Tài liệu Quản lý nhà nước đối với hoạt động chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả tại cục quản lý thị trường tỉnh bắc giang

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH PHẠM VĂN BỪNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG CHỐNG BUÔN LẬU, GIAN LẬN THƯƠNG MẠI VÀ HÀNG GIẢ TẠI CỤC QUẢN LÝ THỊ TRƯỜNG TỈNH BẮC GIANG LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ THÁI NGUYÊN, NĂM 2020 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH PHẠM VĂN BỪNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG CHỐNG BUÔN LẬU, GIAN LẬN THƯƠNG MẠI VÀ HÀNG GIẢ TẠI CỤC QUẢN LÝ THỊ TRƯỜNG TỈNH BẮC GIANG Ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ Mã số: 8.34.04.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Người hướng dẫn khoa học: TS. VŨ QUỲNH NAM THÁI NGUYÊN, NĂM 2020 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực và chưa được sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Tôi cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã được chỉ rõ nguồn gốc. Thái nguyên, ngày tháng 02 năm 2020 Tác giả luận văn PHẠM VĂN BỪNG Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn ii LỜI CẢM ƠN Sau một thời gian học tập và thực hiện đề tài luận văn tốt nghiệp, đến nay tôi đã hoàn thành luận văn thạc sĩ chuyên ngành Quản lý kinh tế với đề tài: “Quản lý nhà nước đối với hoạt động chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả tại Cục Quản lý thị trường tỉnh Bắc Giang”. Trước hết, Tôi xin chân thành cảm ơn phòng đào tạo Sau Đại học, Khoa Quản trị Kinh doanh, Trường Đại học Kinh tế& Quản trị kinh doanh Đại học Thái Nguyên đã tận tình giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài nghiên cứu khoa học. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Vũ Quỳnh Nam người đã định hướng, chỉ bảo và hết lòng tận tụy, dìu dắt tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu đề tài. Tôi xin chân thành cảm ơn Ban lãnh đạo cùng các bạn đồng nghiệp tại Cục Quản lý Thị trường tỉnh Bắc Giang. Tôi xin chân thành cảm ơn những người thân trong gia đình, bạn bè và đồng nghiệp đã động viên, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu khoa học để tôi hoàn thiện luận văn này. Xin chân thành cảm ơn! Thái Nguyên, ngày tháng 02 năm 2020 Tác giả luận văn PHẠM VĂN BỪNG Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii MỤC LỤC ........................................................................................................ iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ............................................................. vii DANH MỤC CÁC BẢNG............................................................................. viii DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ ............................................................. x MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1 2. Mục tiêu nghiên cứu...................................................................................... 3 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................. 4 4. Đóng góp của luận văn .................................................................................. 4 5. Cấu trúc của luận văn .................................................................................... 5 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG CHỐNG BUÔN LẬU, GIAN LẬN THƯƠNG MẠI VÀ HÀNG GIẢ....................................... 6 1.1. Cơ sở lý luận về hoạt động chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả ............................................................................................................. 6 1.1.1. Khái niệm, đặc điểm và tác động của buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả ................................................................................................. 6 1.1.2. Quản lý nhà nước đối với hoạt động chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả ................................................................................... 11 1.1.3. Nội dung quản lý nhà nước đối với hoạt động chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả ..................................................................... 12 1.1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước đối với hoạt động chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả .......................................... 