Tài liệu Phân tích các công cụ mà ngân hàng nhà nước việt nam sử dụng để điều tiết thị trường tiền tệ trong giai đoạn 2015 – 2019 và giai đoạn 2020 2021

lOMoARcPSD|15978022 Bản chính thức KTVM 1 đi in financial accounting 2 (Trường Đại học Thương mại) StuDocu is not sponsored or endorsed by any college or university Downloaded by Quang Quang ([email protected]) lOMoARcPSD|15978022 TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI KHOA KINH TẾ VÀ KINH DOANH QUỐC TẾ ---------------- ĐỀ TÀI THẢO LUẬN HỌC PHẦN KINH TẾ VĨ MÔ 1 Đề tài: PHÂN TÍCH CÁC CÔNG CỤ MÀ NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM SỬ DỤNG ĐỂ ĐIỀU TIẾT THỊ TRƯỜNG TIỀN TỆ TRONG GIAI ĐOẠN 2015 – 2019 VÀ GIAI ĐOẠN 2020-2021 Nhóm: 4 Lớp học phần: 2223MAEC0111 Người hướng dẫn: Lương Nguyệt Ánh Hà Nội, tháng 4 năm 2022 Trang | 1 Downloaded by Quang Quang ([email protected]) lOMoARcPSD|15978022 BẢNG PHÂN CÔNG NHIỆM VỤ STT Họ và tên Nhiệm vụ 28 Nguyễn Thị Diệu 29 Nguyễn Đại Đức Các công cụ mà NHNN sử dụng giai đoạn 2020-2021 Làm powerpoint, làm video 30 Nguyễn Minh Đức Thuyết trình, các biện pháp và đề xuất 31 Lê Mỹ Dung Thư ký, cơ sở lý thuyết, tổng hợp word 32 Phạm Thị Thùy Dương 33 Trần Thị Thùy Dương 34 Phạm Thị Duyên 35 Hà Mai Giang 36 Nguyễn Thị Hương Giang Thực trạng tiền tê ̣ Viê ̣t Nam giai đoạn 2015 – 2019 và giai đoạn 2020- 2021 Những thành công và hạn chế của các công cụ mà NHNN sử dụng Các công cụ mà NHNN sử dụng giai đoạn 2015 – 2019 Nhóm trưởng, lời mở đầu, các công cụ mà NHNN sử dụng giai đoạn 2020- 2021, tóm tắt pp, thuyết trình Các công cụ mà NHNN sử dụng giai đoạn 2015 – 2019 MỤC LỤC LỜI NÓI ĐẦU..........................................................................................................4 CHƯƠNG 1: LÝ THUYẾT VỀ THỊ TRƯỜNG TIỀN TỆ..................................5 1.1. Một số lý thuyết chung về thị trường tiền tệ...................................................5 Trang | 2 Downloaded by Quang Quang ([email protected]) lOMoARcPSD|15978022 1.1.1.Thị trường tiền tệ......................................................................................5 1.1.2. Cầu tiền....................................................................................................6 1.1.3.Cung tiền...................................................................................................7 1.1.4. Cân bằng thị trường tiền tệ......................................................................8 1.1.5. Chính sách tiền tệ...................................................................................10 1.2. Các biện pháp mà Ngân hàng Trung ương sử dụng để điều tiết thị trường tiền tệ....................................................................................................................10 1.2.1. Nghiệp vụ thị trường mở........................................................................10 1.2.2.Tỷ lệ dự trữ bắt buộc ()...........................................................................11 1.2.3. Lãi suất chiết khấu.................................................................................11 1.2.4. Các công cụ khác...................................................................................12 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG CÁC CÔNG CỤ NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM SỬ DỤNG ĐỂ ĐIỀU TIẾT THỊ TRƯỜNG TIỀN TỆ GIAI ĐOẠN 2015 -2019 VÀ GIAI ĐOẠN 2020 - 2021.............................................................12 2.1. Thực trạng tiền tệ tại Viê ̣t Nam giai đoạn 2015 – 2019 và giai đoạn 2020 2021......................................................................................................................12 2.1.1. Hệ thống ngân hàng Việt Nam...............................................................12 2.1.2. Thị trường tiền tệ Việt Nam....................................................................13 2.2. Các biện pháp mà ngân hàng nhà nước VN sử dụng để điều tiết thị trường tiền tệ....................................................................................................................17 2.2.1. Giai đoạn 2015 – 2019...........................................................................17 2.2.2. Giai đoạn 2020 – 2021...........................................................................24 2.3. Những thành công và hạn chế của các công cụ mà NHNN sử dụng để điều tiết thị trường tiền tê ̣ ở Viê ̣t Nam giai đoạn 2015 – 2019 và giai đoạn 2020 – 2021......................................................................................................................32 CHƯƠNG 3: CÁC BIỆN PHÁP VÀ ĐỀ XUẤT NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ SỬ DỤNG CÁC CÔNG CỤ ĐIỀU TIẾT THỊ TRƯỜNG TIỀN TỆ TẠI VIỆT NAM CỦA NGÂN HÀNG TRUNG ƯƠNG..............................................34 3.1.