực nghiệm 106 3.1.2. Địa điểm thực nghiệm 106 3.1.3. Nội dung thực nghiệm 106 3.1.4. Phương pháp tổ chức thực nghiệm 106 3.2. Tổ chức thực nghiệm 106 3.2.1. Chuẩn bị thực nghiệm 106 3.2.2. Biên soạn giáo án, xây dựng bài giảng thực nghiệm 107 3.2.3. Triển khai thực nghiệm 107 3.2.4. Đánh giá kết quả thực nghiệm 107 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 113 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 114 1. Kết luận 114 2. Kiến nghị 114 2.1. Đối với các cấp quản lí giáo dục 114 2.2. Đối với giáo viên tiểu học 115 TÀI LIỆU THAM KHẢO 116 PHỤ LỤC 118 1 DANH MỤC CÁC KÍ HIỆU, CHỮ CÁI VIẾT TẮT STT Chữ cái viết thường Chữ cái viết tắt 1 Giáo viên GV 2 Học sinh HS 3 Phương pháp dạy học PPDH 4 Kiến thức KT 2 DANH MỤC BẢNG BIỂU Tên bảng biểu STT Trang Bảng 1.1. Nhận thức của giáo viên về múc độ sử 1 dụng các trò chơi học tập trong dạy học toán 37 Bảng 1.2. Nhận thức của giáo viên về vai trò, ý 2 nghĩa của trò chơi trong dạy học toán 38 Bảng 1.3. Thời điểm để tổ chức các trò chơi trong 3 dạy học toán của giáo viên 38 Bảng 1.4. Mức độ sử dụng các phương pháp trong 4 dạy học toán ở lớp 5 39 Bảng 3.1: Bảng đánh giá mức độ nhận thức của lớp 5 đối chứng và lớp thực nghiệm 110 Bảng 3.2: Mức độ hứng thú của học sinh đối với 6 việc sử dụng trò chơi học tập trong dạy học môn Toán 111 1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Đặt vấn đề 1.1. Như chúng ta được biết Tiểu học là bậc học nền tảng, đặt cơ sở ban đầu cho việc hình thành và phát triển nhân cách con người, đặt nền tảng vững chắc cho giáo dục phổ thông và cho toàn bộ hệ thống giáo dục quốc dân. Không những thế Tiểu học còn là bậc học phổ cập, tạo tiền để nâng cao dân trí, là cơ sở ban đầu hết sức quan trọng để đào tạo thế hệ trẻ trở thành những công dân tốt mang trong mình những phẩm chất tạo thành cốt lõi của một nhân cách Việt Nam trong giai đoạn mới. Những phẩm chất đó là: Trí tuệ phát triển, ý chí cao, tình cảm đẹp. Hiện nay, đất nước ta đang trong thời kì công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập với các nước trong khu vực và trên thế giới. Vì vậy, chất lượng giáo dục là một vấn đề sống còn của một đất nước, một dân tộc. Điều này được Đảng và nhà nước đặc biệt quan tâm và thực hiện cải cách chương trình giảng dạy ở cấp bậc học nói chung và cấp bậc Tiểu học nói riêng. 1.2. Lứa tuổi học sinh Tiểu học là lứa tuổi ham hiểu biết, luôn khám phá và hay tìm tòi, thích những điều mới lạ cũng như tự mình tìm ra kiến thức mới. Song việc chuyển từ hoạt động chủ đạo là “vui chơi” sang hoạt động chủ đạo là “học tập”ở lứa tuổi Tiểu học là bước ngoặt lớn trong cuộc sống của các em. Chính vì những thay đổi này đã tạo cho các em nhiều cơ hội hơn cùng với đó là những khó khăn mới. Do đó để trẻ thích nghi với môi trường học tập mới, người giáo viên cần tìm ra những con đường thích hợp với việc học. 1.3. Xuất phát từ mục tiêu giáo dục hiện nay là đào tạo nên những con người mới, con người phát triển toàn diện với cơ sở nền móng của sự phát triển là học sinh Tiểu học. Giữ vai trò quan trọng trong đóng góp mục tiêu nêu trên, Toán học đang làm rất tốt nhiệm vụ đó. Với khả năng giáo dục phong phú, giúp học sinh phát triển 2 tư duy, khả năng suy luận, trau dồi trí nhớ, giải quyết các vấn đề có căn cứ khoa học chính xác thì việc đổi mới về nội dung và phương pháp dạy học, nâng cao chất lượng dạy học nói chung