15 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn iv 1.2. Kinh nghiệm quản lý nhà nước đối với hoạt động chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả của một số địa phương và bài học kinh nghiệm đối với tỉnh Bắc Giang ....................................................................... 18 1.2.1. Kinh nghiệm từ Cục quản lý thị trường tỉnh Thái Nguyên ................... 18 1.2.2. Kinh nghiệm từ Cục Quản lý thị trường tỉnh Bắc Ninh....................... 21 1.2.3. Bài học kinh nghiệm cho Cục Quản lý thị trường tỉnh Bắc Giang ....... 22 Chương 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................. 24 2.1. Câu hỏi nghiên cứu ................................................................................. 24 2.2. Phương pháp thu thập thông tin ............................................................. 24 2.2.1. Thu thập thông tin thứ cấp .................................................................. 24 2.2.2. Thu thập thông tin sơ cấp ...................................................................... 25 2.3. Phương pháp tổng hợp và phân tích thông tin ......................................... 25 2.3.1. Phương pháp tổng hợp thông tin ........................................................... 25 2.3.2. Phương pháp phân tích thông tin .......................................................... 26 2.4. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ................................................................... 27 2.4.1. Nhóm chỉ tiêu đánh giá hoạt độngchống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả tại các Cục Quản lý thị trường .............................................. 27 2.4.2. Chỉ tiêu phản ánh công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả .......................................... 28 2.4.3. Nhóm các chỉ tiêu đánh giá các yếu tố ảnh hưởng tới công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả ...................................................................................................... 28 Chương 3. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG BUÔN LẬU, GIAN LẬN THƯƠNG MẠI VÀ HÀNG GIẢ TẠI CỤC QUẢN LÝ THỊ TRƯỜNG TỈNH BẮC GIANG ............. 29 3.1. Đặc điểm tự nhiên, tình hình kinh tế - xã hội tỉnh Bắc Giang ảnh hưởng tới hoạt động chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả ......... 29 3.1.1. Đặc điểm điều kiện tự nhiên tỉnh Bắc Giang ........................................ 29 3.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội của tỉnh Bắc Giang ...................................... 30 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn v 3.2. Thực trạng hoạt động chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả tại Cục Quản lý thị trường tỉnh Bắc Giang ............................................... 32 3.2.1. Chức năng và nhiệm vụ Cục Quản lý thị trường tỉnh Bắc Giang ... 32 3.2.2. Mô hình tổ chức bộ máy của Cục Quản lý thị trường tỉnh Bắc Giang ... 36 3.2.3. Kết quả công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả tại Cục quản lý thị trường tỉnh Bắc Giang ...................................................... 39 3.3. Quản lý nhà nước về hoạt động chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả trên địa bàn tỉnh Bắc Giang .................................................. 46 3.3.1. Công tác chỉ đạo về hoạt động chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả ............................................................................................... 46 3.3.2. Công tác tuyên truyền về hoạt động chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả ................................................................................... 51 3.3.3. Công tác phối hợp trong hoạt động chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả ................................................................................... 55 3.3.4. Xử lý đối với hoạt động chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả ........................................................................................................... 57 3.4. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng tới Quản lý nhà nước đối với hoạt động Chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả tại Cục Quản lý thị trường tỉnh Bắc Giang................................................................................ 59 3.4.1. Các yếu tố khách quan .......................................................................... 