Định hướng cơ bản........................................................................................34 Trang | 3 Downloaded by Quang Quang ([email protected]) lOMoARcPSD|15978022 3.2.Hoàn thiện thể chế pháp luật ngân hàng và nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật.......................................................................................................................35 3.3.Phối hợp chặt chẽ với chính sách tài khóa và các chính sách kinh tế vĩ mô khác......................................................................................................................36 3.4. Ổn định tiền tệ, tài chính...............................................................................37 3.5.Nâng cao hiệu quả công tác thanh tra, giám sát ngân hàng.........................38 3.6. Tăng cường đảm bảo an ninh, an toàn trong thanh toán điện tử và thanh toán thẻ.................................................................................................................39 LỜI NÓI ĐẦU Trong nền kinh tế thị trường, để kiểm soát và điều tiết tiền tệ, ngân hàng trung ương các nước thường sử dụng hệ thống các công cụ như dự trữ bắt buộc, tái cấp vốn, nghiệp vụ thị trường mở. Đối với Việt Nam, hệ thống các công cụ kiểm soát và điều tiết tiền tệ đã được hình thành và phát triển cùng với quá trình đổi mới hệ thống ngân hàng. Xuất phát từ thực tiễn Việt Nam, ngân hàng nhà nước đã thực hiện việc kiểm soát, điều tiết tiền tệ thông qua việc sử dụng các công cụ trực tiếp như: hạn mức tín dụng, lãi suất, tỷ giá, đồng thời thiết lập và bước đầu sử dụng các công cụ gián tiếp như dự trữ bắt buộc, tái cấp vốn, ngiệp vụ thị trường mở. Tăng cường phạm vi và hiệu quả điều tiết, kiểm soát thị trường tiền tệ của ngân hàng nhà nước là mục tiêu đặt ra trong quá trình cải cách hệ thống ngân hàng Việt Nam. Viê ̣c nghiên cứu các công cụ mà Ngân hàng Nhà nước Viê ̣t Nam sử dụng để điều tiết thị trường sẽ chỉ ra được những ưu điểm cũng như mă ̣t còn hạn chế của các giải pháp, từ đó tìm ra được hướng đi đúng đắn cho thị trường tiền tê ̣ nước nhà trong thời điểm hiê ̣n nay. Với đề tài “Phân tích các công cụ mà Ngân hàng Nhà nước Việt Nam sử dụng để điều tiết thị trường tiền tệ trong giai đoạn 2015 – 2019 và giai đoạn 2020 – 2021”, nhóm 4 hy vọng có thể tìm hiểu sâu hơn về các công cụ mà ngân hàng nhà nước đã sử dụng đểđiều tiết thị trường tiền tê ̣ cũng như những mă ̣t tích cực, hạn chế còn tồn tại. Từ đó nêu ra các giải pháp, đề xuất nhằm nâng cao hiê ̣u quả trong công tác quản lý, điều hành của ngân hàng Viê ̣t Nam. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu: Các công cụ mà Ngân hàng Nhà nước Viê ̣t Nam sử dụng trong giai đoạn 2015 – 2019 và giai đoạn 2020- 2021. Phương pháp nghiên cứu: thu thâ ̣p số liê ̣u, tổng hợp, phân tích và đánh giá. Nhóm 4 chúng em xin chân thành cảm ơn cô Lương Nguyê ̣t Ánh – Giảng viên bô ̣ môn Kinh tế học Vĩ mô I đã tâ ̣n tình hướng dẫn chúng em trong suốt quá trình học tâ ̣p, tìm Trang | 4 Downloaded by Quang Quang ([email protected]) lOMoARcPSD|15978022 hiểu, thảo luâ ̣n và xây dựng đề tài. Chúng em mong rằng có thể nhâ ̣n được những lời nhâ ̣n xét, đánh giá của cô sau khi trình bày đề tài thảo luâ ̣n để bài làm của chúng em được hoàn thiê ̣n hơn trong những lần tới. Bài thảo luâ ̣n gồm 3 nô ̣i dung chính:  Chương 1: Lý thuyết về thị trường tiền tê ̣  Chương 2: Thực trạng các công cụ Ngân hàng Nhà nước Viê ̣t Nam sử dụng để điều tiết thị trường tiền tê ̣ giai đoạn 2015 – 2019 và giai đoạn 2020 – 2021  Chương 3: Các biê ̣n pháp và đề xuất nhằm nâng cao hiê ̣u quả sử dụng các công cụ điều tiết thị trường tiền tê ̣ tại Viê ̣t Nam của Ngân hàng Trung ương CHƯƠNG 1: LÝ THUYẾT VỀ THỊ TRƯỜNG TIỀN TỆ 1.1. Một số lý thuyết chung về thị trường tiền tệ 1.1.1.Thị trường tiền tệ Thị trường tiền tệ: Là thị trường vốn ngắn hạn, nơi diễn ra các hoạt động của cung và cầu về vốn ngắn hạn. Vốn ngắn hạn bao gồm cả giấy tờ có giá ngắn hạn, có kì hạn tức là mua bán những món nợ ngắn hạn rủi ro thấp, tính thanh khoản cao. Những đặc điểm chính của thị trường tiền tệ đó là:  Thị trường tiền tệ không có quy định cụ thể và không chịu sự giám sát của bất kỳ cơ quan, tổ chức nào.  