và chất lượng dạy học môn Toán nói riêng là vấn đề đáng được quan tâm. Tuy nhiên, Toán học vốn là một môn học đặc trưng bởi tính trừu tượng, chính xác, chặt chẽ,.. nên Toán học dễ mang đến cho học sinh ( nhất là học sinh nhỏ) những căng thẳng về tâm lý dẫn đến tình trạng học sinh thiếu lòng tin trong học môn Toán. Để giảm bớt căng thẳng cũng như giúp các em cảm thấy việc học Toán trở nên sinh động, hấp dẫn, lôi cuốn, kích thích hứng thú học tập, tạo sự tích cực cho mỗi học sinh thì việc vận dụng trò chơi học tập trong môn Toán là vô cùng cần thiết. 1.4. Trong chương trình Toán Tiểu học, cùng với các kiến thức về số học, đại lượng, học sinh còn học các kiến thức về hình học. Các kiến thức về hình học không phải được dạy và học thành môn học riêng mà nó là một bộ phận gắn bó mật thiết với kiến thức số học, đại số, đại lượng, giải toán có lời văn và tạo thành một môn học thống nhất. Theo đặc điểm cấu trúc, nội dung chương trình Toán thì các yếu tố hình học nói chung là nhận biết các hình, diện tích,...và nội dung chương trình được sắp xếp thành một chương hoàn chỉnh.Để có thể đáp ứng được yêu cầu và nội dung kiến thức, đòi hỏi giáo viên cần có trình độ kiến thức tốt về hình học, có lòng say mê với nghề nghiệp mà còn phải biết sử dụng hợp lý trò chơi học tập theo chủ đề Hình học để kích thích khả năng tư duy năng dộng của học sinh đồng thời khắc sâu kiến thức bài học, gây hứng thú học tập, mang lại hiệu quả cao trong quá trình dạy học. 1.5. Giúp trẻ học Toán qua trò chơi là một trong những hướng đổi mới phương pháp dạy học Toán ở Tiểu học hiện nay, góp phần hình thành ở học sinh những năng lực cần thiết như: năng lực giao tiếp, năng lực hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo, năng lực tự học. Giáo viên có thể sử dụng trò chơi học tập để hình thành kiến thức mới, kĩ năng mới hoặc củng cố, kiến thức kĩ năng đã học. Tuy nhiên, trong 3 thực tế dạy học Toán ở Tiểu học, giáo viên thường chỉ tổ chức trò chơi học tập để củng cố kiến thức, kĩ năng còn việc tổ chức trò chơi học tập trong việc hình thành các kiến thức, kĩ năng Toán học còn chưa được quan tâm thường xuyên. Hơn nữa do điều kiện thời gian, sự nghiên cứu đầu tư nên việc lựa chọn và thiết kế làm phong phú trò chơi và sử dụng chúng sao cho phù hợp với đối tượng học sinh, với điều kiện thực tế giảng dạy, góp phần nâng cao chất lượng dạy học Toán của giáo viên Tiểu học nói chung và của giáo viên lớp 5 nói riêng là rất còn ít. Xuất phát từ những lý do trên, nhằm góp phần nâng cao hiệu quả đổi mới phương pháp dạy học trong nhà trường Tiểu học, tôi lựa chọn khóa luận: “Thiết kế và tổ chức trò chơi học tập theo hướng phát triển năng lực học sinh trong dạy học chủ đề Hình học lớp 5” . 2. Mục tiêu nghiên cứu Đề xuất quy trình thiết kế và tổ chức trò chơi học tập trong dạy học chủ đề Hình học lớp 5 nhằm phát triển năng lực học sinh, góp phần đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục tiểu học hiện nay. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Mối quan hệ giữa trò chơi học tập môn toán trong dạy học chủ đề Hình học và quá trình phát triển năng lực cho học sinh lớp 5. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Khóa luận tập trung nghiên cứu việc thiết kế và tổ chức trò chơi học tập môn Toán trong dạy học chủ đề Hình học lớp 5 nhằm phát triển năng lực cho học sinh. - Điều tra thực trạng được tiến hành ở: Trường Tiểu học Sóc Đăng, huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ. 