60 3.4.2. Các yếu tố chủ quan .............................................................................. 66 3.5. Đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về hoạt động chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả tại Cục Quản lý thị trường tỉnh Bắc Giang .... 71 3.5.1. Kết quả đạt được ................................................................................... 71 3.5.2. Hạn chế và nguyên nhân ....................................................................... 73 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn vi Chương 4. GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG CHỐNG BUÔN LẬU, GIAN LẬN THƯƠNG MẠI VÀ HÀNG GIẢ TẠI CỤC QUẢN LÝ THỊ TRƯỜNG TỈNH BẮC GIANG ..................................................................... 75 4.1. Định hướng và mục tiêu tăng cường quản lý nhà nước đối với hoạt động chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả tại Cục Quản lý thị trường tỉnh Bắc Giang................................................................................ 75 4.1.1. Định hướng tăng cường quản lý nhà nước đối với hoạt động chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả tại Cục Quản lý thị trường tỉnh Bắc Giang ................................................................................................. 75 4.1.2. Mục tiêu tăng cường quản lý nhà nước đối với hoạt động chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả tại Cục Quản lý thị trường tỉnh Bắc Giang ................................................................................................. 76 4.2. Giải pháp tăng cường Quản lý nhà nước đối với hoạt động Chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả tại Cục Quản lý thị trường tỉnh Bắc Giang ................................................................................... 76 4.2.1. Giải pháp về chất lượng nguồn nhân lực tại Cục Quản lý thị trường nhằm nâng cao hiệu quả công tác chỉ đạo về hoạt động chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả ..................................................... 76 4.2.2. Đầu tư cơ sở vật chất, hạ tầng nhằm tăng cường kiểm tra và xử lý đối với hoạt động chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả ............. 77 4.2.3. Giải pháp về nâng cao hiệu quả công tác tuyên truyền về hoạt động chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả ................................. 78 4.2.4. Giải pháp về công tác phối hợp trong hoạt động chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả ..................................................................... 79 4.3. Kiến nghị đề xuất ..................................................................................... 80 4.3.1. Đối với Tổng Cục quản lý thị trường ..................................................... 80 4.3.2. Đối với UBND tỉnh Bắc Giang và Sở/ban/ngành có liên quan ............ 81 4.3.3. Đối với các cơ sở sản xuất kinh doanh ................................................. 81 4.3.4. Đối với người tiêu dùng ........................................................................ 81 KẾT LUẬN .................................................................................................... 82 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 84 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn vii PHỤ LỤC ....................................................................................................... 87 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BVTV : Bảo vệ thực vật CSĐT : Cảnh sát điều tra CSKT : Cảnh sát kinh tế GRDP : Tốc độ tăng trưỏng kinh tế HĐND : Hội đồng nhân dân KH : Kế hoạch NSNN : Ngân sách Nhà nước QLTT : Quản lý Thị trường SHTT : Sở hữu trí tuệ TH : Thực hiện UBND : Ủy ban Nhân dân VPHC : Vi phạm hành chính VSATTP : Vệ sinh an toàn thực phẩm Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn viii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Thang đo quãng Likert đo lường mức độ đồng ý ..................... 27 Bảng 3.1. Giá trị kinh tế của tỉnh Bắc Giang giai đoạn 2016-2018 ............. 30 Bảng 3.2. Kết quả kiểm tra hoạt động chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả của Cục quản lý thị trường tỉnh Bắc Giang giai đoạn 2016-2018 ................................................ 41 Bảng 3.3. Tổng giá trị xử phạt của Cục QLTT tỉnh Bắc Giang đối với các hành vi buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả giai đoạn 2016-2018 .................................................................. 