Thị trường tiền tệ mang tính toàn cầu hóa, giao dịch quy mô quốc tế thông qua mạng internet là chủ yếu.  Thị trường này tồn tại trong các phòng giao dịch tiền tệ, trong các ngân hàng nhà nước và ngân hàng thương mại trên toàn thế giới.  Thị trường là nơi trung gian giữa người vay và bên cho vay là các ngân hàng thương mại.  Thị trường tiền tệ chủ yếu thực hiện giao dịch mua bán những công cụ tài chính có thời gian đáo hạn trong vòng 1 năm, luân chuyển vốn ngắn hạn  Các công cụ của thị trường tiền tệ có tính thanh khoản cao, mang lại lợi tức, lãi suất, lợi nhuận cho nhà đầu tư.  Nghiệp vụ cơ bản của thị trường tiền tệ là quyền chọn kỳ hạn, đáo hạn, hoán đổi… Trang | 5 Downloaded by Quang Quang ([email protected]) lOMoARcPSD|15978022 1.1.2. Cầu tiền Cầu tiền (LP): Cầu tiền là lượng tiền cần để đáp ứng nhu cầu giao dịch trong nền kinh tế. Là lượng tiền mà mọi người muốn nắm giữ dưới dạng tiền mặt và tiên gửi không kì hạn tại các ngân hàng thương mại nhằm đáp ứng nhu cầu giao dịch trong nền kinh tế. Các loại cầu tiền: LP1: cầu về số dư tiền hoạt động – tiền được sử dụng làm phương tiện trao đổi . LP2: cầu về số dư tiền nhàn rỗi – nhu cầu tiền phục vụ cho mục đích đầu cơ.0 LP: tổng cầu về số dư tiền LP= LP1+LP2 Hàm cầu tiền: LP = + Ky – hr Trong đó:  LP: mức cầu tiền thực tế.  : cầu tiền tự định  Y: thu nhập quốc dân  r: lãi suất thực  k: hệ số phản ánh sự nhạy cảm của cầu tiền với thu nhập  h: hệ số phản ánh sự nhạy cảm của cầu tiền với lãi suất. Các yếu tố tác động đến cầu tiền:  Lãi suất: Lãi suất làm cho cầu tiền giảm và ngược lại.  Thu nhập quốc dân (Y): Thu nhập quốc dân Y tăng giúp chi tiêu tăng làm cho cầu tiền tăng và ngược lai.  Tần suất người dân được chi trả thu nhập: Tần suất thấp thì cầu tiền cao do mọi người cần giữ tiền để đảm bảo việc được chi trả cho đến kì được chi trả thu nhập tiếp theo.  Nhân tố khác: mùa vụ trong năm (chẳng hạn mọi người cần số dư tiền nhiều hơn vào dịp Tết Nguyên Đán để đáp ứng nhu cầu chi tiêu gia tăng trong dịp này), tình hình kinh tế - xã hội, cầu về cổ phiếu, trái phiếu,...  phụ thuộc vào: tỷ suất lợi nhuận trên tài sản, kỳ vọng về giá của chứng khoán hay các tài sản khác, nhu cầu đầu cơ và tỷ giá hối đoái. Đồ thị cầu tiền: Trang | 6 Downloaded by Quang Quang ([email protected]) lOMoARcPSD|15978022 r A r1 B r2 LP 0 M1 M2 Lượng tiền 1.1.3.Cung tiền Cung tiền đo lường tổng số tiền trong nền kinh tế tại một thời điểm cụ thể. Dựa vào mức độ thanh khoản của các loại tiền hiện có trong nền kinh tế, cung tiền được phân thành ,, và .  Cung tiền mặt (): Bao gồm toàn bộ giá trị của lượng tiền giấy và tiền kim loại đang lưu hành trong nền kinh tế. Đây là loại tiền có khả năng thanh khoản cao nhất (còn gọi là tính thanh khoản hay tính lòng cao).  Cung tiền giao dịch (): Bao gồm tiền mặt () và tiền gửi (D) trong tài khoản tại các NHTM được ghi sổ hoặc viết séc để thanh toán. =+D  Cung tiền rộng (): Bao gồm tổng lượng tiền giao dịch và các khoản gửi tiết kiệm có kỳ hạn () tại các NHTM. =+  Cung tiền tài chính (): Bao gồm tiền rộng cộng với các loại tài sane tài chính khác như cổ phiếu, trái phiếu, giấy xác nhận tài sản hữu hình có giá trị, các chấp nhận thanh toán của ngân hàng... + Các loại tài sản tài chính khác Cung tiền là khối lượng tiền sẵn sàng cho việc thực hiện các giao dịch trong nền kinh tế. Cung tiền tệ bao gồm tiền mặt đang lưu hành trong dân chúng ) và các khoản tiền gửi không kì hạn tại các ngân hàng thương mại (D). MS=+D Cần phân biệt: Trang | 7 Downloaded by Quang Quang ([email protected]) lOMoARcPSD|15978022 Cung tiền danh nghĩa : Là tổng lượng (giá trị) tiền sẵn sàng cho các giao dịch hiện có (MS) Cung tiền thực: thể hiện sức mua của tiền (MS/P). Đường cung tiền: Nếu gọi MS là cung tiền danh nghĩa, P là mức giá thì MS/P là cung về số dư tiền thực (mức cung tiền thực). Giả định cung tiền thực tế là cố định ta có: MS/P = Lãi suất Đường cung tiền thực MS/P = Lượng tiền 1.1.4. Cân bằng thị trường tiền tệ Cân bằng thị trường tiền tệ: Là trạng thái tại đó lượng cung tiền thực bằng cầu tiền thực. MS/P = LP Điểm cân bằng