4 - Thực nghiệm sư phạm được tiến hành tại: Trường Tiểu học Sóc Đăng, huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu - Tìm hiểu cơ sở lí luận của thiết kế và tổ chức trò chơi học tập trong dạy học chủ đề Hình học nhằm phát triển năng lực môn toán lớp 5. - Nghiên cứu thực trạng thiết kế và tổ chức trò chơi học tập chủ đề Hình học trong môn toán ở một số trường Tiểu học trên địa bàn huyện Đoan Hùng. - Nghiên cứu và đề xuất nguyên tắc thiết kế trò chơi học tập trong dạy học chủ đề Hình học nhằm phát triển năng lực môn toán lớp 5. - Đề xuất quy trình thiết kế trò chơi học tập chủ đề Hình học trong dạy học môn Toán lớp 5 theo hướng phát triển năng lực học sinh. - Đề xuất các biện pháp tổ chức trò chơi học tập chủ đề Hình học trong dạy học môn Toán lớp 5 theo hướng phát triển năng lực học sinh. - Thực nghiệm sư phạm nhằm kiểm nghiệm tính khả thi và hiệu quả của quy trình và biện pháp sư phạm đã đề xuất. 5. Ý nghĩa khoa học Nếu vận dụng hệ thống trò chơi học tập chủ đề Hình học trong giảng dạy cho học sinh tiểu học thì sẽ góp phần nâng cao hứng thú học tập và chất lượng giảng dạy môn toán ở Tiểu học. 6. Phương pháp nghiên cứu 6.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận 6.1.1. Phương pháp phân tích 5 Nghiên cứu và phân tích các tài liệu về lí luận dạy học bộ môn Toán như: Giáo trình phương pháp dạy học môn toán, các văn kiện nghị quyết, chỉ thị của Đảng và Nhà nước… Để xác định phương hướng của khóa luận và những quan điểm cơ bản chỉ đạo sự nghiên cứu. Nghiên cứu các tài liệu, sách báo, tạp chí về Tâm Lý Học, Giáo Dục Học, Lý luận dạy học có liên quan đến nội dung khóa luận. Phân tích các vấn đề lý luận của các đề tài liên quan đến đề tài như: sách tham khảo, các văn bản hướng dẫn của Bộ Giáo Dục về vấn đề dạy Toán ở Tiểu học. 6.1.2. Phương pháp tổng hợp và hệ thống hóa các vấn đề lý luận Từ sự phân tích các vấn đề lí luận, chúng tôi tổng hợp và hệ thống lại nhằm phục vụ cho việc nghiên cứu và cung cấp các cơ sở lí luận biện chứng cho đề tài. 6.2. Phương pháp quan sát sư phạm Đây là phương pháp dễ thực hiện, mang lại kết quả cao. Sự khách quan của phương pháp này sẽ giúp có những thông tin thu nhận thực tế, chân thật, liên tục trong quá trình nghiên cứu. Nó giúp ta nhận ra những nhu cầu học tập của học sinh. 6.3. Phương pháp phỏng vấn Sử dụng để khai thác thông tin và lắng nghe về ý kiến, nguyện vọng trực tiếp của giáo viên và học sinh của các trường Tiểu học được khảo sát. 6.4. Phương pháp điều tra bằng anket Sử dụng phiếu điều tra để khai thác thông tin và ý kiến của giáo viên và học sinh tại các trường Tiểu học được khảo sát. 6.5. Thống kê toán học 6 Sử dụng phương pháp thống kê toán học để phân tích kết quả điều tra thực trạng, kết quả thực trạng, kết quả thực nghiệm ở lớp thực nghiệm và lớp đối chứng trong quá trình thực nghiệm sư phạm. 6.6. Thực nghiệm sư phạm Sử dụng phương pháp thực nghiệm sư phạm nhằm kiểm nghiệm tính khả thi và hiệu quả của việc xây dựng hệ thống bài tập toán có nội dung liên quan đến thực tiễn cho học sinh Tiểu học. 7 PHẦN NỘI DUNG CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.1. Một số vấn đề về dạy học phát triển năng lực người học Việc đổi mới phương pháp dạy học đòi hỏi những điều kiện thích hợp về phương tiện, cơ sở vật chất