44 Bảng 3.4. Kế hoạch kiểm tra thường xuyên của Cục Quản lý thị trường tỉnh Bắc Giang .............................................................. 47 Bảng 3.5. Kế hoạch kiểm tra đột xuất của Cục Quản lý thị trường tỉnh Bắc Giang .......................................................................... 48 Bảng 3.6. Số lượng các hoạt động tuyên truyền về chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả của tỉnh Bắc Giang ............... 52 Bảng 3.7. Kinh phí các hoạt động tuyên truyền về chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả của tỉnh Bắc Giang ............... 54 Bảng 3.8. Kết quả xử phạt về vi phạm hành vi buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả trên địa bàn tỉnh Bắc Giang ............... 56 Bảng 3.9. Đánh giá của cán bộ Quản lý thị trường về tác động bối cảnh kinh tế xã hội, sự hội nhập của đất nước đến QLNN đối với hoạt động chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả ........................................................... 60 Bảng 3.10. Đánh giá của cán bộ Quản lý thị trường về tác động của các quy định, chủ trương của nhà nước đến QLNN đối với hoạt động chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả ..................................................................................... 62 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn ix Bảng 3.11. Đánh giá của cán bộ Quản lý thị trường về trình độ dân trí đến QLNN đối với hoạt động chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả............................................................. 64 Bảng 3.12. Đánh giá của cán bộ Quản lý thị trường về sự phức tạp của các loại hàng hóa đến QLNN đối với hoạt động buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả ........................................ 65 Bảng 3.13. Giá trị trang thiết bị, phương tiện được đầu tư của Cục Quản lý thị trường tỉnh Bắc Giang qua các năm 2016-2018 ........ 67 Bảng 3.14. Đánh giá của cán bộ Quản lý thị trường về cơ chế phối hợp ảnh hưởng đến QLNN đối với hoạt động chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả ........................................ 70 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn x DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ Sơ đồ 3.1. Mô hình tổ chức bộ máy của Cục Quản lý thị trường tỉnh Bắc Giang.................................................................................. 37 Biểu đồ 3.1. So sánh kế hoạch kiểm tra thường xuyên và kết quả thực hiện về hoạt động chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả tại Cục Quản lý thị trường tỉnh Bắc Giang năm 2016 ............................................................................. 50 Biểu đồ 3.2. So sánh kế hoạch kiểm tra thường xuyên và kết quả thực hiện về hoạt động chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả tại Cục Quản lý thị trường tỉnh Bắc Giang năm 2017 ............................................................................. 50 Biểu đồ 3.3. So sánh kế hoạch kiểm tra thường xuyên và kết quả thực hiện về hoạt động chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả tại Cục QLTT tỉnh Bắc Giang năm 2018 ................... 50 Biểu đồ 3.4. Đánh giá của cán bộ Quản lý thị trường tỉnh Bắc Giang về mức độ phù hợp của các quy định xử lý đối với hoạt động chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả .................... 59 Biểu đồ 3.5. Trình độ của cán bộ QLTT tỉnh Bắc Giang năm 2019 ............. 69 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả là hiện tượng thường gặp trong nền kinh tế thị trường. Ở đó, lợi nhuận là động cơ chính thúc đẩy các đối tượng vi phạm pháp luật tham gia thị trường, vừa làm giàu bất chính vừa trốn tránh thực hiện các nghĩa vụ đối với Nhà nước, cộng đồng. Cũng chính vì động cơ lợi nhuận, các đối tượng này sẵn sàng lợi dụng những “kẽ hở” của Nhà nước về cơ chế, chính sách, về quản lý để buôn lậu, làm hàng giả hoặc có các hành vi gian lận thương mại. Buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả làm méo mó các quan hệ thị trường, gây khó khăn cho sự quản lý, điều tiết của Nhà nước. Người tiêu dùng cũng chịu thiệt khi mua phải hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng, không có xuất xứ rõ ràng, trong đó, có những mặt hàng nguy hiểm, độc hại, ảnh hưởng trực tiếp đến sự an toàn, sức khỏe, tính