của thị trường tiền tệ được xác định tại giao điểm của đường cung tiền và đường cầu tiền (điểm E). Tại E xác định được mức lãi suất tại đó mức cung tiền thực bằng mức cầu tiền thực và bằng Mo, khi đó gọi là mức lãi suất cân bằng của thị trường tiền tệ. Trạng thái cân bằng này đạt được thông qua những thay đổi về lãi suất. Tại bất kỳ giá trị nào của lãi suất r khác thị trường tiền tệ sẽ không cân bằng và thị trường sẽ có sự điều chỉnh để trở lại trạng thái cân bằng tại lãi suất. Thật vậy, tại các mức lãi suất lớn hơn lãi suất , mức cung tiền thực sẽ lớn hơn mức cầu tiền thực, trên thị trường tiền tệ mọi người sẽ có số dư tiền lớn hơn so với nhu cầu của họ, hay còn gọi là thị trường tiền tệ dư cung tiền. Khi đó, mọi người sử dụng số tiền dư này để mua cổ phiếu, trái phiếu và các tài sản khác, làm tăng cầu về các loại tài sản này và làm giảm lãi suất. Tại các mức lãi suất nhỏ hơ lãi suất sẽ có sự gia tăng cầu về số dư tiền, khi đó mức cung tiền thực sẽ nhỏ hơn mức cầu tiền thực, thị trường tiền tệ sẽ trong trạng thái dư cầu tiền. Khi đó, một phần tài sản tài chính khác sẽ được chuyển sang tiền giao dịch, làm tăng cung về các loại tài sản tài chính và lãi suất tăng. Trang | 8 Downloaded by Quang Quang ([email protected]) lOMoARcPSD|15978022 Lãi suất MS/P Eo LP Mo 0 Lượng tiền Trạng thái cân bằng của thị trường tiền tệ 1.1.5. Chính sách tiền tệ Chính sách tiền tệ: Là chính sách kinh tế vĩ mô của Chính phủ được thực hiện bởi NHTW. Chính sách tiền tệ liên quan đến quản lí về mức cung tiền và lãi suất được Chính phủ của một quốc gia sử dụng nhằm đạt được các mục tiêu kinh tế vĩ mô như tăng trưởng, lạm phát, ... Chính sách tiền tệ được đưa ra hướng tới các mục tiêu như các chính sách khác là mục tiêu kinh tế vĩ mô cơ bản như đạt tốc độ tăng trưởng kinh tế cao, bền vững, giá cả ổn định, thất nghiệp thấp, cân bằng cán cân thanh toán quốc tế và mục tiêu chính được xác định là ổn định giá cả và lạm phát. Ngoài ra, chính sách tiền tệ còn được thiết kế nhằm để duy trì sự ổn định của hệ thống tài chính và các tổ chức tài chính. Trên thực tế, các mục tiêu trên đây không thể đồng thời đạt được, vì vậy sẽ có sự đánh đổi giữa các mục tiêu này. Chẳng hạn giữa mục tiêu kiểm soát lạm phát và tăng trưởng kinh tế, ở những thời kỳ tăng trưởng cao thì thường đi liền với lạm phát và ngược lại khi chống lạm phát thì thường làm suy giảm tăng trưởng kinh tế. Vì vậy, các nhà hoạch định chính sách phải cân nhắc khi lựa chọn mục tiêu ưu tiên. 1.2. Các biện pháp mà Ngân hàng Trung ương sử dụng để điều tiết thị trường tiền tệ. 1.2.1. Nghiệp vụ thị trường mở. NHTW có thể sử dụng nghiệp vụ thị trường mở (OMO – Open Market Operation) để tác động lên cơ sở tiền của nền kinh tế, từ đó làm thay đổi mức cung tiền. Nghiệp vụ thị trường mở là nghiệp vụ mua hoặc bán các giấy tờ có giá ngắn han (gọi chung là trái phiếu) của NHTW. Theo đó, các loại giấy tờ có giá được phép mua bán trong nghiệp vụ thị trường mở bao gồm: Trang | 9 Downloaded by Quang Quang ([email protected]) lOMoARcPSD|15978022 - Tín phiếu kho bạc hoạc của NHTW. - Trái phiếu Chính phủ, bao gồm:      Tín phiếu Kho bạc Trái phiếu Kho bạc Trái phiếu công trình Trung ương Công trái xây dựng Tổ quốc Trái phiếu Chính phủ do Ngân hàng Phát triển Việt Nam được Thủ tướng Chính phủ chỉ định phát hành. Hoạt động của thị trường mở là công cụ quan trọng nhất của chính sách tiền tệ. Nghiệp vụ này là nhân tố quyết định đối với những thay đổi trong lượng tiền cơ sở. Việc mua hoặc bán trái phiếu trên thị trường mở làm tăng hoặc giảm lượng tiền cơ sở, do đó làm tăng, giảm cung tiền. Khi NHTW mua trái phiếu Chính phủ trên thị trường mở, NHTW sẽ thu về trái phiếu Chính phủ, đồng thời sẽ có một lượng tiền được NHTW đưa ra thị trường và làm tăng lượng tiền cơ sở. Hoạt động này được gọi là hoạt động bơm tiền vào trong lưu thông của NHTW và làm tăng cung tiền. Ngược lại, khi NHTW bán trái phiếu Chính phủ trên thị trường mở, NHTW sẽ phát hành trái phiếu Chính phủ vào công chúng, đồng thời sẽ thu tiền về NHTW và làm giảm lượng tiền cơ sở. Hoạt động này được gọi là hoạt động rút tiền ra khỏi trong lưu thông của NHTW và làm giảm cung tiền. Với hoạt động của thị trường mở, NHTW đã chủ động điều tiết được khối tiền trong lưu thông mà không gây xáo trộn NHTM. Tuy nhiên công cụ này sẽ không phát huy tác dụng hiệu quả của nó nếu như thị trường trái phiếu không phát triển. 