và tổ chức dạy học, điều kiện về tổ chức, quản lý. Ngoài ra, phương pháp dạy học còn mang tính chủ quan. Mỗi giáo viên với kinh nghiệm riêng của mình cần xác định những phương hướng riêng để cải tiến phương pháp dạy học và kinh nghiệm của cá nhân. Một trong những định hướng cơ bản của việc đổi mới giáo dục là chuyển từ nền giáo dục mang tính hàn lâm, xa rời thực tiễn sang một nền giáo dục chú trọng việc hình thành năng lực hành động, phát huy tính chủ động, sáng tạo của người học. Định hướng quan trọng trong đổi mới PPDH nói chung và đổi mới PPDH ở Tiểu học nói riêng là phát huy tính tích cực, tự lực và sáng tạo, phát triển năng lực hành động, năng lực cộng tác làm việc của người học. Đó cũng là những xu hướng tất yếu trong cải cách PPDH ở mỗi nhà trường. Trong nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo nêu rõ: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học”. Để thực hiện tốt mục tiêu về đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT theo Nghị quyết số 29-NQ/TW, cần có nhận thức đúng về bản chất của đổi 8 mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực người học và một số biện pháp đổi mới phương pháp dạy học theo hướng này. Việc đổi mới phương pháp dạy học đang thực hiện bước chuyển từ chương trình giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của người học, nghĩa là từ chỗ quan tâm đến việc HS học được cái gì đến chỗ quan tâm HS vận dụng được cái gì qua việc học. Để đảm bảo được điều đó, phải thực hiện chuyển từ phương pháp dạy học theo lối "truyền thụ một chiều" sang dạy cách học, cách vận dụng kiến thức, rèn luyện kỹ năng, hình thành năng lực và phẩm chất. Tăng cường việc học tập trong nhóm, đổi mới quan hệ giáo viên - học sinh theo hướng cộng tác có ý nghĩa quan trọng nhằm phát triển năng lực xã hội. Bên cạnh việc học tập những tri thức và kỹ năng riêng lẻ của các môn học chuyên môn cần bổ sung các chủ đề học tập tích hợp liên môn nhằm phát triển năng lực giải quyết các vấn đề phức hợp. Phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động của người học, hình thành và phát triển năng lực tự học (sử dụng sách giáo khoa, nghe, ghi chép, tìm kiếm thông tin...), trên cơ sở đó trau dồi các phẩm chất linh hoạt, độc lập, sáng tạo của tư duy. Có thể chọn lựa một cách linh hoạt các phương pháp chung và phương pháp đặc thù của môn học để thực hiện. Tuy nhiên dù sử dụng bất kỳ phương pháp nào cũng phải đảm bảo được nguyên tắc “Học sinh tự mình hoàn thành nhiệm vụ nhận thức(tự chiếm lĩnh kiến thức) với sự tổ chức, hướng dẫn của giáo viên”. Việc sử dụng phương pháp dạy học gắn chặt với các hình thức tổ chức dạy học. Tuỳ theo mục tiêu, nội dung, đối tượng và điều kiện cụ thể mà có những hình thức tổ chức thích hợp như: học cá nhân, học nhóm; học trong lớp, học ở ngoài lớp... Cần chuẩn bị tốt về phương pháp đối với các giờ thực hành để đảm bảo yêu cầu rèn luyện kỹ năng thực hành, vận dụng KT vào thực tiễn, nâng cao hứng thú cho người học. 9 Cần sử dụng đủ và hiệu quả các thiết bị dạy học môn học tối thiểu đã qui định. Có thể sử dụng các đồ dùng dạy học tự làm nếu xét thấy cần thiết với nội dung học và phù hợp với đối tượng học sinh. Tích cực vận dụng CNTT trong dạy học. Đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực thể hiện qua bốn đặc trưng cơ bản sau: + Dạy học thông qua tổ chức liên tiếp các hoạt động học tập, giúp