mạng của người dùng, Nhà nước thì thất thu thuế, doanh nghiệp làm ăn chân chính thì không tiêu thụ được hàng hóa do mình sản xuất ra và đã thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ thuế với Nhà nước… Cục Quản lý thị trường tỉnh Bắc Giang là cơ quan quản lý nhà nước trong công tác đấu tranh buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả trên địa bàn tỉnh Bắc Giang. Cùng với sự chỉ đạo của UBND tỉnh, Tổng Cục Quản lý thị trường. Cục Quản lý thị trường tỉnh đã không ngừng nâng cao chất lượng về năng lực quản lý và thực thi công vụ của các cán bộ, công chức Quản lý thị trường của Cục, tăng cường đầu tư nâng cấp các thiết bị phục vụ công tác quản lý hoạt động chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả cho các Đội Quản lý thị trường trên địa bàn. Những năm qua, Cục Quản lý thị trường tỉnh Bắc Giang đã góp phần đáng kể trong hoạt động chống sản xuất, kinh doanh hàng giả, hàng nhái, Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 2 hàng kém chất lượng, vi phạm sở hữu trí tuệ trên một số sản phẩm chính như: nước uống, bột ngọt, mỹ phẩm, giầy dép, túi sách, rượu, phân bón, đồ điện, phụ tùng xe máy,… Trong năm 2018, lực lượng quản lý thị trường toàn tỉnh đã phối hợp với các ngành, lực lượng chức năng trên địa bàn tổ chức kiểm tra 1.908 vụ, thực hiện xử lý 1.614 vụ vi phạm, tổng tiền từ xử phạt vi phạm hành chính, tiền bán hàng tịch thu và trị giá hàng hóa tiêu hủy 13.152.976.000 đồng [10]. Kết quả này đã giảm đáng kể so với cùng kỳ năm 2017 là 10% từ số vụ vi phạm, 3% số tiền xử lý vi phạm. Để đạt được kết quả trên, Cục Quản lý thị trường tỉnh Bắc Giang đã triển khai nhiều hoạt động, như kết hợp công tác kiểm tra với công tác tuyên truyền, phổ biến các quy định của pháp luật, chế tài xử phạt đối với các hành vi liên quan về vận chuyển, buôn bán hàng lậu, hàng giả, gian lận nhãn mác nguồn gốc xuất xứ Việt Nam đến các tổ chức, cá nhân kinh doanh, nâng cao nhận thức cho người dân về nguy cơ tác động ảnh hưởng của hàng lậu, hàng giả đến sức khỏe, môi trường và quyền lợi người tiêu dùng. Tuy nhiên, trên thực tế tại tỉnh Bắc Giang tình hình buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả vẫn diễn biến phức tạp, tình trạng buôn bán, tiêu thụ, vận chuyển trái phép các loại hàng lậu, hàng cấm, hàng giả, hàng kém chất lượng, vi phạm về niêm yết giá bán hàng, kinh doanh hàng hóa quá hạn sử dụng, không rõ nguồn gốc, xuất xứ vẫn còn xảy ra. Nguyên nhân là do một số văn bản, chính sách pháp luật về đấu tranh buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả, gian lận thương mại và hàng giả chưa đồng bộ, còn chồng chéo, quy định còn chưa cụ thể, công tác phối kết hợp trong kiểm tra, xử lý các hành vi vi phạm trên địa bàn chưa nhịp nhàng, lĩnh vực còn chưa kiểm tra như bán hàng qua Facebook, zalo, trình độ chuyên môn nghiệp vụ của cán bộ, công chức Quản lý thị trường chưa đồng đều, còn thiếu kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 3 nước về buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả;… Xuất phát từ vai trò quan trọng của việc đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả, gian lận thương mại và hàng giả và những hạn chế còn tồn tại trong công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả, gian lận thương mại trên địa bàn tỉnh Bắc Giang, tác giả chọn đề tài “Quản lý nhà nước đối với hoạt động chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả tại Cục Quản lý thị trường tỉnh Bắc Giang” làm luận văn thạc sĩ. Qua đó, đề xuất một số giải pháp nhằm tăng cường quản lý nhà nước đối với hoạt động chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trên địa bàn. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Trên cơ sở phân tích thực trạng công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả trên địa bàn tỉnh Bắc Giang. Từ đó, đề xuất giải pháp tăng cường công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả tại Cục Quản lý thị trường trong thời gian tới. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về hoạt động chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả, quản lý nhà nước đối với hoạt động chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả. - Phân tích thực trạng Quản lý nhà nước đối với hoạt động chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả tại Cục Quản lý thị trường tỉnh Bắc Giang giai đoạn 2016-2018. - Xác định các yếu tố ảnh hưởng đến công tác Quản lý nhà nước đối với hoạt động chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả tại Cục Quản lý thị trường tỉnh Bắc Giang. - Đề xuất một số giải pháp tăng cường Quản lý nhà nước đối với hoạt động chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả tại Cục Quản lý thị Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 4 trường tỉnh Bắc Giang trong thời gian tới. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là toàn bộ các vấn đề liên quan đến công tác Quản lý nhà nước đối với hoạt động Chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả tại Cục Quản lý thị trường tỉnh Bắc Giang. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu các vấn đề liên quan tới công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả trên địa bàn tỉnh Bắc Giang: công tác tổ chức hoạt động chống buôn lậu, công tác xây dựng kế hoạch chống buôn lậu, công tác tổ chức thực hiện và thanh tra, kiểm tra hoạt động chống bbuôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả trên địa bàn tỉnh Bắc Giang. - Về không gian: Nghiên cứu được thực hiện tại tỉnh Bắc Giang. - Về thời gian: Nghiên cứu các dữ liệu về thực trạng Quản lý nhà nước đối với hoạt động chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả tại Cục Quản lý thị trường tỉnh Bắc Giang giai đoạn 2016-2018, dữ liệu điều tra thực tế năm 2019; giải pháp có ý nghĩa cho giai đoạn 2020-2025. 4. Đóng góp của luận văn - Về lý luận: Luận văn góp phần tổng hợp lại những vấn đề lý luận chung về quản lý nhà nước đối với hoạt động chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả. - Về thực tiễn: Luận văn phân tích, đánh giá được thực trạng công tác Quản lý nhà nước đối với hoạt động Chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả tại Cục Quản lý thị trường tỉnh Bắc Giang. Luận văn chỉ ra được những kết quả đạt được, những hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế, từ đó, đề xuất một số giải pháp tăng cường Quản lý nhà nước đối với hoạt động Chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả tại Cục Quản lý thị Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 5 trường tỉnh Bắc Giang trong thời gian tới. - Tính ứng dụng: Đề tài là nghiên cứu đầu tiên thực hiện về Quản lý nhà nước đối với hoạt động Chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả tại Cục Quản lý thị trường tỉnh Bắc Giang. Do đó, nghiên cứu là tài liệu tham khảo có giá trị với tỉnh Bắc Giang nói chung cho Cục quản lý thị trường tỉnh Bắc Giang nói riêng và các tỉnh bạn trong việc tăng cường quản lý nhà nước đối với hoạt động chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả, nhằm hạn chế nạn buôn lậu. Bên cạnh đó, đây cũng là tài liệu nghiên cứu quan trọng giúp cho Tổng cục Quản lý thị trường và các cơ quan quản lý nhà nước liên quan có thể tham khảo khi xây dựng những quy định, chính sách cho hoạt động chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả trên cả nước. 5. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần mở đầu, mục lục, phụ lục và tài liệu tham khảo, phần nội dung chính của luận văn bao gồm 4 chương: - Chương 1: Cơ sở lý luận và kinh nghiệm thực tiễn về quản lý nhà nước đối với hoạt động chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả. - Chương 2: Phương pháp nghiên cứu. - Chương 3: Thực trạng Quản lý nhà nước đối với hoạt động chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả tại Cục Quản lý thị trường tỉnh Bắc Giang. - Chương 4: Giải pháp tăng cường Quản lý nhà nước đối với hoạt động chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả tại Cục Quản lý thị trường tỉnh Bắc Giang. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 6 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG CHỐNG BUÔN LẬU, GIAN LẬN THƯƠNG MẠI VÀ HÀNG GIẢ 1.1. Cơ sở lý luận về hoạt động chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả 1.1.1. Khái niệm, đặc điểm và tác động của buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả 1.1.1.1. Khái niệm Theo Nghị định số 185/2013/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạp hành chính trong hoạt động thương mại, sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng [6] đưa ra khái niệm: Buôn lậu là hoạt động buôn bán những hàng hóa trốn thuế và hàng cấm. Trong đó, hàng cấm gồm hàng hóa cấm kinh doanh; hàng hóa cấm lưu hành, sử dụng; hàng hóa chưa được phép lưu hành, sử dụng tại Việt Nam. Tại Khoản 7 điều 3 của Nghị định này thì “Hàng hóa nhập lậu” gồm [6]: - Hàng hóa cấm nhập