1.2.2.Tỷ lệ dự trữ bắt buộc () Tỷ lệ dự trữ bắt buộc: là tỷ lệ dự trữ tối thiểu mà các NHTM phải duy trì theo quy định của NHTW. Tỷ lệ dự trữ bắt buộc () tác động đến MS thông qua số nhân tiền tệ Dự trữ bắt buộc là công cụ nhằm đảm bảo thanh khỏa cho NHTM, đồng thời là công cụ để NHTW tác động đến khối lượng tiền của nên kinh tế thông qua số nhân tiền tệ. Khi tỷ lệ dự trữ bắt buộc tăng các ngân hàng phải dự trữ nhiều hơn, do đó cho vay ít hơn từ mỗi đơn vị tiền tệ mà các ngân hàng nhận được dưới dạng tiền gửi. Kết quả là, tỷ lệ dự trữ bắt buộc của các ngân hàng tăng lên thì độ lớn của số nhân tiền giảm. Khi đó, với cùng một lượng tiền cơ sở ban đầu, nếu số nhân tiền giảm thì lượng cung tiền giảm.  Như vậy, để tăng mức cung tiền thì NHTW không nhất thiết phải phát hành thêm tiền mà có thể giảm tỉ lệ dự trữ bắt buộc, ngược lại để giảm mức cung tiền thì tăng tỉ lệ dự trữ bắt buộc. Trang | 10 Downloaded by Quang Quang ([email protected]) lOMoARcPSD|15978022 1.2.3. Lãi suất chiết khấu. Lãi suất chiết khấu: là mức lãi suất NHTW quy định đối với các NHTM khi cho NHTM vay tiền. Việc vay tiền của NHTM từ NHTW được gọi là vay chiết khấu. Khi không đủ dự trữ bắt buộc, NHTM phải vay tiền của NHTW để đảm bảo quá trình lưu thông tiền tệ được thông suốt. Tình huống này có thể xảy ra do các NHTM đã cho vay quá nhiều hoặc do có quá nhiều các khoản tiền được rút ra. Khi NHTW cho một ngân hàng vay tiền hệ thống ngân hàng sẽ có nhiều dự trữ hơn và họ có thể tạo ra nhiều tiền hơn. Tác động của lãi suất chiết khấu đến cung tiền được thực hiện đồng thời qua cả lượng tiền cơ sở MB và số nhân tiền tệ . Khi NHTW tăng lãi suất chiết khấu, các NHTM phải trả giá cao hơn cho các khoản vay từ NHTW, NHTM vay NHTW ít hơn và tăng dự trữ bổ sung. Khi đó tỷ lệ dự trữ thực tế của các NHTM tăng làm hạn chế khả năng tạo tiền của các NHTM (số nhân tiền tệ giảm) và do đó cung tiền (MS) giảm. Ngược lại khi NHTW giảm lãi suất chiết khấu sẽ làm cung tiền tăng. 1.2.4. Các công cụ khác Ngoài ra, NHTW có thể sử dụng công cụ khác để điều tiết mức cung tiền như hạn mức tín dụng, các quy định về lãi suất như lãi suất tái cấp vốn, lãi suất tái chiết khấu,... CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG CÁC CÔNG CỤ NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIÊ T ̣ NAM SỬ DỤNG ĐỂ ĐIỀU TIẾT THỊ TRƯỜNG TIỀN TÊ ̣ GIAI ĐOẠN 2015 -2019 VÀ GIAI ĐOẠN 2020 - 2021 2.1. Thực trạng tiền tệ tại Viêṭ Nam giai đoạn 2015 – 2019 và giai đoạn 2020 - 2021 2.1.1. Hệ thống ngân hàng Việt Nam Ngân hàng Nhà nước Việt Nam là Cơ quan ngang Bộ thuộc Chính phủ, là ngân hàng Trung ương của nước CHXHCN Việt Nam. Theo Luật Ngân hàng Nhà nước Việt Nam năm 2010, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam là cơ quan ngang bộ của Chính phủ, là Ngân hàng trung ương của nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam. Ngân hàng Nhà nước thực hiện chức năng quản lý nhà nước về tiền tệ, hoạt động ngân hàng và ngoại hối; thực hiện chức năng Ngân hàng trung ương về phát hành tiền, ngân hàng của các tổ chức tín dụng và cung ứng dịch vụ tiền tệ cho Chính phủ. Hoạt động của Ngân hàng Nhà nước nhằm ổn định giá trị đồng tiền; bảo đảm sự an toàn hoạt động ngân hàng và hệ thống các tổ chức tín dụng; bảo đảm sự an toàn, hiệu quả của hệ thống thanh toán quốc gia; góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Trang | 11 Downloaded by Quang Quang ([email protected]) lOMoARcPSD|15978022 Chủ thể tham gia trên Thị trường tiền tệ Việt Nam Nam chủ yếu là các Ngân hàng thương mại và các tổ chức tín dụng. NHNN với tư cách là quản lý Thị trường tiền tệ không trực tiếp tham gia để kiếm lợi nhuận mà chỉ tác động để kiểm soát và quản lý Thị trường tiền tệ. Tham gia thị trường tiền tệ Việt Nam hiện nay gồm có 4 ngân hàng 100% vốn nhà nước, 31 ngân hàng thương mại cổ phần, 9 ngân hàng 100% vốn nước ngoài, 2 ngân hàng liên doanh, 2 ngân hàng chính sách và 1 ngân hàng hợp tác xã. 2.1.2. Thị trường tiền tệ Việt Nam a. Cung tiền trên thị trường tiền tê ̣ Viê ̣t Nam Giai đoạn 2015-2019 Trang | 12 Downloaded by Quang Quang ([email protected]) lOMoARcPSD|15978022 Trong giai đoạn 2015-2019, lượng cung tiền được ngân hàng nhà nước điều chỉnh một cách linh hoạt và phù hợp với tình hình thị trường tiền tệ trong nước. Tốc độ tăng trưởng tín dụng và tổng phương tiện thanh toán qua các năm hầu như đều đạt chỉ tiêu đề ra, thậm chí là vượt mức đáng kể. Cung tiền và tín dụng được điều tiết thận trọng nhằm kiểm soát chặt chẽ để đảm bảo mục tiêu ổn định vĩ mô. Trong giai đoạn 4 năm, NHNN đã có những động thái mang tính thận trọng hơn nếu xét theo tăng trưởng tín dụng hay cung tiền so với cùng kỳ. Trong 6 tháng, tăng trưởng trung bình của cả M2 và tín dụng đều châm hơn so với cùng kỳ (đều thấp hơn khoảng 3%) và tiền cơ sở (M0) – bao gồm tiền mặt và dự trữ trong ngân hàng chỉ tăng khoảng 6% – so với mức tăng khoảng 20% vào năm 2018. Trang | 13 Downloaded by Quang Quang ([email protected]) lOMoARcPSD|15978022 Giai đoạn 2020-2021 Đại dịch Covid nổ ra gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới thị trường tài chính- tiền tệ nước nhà. Tuy nhiên, Bám sát các chỉ đạo của Đảng, Nhà nước, ngay từ đầu năm, NHNN đã chủ động, quyết liệt, chỉ đạo hệ thống tổ chức tín dụng (TCTD) triển khai đồng bộ, hiệu quả các giải pháp điều hành CSTT, phối hợp chặt chẽ các chính sách vĩ mô khác nhằm kiểm soát lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, đồng thời triển khai hàng loạt các giải pháp hỗ trợ, tháo gỡ khó khăn, đồng hành với doanh nghiệp và người dân; phù hợp với đặc thù và tính chất cấp bách của tình hình trong nước. Theo đó, từ tháng 9/2020 tín dụng đã tăng trở lại Cụ thể, tính đến ngày 22/12, tín dụng đối với nền kinh tế tăng 12,68% so cuối năm 2020, tăng 14,57% so cùng kỳ năm 2020. Như vậy, chỉ gần một tháng, tăng trưởng tín dụng đã tăng thêm 2,58 điểm %, tương ứng với quy mô tín dụng được “bơm” thêm ra nền kinh tế là hơn 237 nghìn tỷ đồng. b. Cầu tiền trên thị trường tiền tê ̣ Viê ̣t Nam Giai đoạn 2015-2019 Theo các chuyên gia, nền kinh tế vĩ mô ổn định và tăng trưởng trong thời gian qua đã kéo theo sự gia tăng của nhu cầu tín dụng. Tín dụng trong thời gian này có xu hướng tập trung ở các lĩnh vực ưu tiên, đặc biệt là ngành nông nghiệp. năm 2016, Về cơ cấu, khoảng 80% vốn tín dụng đã và đang được đưa vào sản xuất kinh doanh. Ngoài ra, tín dụng vào Trang | 14 Downloaded by Quang Quang ([email protected]) lOMoARcPSD|15978022 các lĩnh vực rủi ro cũng đã được kiểm soát chậm lại, như tăng trưởng tín dụng vào bất động sản chỉ bằng một nửa so với năm 2015. Giai đoạn 2020-2021 Cầu về tiền trong giai đoạn 2020- 2021 giảm xuống cực mạnh do tác động tiêu cực của dịch covid. Chính phủ đã đưa ra rất nhiều chính sách nhằm thúc đẩy nhu cầu tín dụng của người dân. Ngày 13/3/2020, Ngân hàng Nhà nước ban hành Thông tư 01/2020/TTNHNN, tạo cơ sở pháp lý để các tổ chức tín dụng thực hiện các giải pháp tháo gỡ khó khăn về vốn vay cho khách hàng như cơ cấu lại thời hạn trả nợ, miễn giảm lãi, phí, giữ nguyên nhóm nợ và tiếp tục cho vay mới để thực hiện các dự án sản xuất - kinh doanh có hiệu quả. Để tạo điều kiện hơn nữa cho các tổ chức tín dụng và khách hàng vay vốn. Ví dụ như vào năm 2020, Ngân hàng Nhà nước ban hành các thông tư quy định việc tái cấp vốn 16.000 tỷ đồng với lãi suất 0%/năm để hỗ trợ Ngân hàng Chính sách xã hội cho người sử dụng lao động gặp khó khăn về tài chính vay trả lương cho người lao động. c. Lãi suất trên thị trường tiền tê ̣ Viêṭ Nam Tại Việt Nam, lãi suất cơ bản vẫn tồn tại, tuy nhiên trên thực tế, NHNN điều hành thị trường tiền tệ chủ yếu thông qua các lãi suất trong các giao dịch giữa NHNN với các NHTM. Bao gồm: lãi suất tái chiết khấu, lãi suất tái cấp vốn, lãi suất cho vay qua đêm trong thanh toán điện tử liên ngân hàng và cho vay bù đắp thiếu hụt vốn trong thanh toán bù trừ, lãi suất OMO và lãi suất tín phiếu. Trong đó, lãi suất chính sách của NHNN Việt Nam là lãi suất tái cấp vốn và lãi suất tái chiết khấu. Giai đoạn 2015-2019 Với nền tảng kinh tế vĩ mô trong nước tích cực như hiện nay, trong giai đoạn 2015-2019 lãi suất về cơ bản diễn biến ổn định, được hỗ trợ bởi các yếu tố tích cực như thanh khoản hệ thống được đảm bảo, có dư thừa, tín dụng tăng phù hợp với chỉ tiêu định hướng. Ngoài ra, xu hướng ngân hàng trung ương các nước không còn theo đuổi chính sách tiền tệ thắt chặt như giai đoạn trước nên giúp giảm áp lực cho lãi suất trong nước. Trong giai đoạn này, lãi suất liên tục duy trì ở mức thấp và có xu hướng giảm nhằm hỗ trợ tăng trưởng kinh tế và kiểm soát lạm phát. Trang | 15 Downloaded by Quang Quang ([email protected]) lOMoARcPSD|15978022 Thông qua biểu đồ trên, có thể thấy lãi suất chính sách của NHNN Việt Nam trong giai đoạn 2015-2019 tương đối ổn định so với giai đoạn trước. Cụ thể là từ năm 2015 đến nay, NHNN cũng mới chỉ có hai lần điều chính giảm lãi suất chính sách với tổng cộng là 0,5%. NHNN giảm lãi suất chiết khấu thì các NHTM có thể giảm tỷ lệ dự trữ tiền mặt và do vậy số nhân tiền tệ tăng lên dẫn đến tăng lượng cung tiền, đồng thời giúp giảm thiểu những bất lợi của suy giảm tăng trưởng kinh tế từ bên ngoài, hỗ trợ hoạt động sản xuất kinh doanh, hỗ trợ tăng trưởng kinh tế, đảm bảo ổn định kinh tế vĩ mô. Giai đoạn 2020-2021 Ngay khi dịch bệnh bùng phát trong năm 2020, NHNN đã 3 lần giảm lãi suất điều hành với mức giảm 1,5 - 2%/năm, là một trong những ngân hàng trung ương (NHTW) giảm lãi suất điều hành mạnh nhất khu vực. Trong năm 2021, NHNN duy trì các mức lãi suất thấp này, kết hợp điều hành thanh khoản dồi dào trên thị trường tiền tệ. Kết quả là, đến cuối tháng 11/2021, lãi suất huy động và cho vay VND bình quân của TCTD giảm tương ứng khoảng 0,51%/năm và 0,81%/năm so với cuối năm 2020 sau khi đã giảm khoảng 1%/năm trong năm 2020. Lãi suất cho vay bình quân đối với các lĩnh vực ưu tiên theo chủ trương của Chính phủ là 4,3%/năm (thấp hơn mức trần quy định là 4,5%/năm) nhằm hỗ trợ giảm chi phí vay vốn của doanh nghiệp, người dân. Trang | 16 Downloaded by Quang Quang ([email protected]) lOMoARcPSD|15978022 2.2. Các biện pháp mà ngân hàng nhà nước VN sử dụng để điều tiết thị trường tiền tệ 2.2.1. Giai đoạn 2015 – 2019 a. Nghiệp vụ thị trường mở - Thị trường trái phiếu: Trong giai đoạn 2015 - 2019, khối lượng phát hành TPCP đạt trên 230 nghìn tỷ đồng/năm, tăng 55% so với bình quân giai đoạn 2009 - 2014, trong đó 93% khối lượng phát hành là dài hạn, có kỳ hạn từ 5 năm trở lên. Theo đó, thị trường TPCP đã trở thành kênh huy động vốn trung và dài hạn chủ yếu của Chính phủ tại thị trường trong nước. Từ năm 2015, Kho bạc Nhà nước bắt đầu phát hành trái phiếu theo lô lớn, góp phần nâng cao chất lượng hàng hóa TPCP trên thị trường tài chính. Số lượng mã trái phiếu đã giảm từ mức khoảng 300 mã năm 2009 xuống còn 170 mã năm 2019, quy mô bình quân của các mã tăng khoảng 9 lần lên khoảng gần 6.000 tỷ đồng, trong đó đã có một số mã có quy mô lên mức 10.000 - 12.000 tỷ đồng. Khối lượng giao dịch TPCP tăng dần qua các năm. Hiện nay ở mức khoảng gần 9.000 tỷ đồng/phiên, tăng mạnh so với mức dưới 1.000 tỷ đồng/phiên giai đoạn 2009 - 2011. Các thông tin về giao dịch trái phiếu được công khai để phục vụ việc lựa chọn trái phiếu của nhà đầu tư. Về lãi suất trái phiếu có sự thay đổi trong từng năm, cụ thể: - Lợi suất trái phiếu tăng trong năm 2015. Theo thống kê của Bloomberg, lợi suất các kỳ hạn 1 năm, 2 năm, 3 năm, 5 năm, 7 năm và 10 năm lần lượt kết thúc năm ở mức 4,974% (+21,4 bps yoy), 5,312% (+27,2 bps yoy), 5,82% (+60 bps yoy), 6,625% (+39,5 bps yoy), 6,95% (+15 bps yoy) và 7,175% (-5,5 bps yoy) -Lãi suất phát hành TPCP năm 2016 có xu hướng giảm mạnh ở tất cả các kỳ hạn (bình quân từ 0,02% - 1,3%/năm) qua đó tiết kiệm chi phí huy động vốn cho NSNN. -Lãi suất phát hành TPCP bình quân năm 2017 đạt 5,98% -Lãi suất phát hành trái phiếu Chính phủ năm 2018 có xu hướng giảm ở tất cả các kỳ hạn; tại thời điểm cuối năm 2018, lãi suất phát hành kỳ hạn 5 năm là 4,2%/năm; kỳ hạn 10 năm là 5,1%/năm; kỳ hạn 15 năm là 5,3%/năm. So với thời điểm cuối năm 2017, lãi suất phát hành tại thời điểm cuối năm 2018 giảm từ 0,18% đến 0,98% đối với tất cả các kỳ hạn. Lãi suất phát hành bình quân năm 2018 là 4,71%/năm, thấp hơn 1,27%/năm so với mức 5,98%/năm của năm 2017. -Lãi suất phát hành trái phiếu Chính phủ năm 2019 có xu hướng giảm ở tất cả các kỳ hạn. Tại thời điểm cuối năm 2019, lãi suất phát hành kỳ hạn 5 năm là 2%/năm; kỳ hạn 10 năm là 3,48%/năm; kỳ hạn 15 năm là 3,65%/năm, kỳ hạn 20 năm là 4,02%/năm; kỳ hạn 30 năm là 4,55%/năm. Lãi suất phát hành bình quân năm 2019 là 4,51%/năm, thấp hơn 0,2%/năm so với mức 4,71%/năm của năm 2018. Trang | 17 Downloaded by Quang Quang ([email protected]) lOMoARcPSD|15978022 Hình thức phát hành trái phiếu: Sở giao dịch chứng khoán tổ chức đấu thầu trái phiếu: + Trái phiếu phát hành theo hình thức đấu thầu hoặc bảo lãnh: Ngày tổ chức phát hành trái phiếu là ngày thứ tư trong tuần phát hành. Thanh toán tiền mua trái phiếu là ngày làm việc liền kề ngày phát hành. Sở giao dịch chứng khoán tổ chức đấu thầu trái phiếu. + Trái phiếu phát hành theo phương thức riêng lẻ. Căn cứ vào phương án phát hành trái phiếu theo phương thức riêng lẻ được Bộ Tài chính chấp thuận, Kho bạc Nhà nước được thông báo thời gian phát hành và tổ chức theo quy định của Thông tư số 111/2018/TT-BTC. Ngày thanh toán tiền mua trái phiếu là ngày nhà đầu tư mua trái phiếu tại Kho bạc Nhà nước hoặc ngày nhà đầu tư chuyển tiền mua trái phiếu vào tài khoản do Kho bạc Nhà nước chỉ định. Giá bán trái phiếu chính phủ: Giá bán một (01) trái phiếu không thanh toán lãi định kỳ đối với trường hợp phát hành lần đầu và trường hợp phát hành bổ sung: GG= MG x 1(1+Lt)aE+t-1 Trong đó: GG: Giá bán 01 trái phiếu; MG: Mệnh giá trái phiếu; a: Số ngày kể từ ngày thanh toán tiền mua trái phiếu đến ngày thanh toán tiền lãi kế tiếp theo định giá; E: Số ngày trong kì trả lãi theo giả định khi việc thanh toán xảy ra; t: Số kỳ trả lãi giả định kể từ ngày thanh toán tiền mua đến ngày trái phiếu đáo hạn; Lt: Lãi suất phát hành cho chủ sở hữu trái phiếu; - Hiê ̣u quả của nghiê ̣p vụ thị trường mở: Sau một thời gian hoạt động, hoạt động nghiệp vụ thị trường mở đã đạt được những kết quả như sau: - Thứ nhất, các cơ chế và quy trình OMO (Thị trường mở) đã được không ngừng cải tiến và hoàn thiện: Trang | 18 Downloaded by Quang Quang ([email protected]) lOMoARcPSD|15978022 + NHNN đã sửa đổi, bổ sung và hoàn thiện khuôn khổ pháp lý cho hoạt động và phát triển của nghiệp vụ thị trường mở như việc ban hành Thông tư số 42/2015/TT-NHNN ngày 31/12/2015 quy định về hoạt động nghiệp vụ thị trường mở, Quy trình nghiệp vụ thị trường mở số 01/QT-NHNN ngày 27/4/2016, Quyết định số 11/QĐ-NHNN ngày 06/1/2010 về danh mục giấy tờ có giá được sử dụng trong các giao dịch của NHNN và một số văn bản sửa đổi, bổ sung khác... Với việc không ngừng nghiên cứu, kịp thời bổ sung, sửa đổi các cơ chế, quy chế và quy trình kỹ thuật, nghiệp vụ thị trường mở đã từng bước trở thành công cụ điều tiết tiền tệ linh hoạt, hiệu quả và an toàn đối với các TCTD (Tổ chức tín dụng). Việc cải tiến thủ tục đấu thầu, triển khai đấu thầu qua mạng, thực hiện thanh toán ngay trong ngày đấu thầu, các TCTD có thể được hỗ trợ kịp thời về vốn khả dụng nhằm đảm bảo khả năng thanh toán, đặc biệt trong các dịp giáp Tết, NHNN đã thực hiện nghiệp vụ thị trường mở hàng ngày với khối lượng giao dịch lớn, góp phần tích cực trong việc duy trì ổn định tiền tệ và an toàn hệ thống. + Quy trình thanh toán từng bước được rút ngắn. Từ thanh toán sau 2 ngày kể từ ngày đấu thầu (T+2) năm 2000, đến nay việc thanh toán được thực hiện ngay trong ngày đấu thầu (T+0). Hệ thống thanh toán điện tử liên ngân hàng của NHNN đưa vào vận hành từ tháng 5/2003 đã tạo điều kiện cho các giao dịch trên thị trường liên ngân hàng và OMO được thanh, quyết toán tức thời, đáp ứng kịp thời nhu cầu vốn của các TCTD. Tần suất giao dịch cũng được từng bước tăng cường từ 10 ngày/phiên trong thời gian bắt đầu hoạt động lên 1 tuần/phiên trong năm 2001, 2 phiên/tuần năm 2002. Từ tháng 11/2004 hoạt động OMO đã thực hiện định kỳ 3 phiên/tuần, góp phần điều tiết kịp thời vốn khả dụng của TCTD. + Thủ tục đấu thầu ngày càng được cải tiến. Nhất là từ ngày 15/12/2004, NHNN đã bắt đầu áp dụng công nghệ trang Web trong giao dịch OMO, cho phép thành viên kết nối trực tuyến với NHNN, không phải đầu tư máy chủ, tiết kiệm chi phí đầu tư khi tham gia nghiệp vụ này. Điều này đã tạo điều kiện thu hút thêm thành viên tham gia thị trường, qua đó nâng cao vai trò điều tiết của công cụ này. - Thứ hai, OMO được kết hợp chặt chẽ và đồng bộ với các công cụ khác nhằm phát tín hiệu điều hành CSTT (Chính sách tiền tệ) và thực hiện mục tiêu CSTT. + Từ 2015-2019, việc NHNN mua bán GTCG (Giấy tờ có giá) thông qua OMO đã góp phần điều tiết linh hoạt vốn khả dụng của các TCTD theo mục tiêu CSTT trong từng thời kỳ. Nhất là trong thời điểm các TCTD gặp khó khăn về vốn khả dụng, OMO đã được kết hợp sử dụng đồng bộ với các công cụ CSTT khác như nghiệp vụ hoán đổi ngoại tệ, nghiệp vụ cho vay cầm cố để hỗ trợ kịp thời cho các TCTD đảm bảo khả năng thanh toán, góp phần duy trì ổn định tiền tệ và thực hiện mục tiêu CSTT. + Thông qua việc tổng hợp, phân tích các thông tin về khối lượng, lãi suất đặt thầu và trúng thầu trong các phiên giao dịch OMO cũng có thể đưa ra các nhận định về vốn khả dụng của các TCTD, cũng như xu hướng lãi suất thị trường. Trang | 19 Downloaded by Quang Quang ([email protected])