học sinh tự khám phá những điều chưa biết chứ không thụ động tiếp thu những tri thức được sắp đặt sẵn. Giáo viên là người tổ chức và chỉ đạo học sinh tiến hành các hoạt động học tập phát hiện kiến thức mới, vận dụng sáng tạo kiến thức đã biết vào các tình huống học tập hoặc tình huống thực tiễn... + Chú trọng rèn luyện cho học sinh biết khai thác sách giáo khoa và các tài liệu học tập, biết cách tự tìm lại những kiến thức đã có, suy luận để tìm tòi và phát hiện kiến thức mới... Định hướng cho học sinh cách tư duy như phân tích, tổng hợp, đặc biệt hoá, khái quát hoá, tương tự, quy lạ về quen… để dần hình thành và phát triển tiềm năng sáng tạo. + Tăng cường phối hợp học tập cá thể với học tập hợp tác, lớp học trở thành môi trường giao tiếp GV - HS và HS - HS nhằm vận dụng sự hiểu biết và kinh nghiệm của từng cá nhân, của tập thể trong giải quyết các nhiệm vụ học tập chung. + Chú trọng đánh giá kết quả học tập theo mục tiêu bài học trong suốt tiến trình dạy học thông qua hệ thống câu hỏi, bài tập (đánh giá lớp học). Chú trọng phát triển kỹ năng tự đánh giá và đánh giá lẫn nhau của học sinh với nhiều hình thức như theo lời giải/đáp án mẫu, theo hướng dẫn, hoặc tự xác định tiêu chí để có thể phê phán, tìm được nguyên nhân và nêu cách sửa chữa các sai sót(tạo điều kiện để học sinh tự bộc lộ, tự thể hiện, tự đánh giá). Một số biện pháp đổi mới phương pháp dạy học: 10 + Cải tiến các phương pháp dạy học truyền thống Đổi mới phương pháp dạy học không có nghĩa là loại bỏ các phương pháp dạy học truyền thống như thuyết trình, đàm thoại, luyện tập mà cần bắt đầu bằng việc cải tiến để nâng cao hiệu quả và hạn chế nhược điểm của chúng. Để nâng cao hiệu quả của các phương pháp dạy học này người giáo viên trước hết cần nắm vững những yêu cầu và sử dụng thành thạo các kỹ thuật của chúng trong việc chuẩn bị cũng như tiến hành bài lên lớp, kỹ thuật đặt các câu hỏi và xử lý các câu trả lời trong đàm thoại, hay kỹ thuật làm mẫu trong luyện tập. Tuy nhiên, các phương pháp dạy học truyền thống có những hạn chế tất yếu, vì thế bên cạnh các phương pháp dạy học truyền thống cần kết hợp sử dụng các phương pháp dạy học mới, có thể tăng cường tính tích cực nhận thức của học sinh trong thuyết trình, đàm thoại theo quan điểm dạy học giải quyết vấn đề. + Kết hợp đa dạng các phương pháp dạy học Việc phối hợp đa dạng các phương pháp và hình thức dạy học trong toàn bộ quá trình dạy học là phương hướng quan trọng để phát huy tính tích cực và nâng cao chất lượng dạy học. Dạy học toàn lớp, dạy học nhóm, nhóm đôi và dạy học cá thể là những hình thức xã hội của dạy học cần kết hợp với nhau, mỗi một hình thức có những chức năng riêng. Tình trạng độc tôn của dạy học toàn lớp và sự lạm dụng phương pháp thuyết trình cần được khắc phục, đặc biệt thông qua làm việc nhóm. Trong thực tiễn dạy học ở trường trung học hiện nay, nhiều giáo viên đã cải tiến bài lên lớp theo hướng kết hợp thuyết trình của giáo viên với hình thức làm việc nhóm, góp phần tích cực hoá hoạt động nhận thức của học sinh. Tuy nhiên hình thức làm việc nhóm rất đa dạng, không chỉ giới hạn ở việc giải quyết các nhiệm vụ học tập nhỏ xen kẽ trong bài thuyết trình, mà còn có những hình thức làm việc nhóm giải quyết những nhiệm vụ phức hợp, có thể chiếm một hoặc nhiều tiết học, sử dụng những phương pháp chuyên biệt như phương pháp đóng vai, nghiên cứu trường hợp,