khẩu hoặc tạm ngừng nhập khẩu theo quy định của pháp luật. - Hàng hóa nhập khẩu thuộc danh mục hàng hóa nhập khẩu có điều kiện mà không có giấy phép nhập khẩu hoặc giấy tờ của cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp theo quy định kèm theo hàng hóa khi lưu thông trên thị trường. - Hàng hóa nhập khẩu không đi qua cửa khẩu quy định, không làm thủ tục hải quan theo quy định của pháp luật hoặc gian lận số lượng, chủng loại hàng hóa khi làm thủ tục hải quan. - Hàng hóa nhập khẩu lưu thông trên thị trường không có hóa đơn, chứng từ kèm theo theo quy định của pháp luật hoặc có hóa đơn, chứng từ Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 7 nhưng hóa đơn, chứng từ là không hợp pháp theo quy định của pháp luật về quản lý hóa đơn. - Hàng hóa nhập khẩu theo quy định của pháp luật phải dán tem nhập khẩu nhưng không có tem dán vào hàng hóa theo quy định của pháp luật hoặc có tem dán nhưng là tem giả, tem đã qua sử dụng. Gian lận thương mại là hành vi dối trá, mánh khóe, lừa lọc trong lĩnh vực thương mại thông qua hoạt động mua, bán, kinh doanh, xuất nhập khẩu hàng hoá, dịch vụ nhằm mục đích thu lợi bất chính. Mục đích của hành vi gian lận thương mại là nhằm thu lợi bất chính do thực hiện trót lọt hành vi lừa đảo, dối trá. Chủ thể tham gia hành vi gian lận thương mại bao gồm: người mua, người bán, hoặc cả người mua và người bán thông qua đối tượng là hàng hóa. Gian lận thương mại là một hiện tượng mang tính lịch sử, chỉ khi có sản xuất hàng hóa, các sản phẩm được mang ra trao đổi trên thị trường, có người mua, người bán nhằm thực hiện phần giá trị được kết tinh trong hàng hóa thì gian lận thương mại cũng mới xuất hiện. Hàng giả là hàng giả hiệu hay hàng nhái là hàng tiêu dùng vi phạm luật bản quyền giả hiệu chính tông với mẫu mã giống những thương hiệu có tiếng rồi bán ra thị trường để gạt người tiêu thụ bằng cách bán giá cao để sinh lời. Nói chung, hàng giả có phẩm chất kém, không bị ràng buộc bởi tiêu chuẩn kiểm soát về phẩm chất của doanh nghiệp hay tiêu chuẩn an toàn của chính phủ. Các loại mặt hàng được làm giả cũng rất đa dạng, có những trường hợp hàng giả gây thiệt mạng như dược phẩm điều trị các căn bệnh nghiêm trọng như ung thư, HIV, sốt rét, phụ tùng an toàn xe hơi, sữa bột cho trẻ em, mỹ phẩm, hàng điện tử và thực phẩm… Theo quy định của pháp luật Việt Nam tại Nghị định số 185/2013/NĐCP khái niệm hàng giả gồm các loại sau [6]: - Hàng hóa không có giá trị sử dụng, công dụng, có giá trị sử dụng, công dụng không đúng với nguồn gốc bản chất tự nhiên, tên gọi của hàng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 8 hóa; có giá trị sử dụng, công dụng không đúng với giá trị sử dụng, công dụng đã công bố hoặc đăng ký. - Hàng hóa có hàm lượng định lượng chất chính hoặc trong các chất dinh dưỡng hoặc đặc tính kỹ thuật cơ bản khác chỉ đạt mức từ 70% trở xuống so với tiêu chuẩn chất lượng hoặc quy chuẩn kỹ thuật đã đăng ký, công bố áp dụng hoặc ghi trên nhãn, bao bì hàng hóa. - Thuốc phòng bệnh, chữa bệnh cho người, vật nuôi không có dược chất, có dược chất nhưng không đúng với hàm lượng đã đăng ký, không đủ loại dược chất đã đăng ký, có dược chất khác với dược chất ghi trên nhãn, bao bì hàng hóa. - Thuốc bảo vệ thực vật không có hoạt chất, hàm lượng hoạt chất chỉ đạt từ 70% trở xuống so với tiêu chuẩn chất lượng, quy chuẩn kỹ thuật đã đăng ký, công bố áp dụng, không đủ loại hoạt chất đã đăng ký, có hoạt chất khác với hoạt chất ghi trên nhãn, bao bì hàng hóa. - Hàng hóa có nhãn hàng hóa, bao bì hàng hóa giả mạo tên thương nhân, địa chỉ của thương nhân khác; giả mạo tên thương mại hoặc tên thương phẩm hàng hóa; giả mạo mã số đăng ký lưu hành, mã vạch hoặc giả mạo bao bì hàng hóa của thương nhân khác; - Hàng hóa có nhãn hàng hóa, bao bì hàng hóa ghi chỉ dẫn giả mạo về nguồn gốc hàng hóa, nơi sản xuất, đóng gói, lắp ráp hàng hóa. - Hàng hóa giả mạo về sở hữu trí tuệ quy định tại Điều 213 Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005. - Tem, nhãn, bao bì giả. Tóm lại, từ các khái niệm trên, hoạt động buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả được hiểu là hoạt động sản xuất, kinh doanh hàng hóa trái pháp luật. Trong đó, những hàng hóa được sản xuất ra giống như sản phẩm hàng hóa được nhà nước cho phép sản xuất, nhập khẩu và tiêu thụ trên thị trường những hàng hóa không có giá trị sử dụng, hoặc không có nguồn gốc suất xứ Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn